Σεργκέι Νετσάγιεφ

Σεργκέι Γκενάντιεβιτς Νετσάγιεφ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	Σεργκέι Γκενάντιεβιτς Νετσάγιεφ 2 Οκτωβρίου 1847 Ιβάνοβο, Ρωσική Αυτοκρατορία
Θάνατος	21 Νοεμβρίου ή 3 Δεκεμβρίου 1882 (35 ετών) Αγία Πετρούπολη, Ρωσική Αυτοκρατορία
Εθνικότητα	Ρωσική
Θρησκεία	άγνωστη (μάλλον Χριστιανός Ορθόδοξος)
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ρωσικά
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Οικογένεια	Nechaev
Σχετικά πολυμέσα

Σεργκέι Νετσάγιεφ

Ο Σεργκέι Νετσάγιεφ στα φοιτητικά του χρόνια

Ο Σεργκέι Γκενάντιεβιτς Νετσάγιεφ (ρώσικα: Серге́й Генна́диевич Неча́ев, ΔΦΑ: [nʲɪˈt͡ɕæjɪf]), θεωρητικός της επανάστασης, γεννήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1847 στο Ιβάνοβο της Ρωσίας και πέθανε το 1882 στην Αγία Πετρούπολη. Έμεινε γνωστός για τις ιδέες του σχετικά με το ποια θα έπρεπε να είναι η οργάνωση και η δράση ενός επαναστατικού κόμματος, για τη δραστηριότητά του, που ανταποκρινόταν στο οργανωτικό σχήμα που είχε συλλάβει, και για το ολόψυχο δόσιμό του στην υπόθεση της επανάστασης. Μοναδικός σκοπός της ζωής του, για τον οποίο κάθε μέσο είναι θεμιτό (από την αυτοθυσία, τον φανατισμό και την πειθώ μέχρι το ψέμα και τον καταναγκασμό) ήταν η καταστροφή του ρωσικού status quo της εποχής του, του άκρατου δεσποτισμού, καταπίεσης και εκμετάλλευσης των μαζών.

Κατά το 1868-1869 ο Νετσάγιεφ συμμετείχε στο φοιτητικό επαναστατικό κίνημα στην Αγία Πετρούπολη. Το Μάρτιο του 1869 γνώρισε στη Γενεύη τον εξορισμένο ρώσο αναρχικό Μιχαήλ Μπακούνιν και ανέπτυξε στενή, αν και βραχύχρονη, συνεργασία μαζί του. Την ίδια χρονιά έγραψε την Κατήχηση του Επαναστάτη, η οποία συγκεκριμενοποιεί την αγωνιστική φιλοσοφία του και μια ηθική κατά την οποία κάθε μέσο που υπηρετεί τον επαναστατικό σκοπό είναι δικαιολογημένο (κατά τον ιησουιτικό αφορισμό Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα).

Το Σεπτέμβριο του 1869, επέστρεψε στη Μόσχα όπου και ίδρυσε μια μικρή μυστική επαναστατική ομάδα, τη Δικαιοσύνη του Λαού, γνωστή επίσης ως Εταιρεία του Τσεκουριού. Αυτή βασιζόταν στις αρχές της Κατήχησης και απαιτούσε από τα μέλη της απόλυτη υποταγή στον αρχηγό τους. Όταν ο Ι. Ιβάνοφ, φοιτητής και μέλος της ομάδας, διαμαρτυρήθηκε εναντίον των μεθόδων του Νετσάγιεφ, αυτός οργάνωσε την εκτέλεσή του, την οποία μάλιστα διέπραξε ο ίδιος το Νοέμβριο του 1869, παρόντων κι άλλων μελών της ομάδας. Όταν αποκαλύφθηκε το έγκλημα, ο Νετσάγιεφ διέφυγε στην Ελβετία, 67 όμως μέλη της ομάδας συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο δικαστήριο.

Ο Νετσάγιεφ αργότερα επανασυνδέθηκε με το Μπακούνιν και συμμετείχε σε επαναστατικές ενέργειες ώσπου η θεωρούμενη ως ασυνείδητη συμπεριφορά του τον απαξίωσε στα μάτια του Μπακούνιν και άλλων Ρώσων εμιγκρέδων. Ύστερα από αίτηση της ρωσικής κυβέρνησης, ο Νετσάγιεφ συνελήφθη από την ελβετική αστυνομία το 1872 και εκδόθηκε στη Ρωσία. Καταδικάστηκε σε εικοσαετή φυλάκιση στο φρούριο Πετροπάβλοφσκ, όπου πέθανε σε ηλικία 35 ετών, από απροσδιόριστη αιτία, παραμένοντας ως την τελευταία στιγμή πιστός στις αρχές του και αλύγιστος στη συμπεριφορά του. Μέσα στη φυλακή ο Νετσάγιεφ πήρε με το μέρος του ορισμένους δεσμοφύλακες, οι οποίοι τον βοήθησαν να επικοινωνήσει με έτερους φυλακισμένους συντρόφους του και με την κεντρική επιτροπή της οργάνωσης Λαϊκή Θέληση (Ναρόντναγια Βόλια, η ομάδα που οργάνωσε και εκτέλεσε τη δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου Β').

Ο χαρακτήρας του Νετσάγιεφ ενέπνευσε τον Ντοστογιέφσκι, ο οποίος τον χρησιμοποίησε ως πρότυπο για τον ήρωά του Πιοτρ Βερχοβένσκι στους Δαιμονισμένους.

Ο Νετσάγιεφ Πράκτορας

Πιστεύεται ότι ο Σ. Νετσάγιεφ είχε σχέσεις με το 3ο Γραφείο, την μυστική τσαρική αστυνομία. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από αποδεδειγμένα γεγονότα τα οποία αφορούν τις μετακινήσεις του Νετσάγιεφ ανάμεσα σε Γενεύη και Ρωσία καθώς και την σχέση του με συγκεκριμένα πρόσωπα και διάφορα περιστατικά ανθρώπων, οι οποίοι έχοντας επαφή μαζί του συνελήφθησαν από το τσαρικό καθεστώς, με επαναστατικό υλικό στην κατοχή τους.

Πολλά στοιχεία για την δράση του δίνουν οι Κ .Μάρξ- Φ .Έγκελς. Συγκεκριμένα αναφέρουν: "Πληροφορηθήκαμε, για τη δράση της Συμμαχίας στη Ρωσία από την πολιτική δίκη, γνωστή ως υπόθεση Νετσάγιεφ, που έγινε τον Ιούλιο του 1871 στο δικαστήριο της Πετρούπολης. Για πρώτη φορά στη Ρωσία μια πολιτική δίκη έγινε μπροστά σε ορκωτό δικαστήριο και δημόσια. Ολοι οι δικαζόμενοι, πάνω από ογδόντα άτομα, άνδρες και γυναίκες, ανήκαν, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, στη σπουδάζουσα νεολαία. Είχαν μείνει προφυλακισμένοι από το Νοέμβριο του 1869 ως τον Ιούλιο του 1871 στα μπουντρούμια του φρουρίου του Πετροπαβλίφσκ, με αποτέλεσμα δυο απ' αυτούς να πεθάνουν και μερικοί άλλοι να παραφρονήσουν. Βγήκαν από τα μπουντρούμια απλώς για να ακούσουν την απόφαση, που τους καταδίκαζε σε καταναγκαστικά έργα στα ορυχεία της Σιβηρίας, σε ειρκτή και σε φυλάκιση δεκαπέντε, δώδεκα, δέκα, εφτά και δύο χρόνων(...) Το έγκλημά τους ήταν πως ανήκαν σε μια μυστική εταιρία, η οποία είχε σφετερισθεί το όνομα της Διεθνούς Ενωσης Εργατών και στην οποία στρατολογήθηκαν από απεσταλμένο της διεθνούς επαναστατικής επιτροπής, που διέθετε πληρεξούσια δήθεν με τη σφραγίδα της Διεθνούς. Αυτός ο απεσταλμένος τους έβαλε να διαπράξουν μια σειρά απάτες και ανάγκασε μερικούς απ' αυτούς να γίνουν συνεργοί του στη διάπραξη μιας δολοφονίας. Αυτή η δολοφονία ήταν που οδήγησε την αστυνομία στα ίχνη της μυστικής εταιρίας, αλλά, όπως συμβαίνει συνήθως, ο ίδιος ο απεσταλμένος είχε ήδη εξαφανιστεί. Σ' όλη αυτή την υπόθεση ο ρόλος του απεσταλμένου ήταν πολύ ύποπτος. Ο απεσταλμένος αυτός ήταν ο Νετσάγιεφ."

Ο Νετσάγιεφ έδρασε μέσα στο δραστήριο φοιτητικό κίνημα που γεννήθηκε στη Ρωσία το 1861 ως απάντηση στα φορολογικά μέτρα που είχαν ως αποτέλεσμα όλο και μικρότερος αριθμός παιδιών φτωχών οικογενειών να έχουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση. Παρουσιαζόμενος ως απεσταλμένος της Διεθνούς προσπαθούσε να πείσει τους φοιτητές ότι στην Διεθνή υπάρχει μυστική εταιρεία η οποία είναι έτοιμη να ξεκινήσει ενέργειες στη Ρωσία. Μια ομάδα φοιτητών τον προσεταιρίστηκε και προέβησαν σε ποινικές πράξεις πράγμα που έδωσε την ευκαιρία στην τσαρική αστυνομία να καταστείλει το φοιτητικό κίνημα.

Ύποπτη όμως θεωρείται και η φυγή του στη Γενεύη. Οι Μάρξ και Έγκελς αναφέρουν:

"Το Μάρτιο του 1869 έφτασε στη Γενεύη ένας νεαρός Ρώσος, που προσπάθησε να αποκτήσει την εμπιστοσύνη όλων των Ρώσων εμιγκρέδων, παριστάνοντας τον αντιπρόσωπο των φοιτητών της Πετρούπολης. Εμφανιζόταν με διάφορα ονόματα. Μερικοί εμιγκρέδες γνώριζαν από αξιόπιστες πηγές πως από την Πετρούπολη δεν είχε σταλεί κανένας αντιπρόσωπος. Άλλοι, ύστερα από συζήτηση με τον δήθεν αντιπρόσωπο, τον πέρασαν για χαφιέ. Στο τέλος, είπε το πραγματικό του όνομα: Νετσάγιεφ. Έλεγε ότι είχε αποδράσει απ' το φρούριο της Πετρούπολης, όπου ήταν έγκλειστος σαν πρωτεργάτης των ταραχών που ξέσπασαν τον Ιανουάριο του 1869 στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πρωτεύουσας. Μερικοί εμιγκρέδες, που είχαν μείνει για καιρό έγκλειστοι σ' αυτό το φρούριο, γνώριζαν από προσωπική εμπειρία ότι από κει είναι αδύνατο να ξεφύγει κανείς. Γι' αυτό κατάλαβαν ότι εδώ ο Νετσάγιεφ λέει ψέματα. Εξάλλου, επειδή στις εφημερίδες και τα γράμματα που έπαιρναν μνημονεύονταν τα ονόματα των διωκόμενων φοιτητών και πουθενά δε γινόταν λόγος περί Νετσάγιεφ, θεώρησαν ότι τα όσα αραδιάζει για τη δήθεν επαναστατική δράση του είναι παραμύθια. Ο Μπακούνιν, όμως, έπαιρνε φανερά το μέρος του Νετσάγιεφ. Διαλαλούσε παντού πως ο Νετσάγιεφ είναι "έκτακτος απεσταλμένος της μεγάλης μυστικής οργάνωσης που υπάρχει και δρα στη Ρωσία"(...)Σε μια συζήτηση που είχε ο Νετσάγιεφ με έναν εμιγκρέ, αναγκάστηκε να ομολογήσει ότι δεν τον έστειλε αντιπρόσωπο καμία μυστική οργάνωση."

Παραπέρα για τα άτομα τα οποία συνελήφθησαν λόγο συνδιαλλαγής με τον Νετσάγιεφ χωρίς να έχουν σχέση μαζί του, με χαρακτηριστικές τι περιπτώσεις Αλεξανδρόφσκαγια και Τομίλοβα, αναφέρεται από τους Μάρξ και Έγκελς:

"Από τον Απρίλιο του 1869 οι Μπακούνιν και Νετσάγιεφ άρχισαν να προετοιμάζουν το έδαφος για επανάσταση στη Ρωσία. Από τη Γενεύη έστελναν επιστολές, εκκλήσεις και τηλεγραφήματα στην Πετρούπολη, στο Κίεβο και σε άλλες πόλεις. Ωστόσο, γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να φτάσουν στη Ρωσία επιστολές, εκκλήσεις και ιδίως τηλεγραφήματα, δίχως να το μάθει το "III Γραφείο", (σ.σ.το 3ο Γραφείο της καγκελαρίας του Τσάρου, που ήταν η διεύθυνση της μυστικής αστυνομίας στη Ρωσία), (η μυστική αστυνομία). Ολα αυτά μπορούσαν να έχουν ένα και μόνο σκοπό: να εκθέσουν ανθρώπους. Αυτές οι ανέντιμες μέθοδοι, ανθρώπων που δε ριψοκινδύνευαν τίποτα στην καλοστεκούμενη Γενεύη, οδήγησαν σε πολυάριθμες συλλήψεις στη Ρωσία. Τους είχαν, μάλιστα, προειδοποιήσει ότι δημιουργούν κινδύνους. Έχουμε αποδείξεις πως γνωστοποίησαν στον Μπακούνιν την ακόλουθη περικοπή μιας επιστολής απ' τη Ρωσία.

"Για όνομα του Θεού, πέστε στον Μπακούνιν να πάψει, αν έχει έστω και κάτι ιερό μέσα του για την επανάσταση, να στέλνει τις εξωφρενικές προκηρύξεις του, που οδηγούν σε έρευνες σε πολλές πόλεις, σε συλλήψεις και παραλύουν κάθε σοβαρή δουλιά"(...)

Στις 7 Απριλίου 1869, ο Νετσάγιεφ γράφει στην Κα Τομίλοβα, σύζυγο συνταγματάρχη, ο όποιος αργότερα πέθανε απ' τον καημό για τη σύλληψη της γυναίκας του, ότι "στη Γενεύη πνίγονται στις δουλιές" και την προτρέπει να στείλει εκεί έναν σίγουρο άνθρωπο για να μιλήσει μαζί του. "Η υπόθεση, για την οποία πρέπει να κουβεντιάσουμε, δεν άφορα μόνο το δικό μας εμπόριο, αλλά και το πανευρωπαϊκό. Εδώ το πράγμα βράζει. Μαγειρεύεται μια τέτοια σούπα, που δε θα μπορέσει ούτε όλη η Ευρώπη να την αποτελειώσει. Βιαστείτε, λοιπόν". Ακολουθεί σύσταση της Γενεύης. Αυτή η επιστολή δεν έφτασε στον παραλήπτη. Την έπιασε στο ταχυδρομείο η μυστική αστυνομία, με επακόλουθο τη σύλληψη της Κας Τομίλοβα, που πρωτοείδε την επιστολή μόνο κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων ("Εφημερίδα της Πετρούπολης", αρ. φύλ. 187, 1871).

Η Κα Αλεξανδρόφσκαγια ήταν πολύ εκτεθειμένη στην περίοδο των ταραχών του 1861-1862. Κάθισε μάλιστα και στη φυλακή, όπου η στάση της δεν ήταν και τόσο σωστή. Σε μια κρίση ειλικρίνειας έγραψε μια εξομολόγηση προς τους δικαστές της και η εξομολόγηση αυτή ενοχοποίησε πολλούς ανθρώπους(...) Είναι άξιο απορίας για ποιο λόγο ο Νετσάγιεφ χρειάστηκε έναν συνεπιβάτη,(σ.σ. για ταξίδι από τη Ρωσία στη Γενεύη), του οποίου και μόνο η παρουσία θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει τη σύλληψή του στα σύνορα: Μολαταύτα, ο Νετσάγιεφ, συνοδευόμενος από την Κα Αλεξανδρόφσκαγια, έφθασε αισίως στη Γενεύη και, ενώ τους άμοιρους ανθρώπους που εξαπάτησε τους έριχναν στη φυλακή, αυτός μαζί με τον Μπακούνιν καταπιάστηκε με τη σύνταξη του δεύτερου τεύχους της "Λαϊκής Τιμωρίας". Ο Μπακούνιν, απέραντα υπερήφανος διότι η "Journal de Geneve" γράφει για τη συνωμοσία Νετσάγιεφ και του αποδίδει (του Μπακούνιν) καθοδηγητικό ρόλο σ' αυτήν, ξέχασε πως η "Λαϊκή Τιμωρία" του τυπώνεται δήθεν στη Μόσχα και αναδημοσίευσε σ' αυτήν μια ολόκληρη σελίδα απ' το άρθρο της "Journal de Geneve", γραμμένο στα γαλλικά. Μόλις ετοιμάστηκε το περιοδικό, ανέθεσαν στην Κα Αλεξανδρόφσκαγια να το μεταφέρει μαζί με άλλες προκηρύξεις στη Ρωσία. Στα σύνορα, ένας πράκτορας του ΙΙΙ Γραφείου, που είχε στήσει καρτέρι στην Κα Αλεξανδρόφσκαγια, της πήρε το πακέτο. Μετά τη σύλληψή της, παρέδωσε στον πράκτορα έναν κατάλογο ονομάτων, που μόνο ο Μπακούνιν μπορούσε να τα γνωρίζει. Ένας από τους κατηγορούμενους στην υπόθεση Νετσάγιεφ, αλλά και από τους πιο κοντινούς του ανθρώπους, παραδέχτηκε στο δικαστήριο ότι "θεωρούσε προηγούμενα τον Μπακούνιν έντιμο άνθρωπο και δεν καταλαβαίνει πως αυτός, μαζί με τους άλλους, μπόρεσε τόσο ύπουλα να εκθέσει αυτή τη γυναίκα στον κίνδυνο της σύλληψης"."

Πηγές

• Τροτσκιστική Ομάδα Ελλάδος
• Κ.Μαρξ - Φ.Ενγκελς, "Για τον αναρχισμό", εκδόσεις "Καζάντζα"