Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γιανσενισμός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Frontispice de l'Augustinus, édition de 1640.

Ο Γιανσενισμός ήταν ένα θρησκευτικό κίνημα, και μετέπειτα πολιτικό, το οποίο αναπτύχθηκε κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, κυρίως στη Γαλλία, ως μέσο αντίδρασης σε ορισμένες εξελίξεις εντός της Καθολικής Εκκλησίας, καθώς και στον βασιλικό απολυταρχισμό.

Ο ίδιος ο ορισμός του Γιανσενισμού αποδεικνύεται δύσκολος, καθώς οι ίδιοι οι Γιανσενσιστές σπανίως αποδέχονταν αυτή την ονομασία, θεωρώντας τους εαυτούς τους μονάχα Καθολικούς. Αυτοί, ωστόσο, διέθεταν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η επιθυμία να παραμένουν πιστοί στις διδαχές και τα κηρύγματα του Αγίου Αυγουστίνου σχετικά με την Θεία Χάρη, η οποία θεωρείτο ως η άρνηση της ανθρώπινης ελευθερίας για να πράξει το καλό και να λάβει την σωτηρία. Αυτό δεν θα ήταν δυνατό σύμφωνα με αυτούς παρά μόνο μέσω της Θείας χάρης. Οι Γιανσενιστές διακρίνονταν, επίσης, για την πνευματική τους αυστηρότητα και την εχθρότητά τους απέναντι στην Εταιρεία του Ιησού και την καζουιστική της, όπως και απέναντι στην υπερβολική, κατά την γνώμη τους, ισχύ που διέθετε η Αγία Έδρα. Από τα τέλη του 17ου αιώνα, το πνευματικό αυτό ρεύμα ενισχύθηκε με μια πολιτική πλευρά, τους αντιτιθέμενους στον βασιλικό απολυταρχισμό, οι οποίοι ήσαν, στην πλειοψηφία τους, Γιανσενιστές.

Ο Γιανσενισμός γεννήθηκε εν μέσω της Καθολικής Μεταρρύθμισης. Οφείλει την ονομασία του στον επίσκοπο της Υπρ, Κορνέλιους Γιάνσεν, συγγραφέα του ιδρυτικού της κειμένου, του Augustinus, το οποίο εκδόθηκε το 1640. Το έργο αυτό αποτελεί κατάληξη των συζητήσεων και διαβουλεύσεων αναφορικά με την Θεία χάρη οι οποίες λάμβαναν χώρα επί αρκετές δεκαετίες, συμπίπτοντας με την αυξανόμενη εχθρότητα μέρους του κλήρου απέναντι στην Εταιρεία του Ιησού. Ισχυριζόταν ότι θα έθετε σε εφαρμογή τις πραγματικές θέσεις του Αγίου Αυγουστίνου επί του θέματος, οι οποίες θα έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με αυτές των Ιησουιτών, με τους τελευταίους να δίνουν μια υπερβολική σημασία στην ανθρώπινη ελευθερία.

Το Augustinus προκάλεσε πολλές συζητήσεις, κυρίως στη Γαλλία, όπου πέντε προτάσεις, δήθεν αιρετικές, εντοπίστηκαν εντός του βιβλίου από θεολόγους αντίθετους στον επίσκοπο της Υπρ. Αυτές, καταδικάστηκαν το 1653 από τον Πάπα. Οι υπερασπιστές του Γιανσένιου απάντησαν προχωρώντας στην διάκριση μεταξύ « δικαίου και πράξης » : οι προτάσεις ήταν όντως αιρετικές, όμως δεν περιλαμβάνονταν στο περιεχόμενο του Augustinus. Επιτέθηκαν, επίσης, στην θεωρούμενη ως λαξιστική καζουιστική των Ιησουιτών, και ειδικότερα με το Les Provinciales του Μπλαιζ Πασκάλ, ψεύτικες επιστολές οι οποίες υπερασπίζονταν τις θέσεις τους, ενώ, ταυτόχρονα, είχαν μεγάλη απήχηση εντός της γαλλικής κοινωνίας της εποχής. Την ίδια στιγμή, έχοντας ως πνευματικό κέντρο το αββαείο του Πορ-Ρουαγιάλ, η γιανσενίστικη πνευματικότητα αναπτύχθηκε και έγινε ακόμη πιο δημοφιλής.

Ωστόσο, θεωρούμενοι ως εχθροί της μοναρχίας, οι Γιανσενιστές σύντομα έπεσαν θύματα της εχθρότητας της βασιλικής εξουσίας : ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ και οι διάδοχοί του πραγματοποίησαν δριμείας κλίμακας διώξεις σε βάρος τους. Επίσης, οι Πάπες επέδειξαν μεγάλη αυστηρότητα απέναντί τους, με σημαντικότερο μέτρο την προκήρυξη της βούλας Unigenitus το 1713. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Γιανσενισμός κατά τον 18ο αιώνα ενώθηκε με τον αγώνα κατά της απολυταρχίας και του ουλτραμοντανισμού. Οι ιερείς που στήριζαν την Γαλλική Επανάσταση, καθώς και η εκλαΐκευση του κλήρου ήταν επίσης γιανσενιστικής προέλευσης, σε μεγάλο βαθμό. Όμως, κατά τον 19ο αιώνα, ο Γιανσενισμός σταδιακά μαράθηκε και αφανίστηκε, καθώς η σύνοδος Βατικανό Α΄ έθεσε ένα οριστικό τέλος στην πλειοψηφία των ερωτημάτων-ζητημάτων που είχαν οδηγήσει στην δημιουργία του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]