Πυρίτιδα

Κόκκοι πυρίτιδας.

Η πυρίτιδα, κοινώς (το) μπαρούτι ή η μπαρούτη, είναι μείγμα άνθρακα, θείου και νίτρου και είναι η αρχαιότερη εκρηκτική ύλη. Παραμένει άγνωστο το πότε και από ποιον πρωτοδημιουργήθηκε.

Παλαιότερα άλλοι την απέδιδαν στον Ρότζερ Μπέικον και άλλοι στον Μπέρτχολντ Σβαρτς. Σήμερα είναι βέβαιο ότι ήταν γνωστή στους Κινέζους ως εκρηκτικό μέσον για ανατινάξεις και πυροτεχνήματα.

Τον 12ο αιώνα με αρχές του 13ου αρχίζουν να γίνονται γνωστές στην Ευρώπη οι δυνατότητές της. Ο Άγγλος φραγκισκανός μοναχός Ρότζερ Μπέικον, επιστήμονας και ιδιαίτερα μορφωμένος, ήταν ο πρώτος που κατέγραψε τη "συνταγή" της πυρίτιδας μετά από πολλά σχετικά πειράματα (1250) έτσι ώστε να μπορεί να παρασκευάζεται με σταθερές αναλογίες. Στην Ευρώπη η πρώτη πολεμική χρήση της πυρίτιδας αναφέρεται ότι έγινε από τους Άγγλους έναν αιώνα μετά, το 1346 στη Μάχη του Κρεσύ, αν και τα πρώτα πυροβόλα φαίνεται να είναι ήδη γνωστά το 1326, σύμφωνα με την αρχαιότερη απεικόνισή τους. Γρήγορα η εφεύρεση του πυροβόλου άλλαξε τη μέχρι τότε μορφή του πολέμου, με συνέπεια η χρήση της πυρίτιδας ν΄ αποτελέσει ένα πολύ σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη των όπλων.

Μίγματα

Η συνήθης μαύρη πυρίτιδα είναι μείγμα νιτρικού καλίου, θείου και άνθρακα. Το μείγμα αυτό προκειμένου να μετατραπεί σε κόκκους για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά, αλέθεται σε ειδικούς μύλους, τους μπαρουτόμυλους. Οι συνηθέστερες αναλογίες, επί τοις %, για τον σκοπό χρήσης είναι ως ο ακόλουθος πίνακας:

Νο	Σκοπός χρήσης	Νιτρικό κάλιο	Θείο	Άνθρακας	Σύνολο %
1	Πυρίτιδα Πολεμικών όπλων	75	12,5	12,5	100
2	Πυρίτιδα κυνηγίου	78	10	12	100
3	Πυρίτιδα εκρηκτικών (φουρνέλων)	62	18	20	100

• Σημειώνεται ότι το νιτρικό κάλιο πρέπει να είναι πολύ καθαρό και απαλλαγμένο κυρίως από χλωριούχο νάτριο, η παρουσία του οποίου και καθιστά το μείγμα υγροσκοπικό. Το δε χρησιμοποιούμενο θείο είναι αυτό που διατίθεται σε μορφή ράβδων. Τέλος, ο άνθρακας θα πρέπει να είναι ελαφρύς, πορώδης και εύφλεκτος. Παλαιότερα λαμβανόταν από τρυφερούς κλάδους κατάλληλων φυτών (όπως από λεύκες, κληματαριές κ.λπ.).

Πηγές

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ. 16ος, σ. 540
• Gunpowder History