Φελλανδρένιο
Το φελλανδρένιο[1] [πρβλ. αγγλ. phellandrene < phellandrium (< φελλάνδριον) + κατάλ. -ene της χημ. ορολογίας] είναι κυκλικό μονοτερπένιο με δύο ενδοκυκλικούς διπλούς δεσμούς και απαντάται στη φύση σε ένα ζεύγος οργανικών ενώσεων (ισομερή: α-, β-) που έχουν παρόμοια μοριακή δομή και σχεδόν όμοιες χημικές ιδιότητες και συμπεριφορά.
Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το α-φελλανδρένιο και το β-φελλανδρένιο[2] είναι κυκλικά μονοτερπένια και είναι ισομερή διπλού δεσμού. Στο α-φελλανδρένιο και οι δύο διπλοί δεσμοί είναι ενδοκυκλικοί, ενώ στο β-φελλανδρένιο, ένας από αυτούς είναι εξωκυκλικός. Και τα δύο είναι αδιάλυτα στο νερό αλλά αναμίξιμα με τον αιθέρα.
Το α-φελλανδρένιο έλαβε το όνομά του από το είδος ευκαλύπτου, Eucalyptus phellandra, που τώρα πλέον ονομάζεται Eucalyptus radiata και από το οποίο μπορεί εύκολα να απομονωθεί.[3] Είναι επίσης συστατικό του αιθέριου ελαίου του είδους Eucalyptus dives.[4]
Το β-φελλανδρένιο έχει απομονωθεί από το έλαιο του μάραθου και το βαλσαμέλαιο του Καναδά (Canada balsam).
Τα φελλανδρένια χρησιμοποιούνται κυρίως στην αρωματοποιία εξαιτίας του πολύ ευχάριστου αρώματός τους. Η μυρωδιά που αναδύει το β-φελλανδρένιο έχει περιγραφεί ως πιπεράτη-μέντα και ελαφρώς εσπεριδοειδή.
Το α-φελλανδρένιο μπορεί να σχηματίσει επικίνδυνα και εκρηκτικά υπεροξείδια σε επαφή με τον αέρα σε υψηλές θερμοκρασίες.[5]
Βιοσύνθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η βιοσύνθεση του φελλανδρενίου ξεκινά με το πυροφωσφορικό διμεθυλαλλύλιο και τον πυροφωσφορικό ισοπεντενυλεστέρα, τα οποία συμπυκνώνονται με μια αντίδραση SN1 για να σχηματιστεί ο πυροφωσφορικός γερανυλεστέρας.
Το προκύπτον μονοτερπένιο υφίσταται κυκλοποίηση για να σχηματίσει ένα κατιονικό είδος μενθυλίου. Μια μετατόπιση υδριδίου τότε σχηματίζει ένα αλλυλικό καρβοκατιόν. Τέλος, λαμβάνει χώρα μια αντίδραση εξάλειψης σε μία από τις δύο θέσεις, δίνοντας είτε α-φελλανδρένιο, είτε β-φελλανδρένιο.[6]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ The Merck Index, 12th Edition, 7340, 7341
- ↑ eureka.teithe.gr/jspui/bitstream/123456789/9567/2/Deligiannidou_Loukmani.pdf Φελλανδρένιο, σελ. 34
- ↑ Jacobs, S.W.L., Pickard, J., Plants of New South Wales, 1981, (ISBN 0-7240-1978-2).
- ↑ Boland, D.J., Brophy, J.J., and A.P.N. House, Eucalyptus Leaf Oils, 1991, (ISBN 0-909605-69-6).
- ↑ Urben, Peter (2007). Bretherick's Handobook of Reactive Chemical Hazards. 1 (7 έκδοση). Butterworth-Heinemann. σελ. 1154.
- ↑ Dewick, Paul M. (9 Μαρτίου 2009). Medicinal natural products : a biosynthetic approach (3rd έκδοση). Chichester, West Sussex, United Kingdom. ISBN 9780470741689.