Άμμος

Δείγμα μορίων λάσπης κάτω από μικροσκόπιο

Άμμος ονομάζεται γενικά κάθε συσσώρευμα μικρών κόκκων ορυκτών ή πετρωμάτων οι οποίοι παραμένουν ασύνδετοι μεταξύ τους. Για να θεωρηθεί όμως ως άμμος ένα συσσώρευμα θα πρέπει οι κόκκοι από τους οποίους αποτελείται να είναι μικρότερης διαμέτρου των 6 χιλιοστών. Στη πράξη όμως λογίζεται ως άμμος εκείνη της οποίας οι κόκκοι φθάνουν σε διάμετρο το 1 χιλιοστό. Εξ αυτού, ανάλογα του μεγέθους, η άμμος διακρίνεται σήμερα στις ακόλουθες κατηγορίες:

1. "Χοντρή άμμος" (με μέγεθος κόκκου άπό 0,50 μέχρι 1 χιλιοστό)
2. "Μέτρια λεπτή" ή "μέτρια χοντρή" (από 0,25 μέχρι 0,50 χιλιοστά)
3. "Λεπτή άμμος" ή "ψιλή άμμος" (από 0,10 ,μέχρι 0,25 χιλιοστά), (προσφιλής ονομασία πολλών ακτών) και
4. "Λεπτότατη άμμος" ή "πολύ ψιλή άμμος" (από 0,05 μέχρι 0,10 χιλιοστά). Από το όριο των 0,05 χιλ. και κάτω το συσσώρευμα χαρακτηρίζεται ως μόρια λάσπης (ιλύος).

Οι κόκκοι της άμμου προέρχονται ως επί το πλείστον από την αποσάθρωση των πετρωμάτων και μερικές φορές από την κατάθρυψή τους. Ανάλογα με το είδος των υλικών που περιέχονται σε μεγαλύτερη ποσότητα στην άμμο, λέγονται χαλαζιακές, γλαυκοφανιτικές, μαρμαρυγιακές, γρανιτοφόρες, αστριούχες και λιγνιτούχες. Όταν είναι χρωματισμένη κόκκινη από οξείδια του σιδήρου, λέγεται σιδηρική ή σιδηρούχος. Επίσης είναι δυνατό να είναι αργιλούχος, βιτουμενιούχος, χουμοφόρος και ασβεστολιθική. Η ηφαιστειακή άμμος, η οποία σκορπίζεται στον αέρα κατά τις εκρήξεις των ηφαιστείων ονομάζεται ηφαιστειακή σποδός.

Όταν, με τη διεργασία της διαγένεσης οι κόκκοι της άμμου υποστούν συγκόλληση, δίνουν πέτρωμα που ονομάζεται ψαμμίτης.

Ανάλογα με τη φύση των συστατικών της, η άμμος χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους. Η άμμος που αποτελείται από κόκκους καθαρού διοξειδίου του πυριτίου χρησιμοποιείται στην υαλουργία για την κατασκευή του υάλου. Η δομική άμμος που χρησιμοποιείται στα κονιάματα είναι προϊόν προσχωσιγενές. Ασβεστολιθική και πυριτική άμμος εξάγεται από ορυχεία επιφάνειας, που λέγονται αμμωρυχεία.

Ένα άλλο είδος άμμου είναι η άμμος των χυτηρίων, που χρησιμεύει για την κατασκευή μητρών και πρέπει να παρουσιάζει διάφορες ιδιότητες, κυρίως πλαστικότητα και συνοχή, για να είναι οι μήτρες λεπτές και διαρκείας: Να είναι πυρίμαχη, να μην αποσυντίθεται ή παραμορφώνεται λόγω επαφής με το λιωμένα σίδηρο, να είναι πορώδης και περατή.

Κινούμενη άμμος

Άμμος εξαιρετικά λεπτή που έχει την ιδιότητα να κινείται, όπως το νερό, δηλαδή να ρέει. Είναι πολύ υγρή, ελάχιστα συμπαγής και πολύ επικίνδυνη για τα ζώα και τον άνθρωπο. Πρόκειται για κατάσταση παροδική ή μόνιμη όπου μεταξύ των κόκκων της άμμου υφίσταται ποσότητα νερού. Υπό αυτή τη συνθήκη υδάτινου κορεσμού ο οποιοσδήποτε τύπος άμμου χάνει την ικανότητα συνοχής της, με συνέπεια να συμπεριφέρεται ως υγρό. Έτσι και ένα απλό πάτημα του ποδιού σ΄ αυτή την μετατρέπει σε κινούμενη άμμο.

Σημειώνεται πάντως ότι η πυκνότητα άμμου - νερού είναι σαφώς μεγαλύτερη εκείνης του ανθρώπου και των ζώων, όπου το σώμα αυτών, συνηθέστερα, μόνο κατά ένα μέρος του βυθίζεται προκειμένου να επέλθει κάποια ισορροπία. Οι απότομες όμως κινήσεις πανικού μπορεί να διαταράξουν αυτή την ισορροπία με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική βύθιση του σώματος. Εξ αυτού υπήρχε και η παλαιά φήμη κυρίως στη λογοτεχνία, που μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο, ότι η άμμος κατάπινε ανθρώπους και ζώα.

Εφαρμογή

Η άμμος χρησιμοποιείται στην αρχική μορφή της στην οικοδόμηση και στην κατασκευή τσιμέντου. Το γυαλί κατασκευάζεται από άμμο.

Σημείωση

• Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και συγκεκριμένα με το άρθρο 1, § 3, του Μεταλλευτικού Κώδικα (Π.Δ. 28-10-1919) η άμμος έχει χαρακτηριστεί λατομικό ορυκτό.

Δείτε επίσης

• Αμμοβολή
• Αμμοθύελλα
• Αμμοληψία
• Αμμοσύρτης