Δολοφονία Τελλίνι

Η δολοφονία του Τελλίνι

Η παραχώρηση της βορείου Ηπείρου δύο χρόνια πριν στην Αλβανία είχε δημιουργήσει προβλήματα μεταξύ της Ελλάδος και της Αλβανίας ως προς τον καθορισμό των συνόρων. Προκειμένου να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία οι δύο πλευρές, σχηματίστηκε τριεθνής επιτροπή αποτελούμενη από την Αλβανία, την Ελλάδα και την Ιταλία. Η συνάντηση είχε οριστεί στις 9.00 π.μ. της 27ης Αυγούστου 1923 στα ελληνοαλβανικά σύνορα, κοντά στην Κακαβιά.

Επικεφαλής της επιτροπής ήταν ο Ιταλός στρατηγός Ενρίκο Τελλίνι, αντιπολιτευόμενος του Μουσολίνι. Την ελληνική πλευρά εκπροσωπούσε ο συνταγματάρχης Νότης Μπότσαρης ενώ την αλβανική ο γραμματέας ΥΠ.ΕΞ. Δημήτερ Μπεράτι. Η ελληνική και η ιταλική αποστολή αναχώρησε με ξεχωριστό αυτοκίνητο από τα Ιωάννινα. Οι Ιταλοί διέθεταν αυτοκίνητο τελευταίας τεχνολογίας, οπότε δεν δυσκολεύτηκαν να προσπεράσουν στην διαδρομή το αυτοκίνητο της ελληνικής αντιπροσωπείας, το οποίο είχε εν τω μεταξύ παρουσιάσει κάποια μηχανική βλάβη. Η ελληνική αντιπροσωπία συνέχισε μετά από αρκετή καθυστέρηση για την Κακκαβιά. Δέκα χιλιόμετρα πριν τα σύνορα, στη θέση Ζέπι κοντά στην Κακαβιά, μεταξύ 53ου και 54ου χιλιομέτρου της οδού Αργυροκάστρου-Ιωαννίνων, συνάντησε το ιταλικό αυτοκίνητο, το οποίο είχε δεχτεί πυρά. Οι επιβαίνοντες ήταν όλοι νεκροί. Συγκεκριμένα νεκροί ήταν οι: Ενρίκο Τελλίνι, στρατηγός και επικεφαλής της επιτροπής, Κόρτι, επίατρος, Θανάς Κραβέρι (Λεσκοβίκου), διερμηνέας, Φαρνέττι Ρεμίτζιο, οδηγός, και ο Μάριο Μπονατσίνι, υπασπιστής του Τελλίνι και υπολοχαγός.

Η Ιταλική αντίδραση στη δολοφονία Τελλίνι

Η Ιταλική κυβέρνηση έκρινε ως μη ικανοποιητική την αντίδραση της ελληνικής πλευράς. Έτσι, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα επέδωσε διακοίνωση προς την ελληνική κυβέρνηση αξιώνοντας εντός 24 ωρών: εκ μέρους της ανώτατης ελληνικής στρατιωτικής αρχής να ζητηθεί συγγνώμη από τον Ιταλό πρέσβη, η ελληνική κυβέρνηση να τελέσει μνημόσυνο στον καθολικό ναό Αθηνών προς τιμήν των θυμάτων, κατά το οποίο θα πρέπει να παρίστανται όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου. Επίσης η απόδοση τιμής στην Ιταλική σημαία την ίδια ημέρα του μνημοσύνου και συγκεκριμένα μόλις αφιχθεί Ιταλική ναυτική μοίρα στο Φάληρο, ελληνικά πλοία θα αποδώσουν τιμές με εικοσιένα κανονιοβολισμούς στην ιταλική σημαία που θα υψωνόταν στα ιστία όλων των ελληνικών πλοίων. Τιμητικοί κανονιοβολισμοί θα αποδίδονταν και κατά τον απόπλου του Ιταλικού στόλου. Οι ελληνικές αρχές θα έπρεπε να διενεργήσουν αυστηρές ανακρίσεις με τη συνεργασία του Ιταλού στρατιωτικού ακολούθου ενώ όλοι οι ένοχοι θα έπρεπε να καταδικασθούν σε θάνατο. Τέλος η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να καταβάλει αποζημίωση πενήντα εκατομμυρίων λιρεττών και δέκα εκατομμυρίων λιρεττών εντός πέντε ημερών.

Η στάση της Ελληνικής κυβέρνησης

Η Ελληνική κυβέρνηση απέρριψε τα αιτήματα της Ιταλικής πλευράς για τη συμμετοχή του Ιταλού στρατιωτικού ακολούθου στις ανακρίσεις, την καταδίκη σε θάνατο των ενόχων και την καταβολή χρηματικής αποζημίωσης. Δεχόταν όμως να αποζημιώσει χρηματικά τις οικογένειες των θυμάτων και να βοηθήσει στις ανακρίσεις ο Ιταλός στρατιωτικός ακόλουθος με τις πληροφορίες που είχε.Δήλωνε πως καμία ευθύνη δεν βάρυνε την Ελληνική πλευρά για το έγκλημα εκτός του ότι διεπράχθη σε ελληνικό έδαφος. Τέλος,δηλωνόταν πως αν η Ιταλική κυβέρνηση δεν αναγνώριζε ως ικανοποιητική την ελληνική στάση θα προσέφευγε η Ελληνική κυβέρνηση στην Κοινωνία των Εθνών. Για το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών το έγκλημα είχε διαπραχθεί από Αλβανούς ληστές, αλλά αυτό χωρίς να βαρύνεται η Αλβανική κυβέρνηση.

Η ταυτότητα των δολοφόνων Τελλίνι

Η ληστεία αποκλείσθηκε ως αίτιο της δολοφονίας καθώς χρήματα και άλλα τιμαλφή βρέθηκαν πάνω στους δολοφονηθέντες. Οι επίδοξοι ληστές έπρεπε να γνωρίζουν τα ακριβή δρομολόγια, ενώ δεν διέθεταν οδό διαφυγής αφού ήταν κοντά σε τάγμα προκαλύψεως.Οι λήσταρχοι αδελφοί Ρετζαίοι, αν και θεωρήθηκαν βασικοί υπόπτοι για το έγκλημα αρνήθηκαν. Προσωπικοί λόγοι για τη διάπραξη του εγκλήματος αποκλείσθηκαν: ο ιδιοκτήτης των θειούχων λουτρών Βρωμονέρου Κονίτσης επειδή αυτά είχαν επιδικασθεί από την επιτροπή Τελλίνι στην Αλβανία και οικονομικώς ζημιωνόταν ο ίδιος,δεν μπορούσε να κινητοποιήσει ομάδα δέκα ατόμων για να διαπράξουν τη δολοφονία.

Η από ελληνικής πλευράς ανάκριση οδηγήθηκε στο συμπέρασμα πως 4-5 Αλβανοί ήταν οι αυτουργοί, ενώ ηθικοί αυτουργοί του εγκλήματος ήταν ο διευθυντής της αστυνομίας Αργυροκάστρου λοχαγός Δημήτρη Μπέλιας μαζί με τον επικεφαλής του αλβανικού φυλακίου Κακαβιάς. Όμως η αλβανική πλευρά δεν είχε συμφέρον να δολοφονήσει τον Τελλίνι, επειδή η Ιταλική πλευρά προσπαθούσε να ευνοήσει την Αλβανία στη χάραξη των συνόρων και δεν θα ωφελείτο αν ερχόταν σε ρίξη η Ιταλία με την Ελλάδα.

Από την άλλη, η ελληνική πλευρά δεν είχε και αυτή συμφέρον να σχεδιάσει τη δολοφονία του Τελλίνι, επειδή η χάραξη των συνόρων είχε ολοκληρωθεί και οι όποιες αμφισβητήσεις είχαν λυθεί υπέρ της Ελληνικής πλευράς. Ο Μπότσαρης και οι βορειοηπειρώτες δεν είχαν κανένα συμφέρον να οργανώσουν τη δολοφονία και αν θα το έκαναν θα το έκαναν κατόπιν Ελληνικής εντολής, αλλά η ελληνική πλευρά δεν είχε τέτοιο συμφέρον. Ο Μπότσαρης όμως παρασημοφορήθηκε από τον Μουσολίνι τον Αύγουστο του 1924 κάτι που υπογράμμιζε την αθωότητά του. Ο κόμης Σφόρτσα θεωρεί ηθικό αυτουργό της δολοφονίας τον Μουσολίνι, επειδή και ήταν αντίπαλός του ο δολοφονηθείς στρατηγός ως αντιφασίστας και επειδή του έδινε την ευκαιρία να χτυπήσει την Ελλάδα και να δείξει πως η Ιταλία μπορούσε να ανακτήσει την δύναμή της. Τα πιθανά όργανά του ήταν οι Αλβανοί μπέηδες που είχαν τσιφλίκια στην Τσαμουριά, τους οποίους η Επανάσταση του 1922 έθιγε με τις απαλλοτριώσεις των κτημάτων που είχε αποφασίσει, και ο Φαν Νόλη, έμμισθος πράκτορά του.

Πηγές

• Γρηγόριος Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, τόμος πρώτος,εκδ.Κάκτος, Αθήνα, 1997

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Κατάληψη της Κέρκυρας από Ιταλούς (31 Αυγούστου 1923)», αφιέρωμα της εφημερίδας «Καθημερινή» στα 100 χρόνια ιστορίας της.
• «27 Αυγούστου 1923: Το επεισόδιο της Κακαβιάς», αφιέρωμα στον ιστότοπο της εφημερίδας «Πρώτο Θέμα», 28 Αυγούστου 2016.