Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μιχαήλ Μπαχτίν

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Μιχαήλ Μπαχτίν (1895-1975) ήταν Ρώσος φιλόσοφος και θεωρητικός της λογοτεχνίας, γνωστός για τις καινοτόμες απόψεις του στη φιλοσοφία της γλώσσας και την ανάλυση της λογοτεχνικής επικοινωνίας. Αναγνωρισμένος για τη θεωρία της διαλογικότητας και την έννοια της πολυφωνίας, ο Μπαχτίν συνέβαλε σημαντικά στην κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ συγγραφέα, κειμένου και αναγνώστη.[1] Οι κύριες περιοχές δραστηριοποίησής του περιλαμβάνουν τη μελέτη του μυθιστορήματος και τη θεωρία του καρναβαλισμού, που διερευνά τις λαϊκές κουλτούρες και τις ανατρεπτικές τους δυνάμεις. Επιπλέον ανέπτυξε σημαντικές έννοιες όπως η «ετερογλωσσία», ο «χρονοτόπος», η «καρναβαλοποίηση», ο «πολιτισμός του γέλιου» και η «εξωτοπία».Το έργο του επικράτησε βαθιά την κριτική θεωρία και τις ανθρωπιστικές επιστήμες, καθιστώντας τον έναν από τους πιο σημαντικούς διανοούμενους του 20ού αιώνα.[2]

Πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μιχαήλ Μπαχτίν γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1895 στην πόλη Οριόλ της Ρωσίας. Προερχόταν από μια μεγάλη οικογένεια με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Ο πατέρας του, δούλευε ως τραπεζικός υπάλληλος. Η οικογένεια του Μιχαήλ εκτιμούσε ιδιαίτερα την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, προσφέροντάς του πρόσβαση σε βιβλία και πνευματικά ερεθίσματα από πολύ μικρή ηλικία. Στο σπίτι τους υπήρχαν συχνές συζητήσεις για λογοτεχνία, φιλοσοφία και θρησκεία, που δημιουργούσαν ένα πλούσιο πνευματικό περιβάλλον.[3]

Ο Μιχαήλ φοίτησε στο Γυμνάσιο της Οριόλ, όπου ανέπτυξε έντονο ενδιαφέρον για την κλασική λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την ιστορία. Οι καθηγητές του διέκριναν την αφοσίωση και το ταλέντο του στη μάθηση. Μετά την αποφοίτησή του, συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, εστιάζοντας στις κλασικές σπουδές και τη φιλοσοφία. Εκεί, ήρθε σε επαφή με σημαντικούς διανοούμενους της εποχής του, γεγονός που τον βοήθησε να διαμορφώσει τις δικές του ιδέες και θεωρίες.

Στην Αγία Πετρούπολη, ο Μπαχτίν συνάντησε σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Νικολάι Μπερντιάεφ και ο Παύλος Φλορένσκι, που επηρέασαν βαθιά τη σκέψη του και τον οδήγησαν στη φιλοσοφία της γλώσσας και της λογοτεχνίας. Οι συζητήσεις και οι διαλέξεις τους του προσέφεραν πλούσιο υλικό για σκέψη και έρευνα, ενισχύοντας την κριτική του ικανότητα. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1918.[4]

Σταδιοδρομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, ο Μιχαήλ Μπαχτίν ξεκίνησε την καριέρα του ως δάσκαλος και ερευνητής. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, δραστηριοποιήθηκε έντονα σε μια ομάδα διανοουμένων στην πόλη του Βίτεμπσκ. Η ομάδα αυτή περιλάμβανε εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Valentin Voloshinov και ο Pavel Medvedev. Επικεντρώθηκαν στη φιλοσοφία της γλώσσας και την κοινωνιολογία, θέτοντας τα θεμέλια για τις μελλοντικές θεωρίες του Μπαχτίν. Γνωστή ως «Ο κύκλος του Μπαχτίν», αυτή η ομάδα διακρινόταν για τη συνεργασία, τον διαλογικό χαρακτήρα της και τις δημοσιεύσεις της, αποτελώντας μια σημαντική πνευματική κοινότητα.[5][6]

Προσωπική ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1921, ο Μπαχτίν παντρεύτηκε την Έλενα Αλεξάντροβνα Οκόλοβιτς, μια μορφωμένη και διανοούμενη γυναίκα που τον υποστήριξε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.[7] Ο γάμος τους ήταν ένας ισχυρός δεσμός και η Έλενα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή και την καριέρα του Μπαχτίν. Η υποστήριξή της ήταν καθοριστική, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των δύσκολων χρόνων της εξορίας και των πολιτικών διώξεων. Η υγεία του Μπαχτίν ήταν ένα σημαντικό ζήτημα στη ζωή του. Από νεαρή ηλικία υπέφερε από σοβαρές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της οστεομυελίτιδας, μιας μόλυνσης των οστών που τον ταλαιπωρούσε για μεγάλο μέρος της ζωής του . Η ασθένεια αυτή τον ανάγκασε να υποβληθεί σε πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις και τελικά οδήγησε στον ακρωτηριασμό του ενός ποδιού του το 1938.[3]Παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας, ο Μπαχτίν συνέχισε να εργάζεται και να γράφει, δείχνοντας αξιοσημείωτη αντοχή και αποφασιστικότητα. Το 1929, συνελήφθη από τις σοβιετικές αρχές και εξορίστηκε στο Καζακστάν λόγω της συμμετοχής του σε διανοητικούς κύκλους που θεωρούνταν επικίνδυνοι για το καθεστώς. Παρά τις δύσκολες συνθήκες και την κακή υγεία του, κατάφερε να συνεχίσει τη συγγραφική του δουλειά στην εξορία. Αυτή η πενταετής εξορία του έδωσε την ευκαιρία να αναστοχαστεί και να διαμορφώσει πολλές από τις σημαντικές του θεωρίες, οι οποίες αργότερα θα αποτελούσαν τη βάση για τα κυριότερα έργα του.[8]Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έγραψε εκτενώς και ολοκλήρωσε σημαντικά έργα όπως, «Ο λόγος στο μυθιστόρημα», «Μορφές του χρόνου και του χρονοτόπου στο μυθιστόρημα» και «Έπος και μυθιστόρημα». [9] Το 1941, υπέβαλε ως διδακτορική διατριβή το έργο του «Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του». Ο Μπαχτίν είχε έντονη πνευματική και κοινωνική ζωή. Η προσωπική του βιβλιοθήκη περιλάμβανε έργα φιλοσοφίας, λογοτεχνίας, και θεολογίας, τα οποία μελετούσε με πάθος. [3] Κατά τα έτη 1951-52 του δόθηκε το αξίωμα του προέδρου του τμήματος ρωσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Mordovia. Το 1961, η ζωή του Μιχαήλ Μπαχτίν πήρε νέα τροπή όταν τρεις μεταπτυχιακοί φοιτητές και ένας καθηγητής τον ανακάλυψαν και έγιναν οι πιστοί μαθητές και βοηθοί του. Αυτοί οι λόγιοι, αντιμετωπίζοντας κινδύνους στην μετασταλινική Σοβιετική Ένωση, διέσωσαν τα χειρόγραφά του από τη λήθη, βοήθησαν στην καθυστερημένη δημοσίευση των έργων του και του παρείχαν την απαραίτητη υποστήριξη. [9] Μετά τον θάνατό του το 1975, συνέβαλαν στην αργή αλλά σταθερή έκδοση του προσωπικού του αρχείου. Ο ίδιος ο Μπαχτίν αυτοπροσδιοριζόταν ως φιλόσοφος ή στοχαστής. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, συνέχισε να εργάζεται και να γράφει. Έζησε μια σχετικά ήρεμη ζωή με τη σύζυγό του, επικεντρωμένος στην έρευνα και τη διδασκαλία. Πέθανε στις 7 Μαρτίου 1975, αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο και σημαντικό έργο που συνεχίζει να επηρεάζει τη λογοτεχνική θεωρία και την κριτική μέχρι σήμερα[5]

Έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι θεωρίες του Μπαχτίν είναι γνωστές για την πολυπλοκότητα και την πρωτοτυπία τους. Ανέπτυξε την έννοια της πολυφωνίας, την ιδέα ότι σε ένα λογοτεχνικό έργο μπορεί να υπάρχουν πολλαπλές φωνές και οπτικές γωνίες, καθεμία με τη δική της ανεξαρτησία και ισχύ. Αυτό το είδε ιδιαίτερα στα έργα του Ντοστογιέφσκι, τα οποία ανέλυσε διεξοδικά στο βιβλίο του "Προβλήματα της Ποιητικής του Ντοστογιέφσκι". Η διαλογικότητα είναι μια άλλη κεντρική ιδέα του Μπαχτίν, η οποία αναφέρεται στον διάλογο μεταξύ των διαφορετικών φωνών σε ένα κείμενο. Κατά τον Μπαχτίν, ο διάλογος αυτός δεν περιορίζεται μόνο στη λογοτεχνία αλλά αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθρώπινης επικοινωνίας και συνείδησης. Ο Μπαχτίν εισήγαγε τη διαλογική μέθοδο, η οποία αντιτίθεται στον δομισμό και στηρίζεται στην κατανόηση μέσω διαλόγου και αξιολόγησης. Υποστηρίζει ότι η γνώση των πολιτικών αντικειμένων είναι ένας «γεγονός» βασισμένος σε «συνάντηση», αποφεύγοντας τη μετατροπή τους σε «πράγματα». Αυτή η μέθοδος αντιπαρατίθεται στη «μονολογική διαλεκτική» του Χέγκελ, τονίζοντας την ανοιχτότητα και τη διαλογική φύση της κατανόησης.[10] Εισήγαγε επίσης την έννοια του καρναβαλισμού, μια προσέγγιση που εξετάζει την ανατρεπτική δύναμη του γέλιου, της παρωδίας και της ανατροπής των κοινωνικών ιεραρχιών. Στο έργο του "Ραμπελαί και ο Κόσμος του", ο Μπαχτίν ανέλυσε πώς οι λαϊκές γιορτές και τα καρναβάλια προσέφεραν έναν τρόπο ανανέωσης και επανεξέτασης της κοινωνικής πραγματικότητας. Οι θεωρίες του Μπαχτίν είχαν τεράστια επίδραση στη λογοτεχνική θεωρία και την κριτική. Πίστευε ότι η λογοτεχνία πρέπει να μελετάται μέσα στο ιστορικό και κοινωνικό της πλαίσιο, δίνοντας έμφαση στη διαλογικότητα και την αλληλεπίδραση μεταξύ κειμένου, συγγραφέα, αναγνωστών και κοινωνικού περιβάλλοντος. [11]Οι έννοιες της πολυφωνίας και της διαλογικότητας έχουν υιοθετηθεί και επεκταθεί από πολλούς μελετητές και θεωρητικούς. Ο Μπαχτίν αναγνωρίστηκε ως πρωτοπόρος στη μελέτη της αφηγηματολογίας και της θεωρίας του μυθιστορήματος. Ο Μπαχτίν, επηρεασμένος από τον Χέγκελ και τον Cassirer, θεωρεί το μυθιστόρημα ως ένα είδος που αποκαλύπτει τη σχετικότητα και τον διαλογισμό του λόγου μέσα από την ποικιλία των γλωσσών και απόψεων της εποχής του, αντί για μια απόλυτη αλήθεια. [12]Επιπλέον στη γλωσσολογία, ο Μπαχτίν επηρέασε τη μελέτη της σημασιολογίας και της πραγματολογίας. Οι ιδέες του για τη διαλογικότητα της γλώσσας έχουν εφαρμοστεί σε πολλές αναλύσεις της γλωσσικής επικοινωνίας και της σημασίας της ομιλίας. Στην κοινωνιολογία, οι ιδέες του Μπαχτίν για την κοινωνική δυναμική του λόγου και την πολυφωνία έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση των κοινωνικών δομών και των πολιτισμικών πρακτικών. Η προσέγγισή του έχει συμβάλει στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες επηρεάζουν την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση.[13][9]Ο Μπαχτίν αναλύει τον καρναβαλικό πολιτισμό του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, εστιάζοντας στις αντιθέσεις μεταξύ του επισήμου και του ανεπίσημου πολιτισμού. Ο καρναβαλικός πολιτισμός, χαρακτηριζόμενος από λαϊκό γέλιο, αμφισημία και την ένωση των αντιθέτων, αντιπροσωπεύει μια ανεπίσημη κουλτούρα που έρχεται σε αντίθεση με τον σοβαρό και αυταρχικό επίσημο πολιτισμό. Ο Μπαχτίν βλέπει τον καρναβαλικό πολιτισμό ως μέσο έκφρασης μιας εναλλακτικής κοσμοθεωρίας που επιτρέπει την αμφισβήτηση των υπαρχουσών εξουσιών και την ανανέωση της πολιτιστικής ζωής. Κατά την Αναγέννηση, στοιχεία αυτού του πολιτισμού ενσωματώθηκαν στον επίσημο πολιτισμό, προκαλώντας μια «καρναβαλοποίηση» που συνέβαλε στην εξέλιξη και ανανέωση της κυρίαρχης κουλτούρας. [14] Εισάγει με τα έργα του την έννοια της Πολυφωνίας, πολυφωνία για εκείνον  είναι η συνύπαρξη πολλών ανεξάρτητων και αυτόνομων φωνών μέσα στο ίδιο λογοτεχνικό έργο. Κάθε φωνή διατηρεί την αυτονομία της και συμβάλλει στην πλοκή και την ανάπτυξη του έργου, χωρίς να κυριαρχεί μία συγκεκριμένη άποψη .Παράλληλα εισάγει και την έννοια του  χρονότοπου δηλαδή  την  ένωση του χρόνου και του χώρου στη λογοτεχνία. Σύμφωνα με τον Μπαχτίν, ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται ο χρόνος και ο χώρος σε ένα λογοτεχνικό έργο επηρεάζει βαθιά την αφήγηση και την ανάπτυξη της πλοκής. Ο χρονότοπος συνδέει την αφήγηση με την ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα, προσφέροντας μια δυναμική κατανόηση του έργου .Εν κατακλείδι ο Μπαχτίν προσέφέρε μια καινοτόμο προσέγγιση στην κατανόηση της γνώσης και της πολιτιστικής δημιουργίας, τονίζοντας τη σημασία της διασταύρωσης και των συνόρων. Η νέα αντίληψη της γνώσης ως ένα δυναμικό δίκτυο ανοίγει νέες δυνατότητες για την κατανόηση της πολιτιστικής και λογοτεχνικής δραστηριότητας . [15]

Εργογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εργογραφία του Μιχαήλ Μπαχτίν είναι εκτενής και ποικιλόμορφη, καλύπτοντας μια ευρεία γκάμα θεμάτων στη λογοτεχνική θεωρία, τη φιλοσοφία της γλώσσας και την κοινωνιολογία. Οι θεωρίες του για την πολυφωνία, τη διαλογικότητα και τον καρναβαλισμό συνεχίζουν να αποτελούν θεμέλιο λίθο για την κατανόηση της λογοτεχνίας και της ανθρώπινης επικοινωνίας. Οι ιδέες του Μπαχτίν παραμένουν ζωντανές και επίκαιρες, επηρεάζοντας την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον ευρύτερο κόσμο της λογοτεχνίας και της τέχνης.[16]Από τη δεκαετία του 1980, το έργο του Mikhail Bakhtin άρχισε να γίνεται γνωστό στη Δύση, ιδιαίτερα στην Αγγλία και στις ΗΠΑ. Οι πολυδιάστατες ιδέες του επιτρέπουν την προσαρμογή και αξιοποίηση σε διάφορες φιλοσοφικές και επιστημονικές προσεγγίσεις, καθώς και σε πολλούς τομείς της τέχνης και της επιστήμης. Μετά τη μετάφραση των πρώιμων φιλοσοφικών του έργων στα αγγλικά, αναγνωρίζεται ως κοινωνικός στοχαστής, φιλόσοφος και θεωρητικός του πολιτισμού. Οι ιδέες του εφαρμόζονται σε πεδία όπως η τέχνη, η ιστορία, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, η φιλοσοφία και οι πολιτικές επιστήμες. Στο επίκεντρο του έργου του βρίσκεται η δυναμική αντίληψη της γλώσσας και η έννοια της διαλογικότητας, η οποία εκφράζεται σε πολλαπλά επίπεδα, όπως ανάμεσα σε λογοτεχνικά είδη και μεταξύ συγγραφέα και ήρωα.[2]

Πρώιμα Έργα

  1. "Προς μια Φιλοσοφία της Πράξης" (1924-1927)
  2. "Το Πρόβλημα του Περιεχομένου, του Υλικού και της Μορφής στη Λογοτεχνική Δημιουργία" (1924)

Μελέτες για τον Ντοστογιέφσκι

  1. "Προβλήματα της Ποιητικής του Ντοστογιέφσκι" (1929)

Μελέτες για τον Ραμπελαί

  1. "Ραμπελαί "

Άλλα Σημαντικά Έργα

  1. "Ο Λόγος στο Μυθιστόρημα" (1934-1935)
  2. "Μορφές του Χρόνου και του Χρονότοπου στο Μυθιστόρημα" (1937-1938)
  3. "Τα Προβλήματα της Λογοτεχνικής Δημιουργίας" (1950-1951).

Συλλογές και Μεταθανάτιες Εκδόσεις

  1. "Μιχαήλ Μπαχτίν: Επιλεγμένα Έργα"
  2. "Αισθητική της Λογοτεχνικής Δημιουργίας"

Ανεκδοτολογικά Έργα

  1. "Ο Διάλογος"


[2]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  •  
  •  

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Mikhail Bakhtin | Dialogic theory, Literary theory, Cultural studies | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Pourkos, M. (Ed.). (n.d.). Perspectives and Limits of Dialogism in Mikhail Bakhtin: Applications in Psychology, Art, Education and Culture. University of Crete, Faculty of Education, Department of Preschool Education, Laboratory of Psychological Research, Laboratorial Unit of Ecological Psychology and Heuristic, Experiential and Communicative Psychopedagogy.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Mikhail Bakhtin· Slav N Gratchev (2019). Mikhail Bakhtin : The Duvakin Interviews, 1973. Lewisburg, Pennsylvania: Bucknell University Press. ISBN 978-1-68448-090-6. 
  4. ↑ «Mikhail Bakhtin - New World Encyclopedia». www.newworldencyclopedia.org. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Bakhtin Circle, The | Internet Encyclopedia of Philosophy» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  6. ↑ Strada, Vittorio (22 Φεβρουαρίου 2006). «sciencedirect». ΡΩΣΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΕLSEVIER. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2024. 
  7. ↑ «Mikhail Bakhtin». web.archive.org. 28 Ιουλίου 2005. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  8. ↑ «Mikhail Bakhtin». obo (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Ζάπεν, Τζέιμς Π. (20 Ιουλίου 2024). «Wayback Machine». web.archive.org. Μιχαήλ Μπαχτίν (1895-1975). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  10. ↑ Marcialis, Nicoletta (1997-04-01). «Bachtin and his Circle». Russian Literature. Italian Contributions to the International Bachtin Dialogue: 1981–1986 41 (3): 269–290. doi:10.1016/S0304-3479(97)81241-0. ISSN 0304-3479. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304347997812410. 
  11. ↑ «Μιχαήλ Μπαχτίν: Η διαλογικότητα και ο ρόλος του ιστορικού της λογοτεχνίας – γράφει ο Θοδωρής Μπόνης». frear (στα Αγγλικά). 20 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  12. ↑ «Bakhtin Circle, The | Internet Encyclopedia of Philosophy» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2024. 
  13. ↑ Strada, Vittorio (1997-04). «Dialogue with Bachtin». Russian Literature 41 (3): 411–421. doi:10.1016/s0304-3479(97)81248-3. ISSN 0304-3479. https://doi.org/10.1016/S0304-3479(97)81248-3. 
  14. ↑ Bonafin, Massimo (1997-04). «Typology of Culture and Carnival: Note on the Models of Bachtin and Lotman». Russian Literature 41 (3): 255–268. doi:10.1016/s0304-3479(97)81240-9. ISSN 0304-3479. https://doi.org/10.1016/S0304-3479(97)81240-9. 
  15. ↑ Salvestroni, Simonetta (1997-04). «Dialogue, the Frontier and the Chronotope in Michail Bachtin's Thought». Russian Literature 41 (3): 353–369. doi:10.1016/s0304-3479(97)81245-8. ISSN 0304-3479. https://doi.org/10.1016/S0304-3479(97)81245-8. 
  16. ↑ Φιλίπε Αλμέιδα Γκόμες, "Η εισαγωγή του Cambridge προς τον Μιχαήλ Μπαχτίν," Cambridge, Ηνωμένο Βασίλειο; Νέο Υork, NY: Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ Τύπος, 2021, 194σ. Ηλεκτρονικό βιβλίο. (Σειρά: Cambridge εισαγωγές σε βιβλιογραφία), HIRSCHKOP, Κεν.

Βιβλιογραφικές πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Bakhtin, Mikhail, Slav N. Gratchev, και Margarita Marinova. Mikhail Bakhtin: The Duvakin Interviews, 1973. Lewisburg, Pennsylvania: Bucknell University Press, 2019. ISBN: 9781684480906, 9781684480913, 9781684480944, 9781684480920.
  • Freise, Matthias. Inspired by Bakhtin: Dialogic Methods in the Humanities. Brighton, MA: Academic Studies Press, 2018. eBook.
  • Wikipedia Contributors. "Mikhail Bakhtin." Wikipedia, The Free Encyclopedia. Wikipedia, The Free Encyclopedia, last modified July 20, 2023. Accessed July 23, 2024. https://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Bakhtin.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • τίτλος. 
  • τίτλος. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  •  
  •  
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μιχαήλ_Μπαχτίν&oldid=10662999"