Γκρεγκερία
Οι γκρεγκερίας (las greguerías) είναι σύντομα κείμενα που θυμίζουν τους αφορισμούς και τα οποία, κατά κύριο λόγο, αποτελούνται από μια μόνο φράση που εκφέρεται σε μια μόνο γραμμή. Ο στόχος τους είναι να εκφράσουν με πνευματώδη και πρωτότυπο τρόπο φιλοσοφικούς, χιουμοριστικούς, πραγματολογικούς, λυρικούς ή κάθε άλλου είδους στοχασμούς[1] . Ως είδος θεωρείται ότι αποτελεί δημιούργημα του Ραμόν Γκόμεθ δε λα Σέρνα (Ramón Gómez de la Serna)[2] .
Ορισμός και πρόδρομοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ραμόν Γκόμεθ δε λα Σέρνα πρότεινε τον ακόλουθο σχηματικό τρόπο για τον ορισμό της γκρεγκερία:
σάτιρα + μεταφορά → γκρεγκερία
Πρόκειται, με άλλα λόγια, για ένα πνευματώδες και, κατά κανόνα, σύντομο απόφθεγμα το οποίο προκύπτει από μια απροσδόκητη σύγκρουση στοχασμού και πραγματικότητας.
Ο Γκόμεθ δε λα Σέρνα, στον πρόλογο του έργου του Το σύνολο των γκρεγκερίας (Total de greguerías) (1955), αναφέρει πως οι προδρομικές μορφές του είδους βρίσκονται στο έργο διάφορων συγγραφέων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς, ο Οράτιος, ο Σαίξπηρ, ο Λόπε δε Βέγα, ο Κεβέδο, ο Ζιλ Ρενάρ[3] , ο Σεν-Πολ Ρου[4] και ο Τζορτζ Σανταγιάνα[5] . Η εικόνα στην οποία βασίζεται η γκρεγκερία μπορεί να προκύψει αυθόρμητα, η γλωσσική της μορφοποίηση, όμως, απαιτεί σχολαστική επεξεργασία, αφού πρέπει να αποδίδει με τρόπο συνθετικό, ευφυή και σατιρικό την ιδέα που θέλει να μεταδώσει.
Τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται η εντύπωση του αιφνιδιασμού είναι:
- Η οπτική συσχέτιση δύο εικόνων: «Το φεγγάρι είναι το φινιστρίνι στο πλοίο της νύχτας».
- Η αντιστροφή μιας λογικής σχέσης: «Η σκόνη είναι γεμάτη με παλιά και λησμονημένα φταρνίσματα».
- Οι ελεύθεροι συνειρμοί ανάμεσα σε σχετικές μεταξύ τους έννοιες: «Τα δύο αυγά που τρώμε μοιάζουν σαν δίδυμα, μολονότι δεν είναι ούτε καν τρίτα ξαδέρφια».
- Οι ελεύθεροι συνειρμοί ανάμεσα σε αντιθετικές μεταξύ τους έννοιες: «Το πιο σημαντικό στη ζωή είναι να μην έχεις πεθάνει».
Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Γκόμεθ δε λα Σέρνα υπήρξε αυτός που προώθησε περισσότερο από κάθε άλλον την γκρεγκερία, αφιερώνοντας, κατά τη διάρκεια της ζωής του, πολυάριθμα έργα στο νέο αυτό είδος, μεταξύ άλλων τα: Γκρεγκερίας (Greguerías) (1917), Άνθη των γκρεγκερίας (Flor de las greguerías) (1933), Το σύνολο των γκρεγκερίας (Total de greguerías) (1955). Παράλληλα, μέσω της σταθερής του συνεργασίας με διάφορες εφημερίδες, καλλιέργησε με πάθος το λογοτεχνικό αυτό είδος, το οποίο επρόκειτο να τον αναδείξει σε έναν από τους πιο γνωστούς συγγραφείς του ισπανόφωνου κόσμου. Η γκρεγκερία συνεισέφερε αποφασιστικά στην ανανέωση της μεταφοράς και της ποιητικής εικόνας —που αποτελούσαν χαρακτηριστικά στοιχεία του ισπανικού λογοτεχνικού αισθητισμού— και λειτούργησε ως πρόδρομος του σουρεαλισμού[6] .Τις Γκρεγκερίας έκανε γνωστές για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο μεταφραστής τους Βασίλης Λαλιώτης.
Παραδείγματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- «Το πρώτο φιλί είναι μια κλοπή»
- «Ο κομήτης είναι ένα αστέρι που του έχει λυθεί ο κότσος»
- «Το ουράνιο τόξο είναι η κορδέλα που βάζει η Φύση στα μαλλιά της μόλις λουστεί»
- «Η σαύρα είναι η πόρπη του πέτρινου τείχους»
- «Ο ατμός είναι το φάντασμα του νερού»
- «Η σκάλα-σαλίγκαρος είναι ένα ασανσέρ που σε ανεβάζει με τα πόδια»
- «Το γάλα είναι το νερό ντυμένο νύφη»
- «Το κτλ., κτλ., κτλ. είναι η πλεξούδα του γραπτού λόγου»
- «Το κεφάλι είναι το ενυδρείο των ιδεών»
- «Η βενζίνη είναι το θυμίαμα του πολιτισμού»
- «Ο πιο μικρός σιδηρόδρομος του κόσμου είναι η κάμπια»
- «Το 1 γίνεται 8 μετά το πιοτό»
- «Το νερό λύνει τα μαλλιά του στους καταρράκτες»
- «Οι άδειες κονσέρβες μένουν με την τενεκεδένια γλώσσα έξω»
- «Η κινέζικη γραφή είναι ένα νεκροταφείο γραμμάτων»
- «Τα μηδενικά είναι τα αβγά απ’ όπου βγήκαν οι υπόλοιποι αριθμοί»
- «Ξέπνοα και φοβισμένα κυκλοφορούν στους δρόμους τα μπαλόνια των παιδιών»
- «Η στέρνα είναι ένα νησί από νερό»
- «Γυναίκα: Μεταβλητές νεφώσεις»
- «Η ψυχανάλυση είναι το τιρμπουσόν του υποσυνείδητου»
Υποσημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεταφρασεολόγος Β. Ιβάνοβιτς, στο βιβλίο του Μεταφρασεολογικά έχει προτείνει την απόδοση του όρου ως Γραιγηρίες, ώστε να προσφέρει «στον Έλληνα αναγνώστη την αίσθηση της αιτιολόγησης του όρου, που ο Ισπανός δεν είχε», καθώς με τον προτεινόμενο όρο «η γραφή δημιουργεί την αίσθηση της κατ’ επίφασιν ετυμολογικής ορθότητας, με τις νύξεις στις Γραίες και στο γήρας».
- ↑ Χουάν Ραμόν Γκόμεθ δε λα Σέρνα (1888-1963) Παραγωγικότατος Ισπανός συγγραφέας και δημοσιογράφος. Εκτός από τις γκρεγκερίας, τα λογοτεχνικά του ενδιαφέροντα επεκτείνονται στο δοκίμιο, τη βιογραφία, το μυθιστόρημα και το θέατρο.
- ↑ Ζιλ Ρενάρ (Jules Renard) (1864-1910)Γάλλος συγγραφέας, μέλος της Ακαδημίας Γκονκούρ. Καθιερώθηκε ως στυλίστας συγγραφέας, χάρη σε σύντομα κείμενα (Ιστορίες της φύσης. 1896).
- ↑ Σεν-Πολ Ρου (Paul-Pierre Roux, γνωστός ως Saint-Pol Roux) (1861-1940) Γάλλος ποιητής του συμβολισμού. Υπήρξε ο εισηγητής του «ιδεορεαλιμού», της καλλιτεχνικής σύζευξης του πραγματικού κόσμου με τον κόσμο των ιδεών, μέσα από μια νεοπλατωνική προοπτική.
- ↑ Τζορτζ Σανταγιάνα (George Santayana) (1863-1952) Ισπανοαμερικανός φιλόσοφος, δοκιμιογράφος, ποιητής και μυθιστοριογράφος.
- ↑ Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σμίλη το βιβλίο Greguerías του Ραμόν Γκόμεθ δε λα Σέρνα, σε μετάφραση Βασίλη Λαλιώτη.