Δημοκρατία των κοινών
Η δημοκρατία των κοινών, κοινή δημοκρατία ή συμμετοχική δημοκρατία του κοινού είναι μια μορφή άμεσης δημοκρατίας, που βασίζεται στην αυτοδιαχείριση, στην διεύρυνση του κοινού και την αντιμετώπιση της εξουσίας καθαυτής σαν κοινό πόρο. Πρόκειται για νεωτεριστικό όρο που αναδύθηκε μέσα από την δράση και τα αιτήματα των κινημάτων των αρχών του 21ου αιώνα ( Ισπανοί Indignados, Έλληνες Αγανακτισμένοι, κίνημα Occupy Βόρειας Αμερικής κλπ) και βρίσκεται ακόμα σε σπερματικό στάδιο αναζητώντας συντακτικές διαδικασίες και τρόπους οργάνωσης και λειτουργίας μέσα σε δημόσιους χώρους συλλογικής διαβούλευσης. Τα κινήματα αυτά, ξεκινώντας από την οικονομική κρίση, αντέδρασαν στον πολιτικό ελιτισμό, την κυριαρχία των αγορών και την αποξένωση των πολιτικών από τα λαϊκά αιτήματα, προσβλέποντας σε ένα σύστημα οριζόντιων δικτυώσεων που θα αντικαταστήσει τον καπιταλιστικό τρόπο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης. Απορρίπτοντας την αρχή της ηγεμονικής αντιπροσώπευσης η δημοκρατία των κοινών καθιστά την εξουσία ένα συλλογικό αγαθό προσιτό σε όλους, οργανωμένο σύμφωνα με τις αρχές της ισότητας, της αλληλεγγύης, της αυτοδιαχείρισης, της οικολογίας και της βιωσιμότητας. [1]Η κοινή δημοκρατία είναι μια εκδήλωση ριζοσπαστικής δημοκρατίας και έχει κοινό περιεχόμενο με ένα πλήθος δημοκρατικών όρων, όπως άµεση/καθαρή, δηµαρχική/κληρωτή, µη εκλογική, ηλεκτρονική (e-δηµοκρατία), «ανοιχτών πηγών» (open-source), συµµετοχική, συνεργατική (associative), διαβουλευτική/έλ-λογη (discursive), συναινετική, «κοινωνιοκρατική» (sociocratic),«βάσης» (grassroots) κλπ. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις ριζοσπαστικής δημοκρατίας έχουν σαν κύριους φορείς κοινωνικά κινήματα που αναζητούν εναλλακτικές για την σύγχρονη αποδυναμωμένη δυτική δημοκρατία.[2]
Αρχές και Οργάνωση
Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας μιας δημοκρατίας των κοινών συνδυάζει πρακτικές της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας, αρχές των σύγχρονων ριζοσπαστικών δημοκρατικών κινημάτων και τις σύγχρονες θεωρίες και δράσεις γύρω από τα κοινά με στόχο μια βιώσιμη επαναπροσέγγιση της εξουσίας, των αγορών και των κοινών.[1]
Σε αντίθεση με την ρουσσωική δημοκρατία, όπου η εξουσία ασκείται από το σύνολο του συγκεντρωμένου λαού, στην κοινή δημοκρατία ένα μεταβλητό ποσοστό του λαού συμμετέχει ισότιμα στους θεσμούς της αυτοδιοίκησης. Κάτι ανάλογο συναντάμε στην αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου και 4ου αι. π.Χ., όπου όποιος το επιθυμούσε μπορούσε να συμμετέχει στην Εκκλησία του Δήμου και στα λαϊκά δικαστήρια, δίνοντας στους πολίτες ενεργό ρόλο στην διαχείριση κοινών υποθέσεων. Σε μια δημοκρατία των κοινών αναζήτουνται παρόμοιοι θεσμοί που θα κοινοποιήσουνμηχανισμούς ρύθμισης κοινών υποθέσεων.[1]
Παράλληλα, οι συνελεύσεις των σύγχρονων καταλήψεων, που αυτοοργανώθηκαν από απλούς πολίτες, λειτουργούν πέρα από την λογική πολιτικών αρχηγών, αντιπροσώπων και κομμάτων και στην βάση της ισότητας, της αυτοδιάθεσης και της συμμετοχής. Χρησιμοποιούν εκπροσώπους που προέρχονται από το κοινό των συνελεύσεων και αλλάζουν εκ περιτροπής, χωρίς να διαθέτουν το δικαίωμα λήψης αποφάσεων αυτοβούλως. Οι συνελεύσεις ακολουθούν κανόνες, που έχουν θεσπιστεί μέσα από κοινή διαβούλευση και αποτελούν κοινή απόφαση, ώστε να περιφρουρήσουν την δημοκρατική λειτουργία τους.[1]Πρωταρχικό έργο αυτών των συνελεύσεων πρέπει να είναι η δημιουργία αντιεξουσιών ,που θα αναλάβουν άμεση δράση πάνω σε επείγουσες ανάγκες κοινωνικής και περιβαλλοντικής φύσεως και θα πιέσουν τις εταιρείες και τα κράτη προς μια πιο δίκαιη διαχείριση του πλούτου.[3]
Παρόμοιοι κανόνες και ελεγκτικοί μηχανισμοί θεσμοθετούνται από αντίστοιχες εξισωτικές συνελεύσεις και στην αυτοδιαχείριση των κοινών πόρων. Σκοπός τους είναι η ισότιμη χρήση του πόρου και η προστασία του από την κακή χρήση, την κατάχρηση και την ιδιοκτησία. Αυτές οι τοπικές συνελεύσεις μπορούν να αποτελέσουν την βάση για μια πολυκεντρική διακυβέρνηση οικονομικών συστημάτων, που συνδέονται με την διαχείριση των κοινών και τα συναντάμε σε πολλαπλά εμφωλευμένα επίπεδα, οδηγώντας σε μια συνομοσπονδιοποίηση του δικτύου των συνελεύσεων[4]. Ο Bollier αναφέρεται στην συνεισφορά που μπορεί να έχει η διαχείριση των κοινών στην νέα κοινωνική και οικονομική οργάνωση :
Σαν ένα σύστημα διακυβέρνησης, τα κοινά προσφέρουν πολλές κριτικές δυνατότητες οι οποίες λείπουν από το νεοφιλελεύθερο κράτος και το αγοραίο σύστημα. Αυτές περιλαμβάνουν τη δυνατότητα:
- Να ενδυναμώνουν τον κόσμο να πάρει στα χέρια του τους πόρους που χρειάζεται.
- Να βάζουν και να πιέζουν για βιώσιμα όρια στις αγορές.
- Να εσωτερικεύουν όσες «εξωγενείς» αναγκαιότητες χρειάζονται σε σχέση με αυτό που οι αγορές επιβάλλουν.
- Να διακηρύττουν ότι συγκεκριμένοι πόροι θα πρέπει να παραμείνουν αναλλοτρίωτοι από την αγορά.
- Να μειώσουν την ανισότητα και την ανασφάλεια.
- Να επανακτήσουν τη σχέση ανάμεσα στη φύση και στους ανθρώπους.
- Να παρέχουν ένα νέο πλαίσιο «ανάπτυξης». [5]
Μια σημαντική κατηγορία σύγχρονων κοινών που συμβάλουν στην συντακτική διαδικασία της δημοκρατίας των κοινών είναι τα ψηφιακά κοινά. Χρησιμοποιώντας τα νέα μέσα ως εργαλεία επικοινωνίας και πειραματισμού διαδίδονται οι διεκδικήσεις των δημοκρατικών κινημάτων για δημοσιότητα και διαφάνεια της εξουσίας.[3]Επιπλέον εγχειρήματα ψηφιακών κοινών, όπως η wikipedia, λειτουργούν σύμφωνα με τις αρχές της αυτοδιαχείρησης που παρόμοιες συναντάμε στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία. Αποτελούν ένα ανοιχτό κοινωνικό δίκτυο με οριζόντια οργάνωση που επιτρέπει σε όλους την συμμετοχή στον συνεχή εμπλουτισμό των ψηφιακών κοινών και στην διάδοση της γνώσης.[1]
Περαιτέρω στον οικονομικό τομέα απορρίπτεται η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση και η υποδούλωση του κράτους και της κοινωνίας στην αγορά. Ζητούμενο είναι η ένταξη των αγορών στην κοινωνική ζωή, ώστε να είναι ανταποδοτικές προς την κοινότητα και να καλλιεργηθεί μια ηθική της επάρκειας,λειτουργώντας με βάση τις αρχές και την οργάνωση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας,την βιωσιμότητα, την αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία των φυσικών πόρων. Το φιλελεύθερο δίπολο αγοράς -κράτους θα πρέπει να επαναπροσδιορισθεί αναγνωρίζοντας τα κοινά ως ένα αυτόνομο τομέα και δημιουργώντας μια τριαρχία που περιλαμβάνει την αγορά το κράτος και τα κοινά σε ισότιμη βάση. Η προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων αποτελεί κεντρική μέριμνα στην οργάνωση του οικονομικού συστήματος.[6]
Κεντρικό ρόλο στις συντακτικές διεργασίες διαδραματίζει ο κοινός άνθρωπος (commoner). Ο όρος αναφέρεται σε κάθε απλό άτομο, που εργάζεται πάνω στο κοινό και μέσα από την δράση του κοινωνείν συμμετέχει στις διεργασίες αυτές με στόχο το κοινό όφελος. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του κοινού ανθρώπου είναι ότι μετασχηματίζει την ιδιωτική και δημόσια ιδιοκτησία σε κοινή, προσιτή σε όλους[3]
Συμπερασματικά, η συντακτική διαδικασία μιας δημοκρατίας των κοινών, όπως αυτή εξελίσσεται στο παρόν, ακολουθεί πρακτικές που εμποδίζουν την παγίωση εξουσιαστικών ιεραρχιών και στοχεύουν στην ανατροπή των συγκεντρωτικών δομών και των παγιωμένων σχέσεων εξουσίας, ξεκινώντας από την οργάνωση αντιεξουσιών. Μέσα από οριζόντιες συνελεύσεις όλοι έχουν το δικαίωμα συμμετοχής στις διαβουλεύσεις σχετικά με το νομοθετικό έργο και την οργάνωση του νέου συστήματος, καθιστώντας κοινή υπόθεση την διαχείριση της εξουσίας. Η ανάγκη κάποιας μορφής πολιτικής αντιπροσώπευσης καλύπτεται από εναλλασσόμενους διαχειριστές και συντονιστές, που δεν διαθέτουν δικαιώματα λήψης αποφάσεων. Κάθε απόφαση παίρνεται στην βάση της ισότητας και της συνεργασίας. Τέλος, απαραίτητη είναι η λειτουργία θεσμών ανάκλησης, ένστασης και ακύρωσης αποφάσεων, ώστε να διασφαλισθεί ο συλλογικός αυτοέλεγχος και να αποκλειστεί η κατάχρηση εξουσίας.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Κιουπκιολής, Α. (2014). Για τα κοινά της ελευθερίας. Αθήνα: Εξάρχεια. σελίδες 236–242,272–277,277–284.
- ↑ Σεφεριάδης, Σ.Ι. (2014). Η δημοκρατική λειτουργία σε καμπή: προκλήσεις και απειλές στον πρώιμο 21ο αιώνα. Αθήνα: Νήσος. σελίδες 382–385. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ηardt, Μ.· Negri, Α. (2012). Να πάρουμε τη σκυτάλη. Διακήρυξη. Αθήνα: Βιβλιόραμα. σελίδες 131–133,73–77,79–80.
- ↑ Harvey, D. (2013). Εξεγερμένες πόλεις. Από το δικαίωμα στην πόλη στην επανάσταση της πόλης. Αθήνα: ΚΨΜ. σελίδες 160–170.
- ↑ Bollier, D. (2013). «Η Κοινή Χρήση ως Εναλλακτική στην Αγορά και το Κράτος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2019.
- ↑ Bollier, D. (2016). Κοινά. Μια σύντομη εισαγωγή. Αθήνα: Angelus Novus. σελίδες 173–223.