Εργονομία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Εργονομία είναι η εφαρμοσμένη επιστήμη που έχει ως αντικείμενο τη βελτίωση της ανθρώπινης απόδοσης, υγείας και ευεξίας μέσω της συμβολής στο σχεδιασμό εργαλείων, μηχανών, μεθόδων και περιβάλλοντος εργασίας. Η Εργονομία έχει ως βασική αρχή να θέτει τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ανθρώπου-χρήστη στο επίκεντρο του σχεδιασμού. Ως εφαρμογή μπορεί να αφορά έναν εργαζόμενο σε μια γραμμή συναρμολόγησης, έναν ταξιδιώτη μπροστά σε ένα μηχάνημα πώλησης εισιτηρίων, ή μια ομάδα ανθρώπων που ελέγχουν από κοινού μια περίπλοκη χημική διεργασία. Τα αποτελέσματα μιας εργονομικής παρέμβασης αφορούν, κατά περίπτωση, τη μορφολογία (π.χ. κάθισμα οδήγησης αυτοκινήτου), την τεχνολογία (π.χ. συναγερμοί, ενδεικτικά όργανα, λογισμικό), τις φυσικές παραμέτρους (π.χ. φωτισμός, θόρυβος), και αποσκοπούν στο να βελτιώσουν την αποδοτικότητα και την αξιοπιστία του συνολικού συστήματος άνθρωπος/οι – μηχανή/ες.

Επίσημος ορισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Διεθνής Ένωση Εργονομίας (International Ergonomics Assossiation) ορίζει την εργονομία ως εξής:[1]

«Η Εργονομία (ή ανθρώπινοι παράγοντες) είναι η επιστημονική περιοχή που ασχολείται με τη μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων και των λοιπών στοιχείων ενός συστήματος. Ως επάγγελμα εφαρμόζει θεωρητικές αρχές, δεδομένα και μεθόδους για τον σχεδιασμό, με στόχο την προαγωγή του καλώς έχειν των ανθρώπων και τη βελτιστοποίηση της συνολικής απόδοσης του συστήματος.»

Οι εργονόμοι συμβάλουν στον προγραμματισμό, σχεδιασμό και αξιολόγηση των εργασιών, των προϊόντων, της οργάνωσης, των εργαλείων, των διαμεσολαβητών ανθρώπου-μηχανής, του εργασιακού περιβάλλοντος και γενικότερα των συστημάτων, με στόχο να τα καταστήσουν συμβατά με τις ανάγκες, δυνατότητες και περιορισμούς των ανθρώπων.

Ετυμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο όρος Εργονομία προέρχεται από τη σύνδεση των αρχαίων ελληνικών λέξεων «Έργον» και «Νόμος». Πρωτοεμφανίστηκε σε επιστημονικό άρθρο το 1857 από τον Πολωνό Φυσιολόγο Wojciech Jastrzębowski. Με τη σύγχρονή της έννοια, ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη αμέσως μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από μια ομάδα Βρετανών επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων (Ψυχολόγοι, Φυσιολόγοι, Κοινωνικοί Επιστήμονες, Μηχανικοί κτλ) που είχαν εργαστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου πάνω στην ανθρώπινη επίδοση και την αλληλεπίδραση με την πλειάδα τεχνολογικών εφαρμογών που εμφανίστηκαν κατά τον Πόλεμο. Το 1949, ύστερα από μια συνάντηση στο αρχηγείο του Βασιλικού Ναυτικού, αυτή η ομάδα ίδρυσε την πρώτη "Ερευνητική Εταιρία Εργονομίας" (Ergonomics Research Society). Ο πρώτος πρόεδρός της, Hywell Murrell θεωρείται και ο "νονός" της σύγχρονης Εργονομίας. Σχεδόν παράλληλα, μια ομάδα επιστημόνων στις ΗΠΑ, οι οποίοι εργάζονταν πάνω στο ίδιο αντικείμενο, άρχισαν να χρησιμοποιούν τον όρο «Ανθρώπινοι Παράγοντες» (Human Factors) για να περιγράψουν το πλαίσιο της εργασίας τους - η "Εταιρία Ανθρωπίνων Παραγόντων" (Human Factors Society) ιδρύθηκε λίγα χρόνια αργότερα. Σήμερα οι όροι χρησιμοποιούνται επίσημα ως ταυτόσημοι. Η "Ερευνητική Εταιρία Εργονομίας" εξελίχθηκε στο "Ινστιτούτο Εργονομίας και Ανθρώπινων Παραγόντων" (Institute of Ergonomics and Human Factors) και η "Εταιρία Ανθρωπίνων Παραγόντων" εξελίχθηκε στην "Εταιρία Ανθρωπίνων Παραγόντων και Εργονομίας" (Human Factors and Ergonomics Society). Παρά ταύτα, κλάδοι στο περιβάλλον της Εργονομίας είναι συνήθως εξοικειωμένοι με τη μία ή την άλλη έννοια (π.χ. "Ανθρώπινοι Παράγοντες" για τους μηχανολόγους συστημάτων και "Εργονομία" για τους σχεδιαστές).

Τομείς της Εργονομίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ανθρώπινη δράση δεν μπορεί να διαιρεθεί απόλυτα σε σωματική, διανοητική, κοινωνική κλπ. Στην πράξη κάθε παρατηρούμενη ανθρώπινη εργασία φέρει μέσα της όλες τις συνιστώσες (φυσική, διανοητική, ψυχική, κοινωνική, πολιτισμική) σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Για το λόγο αυτό και οι επαγγελματίες εργονόμοι πρέπει να κατέχουν επαρκώς όλους τους τομείς και να εφαρμόζουν μια ολιστική προσέγγιση στις παρεμβάσεις τους. Παρόλα αυτά στον ακαδημαϊκό κυρίως χώρο για λόγους εξειδίκευσης της έρευνας είθισται να γίνεται η παρακάτω κατηγοριοποίηση σε τομείς γνώσης.

Φυσική Εργονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η φυσική εργονομία αφορά την φυσική συνιστώσα της ανθρώπινης εργασίας. Συγκεκριμένα ασχολείται με τα ανατομικά, ανθρωπομετρικά, φυσιολογικά και εμβιομηχανικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου σε σχέση με μια φυσική δραστηριότητα. Τυπικά παραδείγματα αποτελούν οι :στάσεις κατά την εργασία, ο χειρισμός και η μεταφορά φορτίων, οι συχνά επαναλαμβανόμενες κινήσεις, κλπ. Οι παρεμβάσεις συχνά :αφορούν αλλαγές στο χώρο ή και βοηθήματα που μειώνουν τον μυοσκελετικό και φυσιολογικό φόρτο.

Γνωστική εργονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γνωστική εργονομία (ή εναλλακτικά γνωσιακή ή και νοητική εργονομία) αφορά την διανοητική συνιστώσα της ανθρώπινης εργασίας. Συγκεκριμένα ασχολείται με την αντίληψη, τη σημασιοδότηση, τη μνήμη, την επεξεργασία πληροφοριών και απόκριση πάντα σε σχέση με μια διανοητική δραστηριότητα. Τυπικά παραδείγματα θεμάτων αποτελούν η εκτίμηση του νοητικού φόρτου, η ανάλυση λαθών, η μελέτη λήψης αποφάσεων, η μελέτη της ανθρώπινης αξιοπιστίας ή η επικοινωνία ανθρώπου – μηχανής (συμπεριλαμβανομένων και των Η/Υ).

Οργανωσιακή εργονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οργανωσιακή εργονομία (ή εναλλακτικά μακρο-εργονομία) αφορά την οργανωσιακή συνιστώσα της ανθρώπινης εργασίας που την :αντιμετωπίζει μέσα από μια κοινωνικο-τεχνική οπτική παρεμβαίνοντας στην οργανωτική δομή και στις επιχειρησιακές διεργασίες. :Συγκεκριμένα ασχολείται με την επικοινωνία, τη διαχείριση του φόρτου εργασίας μεταξύ ομάδων, τις διαδικασίες και τις άτυπες :πρακτικές, κλπ. τυπικά παραδείγματα θεμάτων αποτελούν η συμβολή στο σχεδιασμό ροών εργασίας, συνεργατικών πληροφοριακών :συστημάτων, ωραρίων εργασίας, συστημάτων αξιολόγησης της απόδοσης, συστημάτων διασφάλισης ποιότητας, καθώς και αναλύσεις :επιχειρησιακής κουλτούρας.

Επαγγελματίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ειδικοί σε θέματα ανθρώπινων παραγόντων προέρχονται από ποικίλα υπόβαθρα, αν και είναι κυρίως ψυχολόγοι (από τα ποικίλα πεδία της βιομηχανικής και οργανωτικής ψυχολογίας, της μηχανικής ψυχολογίας, της γνωστικής ψυχολογίας, της ψυχολογίας της αντίληψης, της εφαρμοσμένης ψυχολογίας και της πειραματικής ψυχολογίας) και φυσιολόγοι.[2]

Καθιστικός τρόπος ζωής στο χώρο εργασίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα σύγχρονα γραφεία δεν υπήρχαν μέχρι τη δεκαετία του 1830,[3] το θεμελιώδες βιβλίο του Wojciech Jastrzębowski για την MSDergonomics δημοσιεύτηκε το 1857,[4]και η πρώτη δημοσιευμένη μελέτη της στάσης του σώματος εμφανίστηκε το 1955.[5]

Επί του παρόντος, ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού εργατικού δυναμικού απασχολείται σε επαγγέλματα με χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας.[6] Μια πρόσφατη μελέτη των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας διαπίστωσε ότι πάνω από το 25,7 τοις εκατό των εργαζομένων σε γραφεία υποφέρουν από πόνους στην πλάτη ή στον αυχένα - και αυτό θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα των ανεπαρκών συνθηκών εργασίας.[7] Ο καθιστικός τρόπος ζωής, όπως το να κάθεστε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ενέχει σοβαρό κίνδυνο τραυματισμού και πρόσθετους κινδύνους για την υγεία.[8]

Εφαρμογή της πολιτικής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα εμπόδια στη βελτίωση της εργονομίας για τους εργαζόμενους με καθιστική εργασία περιλαμβάνουν κόστος, χρόνο, προσπάθεια τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους. Τα παραπάνω στοιχεία συμβάλλουν στην τεκμηρίωση της σημασίας της εργονομίας στον καθιστικό χώρο εργασίας, αλλά στο θέμα αυτό λείπουν πληροφορίες σχετικά με την επιβολή και την εφαρμογή της πολιτικής. Καθώς ο εκσυγχρονισμένος εργασιακός χώρος γίνεται πιο τεχνολογικά προηγμένος, όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας γίνονται κυρίως καθιστικές, με αποτέλεσμα την ανάγκη πρόληψης χρόνιων τραυματισμών και πόνου.

Οργανισμοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • International Ergonomics Association. Η Διεθνής Ένωση Εργονομίας ιδρύθηκε το 1961 αποτελεί την ομοσπονδία των εθνικών εταιρειών Εργονομίας ανά τον κόσμο.
  • Centre for the Registration of European Ergonomists Αρχειοθετήθηκε 2009-09-19 στο Wayback Machine.. Το Κέντρο Πιστοποίησης Ευρωπαίων Εργονόμων αποτελεί ανεξάρτητο οργανισμό πιστοποίησης επάρκειας επαγγελματικών προσόντων. Τα μέλη του ορίζονται από τις εθνικές επιτροπές αξιολόγησης των χωρών της Ευρώπης.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «What is Ergonomics, International Ergonomics Assossiation». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2014. 
  2. «What is Human Factors and Ergonomics?». www.hfes.org. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  3. «Carbons to Computers». smithsonianeducation.org. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  4. «Evolutionary Changes in the Traditional Ergonomics». link.springer.com. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  5. «World Distribution of Certain Postural Habits». anthrosource.onlinelibrary.wiley.com. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  6. «The contribution of office work to sedentary behaviour associated risk». www.ncbi.nlm.nih.gov. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  7. «Ergonomie am Arbeitsplatz: Tipps für gesundes Arbeiten + Checkliste». schultz.de. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 
  8. «Working in a Sitting Position». www.ccohs.ca. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2024. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Αβούρης, Ν. (2000). Εισαγωγή στην Επικοινωνία Ανθρώπου - Υπολογιστή. Εκδόσεις Δίαυλος.
  • Λάιος, Λ. και Γιαννακούρου, Μ. (2003). Σύγχρονη Εργονομία. Εκδόσεις Παπασωτηρίου.
  • Μαρμαράς, Ν. και Ναθαναήλ Δ. (2015). Εισαγωγή στην Εργονομία / 2η έκδοση [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/513
  • Μαρμαράς, Ν. και Παπαδόπουλος, Σ. (1997). Δουλεύοντας με Ηλεκτρονικό Υπολογιστή: Βοήθημα για Εργονομική Αξιολόγηση Θέσεων Εργασίας με Η/Υ Εκδόσεις Παπασωτηρίου.
  • Συρμακέσης, Σ. Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Υπολογιστή. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
  • Τσακλής, Π. (2005). Γενικές Αρχές Εργονομίας και Προληπτική Φυσικοθεραπεία. University Studio Press.