Περραιβική Τρίπολη

Η Περραιβική Τρίπολη απλωνότανε στην κλειστή λοφώδη λεκάνη Βόρεια της Ελασσόνας. Τα όρια της ήταν ο ποταμός Τιταρήσιος στο Νότο και τα όρη Αμάρμπεης, Καμβούνια και Όλυμπος στον Βορρά. Η περιοχή της Τριπόλεως ήταν το βασικότερο και στρατηγικότερο σημείο του Περραιβικού χώρου, καθώς από εκεί διέρχονταν τα μεγάλα περάσματα από Μακεδονία προς Θεσσαλία, σημαντικό πέρασμα από Βορρά προς Νότο. Περιοχή δύσβατη, ένα φυσικό οχυρό, καθώς η περιοχή από τον Αμάρμπεη – Καμβούνια μέχρι το ανατολικό τμήμα του Ολύμπου μοιάζει με ένα μεγάλο τείχος. Όπως φανερώνει και η ονομασία της περιοχής, η Περραιβική Τρίπολη απαρτιζόταν από τρεις πόλεις το Πύθιο, την Άζωρο και τη Δολίχη. Ήταν οι κυριότεροι φύλακες του τόπου καθώς βρίσκονται απέναντι από τα στενά περάσματα προς τη Θεσσαλία, προπύργια που πάνω τους προσέκρουαν οι εισβολείς από τον Βορρά. Λόγω της στρατηγικής τους αυτής θέσης άλλαξαν πολλές φορές κυριαρχία μέσα στο πέρασμα των αιώνων, Περραιβοί, Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Ρωμαίοι. Για την αρχαία ιστορία της περιοχής πληροφορούμαστε κυρίως από τις περιγραφές του ιστορικού Τίτου Λίβιου.

Κοινό των Περραιβών

Όλες οι πόλεις του Περραιβικού χώρου ανήκαν στο κοινό των Περραιβών, που είχε έδρα του τη Φάλανα. Εκεί έδρευε ο επικεφαλής Στρατηγός που εκλέγονταν ως το πιο αξιοσέβαστο πρόσωπο από κάθε πόλη του Κοινού, μία φορά τον χρόνο και ο Ίππαρχος του Κοινού. Οι Τριπολίτες ενταγμένοι στο κοινό των Περραιβών και ανήκοντες στο Περραιβικό Γένος είχαν τα πάντα κοινά. Κοινή διοίκηση, κοινό στρατό, συμμαχίες, γλώσσα, θρησκεία, κοινούς νόμους και παραδόσεις.

Η Περραιβία θα αναπτύξει αξιολογότατο πνευματικό, πολιτιστικό και οικονομικό επίπεδο. Η οικονομική ευρωστία των Περραιβικών πόλεων αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ήδη από τον 5ο π.Χ. αι. (480 π.Χ. -146 π.Χ.) οι Περραιβοί έκοβαν τα δικά τους αργυρά και χάλκινα νομίσματα μέσα στα πλαίσια της Πανθεσσαλικής Νομισματικής Ένωσης. Εμφανή απόδειξη εκείνο που αποκαλύφθηκε σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην Άζωρο και αποτελεί νόμισμα της Αρχαίας Περραιβικής Τριπόλεως. Στην μία όψη του απεικονίζει δαφνοστεφανωμένο νέο, ενώ στην άλλη Μαντικό Τρίποδα με αυτιά στο άνω χείλος και περιμετρικά τα γράμματα «ΤΡΙΠΟΛΙΤΑΝ».

Είναι αξιοθαύμαστο, ανατρέχοντας τόσες χιλιετίες προ Χριστού, το γεγονός ότι οι Περραιβοί φαίνεται να έχουν άριστες ναυτικές και αστρονομικές γνώσεις. Στην Αργοναυτική Εκστρατεία θα εκπροσωπήσουν τους Περραιβούς δύο αξιόλογα τέκνα ο Μάντης Μόψος και ο Άζωρος ως πηδαλιούχος της Αργούς. Επίσης, φαίνεται πως η Περραιβία ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Αγαμέμνονα να λάβει μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Ο Όμηρος αναφέρει ότι τα παλικάρια της Περραιβίας τίμησαν δεόντως την εκστρατεία. Μαρμάρινη πλάκα που βρέθηκε στο χωριό Πύθιο και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Κελέση (1968), φέρει τα ονόματα των παλικαριών που πήραν μέρος στη εκστρατεία κατά του Ιλίου (Τροία) και τους ευχόταν Καλή Νίκη. Στην πλάκα αυτή μπορούσε, όπως αναφέρεται, να δει κανείς καθαρά κεφαλαία ελληνικά γράμματα. Δυστυχώς το εύρημα αυτό δεν σώζεται και έτσι δεν γνωρίζουμε ούτε την προέλευση αλλά ούτε και τη χρονολογία του.

Η πρώτη εν Ελλάδι Αμφικτιονία

Η Δολίχη με το Πύθιο και την Άζωρο θεωρείται ότι δημιούργησαν την πρώτη εν Ελλάδι Αμφικτιονία ( = ομοσπονδία αρχαίων ελληνικών πόλεων κρατών, με κέντρο ένα ιερό κοινής λατρείας) με την επωνυμία Περραιβική Τρίπολις, όπως αναφέρει ο αρχαιολόγος κ. Απ. Αρβανιτόπουλος, που είναι και ο μόνος που ερεύνησε και μελέτησε τα ευρήματα του Περραιβικού χώρου. Εμφανής είναι η συμμετοχή του Περραιβικού Γένους στην αρχαία Αμφικτιονία της Δήμητρος, που είχε ως έδρα την Ανθήλη Λαμίας, με δύο αντιπροσώπους τους Ιερομνήμονες και δύο βοηθούς αυτών, τους Αγορατρούς. Αργότερα, με την επικράτηση του Θεού Απόλλωνα και την Δημιουργία του Μαντείου των Δελφών, ιδρύεται η νέα Δελφική Αμφικτιονία και όλα τα ελληνικά φύλα εντάσσονται σ΄ αυτή, το ίδιο και οι Περραιβοί.

Ιστορικό Πλαίσιο

Η Περραιβική Τρίπολις άκμασε ανάμεσα στον 5ο π.Χ. αι. και τον 3ο π.Χ. αι. Οι Περραιβοί στους χρόνους των Μακεδονικών πολέμων με τους Ρωμαίους έπαθαν μεγάλες καταστροφές, αλλά τελικά το 196 π.Χ. ανακηρύχτηκαν αυτόνομοι και μετείχαν στην Δελφική Αμφικτιονία ως «Κοινό των Περραιβών». Συνασπισμένοι σε μία ομοσπονδία παρέμειναν αυτόνομοι και ανεξάρτητοι από τους Θεσσαλούς τουλάχιστον μέχρι το 168 π.Χ. (πόλεμος του Περσέα). Η περιοχή των Περραιβών προσαρτήθηκε από τους Θεσσαλούς το 146 π.Χ., οπότε εξαφανίστηκε το Κοινό τους ως αυτόνομο πολιτικό δημιούργημα. Ωστόσο, διατήρησαν την αντιπροσώπευσή τους στη Δελφική Αμφικτιονία με μία ψήφο.

Στο έδαφος της Περραιβίας για δύο περίπου αιώνες (200 π.Χ. – 1 π.Χ.), έγιναν πολύνεκρες και καταστρεπτικές συγκρούσεις μεταξύ Μακεδόνων και Ρωμαϊκών λεγεώνων, και μεταξύ Πομπήιου και Καίσαρα, στη διάρκεια του Ρωμαϊκού Εμφυλίου Πολέμου (49 π.Χ. -35 π.Χ.). Έτσι, την εποχή που γεννήθηκε ο Χριστός η Περραιβία παρουσίαζε εικόνα τραγική. Οι πλούσιες αυτές πόλεις εμφανίζονταν ολιγάνθρωπες και γεμάτες ερείπια. Οι Περραιβικές πόλεις που διασώθηκαν από τον γενικό αυτό μαρασμό, παρακμή ή αφανισμό ήταν η Δολίχη, το Πύθιο, η Άζωρος και η Ολοοσόνα. Η διάσωσή τους οφείλεται στην επίκαιρη γεωγραφική τους θέση. Στους χρόνους του Αυγούστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ.) η Περραιβική Τρίπολις ανήκει πια στην οικονομική ηγεμονία της Λάρισας.

Πηγές

1. Αθανάσιος Τζιαφάλιας, “Χρονικά“, ΑΔ 51, 1996
2. Αθανάσιος Τζιαφάλιας, Το Έργο της ΙΕ’ ΕΠΚΑ.1η Επιστημονική Συνάντηση, Το Έργο των Εφορειών Αρχαιοτήτων και Νεώτερων Μνημείων του ΥΠ.ΠΟ. στη Θεσσαλία και την Ευρύτερη Περιοχή της (1990-1998), Βόλος, 2000
3. Βασίλης Ζαρζώνης, Ορεινή Περραιβία Άζωρος, Έλλα, Λάρισα, 1995
4. Θωμάς Λιόλιος, Περραιβία (Δολίχη – Άζωρος – Πύθιο – Δωδώνη), Όλυμπος, Κατερίνη, 2010
5. Λ. Δεριζιώτης, Σ. Κουγιουμτζόγλου, Ανακαλύπτοντας την άγνωστη χριστιανική Περραιβική Τρίπολη, Τιμητικός τόμος στη μνήμη του Π. Λαζαρίδη, Αθήνα (υπο δημοσίευση)
6. Λ. Δεριζιώτης., Χρονικά, ΑΔ 52 ,1997
7. Σπυρίδων Μπούμπας, Περραιβική Τρίπολις (Άζωρος – Κύφος – Δωδώνη – Δολίχη – Πύθιον), Περραιβός, Δήμος Σαρανταπόρου, Αθήνα, 1995
8. Σπυρίδων Μπούμπας, Το Περραιβικόν Γένος και ο Όλυμπος, Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Σαρανταπόρου, Αθήνα, 2000
9. Γιάννης Αδάμου, Το Πύθιον (Σέλλος) στο Πέρασμα των Αιώνων, Κοινότητα Πυθίου, Πύθιο, 1997
10. https://perevia.gr