Αποτελεσματικότητα

Η αποτελεσματικότητα (efficacy) είναι ο λόγος ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος που επιδιώκεται προς το κόστος που απαιτείται για να επιτευχθεί το αποτέλεσμα αυτό. Ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως στα οικονομικά. Μια μέθοδος (διαδικασία, συμπεριφορά, κανόνας) είναι πιο αποτελεσματική από μια άλλη, όταν απαιτεί μικρότερο κόστος για το ίδιο αποτέλεσμα. Με αφετηρία την υπόθεση ότι στόχος μας είναι η μείωση του κόστους, επιλέγουμε συνήθως την παραγωγή του συγκεκριμένου αποτελέσματος κατά τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η υπόθεση αυτή στηρίζεται στα κλασικά οικονομικά μοντέλα στην παραδοχή ότι τα υποκείμενα είναι λογικά, εγωιστικά και στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του κέρδους τους (όποιας μορφής κι αν είναι αυτό) (Rational, egoistic, utility-maximizer).

Η αποτελεσματικότητα διακρίνεται ανάλογα με τη μέθοδο μέτρησής της σε:

1. Αποτελεσματικότητα κατά Παρέτο: μετράται το κατά πόσο μπορεί να αλλάξει μια δεδομένη κατανομή μεταξύ δεδομένων υποκειμένων χωρίς να χειροτερέψει η θέση κανενός από τα υποκείμενα. Αν οποιαδήποτε ανακατανομή ή αλλαγή στην υπάρχουσα κατανομή χειροτερεύσει τη θέση έστω και ενός των υποκειμένων, τότε η υπάρχουσα κατανομή είναι η βέλτιστη κατά Παρέτο (Pareto-Optimum). ο κανόνας 80-20 δηλώνει ότι το 20% των σημαντικών ενεργειών (πελατών, προϊόντων κλπ) δίνει το 80% του αποτελέσματος.
2. Αποτελεσματικότητα κατά Kaldor-Hicks: όμοια με την προηγούμενη αλλά λιγότερο αυστηρή. Μια αλλαγή στην υπάρχουσα κατανομή λογίζεται ως αύξηση της αποτελεσματικότητας ακόμη κι αν χειροτερεύσει η θέση κάποιων υποκειμένων, αν η βελτίωση αρκεί για να αποζημιωθούν αυτοί των οποίων η θέση χειροτέρευσε.
3. Ανάλυση ABC ή ABC Analysis. Χρησιμοποιείται κυρίως στην διαχείριση αποθεμάτων. Προσδιορίζονται τρεις κατηγορία αποθεμάτων (Α, Β και C) αναλόγως της αξίας κίνησης (ποσότητα εισαγωγής ή εξαγωγής επί την τιμή κόστους ή πώλησης και ταξινόμηση από το μεγαλύτερο στο μικρότερο [top ten list]). Το πρώτο 10% χαρακτηρίζεται ως κατηγορία Α, το επόμενο 20% χαρακτηρίζεται ως κατηγορία Β και το τελευταό 70% χαρακτηρίζεται ως κατηγορία C. Η ανάλυση κάθε κατηγορίας γίνεται με διαφορετικό τρόπο (και με διαφορετικά εργαλεία, όπως πεπειραμένα στελέχη για την κατηγορία Α, μηχανογραφική επεξεργασία για την κατηγορία C), αποκτώντας τα καλύτερα αποτελέσματα με το μικρότερο κόστος. Η μεθοδολογία αυτή έχει εφαρμογή και σε άλλες περιοχές (π.χ. πελάτες, εργαζομένους, καταστήματα αλυσίδας κλπ).

Ειδικά στα οικονομικά του ανταγωνισμού διακρίνεται σε τρία είδη, ανάλογα με το αντικείμενο που μετράται:

1. τη διανεμητική αποτελεσματικότητα (allocative efficiency): τα αγαθά κατανέμονται εκεί που ο καταναλωτής τα έχει περισσότερη ανάγκη
2. την παραγωγική αποτελεσματικότητα (productive efficiency): οι πρώτες ύλες βρίσκονται στον παραγωγό που τις αξιοποιεί καλύτερα
3. τη δυναμική αποτελεσματικότητα (dynamic efficiency): η καινοτομία επιτυγχάνεται με το λιγότερο δυνατό κόστος