Μέντελε Μόχερ Σφόριμ
| Μέντελε Μόχερ Σφόριμ | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | מענדעלע מוכר ספרים (Γίντις) |
| Γέννηση | 21 Δεκεμβρίου 1835ιουλ. / 2 Ιανουαρίου 1836γρηγ. ή 2 Ιανουαρίου 1836[1] Καπύλ |
| Θάνατος | 25 Νοεμβρίουιουλ. / 8 Δεκεμβρίου 1917γρηγ. ή 8 Δεκεμβρίου 1917[2][3] Οδησσός[4] |
| Τόπος ταφής | 2ο Χριστιανικό Νεκροταφείο στην Οδησσό |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ρωσική Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ιουδαϊσμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Εβραϊκά Γίντις[5] Ρωσικά[6] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | συγγραφέας μεταφραστής ραββίνος |
| Περίοδος ακμής | 1863 |
| Οικογένεια | |
| Τέκνα | Mikhail Abramovich |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Μέντελε Μόχερ Σφόριμ (Mendele Mocher Sforim, γίντις מענדעלע מוכר ספֿרים, εβρ. מנדלי מוכר ספרים, Ιανουάριος 1836 – 8 Δεκεμβρίου 1917 ν.η.), ήταν Εβραίος συγγραφέας, ένας από τους θεμελιωτές της νεότερης λογοτεχνίας στη γλώσσα γίντις, αλλά και την καθαυτό εβραϊκή γλώσσα. Το πραγματικό του όνομα ήταν Σολέμ Γιανκέβ Μ. Αμπράμοβιτς (εξελλ. Σολομών Ιακώβ Αμπράμοβιτς του Μωυσέως, αναγραφόμενος στο λατινικό αλφάβητο ως S. J. Abramowitch). Το «Μέντελε μόχερ σφόριμ» (εκρωσισμένο: Μόιχερ Σφόριμ, Менделе Мойхер-Сфорим) σημαίνει κατά λέξη «Μέντελε ο πλανόδιος πωλητής βιβλίων».
Απαρχές και πρώιμο έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μέντελε γεννήθηκε ως γόνος φτωχής οικογένειας στην κωμόπολη Καπύλ, που τότε υπαγόταν στο Κυβερνείο του Μινσκ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ενώ σήμερα βρίσκεται στη Λευκορωσία. Ο πατέρας του, ο Χαΐμ Μοϊσέ, πέθανε λίγο μετά την τελετή ενηλικιώσεως (Μπαρ Μιτσβά) του Σολέμ. Ο έφηβος μελέτησε στα γιεσίβα (εβραϊκά σχολεία) του Σλούτσκ και της Βίλνας, μένοντας εσωτερικός σε αυτά, μέχρι που έγινε 17 ετών. Τότε μόλις που τα έβγαζε πέρα, μένοντας συχνά πεινασμένος. Ο Μέντελε ταξίδεψε κατόπιν πολύ ανά τη Λευκορωσία, την Ουκρανία και τη Λιθουανία με τα πόδια. Το 1854 εγκαταστάθηκε στο Κάμιανετς-Ποντίλσκυ, όπου γνώρισε τον συγγραφέα και ποιητή Αβραάμ Μπερ Γκοτλόμπερ (Авраам Бер Готлобер, 1811-1899), ο οποίος τον βοήθησε να μάθει και να κατανοήσει τον κοσμικό πολιτισμό, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την ιστορία, τη ρωσική γλώσσα και άλλες γλώσσες.
Το πρώτο άρθρο/δημοσιευμένο κείμενο του Μέντελε, το «Γράμμα για την εκπαίδευση», εμφανίσθηκε το 1857 στην εβραϊκή εφημερίδα Hamagid. Το είχε υποβάλει ο μέντοράς του, ο Γκοτλόμπερ, χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος. Στο Μπερντίτσιβ της Ουκρανίας, όπου έζησε από το 1858 έως το 1869, ο Μέντελε άρχισε να δημοσιεύει μυθοπλασία στην εβραϊκή και στα γίντις. Αλλά έχοντας προσβάλει τις τοπικές αρχές με τη σάτιρά του, έφυγε από το Μπερντίτσιβ προκειμένου να εκπαιδευθεί για να γίνει ραββίνος στη σχετικώς φιλελεύθερη θεολογικώς και χρηματοδοτούμενη από το κράτος ραββινική σχολή του Ζιτόμιρ, όπου παρέμεινε από το 1869 μέχρι το 1881. Το 1881 έγινε διευθυντής του παραδοσιακού σχολείου της Οδησσού, οπότε έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό του, εκτός από δύο χρόνια στη Γενεύη κατά τους διωγμούς των Εβραίων από το τσαρικό καθεστώς μετά από την επανάσταση του 1905.[7]
Ο «παππούς της λογοτεχνίας γίντις»[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μέντελε έγραψε αρχικώς στην εβραϊκή, αλλά αργότερα στράφηκε στα γίντις προκειμένου να επεκτείνει το αναγνωστικό κοινό του. Χρησιμοποίησε τότε ψευδώνυμο, όπως και ο Σολέμ Αλεϊχέμ, εξαιτίας της αντιλήψεως της εποχής ότι, ως καθομιλουμένη στα γκέτο η γλώσσα γίντις δεν ήταν κατάλληλη για σοβαρό λογοτεχνικό έργο — μια αντίληψη που έκανε πολλά για να την καταπολεμήσει. Το ύφος γραφής του Χασκαλά (εβραϊκού διαφωτισμού) αποτελεί μια ισχυρή σταθερά στα έργα του. Ο Μέντελε θεωρείται από πολλούς ως o «παππούς της λογοτεχνίας γίντις». Αυτός είναι ένας χαρακτηρισμός που του προσέδωσε (όπως έλεγε ο ίδιος) αρχικώς ο Σολέμ Αλεϊχέμ, στην αφιέρωση του μυθιστορήματος Stempenyu[8] (1888). Συνέγραψε στα γίντις διηγήματα που περιγράφουν τη ζωή των Εβραίων σε διάφορα γκέτο της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταγενέστερα τα μετέφρασε ωστόσο ο ίδιος στην εβραϊκή, την οποία θεωρούσε ως τη γλώσσα του μέλλοντος για το εβραϊκό έθνος. Με τον τρόπο αυτόν ανανέωσε την κλασική εβραϊκή, την κατέστησε ζωντανή και ικανή να εκφράσει τη σύγχρονη ζωή, χρησιμοποιώντας λεξιλόγιο και εκφραστικούς τρόπους παρμένους από το σύνολο της εβραϊκής κλασικής φιλολογίας, ενώ ταυτοχρόνως εισήγαγε στη λογοτεχνία λαϊκές εκφράσεις των γκέτο. Το στιλ του Μέντελε σε αμφότερες τις γλώσσες επηρέασε ισχυρά τις επόμενες γενεές συγγραφέων σε αυτές.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology. 1519601. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2020.
- ↑ (Αγγλικά) Find A Grave. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2019.
- ↑ (Αγγλικά) Internet Speculative Fiction Database. 208178.
- ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0000252. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ CONOR.SI. 172395107.
- ↑ Stillman, Gerald (1991): "Introduction: A Summary of Mendele's Life, Work, and Times" στο: Selected Works of Mendele Moykher-Sforim, επιμ. Marvin S. Zuckerman, Stillman, Marion Herbst., Τόμ. 1 της σειράς "The Three Great Classic Writers of Modern Yiddish Literature", Joseph Simon/Pangloss Press.
- ↑ Seidman, Naomi (1997). A Marriage Made in Heaven: The Sexual Politics of Hebrew and Yiddish. University of California Press. σελ. 146.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Liptzin, Sol, A History of Yiddish Literature, Jonathan David Publishers, Middle Village, NY, 1972, (ISBN 0-8246-0124-6), especially 40-45.
- Το αντίστοιχο λήμμα στη YIVO - Encyclopedia of Jews of Eastern Europe
- Το αντίστοιχο λήμμα στο Παγκόσμιον Λεξικόν των `Εργων, Διεθνής Εκδοτικός Οργανισμός «Spiritus Mundi», Αθήναι, Τόμος Α΄ (1964), σελ. 15
- Mendele Moykher-Sforim: La Haridelle, Bibliothèque Medem, Παρίσι 2008 (μυθιστόρημα μεταφρασμένο στη γαλλική από την Batia Baum και με εισαγωγή της Ρασέλ Ερτέλ).
|