Λετονικό πραξικόπημα του 1934

Ο Ουλμάνις, ακολουθούμενος από υπουργούς το 1934

Μνημείο για τον Ουλμάνις στη Ρίγα

Το Λετονικό πραξικόπημα του 1934, γνωστό στη Λετονία ως το Πραξικόπημα της 15ης Μαΐου ή Πραξικόπημα του Ουλμάνις, ήταν ένα αυτοπραξικόπημα του βετεράνου Πρωθυπουργού Κάρλις Ουλμάνις εναντίον του κοινοβουλευτικού συστήματος στη Λετονία. Το καθεστώς του διήρκεσε μέχρι τη σοβιετική κατοχή της Λετονίας το 1940.

Τη νύχτα 15-16 Μαΐου, ο Ουλμάνις, με την υποστήριξη του υπουργού πολέμου Γιάνις Μπαλόντις και της παραστρατιωτικής οργάνωσης Αϊζσάργκι, ανέλαβαν τον έλεγχο των κυριότερων κρατικών και κομματικών γραφείων, κήρυξε κατάσταση πολέμου στη Λετονία, ανέστειλε το Σύνταγμα, διέλυσε όλα τα πολιτικά κόμματα και το Σαεϊμά (κοινοβούλιο).

Στη συνέχεια, ο Ουλμάνις ίδρυσε ένα εκτελεστικό μη κοινοβουλευτικό απολυταρχικό καθεστώς στο οποίο κυβερνούσε ως πρωθυπουργός. Οι νόμοι εξακολούθησαν να εκδίδονται από την προσωρινή κυβέρνηση. Ο επίσημος Πρόεδρος της Λετονίας, Άλμπερτς Κβίεσις, ο οποίος ήταν από την Ένωση Αγροτών της Λετονίας Ουλμάνις, αποδέχθηκε το πραξικόπημα και συνέχισε το υπόλοιπο της θητείας του μέχρι τις 10 Απριλίου 1936. Στη συνέχεια, ο Ουλμάνις ανέλαβε παράνομα το αξίωμα του προέδρου του κράτους και ήταν επίσημα γνωστός ως Βαλστς ουν Μινίστρου Πρεζιντέντς (Κρατικός και Υπουργός-Πρόεδρος), αλλά συνήθως στις εκδόσεις ονομάζονταν Τάουτας Βαντόνις (Ηγέτης του Έθνους) ή απλά ο Βαντόνης (ηγέτης).

Ο Ουλμάνις ήταν μοναδικός μεταξύ των ευρωπαϊκών δικτατόρων της εποχής, καθώς δεν δημιούργησε ένα κυβερνών κόμμα και δεν εισήγαγε νέο σύνταγμα. Αντ 'αυτού, ο Ουλμάνις δημιούργησε τα ελεγχόμενα από το κράτος Επιμελητήρια Επαγγελμάτων, βασισμένο στα εταιρικά μοντέλα των αυταρχικών καθεστώτων του Κονσταντίν Πετς στην Εσθονία και του Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ στην Πορτογαλία. Το καθεστώς βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στις αρχές και τις προσωπικές λατρείες του Ουλμάνις και του Μπαλόντις ως ιδρυτές της Λετονίας κατά τη διάρκεια του πολέμου ανεξαρτησίας της Λεττονίας, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι είχε απελευθερώσει το έθνος από πολυκομματικό χάος.

Το αναίμακτο πραξικόπημα πραγματοποιήθηκε από το στρατό και τις μονάδες της εθνικής φρουράς Αϊζσάργκι, πιστή στον Ουλμάνις. Κινήθηκαν εναντίον βασικών κυβερνητικών γραφείων, και σε εγκαταστάσεις επικοινωνιών και μεταφορών. Πολλοί εκλεγμένοι αξιωματούχοι και πολιτικοί (σχεδόν αποκλειστικά από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Εργατών της Λετονίας, καθώς και πρόσωπα από την ακροδεξιά και την αριστερά) κρατήθηκαν, όπως και οι στρατιωτικοί που αντιστάθηκαν στο πραξικόπημα. Περίπου 2.000 Σοσιαλδημοκράτες αρχικά κρατήθηκαν από τις αρχές, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων Σοσιαλδημοκρατικών μελών της διαλυμένης Σαεϊμά, καθώς και μέλη διαφόρων ριζοσπαστικών δεξιών οργανώσεων, όπως η Περκονκρούστς. Συνολικά, 369 Σοσιαλδημοκράτες, 95 μέλη της Περκονκρούστς, ακτιβιστές υπέρ των ναζί από τη γερμανική κοινότητα της Βαλτικής και μια χούφτα πολιτικοί από άλλα κόμματα μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο φυλακών που ιδρύθηκε στην επαρχία Καρόστα της Λιεπάγια. Αφού αρκετοί σοσιαλδημοκράτες, όπως ο Μπρούνο Κάλνινς, είχαν εκκαθαριστεί από τις κατηγορίες των δικαστηρίων, οι περισσότεροι από τους φυλακισμένους άρχισαν να απελευθερώνονται με την πάροδο του χρόνου, από τους οποίους ορισμένοι αποφάσισαν να φύγουν στην εξορία. Οι καταδικασθέντες από τα δικαστήρια των πράξεων προδοσίας, όπως ο ηγέτης της Περκονκρούστς Γκουστάβς Τσέλμινς, παρέμειναν πίσω από τα κάγκελα κατά τη διάρκεια των ποινών τους, όπως για παράδειγμα τρία έτη στην υπόθεση του Τσέλμινς.