Αρχαιολογικός χώρος Σαρανταπόρου

Η περιοχή της Περραιβικής Τρίπολης, η οποία οριζόταν από τον ποταμό Τιταρίσιο στο Νότο και από τα όρη Αμάρμπεη, Καμβούνια και Όλυμπο στο Βορρά, απαρτιζόταν από τις πόλεις Άζωρο, Δολίχη και Πύθιο. Οι πληροφορίες μας για την αρχαία ιστορία της περιοχής αυτής προέρχονται κυρίως από τον Ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο. Με τις τελευταίες ανασκαφές βρέθηκε ‘ένα νόμισμα, το οποίο χρονολογείται στο τέλος του 4ου αιών π.Χ. και απεικονίζει στην μια όφη τρίαινα με την επιγραφή «Τριπολιτάν », και στην άλλη κεφαλή δαφνοστεφανωμένου Απόλλωνος. Οι σωστικές ανασκαφικές έρευνες που διενεργήθηκαν στις τρεις αυτές πόλεις πλούτισαν αρκετά τις γνώσεις μας για τις σχέσεις τους με την Μακεδονία. Με τις σημαντικότατες ιστορικές επιγραφές που βρέθηκαν τεκμηριώνεται πλήρως η ομοσπονδία τους ωστόσο αποτελούσαν το κοινό των Τριπολιτών με πρωτεύουσα το Πύθιο, όπου υπήρχε το πανάρχαιο ιερό του Απόλλωνος Πυθίου. Από το 1985 είχε προταθεί η θέση της αρχαίας Δολίχης νοτιοανατολικά του Σαρανταπόρου και σύμφωνα με ένα δίγλωσσο που βρέθηκε το 1997 η πρόταση αυτή επιβεβαιώθηκε, κατά την άποψη του αρχαιολόγου Αθανάσιου Τζιαφάλια.

Η αρχαία Δολίχη ήταν κτισμένη σε μια εξαιρετικές στρατηγικής σημασίας θέση, κοντά στο στενό πέρασμα Volustena, από την Άνω Μακεδονία προς την Περραιβία, το οποίο άλλαξε αρκετές φορές κυριαρχία και κατεχόταν με τη σειρά από τους Περραιβούς, τους Μακεδόνες τους Θεσσαλούς και από τους Ρωμαίους.

Με την ανασκαφική έρευνα που έγινε στη θέση Σαραντάπορο εντοπίστηκε η ακρόπολη, η οποία είναι οχυρωμένη με ισχυρότατο τείχος πλάτος 3 μ. Το τείχος διακόπτεται κατά διαστήματα 29 μ. από ημικυκλικούς εξωτερικά και ορθογώνιους εσωτερικά αμυντικούς πύργους, οι οποίοι έχουν διαστάσεις 7 Χ 18 συνολικό εμβαδόν 110 τ.μ. Η ακρόπολη χωριζόταν τείχος από τα τείχη της κάτω πόλης με ξεχωριστό εγκάρσιο τείχος. Το δυτικό τείχος της κάτω πόλης και της πόλης αποκαλύφθηκε κάτω από τα πουρνάρια σε μήκος 75 μ. Έχει και αυτό ισχυρούς αμυντικούς πύργους, ίδιους με αυτούς της ακρόπολης. Νότια της ακρόπολης επισημάνθηκε ένα πλάτωμα – άνδηρο, το οποίο ορίζεται με ισχυρό αναλληματικό τοίχο μήκος 70 μ. Στο πλάτωμα αυτό ανασκάφηκε μια στοά ύστερης ελληνιστικής εποχής, σε μήκος 85 μ. Τμήματα από δύο γωνιακούς ημίεργους κίονες είναι ακόμα στη θέση τους. Περιμετρικά της στοάς άρχισαν να αποκαλύπτονται κάποια ορθογώνια κτίρια σε παράταξη. Έχουν δύο οικοδομικές φάσεις, από τις οποίες η πρώτη ανάγεται στις αρχές του 3ου προχριστιανικού αιώνα και η δεύτερη στους αυτοκρατορικούς ρωμαϊκούς χρόνους. Από τους ορθογώνιους χώρους αυτούς ένας μόνο αναγνωρίστηκε με σχετική ασφάλεια. Είναι κατασκευασμένος κλιμακωτά με επιχρισμένους κυβόλιθους από πωρόλιθο και μετόπες . Η ιδιαίτερη μέριμνα στην κατασκευή αυτή, η αποκάλυψη ενός πώρινου εδράνου και πολλών άλλων μικροευρημάτων – αναθημάτων, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο χώρος αυτός ήταν ιερός και ότι εδώ τελούνταν κάποιες τελετουργίες. Αναθηματικός μαρμάρινος φαλλός που βρέθηκε τυχαία σε παρακείμενη θέση μας δημιουργεί ερωτήματα μήπως εδώ έχουμε λατρεία Διονυσίου. Οι υπόλοιποι ορθογώνιοι χώρα ανασκαφή να μας διαφωτίσει κατά πόσο είναι λατρευτικοί χώροι συνακόλουθων θεοτήτων η απλά είναι εμπορικά καταστήματα. Η πόλη της Δολίχης εκτεινόταν ανατολικά της ακρόπολης, έφθανε μέχρι τον Τιταρήσιο ποταμό και καταλάμβανε μια έκταση που ξεπερνούσε τα 500 στρέμματα .Η οχύρωση της ανάγεται χρονολογικά στον 3ο αιν. π.Χ. εποχή κατά την οποία είχε μεγάλη οικονομική άνθηση. Η οχυρωματική τέχνη θυμίζει έντονα αντίστοιχη των Μακεδονικών πόλεων και σ’ αυτό συνηγορεί το γεγονός ότι εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης αποτελούσε ένα από τα κύρια ορμητήρια των Μακεδόνων προς Νότο.

Πηγές

1. Το έργο των Εφορειών Αρχαιοτήτων και Νεώτερων Μνημείων του ΥΠ.ΠΟ στη Θεσσαλία και την ευρύτερη περιοχή της (1990-1998), Αθανάσιος Τζιαφάλια.1η Επιστημονική Συνάντηση, ΒΟΛΟΣ 2000
2. Perevia.gr Αρχειοθετήθηκε 2021-04-22 στο Wayback Machine.