Μουσείο Σφαγών Χίου

Μουσείο Σφαγών Χίου
Γενικές πληροφορίες
Γεωγραφικές συντεταγμένες	Μονή Αγίου Μηνά Χίου; 38°18′8″N 26°6′59″E
Τοποθεσία	Χίος
Χώρα	Ελλάδα
	δεδομένα (π)

Το Μουσείο Σφαγών Χίου είναι μία μόνιμη ιστορική έκθεση για τις Σφαγές της Χίου, που στεγάζεται στη Μονή του Αγίου Μηνά της Χίου. Ιδρύθηκε το έτος 2021 και φέρει τον χαρακτηριστικό επίσημο τίτλο «Ιστορίης απόδεξις ήδε» («αυτή είναι η απόδειξη της ιστορίας»), φράση που προέρχεται από το Προοίμιο των Ιστοριών του πατέρα της Ιστορίας Ηροδότου^[1]. Η επιγραφή μάλιστα του Μουσείου είναι γραμμένη με στοιχεία που προέρχονται από την επιστολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τους Χιώτες το 332 π.Χ.^[2], επιστολή που φυλάσσεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Χίου.

Το μουσείο ιδρύθηκε με έμπνευση και πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκου και με δωρεά του κοινωφελούς Ιδρύματος «ΑΙΓΕΥΣ» των Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου. Για την ίδρυση του μουσείου επιλέχθηκε η Μονή του Αγίου Μηνά, διότι είναι εύκολα προσβάσιμη και απέχει από την πόλη της Χίου μόλις 11 χιλιόμετρα.

Σκοπός ίδρυσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριος σκοπός της ίδρυσης του μουσείου υπήρξε η προβολή της θυσίας και του Ευρωπαϊκού αντίκτυπου των Σφαγών, που συνέβαλε στην ενίσχυση του κινήματος του Φιλελληνισμού.

Κτήριο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μουσείο στεγάστηκε στο παλιό κτήριο «της ζωγραφικής» της Μονής, δηλαδή στο χώρο του εργαστηρίου χειροτεχνημάτων, εκεί όπου οι μοναχές ασχολούνταν με τα εργόχειρα, την ιεροραπτική, την υφαντική, τη μικροτεχνία και τη ζωγραφική. Πρόκειται για ένα άνετο κτίσμα του 1883, σχετικά καλοδιατηρημένο σε σχέση με άλλους χώρους της Μονής και ανενεργό, αφού εδώ και χρόνια δεν χρησιμοποιούνταν πλέον ως εργαστήριο χειροτεχνημάτων.

Όλες οι απαραίτητες συντηρήσεις και επισκευές έγιναν με σεβασμό στην τοπική αρχιτεκτονική. Για το τελικό αποτέλεσμα εργάστηκε ομάδα από ιστορικούς, σκηνοθέτες, φιλολόγους, μηχανικούς, αρχιτέκτονες και τεχνίτες.

Εκθέματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η περιήγηση στο Μουσείο γίνεται μέσα από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό. Ωστόσο φιλοξενούνται εκθέματα και τεκμήρια σχετιζόμενα με τη Σφαγή της Χίου που αναζητήθηκαν σε Ευρωπαϊκές χώρες, πολλά από τα οποία ήταν μέχρι τώρα άγνωστα ακόμη και στην κοινωνία της Χίου, καθώς και κειμήλια που αποτελούν δωρεές ιδιωτών ή παραχωρήθηκαν με προσωρινό δανεισμό από το Μουσείο Ιστορίας και φυσικής του 1ου Γυμνασίου Χίου^[3] καθώς και από τη συλλογή πολιτιστικού υλικού της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Χίου «Ο Κοραής»^[4].

Περιήγηση στο Μουσείο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η έκθεση εκτυλίσσεται σε πέντε κατάλληλα διαμορφωμένες αίθουσες.

1^η αίθουσα - είσοδος: Με την είσοδό του ο επισκέπτης εισάγεται αμέσως στη θεματική του μουσείου, αντικρίζοντας φωτογραφικό αντίγραφο σε σμίκρυνση του πίνακα του Ντελακρουά «Η Σφαγή της Χίου», το οποίο παραχωρήθηκε από το Μουσείο του Λούβρου. Κατατοπίζεται σχετικά με την τοποθεσία - τοπογραφία της Μονής καθώς και την ευημερούσα κατάσταση της Χίου πριν τη Σφαγή. Ακολούθως, παρουσιάζεται ο αντίκτυπος της Σφαγής στο Φιλελληνικό κίνημα της Ευρώπης μέσα από το ποίημα του Βίκτωρος Ουγκώ «Το Ελληνόπουλο» και τον Ευρωπαϊκό τύπο της εποχής.

2^η αίθουσα: Ως κεντρικό έκθεμα δεσπόζει το ένα φύλλο της «λαβωμένης» από τα βόλια των Οθωμανών θύρας του μοναστηριού, που προβάλλεται σε τμήμα φωτογραφικού αντιγράφου της τοιχογραφίας με θέμα «Η σφαγή των Χιωτών», μεγέθους σχεδόν 30 τετραγωνικών μέτρων, η οποία βρίσκεται στο Doric House του Bath της Μεγάλης Βρετανίας.

Παρουσιάζεται το χρονικό της Σφαγής στη Μονή στις 2 Απριλίου του 1822, ανήμερα την Ανάσταση. Στις προθήκες υπάρχουν κειμήλια – όπλα της εποχής και εκτίθεται μεγάλου μεγέθους φωτογραφία από το εσωτερικό της φουντάνας (υπόγειας δεξαμενής) όπου κάηκαν ομαδικά οι εγκλωβισμένοι Χιώτες, ένας τόπος όπου δεν υπάρχει πρόσβαση. Έτσι, ο επισκέπτης αντικρίζει την ίδια εικόνα με τους εγκλωβισμένους που περίμεναν το θάνατο…

3^η αίθουσα: Σε αυτή την αίθουσα προβάλλεται η θυσιαστική συμβολή του Κλήρου. Δεσπόζει σε φωτογραφία ο ανδριάντας του Ιερομάρτυρος Μητροπολίτη Χίου Πλάτωνος Φραγκιάδου, καθώς και στήλη με τίτλο «Ματωμένα ράσα» που αναγράφεται κατάλογος με τα ονόματα των σφαγιασθέντων και πρόσφατα αγιοκατατχθέντων κληρικών της Χίου (13/7/2021 αγιοκατάταξη των εν έτει 1822 μαρτυρησάντων, κατά τη σφαγή της Χίου, μητροπολίτη Χίου Πλάτωνος και των συν αυτώ αναιρεθέντων κληρικών, μοναχών και λαϊκών)^[5]. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η αναγραφόμενη «ιστορία του παπά Μηνά» με το πετραχήλι του με ένα «ελευθεροχάρτι», εκθέματα σχετιζόμενα με την εν λόγω ιστορία.

Επίσης, αναγράφονται μαρτυρίες για τον τρόπο θυσίας των Κληρικών, η εικόνα του Αγίου Νικολάου η οποία φέρει οπή από σφαίρα Τούρκων, καθώς και αντίγραφο από τα βημόθυρα του Ι. Ν. Αγ. Γεωργίου Βροντάδου, όπου αποκεφαλίστηκε ο ιερέας τη Μεγάλη Πέμπτη 30 Μαρτίου 1822 (πρώτη μέρα των Σφαγών), διαβάζοντας το Ευαγγέλιο κατά τη Θεία Λειτουργία.

4^η αίθουσα: Παρουσιάζονται καταγεγραμμένες μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, περιηγητών και ιστορικών της εποχής σχετικά με τη Σφαγή. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί φωτογραφία γλυπτού με τίτλο «Οι Χιώτισσες αδελφές», εμπνευσμένο από τη Σφαγή της Χίου, που βρίσκεται σε ιδιωτικό κτήμα στη Σκωτία.

5^η αίθουσα: Εδώ παρουσιάζεται η ζωή στη Μονή, ένας χάρτης της Χίου με τα σημαντικότερα προσκυνήματα, καθώς και δραστηριότητες της αδελφότητας. Εκτίθενται δείγματα αγιογραφίας, ιεροραπτικής, εργόχειρου και λεπτοτεχνίας των μοναχών.

Τέλος, εξερχόμενος ο επισκέπτης, αντικρίζει έναν «αριθμητικό απολογισμό» των Σφαγών της Χίου.

Εγκαίνια του Μουσείου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα εγκαίνια του Μουσείου πραγματοποιήθηκαν στις 10 Νοεμβρίου 2021, παραμονή της επετείου της απελευθέρωσης της Χίου από τους Τούρκους (που έγινε στις 11 Νοεμβρίου 1912) αλλά και παραμονή των πολιούχων της Χίου, Αγίων Μηνά, Βίκτωρος και Βικεντίου. Το γεγονός των εγκαινίων επίσης, συνέπεσε με τη λήξη της επετείου των 200 χρόνων από την Έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και με την έναρξη της επετείου των 200 χρόνων από τις Σφαγές της Χίου. Αποτέλεσε την έναρξη των ετήσιων επετειακών εκδηλώσεων της Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών, για τις Σφαγές της Χίου.