Αποτυμπανισμός

Ο αποτυμπανισμός ήταν είδος θανατικής ποινής ή μέθοδος εκτελέσεως που επιβαλλόταν στην αρχαία Αθήνα, συνήθως σε εγκληματίες που δεν ήταν Αθηναίοι πολίτες.

Ο όρος προέρχεται από τη λέξη τύμπανον ή τύπανον, που κατά τον Πολύδωρο ήταν «το του δημίου ξύλον, ω τους παραδιδομένους διεχειρίζετο». Το ξύλο αυτό ήταν μια επιμήκης σανίδα, πάνω στην οποία έδεναν τα μέλη και τον λαιμό του καταδίκου. Ο ακριβής όμως τρόπος εκτελέσεως της ποινής του αποτυμπανισμού δεν είναι σήμερα γνωστός, ελλείψει καταγεγραμμένων πληροφοριών. Κατά καιρούς διατυπώθηκαν εντελώς διαφορετικές υποθέσεις σχετικώς: από άλλους υποστηρίχθηκε ότι γινόταν απλώς με τον αποκεφαλισμό του καταδίκου, άλλοι μελετητές έχουν τη γνώμη ότι έδεναν τον κατάδικο στον κορμό ενός δέντρου και έθραυαν ύστερα το κρανίο του με πλήγματα ξύλου που έμοιαζε με ρόπαλο (και ότι αυτό ήταν το τύμπανον) και άλλοι ότι απλώς τον άφηναν δεμένο έτσι στο ξύλο μέχρι που να πεθάνει από πείνα ή δίψα.

Ο τόπος της εκτελέσεως στην Αθήνα είναι βέβαιο ότι βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλεως, συγκεκριμένα κοντά στο βόρειο τμήμα των Μακρά Τειχών μεταξύ Αθηνών και Πειραιώς, όπου οδηγούσαν τον κατάδικο από το δεσμωτήριο με την επίβλεψη των Ένδεκα. Το πτώμα του τιμωρημένου το έριχναν σε βάραθρο. Ο Αντώνιος Κεραμόπουλος στη μελέτη του για το θέμα (1923) γράφει ότι κατά τις ανασκαφές που είχαν γίνει το 1915 στη θέση Ανάλατος αποκαλύφθηκε κοινός τάφος που περιείχε τους σκελετούς 17 καταδίκων εκτελεσμένων με αποτυμπανισμό.

Αποτυμπανισμοί γίνονταν και σε άλλες πόλεις κατά την αρχαιότητα. Ο ρήτορας Λυσίας αναφέρει σε έναν λόγο του ότι ο αποτυμπανισμός του αδελφού του δούλου Αγοράτου (που είχε κατηγορηθεί το 414 π.Χ. για έσχατη προδοσία) έγινε στη Σικελία μετά από διαταγή του Αθηναίου στρατηγού Λαμάχου. Ο σκληρός αυτός «θεσμός» ως ένας από τους νόμιμους τρόπους εκτελέσεως θανατικής ποινής φαίνεται ότι αποτελεί επιβίωση των περίφημων νομοθετημάτων του Δράκοντος («Δρακόντειοι νόμοι») του 7ου αιώνα π.Χ., που διατηρήθηκαν στην Αθήνα για την κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματός της.

Πηγές

• Δημ. Γιάκος: Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 6, σσ. 374-375