Εκκλησία Αγίου Νικολάου της Στέγης

Εκκλησία Αγίου Νικολάου της Στέγης
Είδος	εκκλησία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	34°58′38″N 32°53′22″E
Θρήσκευμα	Ορθόδοξη Εκκλησία
Διοικητική υπαγωγή	Κακοπετριά
Χώρα	Κύπρος
Προστασία	τμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς (από 2001)
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 34°58′38.3″N 32°53′22.2″E / 34.977306°N 32.889500°E / 34.977306; 32.889500

Η Εκκλησία Αγίου Νικολάου της Στέγης είναι εκκλησία του 11ου αιώνα, καθολικό διαλυμένης μονής, πλησίον της Κακοπετριάς, στην Κύπρο. Ο ναός είναι το μόνο σωζόμενο μεσοβυζαντινό καθολικό της Κύπρου. Εμφανίζεται για πρώτη φορά στα γραπτά έγγραφα τον 13ο αιώνα. Θεωρείται ότι άκμασε την μεσοβυζαντινή εποχή και τα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας, και στη συνέχεια συνέχισε να λειτουργεί ως ενοριακός ή προσκυνηματικός ναός.^[1] Ο ναός είναι μία από τις εννέα τοιχογραφημένες εκκλησίες του Τροόδους οι οποίες έχουν ανακηρυχθεί μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από το 1985.^[2]

Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αρχιτεκτονική του Αγίου Νικολάου της Στέγης είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και πήρε το όνομά του από τη δεύτερη ξύλινη οροφή με επίπεδη πλακάκια.^[3] Αρχικά, δεν υπήρχε νάρθηκας ή ξύλινη στέγη, η οποία καλύπτει τόσο το κλίτος όσο και τον νάρθηκα. Στις αρχές του 12ου αιώνα προστέθηκε ο νάρθηκας που καλύπτεται από καλοτ και δύο εγκάρσιες καμάρες. Αυτή η προσθήκη μιας απότομης στέγης έδωσε στον Άγιο Νικόλαο το ψευδώνυμο «της στέγης».^[1] Ο συγγραφέας AHS Megaw σχολιάζει την προσθήκη της μετέπειτα στέγης, «Αυτή η μεταγενέστερη στέγη κρύβει μια απόλυτα φυσιολογική εκκλησία του βυζαντινού εγγεγραμμένου σταυροειδούς τύπου με τρούλο ... Αυτές οι στέγες αντιπροσωπεύουν την τότε γηγενή «επαρχιακή» αρχιτεκτονική αυτής της περιοχής της Κύπρου, η οποία αντικαταστάθηκε προσωρινά από τους ξένους βυζαντινούς τρούλους».^[4] Σε μεταγενέστερο στάδιο η αρχική εμφάνιση της εκκλησίας άλλαξε με αποτέλεσμα την καταστροφή ορισμένων εσωτερικών τοιχογραφιών.

Εσωτερική διακόσμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι εσωτερικοί τοίχοι της εκκλησίας είναι διακοσμημένοι με μια σειρά τοιχογραφιών με διαφορές στην ηλικία άνω των 600 ετών. Η πρώτη φάση της τοιχογράφησης ξεκίνησε τον 11ο αιώνα και επέζησε των μεταγενέστερων επιδρομών και της γενικής επιδείνωσης λόγω του χρόνου. Και πάλι, ο συγγραφέας AHS Megaw σχολιάζει τη διακόσμηση της εκκλησίας, «αυτό που απομένει από την αρχική του διακόσμηση δεν είναι της πρώτης τάξης, εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει, αν και κάπως απομακρυσμένα, την κεντρική παράδοση της Κωνσταντινούπολης. Στις κεφαλές όπως εκείνες των αποστόλων και του Γαβριήλ που αποκαλύφθηκε πρόσφατα στην αψίδα, βλέπουμε τα βαθιά μάτια του εκφραστικού ρυθμού των βυζαντινών ζωγράφων της μακεδονικής αναγέννησης».^[4] Οι τοιχογραφίες απεικονίζουν σκηνές από τη ζωή του Ιησού, την Ανάσταση του Λαζάρου, την Κοίμηση της Θεοτόκου και μερικές μεμονωμένες μορφές.

Η δεύτερη φάση των τοιχογραφιών χρονολογείται από τον 12ο αιώνα και περιλαμβάνει τοιχογραφίες από το νοτιοδυτικό τμήμα της εκκλησίας και τον νάρθηκα. Ο Megaw εξηγεί, «Μεγάλο μέρος του Αγίου Νικολάου της Στέγης ανακαινίστηκε τον 12ο αιώνα με πιο εξελιγμένες τοιχογραφίες, μεταξύ των οποίων η συνηθισμένη σειρά Εκκλησιαστικών Πατέρων στον τοίχο της αψίδας που στην περίπτωση αυτή περιλαμβάνει μια χαρακτηριστική παράσταση του Αγίου Επιφάνιου. Φυσικά εμφανίζεται συχνά μεταξύ των Πατέρων στις κυπριακές αψίδες. Επικρατεί το στυλ των Κομνηνών, το οποίο στην Κύπρο εξηγείται μόνο με την έγχυση νέου ταλέντου με τη μορφή δασκάλων που είχαν εκπαιδευτεί έξω από το νησί, μερικοί από αυτούς ίσως στην ίδια την Κωνσταντινούπολη».^[4] Αν και σώζονται μερικές τοιχογραφίες του 11ου και 12ου αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών του ναού χρονολογείται από τον 14ο αιώνα. Οι τοιχογραφίες της Σταύρωσης και της Ανάστασης ζωγραφίστηκαν στα τέλη του 13ου αιώνα έως τις αρχές του 14ου αιώνα.^[1] Η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα κοσμεί τον τρούλο μαζί με προφήτες στο τύμπανο του τρούλου και τους ευαγγελιστές στα τέσσερα τρίγωνα. Αυτά τα τρία έργα χρονολογούνται στα μέσα του 14ου αιώνα. Στον σηκό και στον νάρθηκα υπάρχει μια ομάδα αγίων φυσικού μεγέθους που χρονολογούνται την ίδια περίοδο. Στη βορειοδυτική πλευρά, υπάρχουν δύο υπερφυσικές εικόνες του Αγίου Θεοδώρου και του Αγίου Γεωργίου.^[1]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 «Church of Agios Nikolaos tis Stegis (St. Nicholas of the Roof), Kakopetria». www.mytroodos.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2018.
↑ «State of Conservation of World Heritage Properties in Europe: Painted Churches in the Troodos Region» (PDF). UNESCO. Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2012.
↑ «Agios Nikolaos tis Stegis (Saint Nicholas of the Roof)». www.aboutcyprus.org.cy (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2017.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Megaw, A. H. S. (1974). «Byzantine Architecture and Decoration in Cyprus: Metropolitan or Provincial?». Dumbarton Oaks Papers 28: 57–88. doi:10.2307/1291355.

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 «Church of Agios Nikolaos tis Stegis (St. Nicholas of the Roof), Kakopetria». www.mytroodos.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2018.

[unesco-2] «State of Conservation of World Heritage Properties in Europe: Painted Churches in the Troodos Region» (PDF). UNESCO. Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2012.

[3] «Agios Nikolaos tis Stegis (Saint Nicholas of the Roof)». www.aboutcyprus.org.cy (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2017.

[:1-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Megaw, A. H. S. (1974). «Byzantine Architecture and Decoration in Cyprus: Metropolitan or Provincial?». Dumbarton Oaks Papers 28: 57–88. doi:10.2307/1291355.

[1]

[2]

[3]

[4]