Κόμμα Δικαιοσύνης

Κόμμα Δικαιοσύνης Adalet Partisi
Πρόεδρος	Ραγκίπ Γκιουμούσπαλα (1961 - 1944) Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ (1964 - 1984)
Ίδρυση	11 Φεβρουαρίου 1961
Διάλυση	18 Αυγούστου 1981
Προκάτοχος	Δημοκρατικό Κόμμα
Διάδοχος	Κόμμα Ορθού Δρόμου
Ιδεολογία	Κεμαλισμός Φιλελεύθερος συντηρητισμός

Το Κόμμα Δικαιοσύνης (Adalet Partisi) ήταν δεξιό τουρκικό πολιτικό κόμμα των δεκαετιών 1960 - 1980. Υπό την ηγεσία του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, αναδείχτηκε κυβερνών κόμμα έξι (6) φορές.

Η ίδρυσή του, αλλά και η παύση της λειτουργίας του, επηρεάστηκαν ουσιωδώς από δυο στρατιωτικά πραξικοπήματα. Η ίδρυσή του οφείλεται στις συνέπειες του πραξικοπήματος της 27ης Μαΐου 1960 ενώ η λειτουργία του απαγορεύτηκε από το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980.

Το κόμμα ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1961 από πρώην μέλη και υποστηρικτές του διαλυθέντος με το πραξικόπημα του 1960 Δημοκρατικού Κόμματος και πήρε το όνομά του από το βασικό αίτημα των ιδρυτών του, να αποδοθεί δικαιοσύνη, δηλαδή αμνηστία στα 592 μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος που συνελήφθησαν, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές στις δίκες της Γιασίαντα.

Θεωρήθηκε ως φιλελεύθερο συντηρητικό (κεμαλιστικό) κόμμα, με φιλοδυτικό προσανατολισμό.

Η πορεία του κόμματος

Ίδρυση

Ως αποτέλεσμα του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 27ης Μαΐου 1960 η στρατιωτική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Τζεμάλ Γκιουρσέλ, διέλυσε το Δημοκρατικό Κόμμα, τον Σεπτέμβριο του 1960. Παρόλα αυτά τα μέλη και οι υποστηρικτές του κόμματος, δημιούργησαν μια σειρά νέων, μικρών κομμάτων που όλα φιλοδοξούσαν να αντικαταστήσουν το Δημοκρατικό Κόμμα. Ένα από αυτά τα κόμματα, αυτό το οποίο πήρε την πρωτοκαθεδρία τελικά, ήταν το κόμμα που ίδρυσε ο απόστρατος στρατηγός, Ραγκίπ Γκιουμούσπαλα (Ragıp Gümüşpala), τον Φεβρουάριο του 1961 . Το κόμμα υιοθέτησε, το έμβλημα του Δημοκρατικού Κόμματος, - ένα άσπρο άλογο που καλπάζει - , και σύντομα κατάφερε να θέσει υπό την επιρροή του, τις επαρχιακές επιτροπές του ΔΚ στις δυτικές επαρχίες της Τουρκίας. Ωστόσο, μέχρι και τις βουλευτικές εκλογές του 1961, την υποστήριξη των ανατολικών επαρχιών κέρδιζε το - επίσης, νεοιδρυθέν «Κόμμα της Νέας Τουρκίας». Εν όψει των εκλογών τα δυο κόμματα αποφάσισαν να συνάψουν εκλογικό συνασπισμό - κίνηση που αποδείχτηκε εξαιρετικά επιτυχημένη, με τον συνασπισμό τους να κερδίζει την πλειοψηφία των εδρών της Εθνοσυνέλευσης με ποσοστό 48.5%, το 34.8% του οποίου αναλογούσε στο Κόμμα Δικαιοσύνης.

Άνοδος

Η πρώτη επίσημη καταγραφή της απήχησης του κόμματος έγινε στις δημαρχιακές εκλογές του 1963, όπου αναδείχτηκε κυρίαρχο, λαμβάνοντας ποσοστά της τάξης του 46%, γεγονός που το κατέστησε την πρώτη δύναμη στη χώρα. Ο θάνατος του Ρατζίπ Γκιούμουσπαλα, άνοιξε τη μάχη διαδοχής του, με κυριώτερους υποψήφιους τον Σαϊτ Μπιλγκίτς (Sait Bilgiç) και τον Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ (Süleyman Demirel) . Οι δυο υποψήφιοι αντιπροσώπευαν διαφορετικές θέσεις του κόμματος. Οι πιο «σκληροπυρηνικοί» με αρχηγό τον Μπιλγκίτς ήθελαν να εστιάσει το κόμμα στην αδικία και στον εξευτελισμό που υπέστη την περίοδο της χούντας, ενώ οι «μετριοπαθείς» με αρχηγό τον Ντεμιρέλ ήθελαν να αφήσουν το παρελθόν πίσω και να εστιάσουν στα πραγματικά προβλήματα του λαού, που ήταν κυρίως η οικονομική κατάσταση της χώρας. Η παρέμβαση του πανίσχυρου αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγού Τζεβντέτ Σουνάι, όπου έκανε αυστηρές προειδοποιήσεις, λειτούργησε τελικά προς όφελος του μετριοπαθούς Ντεμιρέλ.

Τον Δεκέμβριο του 1964 στο συνέδριο του κόμματος, ο Ντεμιρέλ αναδείχτηκε με 1072 ψήφους έναντι 552 του Μπιλγκίτς, νέος Πρόεδρος.

Ισχύς

Το κόμμα Δικαιοσύνης ήταν ο νικητής των βουλευτικών εκλογών της 10ης Οκτωβρίου 1965, όπου κέρδισε με μεγάλη διαφορά από το δεύτερο, Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, την πλειοψηφία των ψήφων (52.9 %) και την πλειοψηφία των εδρών στην Εθνοσυνέλευση (240 έδρες). Από τη μελέτη κατανομής των ψήφων έγινε φανερό ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης κατάφερε να πάρει όλη την εκλογική δύναμη του Δημοκρατικού κόμματος και να χριστεί και στην πράξη διάδοχός του.

Η προσωπικότητα του Ντεμιρέλ έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο στην άνοδο του κόμματος. Ο νεαρός (για τα δεδομένα της τουρκικής πολιτικής) 44χρονος πολιτικός ήταν άνθρωπος αυτοδημιούργητος. Καταγόμενος από ένα μικρό χωριό της επαρχίας Ισπάρτα από γονείς αγρότες, κατάφερε να σπουδάσει και να αναδειχτεί τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Γι' αυτούς τους λόγους αποδείχτηκε ιδιαίτερα ελκυστικός στους ανθρώπους της υπαίθρου που ένιωθαν ότι μπορούσαν να ταυτιστούν με αυτόν, ότι ήταν ένας από αυτούς. Έχοντας το ίδιο χάρισμα με τον Μεντερές, ήταν ικανότατος ρήτορας, μπορούσε να μιλήσει τη γλώσσα του λαού, κάτι που ούτε ο Ισμέτ Ινονού ούτε άλλοι, δεξιοί ή αριστεροί πολιτικοί κατάφεραν να κάνουν.

Πηγές

• Ahmad, Feroz. "Turkey: The Quest for Identity". Oxford: Oneworld, 2003.
• Dodd, C.H. (1992). "The Development of Turkish Democracy". British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 19, No. 1 (1992), pp 16–30
• Sherwood, W.B. (1955). "The Rise of the Justice Party in Turkey". World Politics, Vol. 20, No. 1 (Oct., 1967), pp 54–65
• Erik Zurcher (1992). "Turkey. A modern history". I.B. Tauris.