Άματε

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τμήμα του κώδικα Huexotzinco, γραμμένο πάνω σε χαρτί άματε.

To άματε (αγγλ. amate, ισπανικά: aˈmate) είναι τύπος χαρτιού από φλοιό δέντρων, που παρασκευάζεται εδώ και αιώνες στο Μεξικό -από την προκολομβιανή εποχή- και χρησιμοποιείται κυρίως για τη δημιουργία κωδίκων.[1]

Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτός ο πρωταρχικός τύπος χαρτιού -άγνωστος στον υπόλοιπο κόσμο- παράγονταν εκτενώς και χρησιμοποιήθηκε τόσο για την επικοινωνία, για τα αρχεία αλλά και στις τελετουργίες κατά τη διάρκεια της Τριπλής Συμμαχίας. Ωστόσο, μετά την ισπανική κατάκτηση, η παραγωγή του άματε απαγορεύτηκε -ως επί το πλείστον-  και αντικαταστάθηκε από ευρωπαϊκό χαρτί.

Η ερασιτεχνική παραγωγή όμως χαρτιού άματε δεν σταμάτησε ποτέ, ούτε βέβαια και οι τελετουργίες που σχετίζονταν με αυτό! Παρέμεινε σε χρήση στις απόκρημνες και απομακρυσμένες ορεινές περιοχές της βόρειας Πουέμπλα και στο βόρειο τμήμα τηςπολιτείας Βερακρούζ. Ξένοι ακαδημαϊκοί άρχισαν να μελετούν αυτή την τελετουργική χρήση του άματε στα μέσα του 20ου αιώνα και οι Otomi της περιοχής άρχισαν να παράγουν ξανά το χαρτί εμπορικά. Οι τεχνίτες - χαρτοποιοί της περιοχής Otomi άρχισαν να το πωλούν σε πόλεις όπως την Πόλη του Μεξικού, όπου το χαρτί αυτό γνώρισε μεγάλη αναβίωση από τους ζωγράφους Nahua στο Γκερρέρο για να δημιουργήσουν μια «νέα» χειροτεχνία, η οποία στη συνέχεια υποστηρίχθηκε από τη μεξικανική κυβέρνηση.[2]

Η πέτρα ημερολογίου των Αζτέκων ζωγραφισμένη πάνω σε άματε
Ζωγραφική σε άματε από τον Citlalli Arreguín σε μια έκθεση (Πόλη του Μεξικού)
Οι ίνες φλοιού αναμιγνύονται και πατικώνονται μαζί με τριμμένο ηφαιστειακό πέτρωμα.

Παρασκευή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και υπήρξαν μικρές διαφοροποιήσεις, το χαρτί άματε εξακολουθεί να παρασκευάζεται χρησιμοποιώντας την ίδια βασική διαδικασία που χρησιμοποιήθηκε στην προ-ισπανική περίοδο.[3]

Η διαδικασία ξεκινά με τη λήψη φλοιού ο οποίος θα αξιοποιηθεί για τις ίνες του. Παραδοσιακά, οι πρώτες ύλες προέρχονται από δέντρα του γένους Ficus (κν. συκιές) καθώς αυτός ο φλοιός είναι πιο εύκολος στην επεξεργασία. Μερικά μεγάλα δέντρα συκιών θεωρούνται -στο Μεξικό- ως ιερά και μπορούν να βρεθούν περιτριγυρισμένα με κεριά και προσφορές - θυμιάματα χαρτιών από άματε,[4][5] από το παρελθόν.

Τα βασικά είδη δέντρων που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν είδη όπως τα F. cotinifolia, F. padifolia και F. petiolaris, που είναι το κλασικό δέντρο για άματε, μαζί με αρκετά είδη -που δεν είναι συκιές- όπως τα είδη Morus celtidifolia, Citrus aurantifolia και Heliocarpos donnell-smithii.[6][7]

Ωστόσο, η ταξινομική αναγνώριση των δέντρων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή χαρτιού δεν είναι ακριβής, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις για τις προμήθειες πρώτων υλών να είναι ανακριβείς.[8][9] Προτιμάται ο μαλακότερος εσωτερικός φλοιός (inner bark), αλλά χρησιμοποιούνται και άλλα μέρη.[10] Ο εξωτερικός φλοιός και ο φλοιός των συκιών τείνουν να κάνουν πιο σκούρο το παραγόμενο χαρτί και ο εσωτερικός φλοιός και ο φλοιός της μουριάς τείνει να το κάνει πιο ανοιχτόχρωμο.

Ο φλοιός κόβεται -κατά προτίμηση- την άνοιξη όταν είναι πάρα πολύ νεανικός, κάτι που κάνει λιγότερη ζημιά. Είναι πρόσθετα λιγότερο επιζήμιο να λαμβάνεται ο φλοιός από μεγαλύτερες σε ηλικία συκιές, καθώς αυτός ο φλοιός τείνει να ξεφλουδίζει πιο εύκολα.[8][11][10]

Η εμπορευματοποίηση του προϊόντος άματε σημαίνει ότι πρέπει να αναζητηθεί ευρύτερη περιοχή για τα κατάλληλα δέντρα. Αυτό έχει εξειδικεύσει τη συγκομιδή του φλοιού κυρίως σε άτομα - είδη εκτός της περιοχής San Pablito, με μόνο λίγους κατασκευαστές χαρτιού να συγκομίζουν τον φλοιό τους.[12]

Ο αριθμός των θεριστικών και η ποσότητα του φλοιού μπορεί να διαφέρουν πολύ, ανάλογα με την εποχή του χρόνου και άλλους παράγοντες.[13] Οι χαρτοποιοί αγοράζουν γενικά τον φλοιό φρέσκο και μετά τον στεγνώνουν για αποθήκευση. Μετά την ξήρανση, ο φλοιός μπορεί να διατηρηθεί για περίπου ένα έτος.[14]

Στην προ-ισπανική περίοδο, ο φλοιός εμποτίζονταν για μια μέρα ή περισσότερο για να μαλακώσει. Μια καινοτομία από τον 20ο αιώνα ήταν αυτή του βρασμού του φλοιού για να μαλακώσει - το οποίο κάνει πιο γρήγορη τη διεργασία.

Για να μειωθεί ο χρόνος βρασμού, στάχτες ή ασβέστης εισάγονταν μέσα στο νερό, και αυτά αργότερα αντικαταστάθηκαν από βιομηχανική καυστική σόδα. Με την τελευταία, ο πραγματικός χρόνος βρασμού κυμαίνονταν μεταξύ τριών και έξι ωρών. Μπορεί όμως αυτό να γίνει κάτω από ορισμένες καιρικές συνθήκες (λ.χ. ξηρές μέρες) και απαιτεί συνεχή προσοχή. Η ποσότητα που βράζει κάθε μια φορά κυμαίνεται από 60 έως 90 κιλά ινών με 3,5 κιλά καυστικής σόδας. Ο φλοιός πρέπει να ανακατεύεται συνεχώς. Αφού βράσει, ο φλοιός ξεπλένεται με άφθονο καθαρό νερό. [15]

Οι μαλακωμένες ίνες διατηρούνται στο νερό μέχρι να υποστούν περαιτέρω επεξεργασία. Αυτό πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να μην υποστούν ολική σήψη.[16] Σε αυτό το στάδιο, μπορεί να προστεθεί λευκαντικό χλωρίου είτε για να φωτίσει εντελώς το χαρτί είτε για να δημιουργήσει ένα μείγμα αποχρώσεων και να αποδώσει μια τύπου ''μαρμάρινη'' επιφάνεια. Αυτό το βήμα έχει καταστεί απαραίτητο λόγω της έλλειψης φυσικά ελαφρών ινών φλοιού.[17] Εάν το χαρτί πρόκειται να χρωματιστεί, χρησιμοποιούνται βιομηχανικές βαφές. Αυτές μπορεί να ποικίλουν σε χρωματισμούς, λ.χ. από μωβ, κόκκινο, πράσινο ή ροζ, ή όποια άλλη έχει ζήτηση.[18]

Ξύλινες σανίδες χρησιμοποιούνται που έχουν το μέγεθος του χαρτιού που παρασκευάζεται. Τρίβονται με σαπούνι για να μην κολλήσουν πάνω οι ίνες. Οι ίνες τοποθετούνται στις σανίδες και ''χτυπιούνται'' μαζί σε μια λεπτή επίπεδη μάζα. Το καλύτερο χαρτί είναι φτιαγμένο με μακριές ίνες διατεταγμένες σε σχέδιο πλέγματος για να ταιριάζει στον πίνακα.

Χαρτί χαμηλότερης ποιότητας παρασκευάζεται από κοντές μάζες που είναι διατεταγμένες πιο τυχαία, αλλά και πάλι χτυπημένες. [19] Αυτή η διαδικασία διαβροχής απελευθερώνει διαλυτούς υδατάνθρακες που βρίσκονται στις κοιλότητες των κυτταρικών ινών και λειτουργούν εν είδει τύπου κόλλας. Ο φλοιός του δέντρου Ficus περιέχει μεγάλη ποσότητα αυτής της ουσίας που επιτρέπει τη δημιουργία σκληρού αλλά εύκαμπτου χαρτιού.[10] Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, οι πέτρες διατηρούνται υγρές για να μην κολλήσει το χαρτί. Η τελική επίπεδη μάζα στη συνέχεια συνήθως λειαίνεται με στρογγυλεμένες φλούδες πορτοκαλιού. Εάν υπάρχουν κενά μετά τη διαδικασία διαβροχής, αυτά συνήθως συμπληρώνονται κολλώντας μικρά κομμάτια χαρτιού. [20]

Μένοντας πάνω στις σανίδες, τα διαμορφωμένα ''φύλλα'' αφήνονται για να ξηραθούν. Οι χρόνοι στεγνώματος ποικίλλουν. Τις ξηρές και ηλιόλουστες μέρες, αυτό μπορεί να διαρκέσει μία ή δύο ώρες, αλλά σε συνθήκες υψηλής σχετικής υγρασίας μπορεί να διαρκέσει και μέρες.[21] Εν τέλει τα τελικώς αποξηραμένα φύλλα χαρτιού (άματε) κόβονται κατάλληλα να πωληθούν.[22]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ López Binnqüist, pages 8, 80
  2. ↑ López Binnqüist, page 81
  3. ↑ López Binnqüist, pages 123-124
  4. ↑ López Binnqüist, page 9
  5. ↑ El uso del floema secundario en la elaboración de papel amate (Report). 1Depto. de Biolog´ıa, UAM-I, Centro de Investigaciones Tropicales, Universidad Veracruzana, Instituto Nacional de Antropolog´ıa e Historia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-22. https://web.archive.org/web/20110522171508/http://www.izt.uam.mx/contactos/n69ne/papel.pdf. Ανακτήθηκε στις April 15, 2011. 
  6. ↑ Miller and Taube (1993, p. 131)
  7. ↑ Beatriz M. Oliver Vega (19 Αυγούστου 2010). «El papel de la tierra en el tiempo» ["Earth" paper over time] (στα Ισπανικά). Mexico City: Mexico Desconocido magazine. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2011. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «El Papel Amate Entre los Nahuas de Chicontepec» [Amate paper among the Nahuas of Chicontepec] (στα Ισπανικά). Veracruz, Mexico: Universidad Veracruzana. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2011. 
  9. ↑ López Binnqüist, page 17
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Alejandro Quintanar-Isáis; Citlalli López Binnqüist; Marie Vander Meeren (2008). El uso del floema secundario en la elaboración de papel amate (Report). 1Depto. de Biolog´ıa, UAM-I, Centro de Investigaciones Tropicales, Universidad Veracruzana, Instituto Nacional de Antropolog´ıa e Historia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-22. https://web.archive.org/web/20110522171508/http://www.izt.uam.mx/contactos/n69ne/papel.pdf. Ανακτήθηκε στις April 15, 2011. Alejandro Quintanar-Isáis; Citlalli López Binnqüist; Marie Vander Meeren (2008). (PDF) (Report). 1Depto. de Biolog´ıa, UAM-I, Centro de Investigaciones Tropicales, Universidad Veracruzana, Instituto Nacional de Antropolog´ıa e Historia. Archived from the original Αρχειοθετήθηκε 2011-05-22 στο Wayback Machine. (PDF) on 2011-05-22. Retrieved April 15, 2011.
  11. ↑ Xavier Rosado (December 3, 2002). «El arte en amate, tradición olmeca que continúan indígenas de Guerrero y Puebla» (στα es). El Sur de Acapulco (Acapulco). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις July 20, 2011. https://web.archive.org/web/20110720171339/http://www.suracapulco.com.mx/anterior/2002/diciembre/03/pag2.htm. Ανακτήθηκε στις April 15, 2011. 
  12. ↑ López Binnqüist, page 123
  13. ↑ López Binnqüist, page 8
  14. ↑ López Binnqüist, page 125
  15. ↑ López Binnqüist, pages 124-125
  16. ↑ López Binnqüist, pages 124, 127
  17. ↑ López Binnqüist, page 126
  18. ↑ López Binnqüist, page 127
  19. ↑ López Binnqüist, pages 8, 124, 127
  20. ↑ López Binnqüist, pages 12, 129
  21. ↑ López Binnqüist, pages 124, 128
  22. ↑ López Binnqüist, page 129
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Άματε&oldid=10398864"