Ουκρανική αντεπίθεση του 2023

Η ουκρανική αντεπίθεση του 2023 ήταν στρατιωτική επιχείρηση των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας στα νότια και ανατολικά της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου με τη Ρωσία, με σκοπό την ανακατάληψη των περιοχών που κατέχονταν από τη Ρωσία από το 2022. Η αντεπίθεση ξεκίνησε στις 4 Ιουνίου 2023,^[1] και μετά από σκληρές μάχες πέντε μηνών, στις αρχές Νοεμβρίου έληξε^[2]^[3] χωρίς να έχει πετύχει κάποιον από τους σκοπούς της και με τον επικεφαλής του ουκρανικού στρατού Βάλερι Ζαλούζνι να παραδέχεται ότι είχε καταλήξει σε "αδιέξοδο".^[4]^[5]

Προετοιμασίες των αντιπάλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την Ουκρανική αντεπίθεση στην περιφέρεια Χαρκόβου τον Σεπτέμβριο του 2022, πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία μερική επιστράτευση που ενίσχυσε το ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό στην Ουκρανία κατά 300.000 άνδρες.^[6] Μαζί με αυτή, έγιναν αλλαγές στην ηγεσία του ρωσικού στρατού, με τον στρατηγό Σεργκέι Σουροβίκιν να αναλαμβάνει γενικός διοικητής των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία.^[7] Τον Οκτώβριο του 2022 πάρθηκαν από την πλευρά των Ρώσων σημαντικές αποφάσεις ενόψει του χειμώνα, με σκοπό την αναχαίτιση περαιτέρω ουκρανικών αντεπιθέσεων. Μια από αυτές ήταν η κατασκευή πολυσχιδούς αμυντικής γραμμής κατά μήκος των προσαρτημένων περιφερειών Ζαπορίζια και Ντονέτσκ, η οποία επονομάσθηκε "Γραμμή Σουροβίκιν".^[8] Ο Σουροβίκιν επίσης διέταξε την υποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την πόλη της Χερσώνας στην ανατολική όχθη του Δνείπερου και την οχύρωση στη γραμμή Σβάτοβο-Κρεμίνα στα σύνορα των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ. Για την απρόσκοπτη επίτευξη αυτών των αμυντικών ελιγμών και την ανακοπή της περαιτέρω προόδου των ουκρανικών αντεπιθέσεων, πραγματοποιήθηκε από τη ρωσική αεροπορία μια συστηματική εκστρατεία βομβαρδισμού των κέντρων αποθήκευσης πυρομαχικών και των ενεργειακών πόρων της Ουκρανίας.^[9] Οι αποφάσεις αυτές, μαζί με την έλευση του χειμώνα, είχαν ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίηση των μετώπων.^[10]

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ρωσικής μισθοφορικής οργάνωσης Βάγκνερ, Γιεβγκένι Πριγκόζιν, στις 8 Οκτωβρίου 2022, Σουροβίκιν και Πριγκόζιν πήραν από κοινού την απόφαση να ξεκινήσουν την επιχείρηση "Κρεατομηχανή του Μπάχμουτ", μια επιθετική ενέργεια της Βάγκνερ κατά της καλώς οχυρωμένης ουκρανικής πόλης Μπαχμούτ με σκοπό "να αναγκάσουν τον [Ουκρανό πρόεδρο] Ζελένσκι να στείλει όσους περισσότερους Ουκρανούς στρατιώτες μπορούσε σε αυτή την πόλη" ώστε να αποδυναμωθούν τα υπόλοιπα ουκρανικά μέτωπα.^[11] Η επιχείρηση αυτή κατέληξε στην πολύμηνη και αιματηρή Μάχη του Μπαχμούτ, κατά την οποία η Βάγκνερ χρησιμοποίησε ως δύναμη κρούσης βαρυποινίτες, τους οποίους είχε απελευθερώσει ο Πριγκόζιν (με τη σύμφωνη γνώμη του ρωσικού υπουργείου άμυνας) από τις φυλακές με αντάλλαγμα να πολεμήσουν στο μέτωπο.^[12], ενώ ο τακτικός ρωσικός στρατός δεν συμμετείχε στη μάχη. Στους επτά μήνες της μάχης του Μπάχμουτ, τόσο οι ρωσικές όσο και οι ουκρανικές απώλειες ήταν μεγάλες, αλλά ειδικά για την Ουκρανία αυτό σήμαινε το χάσιμο πολύτιμων μονάδων προσωπικού και εξοπλισμού, απώλειες που αποδείχθηκαν δυσαναπλήρωτες ενόψει της αντεπίθεσης του 2023.^[13] To Μπαχμούτ τελικά καταλήφθηκε από τους Ρώσους το Μάιο του 2023.^[14]

Τον Ιανουάριο ο Βαλέρι Γκεράσιμοφ, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του ρωσικού στρατού, αντικατέστησε τον Σουροβίκιν ως Ρώσος γενικός διοικητής στην Ουκρανία.^[15] Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να φτάσουν στα άκρα οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ Πριγκόζιν και Γκεράσιμοφ καθώς και του υπουργού άμυνας Σοϊγκού, με τον επικεφαλής της Βάγκνερ να τους κατηγορεί για ανεπαρκή αποστολή πυρομαχικών στους μισθοφόρους του.^[16] Υπό τον Γκεράσιμοφ, η Ρωσία εξαπέλυσε τον Μάιο μπαράζ βομβαρδισμού ουκρανικών θέσεων αεράμυνας, συγκέντρωσης προσωπικού και εγκαταστάσεων αποθήκευσης πυρομαχικών. Οι βομβαρδισμοί αυτοί θεωρήθηκαν ως προετοιμασία της Ρωσίας να "πνίξει στη γέννα" την επερχόμενη ουκρανική αντεπίθεση.^[17]

Κατά τους πρώτους μήνες του 2023, η Ουκρανία ενισχύθηκε από τις χώρες του ΝΑΤΟ με άρματα μάχης τύπου Leopard 2,^[18] M1 Abrams,^[19] ΑΜΧ-30,^[20] Challenger-2,^[21] τεθωρακισμένα οχήματα μάχης τύπου Bradley^[22], Marder^[23] κ.ά., μαχητικά αεροσκάφη τύπου MiG-29 (από την Πολωνία),^[24] πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς Scalp^[25] και Storm Shadow^[26] καθώς και άλλα βαρέα όπλα, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν στην επερχόμενη ουκρανική αντεπίθεση. Την ίδια περίοδο, μονάδες του ουκρανικού στρατού εκπαιδεύτηκαν σε εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ για να συμμετάσχουν στην αντεπίθεση ως "δύναμη κρούσης".^[27] Το Φεβρουάριο ο αρχηγός του ουκρανικού στρατού Βαλέρι Ζαλούζνι υποσχέθηκε ότι θα ανακαταλάβει τη Μαριούπολη μέσα στο 2023.^[28]

Διοικητές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από πλευράς Ουκρανίας, ο διοικητής του νότιου μετώπου, στρατηγός Ταρνάβσκι, ο διοικητής του ανατολικού μετώπου, Σίρσκι, και ο επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων Ζαλούζνι, ανέλαβαν την κατάρτιση και εκτέλεση του επιχειρησιακού σχεδίου της αντεπίθεσης.^[29] Στη ρωσική πλευρά, οι στρατηγοί Γκεράσιμοφ (αρχηγός γενικού επιτελείου), Σουροβίκιν (διοικητής των Αεροδιαστημικών Δυνάμεων), Τεπλίνσκι (μέτωπο Δνειπέρου-Χερσώνας),^[30] Ρομαντσούκ (μέτωπο Ζαπορίζια)^[31]^[32], Νικιφόροφ (μέτωπο Ντονέτσκ)^[33] και Μορντβίτσεφ (μέτωπο Χαρκόβου-Κουπιάνσκ)^[34] επιφορτίστηκαν με την κατάρτιση και εκτέλεση σχεδίων για την απόκρουση της αντεπίθεσης.

Η αντεπίθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 4 Ιουνίου 2023 ο ουκρανικός στρατός ξεκίνησε επιθετικές επιχειρήσεις με 12 ταξιαρχίες (35.000 άνδρες)^[35] κατά των τμημάτων προκάλυψης της ρωσικής εμπροσθοφυλακής στα μέτωπα της Ζαπορίζια και του Ντονέτσκ, με σκοπό να φτάσει έως την πρώτη από τις τρεις αμυντικές γραμμές των Ρώσων στο νότιο μέτωπο. Στις 6 Ιουνίου ανατινάχτηκε το φράγμα της Νόβα Καχόβκα στον Δνείπερο.^[36] Στις 8 Ιουνίου κυκλοφόρησαν βίντεο και φωτογραφίες που έδειχναν πολλά κατεστραμμένα ουκρανικά άρματα και οχήματα μάχης δυτικής προέλευσης, κυρίως Leopard και Bradley, σε ναρκοθετημένη από τους Ρώσους τοποθεσία μεταξύ Μάλα Τοκμάτσκα και Ρομπότινε.^[37] Στις 13 Ιουνίου, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν έκανε λόγο για "αποτυχία της αντεπίθεσης και δεκαπλάσιες ουκρανικές απώλειες".^[38] Στις 27 Ιουλίου εξαπολύθηκε νέα ουκρανική επίθεση προς το Ρομπότινε, η οποία επίσης αποκρούστηκε, με βαριές απώλειες για τους Ουκρανούς σε άνδρες και (κυρίως δυτικά) άρματα και οχήματα.^[39] Τις μεγαλύτερες απώλειες φέρεται να υπέστη η 47η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία, που είχε εκπαιδευτεί σε εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ και που ηγείτο της επίθεσης.^[40] Τον Αύγουστο οι Ρώσοι ξεκίνησαν δική τους αντεπίθεση στα βορειοανατολικά, φτάνοντας στα όρια της πόλης του Κουπιάνσκ, που είχαν ανακαταλάβει οι Ουκρανοί το 2022.^[41] Στις 5 Σεπτεμβρίου κυκλοφόρησαν βίντεο με κατεστραμμένο βρετανικό άρμα μάχης τύπου Challenger-2 στο μέτωπο της Ζαπορίζια.^[42] Τον Οκτώβριο ξεκίνησε ρωσική αντεπίθεση σε δεύτερο μέτωπο, αυτό της Αβντέεβκα στην περιφέρεια Ντονέτσκ, που είχε ως αποτέλεσμα την περικύκλωση της οχυρής ουκρανικής θέσης.^[43] Στις 3 Νοεμβρίου ο αρχηγός των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων Ζαλούζνι παραδέχθηκε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Economist ότι οι αντικειμενικοί στόχοι της ουκρανικής επιχείρησης δεν επιτεύχθηκαν, και ότι ο πόλεμος, από την πλευρά της Ουκρανίας, έχει φτάσει σε "αδιέξοδο".

Αποτελέσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ουκρανική αντεπίθεση απέτυχε να διώξει τους Ρώσους από τα εδάφη που είχαν προσαρτήσει, ή ακόμα και να προωθήσει τον ουκρανικό στρατό σε πιο ευνοϊκές θέσεις για την απαρχή μελλοντικών διαπραγματεύσεων. Μόνο 14 χωριά, όλα στην "γκρίζα ζώνη" πριν την πρώτη ρωσική γραμμή άμυνας, καταλήφθηκαν από τους Ουκρανούς σε 5 μήνες, με μεγάλες απώλειες για τους επιτιθέμενους (μεγάλες επίσης θεωρούνται και οι απώλειες των Ρώσων). Μέσα στο 2023, οι προωθήσεις τόσο των Ρώσων όσο και των Ουκρανών ήταν πενιχρές, αλλά οι Ρώσοι είχαν καταφέρει να κυριεύσουν ελαφρώς περισσότερα εδάφη (857 τ. χλμ. ή 331 τ. μίλια) από όσα κατάφεραν να κυριεύσουν οι Ουκρανοί (486 τ. χλμ. ή 188 τ. μίλια).^[44]

Αναλυτές θεωρούν ότι οι αιτίες της αποτυχίας της επιχείρησης ήταν η ανωτερότητα των Ρώσων στον αέρα,^[45] η (σε κάποια σημεία του μετώπου συντριπτική) αριθμητική υπεροχή του ρωσικού πυροβολικού έναντι του ουκρανικού και η πολυεπίπεδη και πολύ προσεκτικά κατασκευασμένη τριπλή ρωσική γραμμή αμυντικών οχυρώσεων,^[46] η αδυναμία του ουκρανικού στρατού να αφομοιώσει ΝΑΤΟικές τακτικές μάχης (ή και η αναποτελεσματικότητα τέτοιων τακτικών στο συγκεκριμένο πεδίο)^[47] και τέλος η καταστροφή σημαντικών μονάδων του ουκρανικού στρατού στην μάχη του Μπαχμούτ που προηγήθηκε της αντεπίθεσης (κατά τον Τζ. Μερσχάιμερ, το Μπαχμούτ ήταν "σαν μια δίνη που ρουφούσε πολλές από τις καλύτερες μαχητικές δυνάμεις της Ουκρανίας").^[48]

Το μεγάλο τίμημα σε νεκρούς και τραυματίες στην ουκρανική πλευρά στις μάχες του 2023 αποτυπώνεται στη δημοσκοπική μελέτη του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου (KIIS), σύμφωνα με την οποία το 63% των Ουκρανών πολιτών έχει τουλάχιστον έναν φίλο ή γνωστό που σκοτώθηκε στον πόλεμο (έρευνα Οκτωβρίου 2023). Στην προηγούμενη έρευνα που είχε διεξαχθεί τον Φεβρουάριο του 2023, μόνο το 17% των Ουκρανών πολιτών είχε τουλάχιστον έναν φίλο ή γνωστό νεκρό λόγω του πολέμου, γεγονός που αποτυπώνει τον βαρύ φόρο αίματος που πλήρωσε η Ουκρανία στις ανεπιτυχείς μάχες του Μπάχμουτ και της θερινής αντεπίθεσης.^[49]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

[ISW_June_8-1] Hird, Karolina· Barros, George· Mappes, Grace· Wolkov, Nicole· Clark, Mason· Kagan, Fredrick W. «Russian Offensive Campaign Assessment, June 8, 2023». Institute for the Study of War. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2023.

[2] ttps://www.aljazeera.com/news/2023/11/7/russia-looks-stronger-and-has-a-four-fold-advantage-in-manpower

[3] ttps://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2023-11-03/ukraine-confirms-its-counter-offensive-has-failed-day-617-war

[4] ttps://slpress.gr/diethni/i-apotychia-tis-oykranikis-antepithesis-odigei-se-diapragmateyseis/

[5] ttps://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/410406_adiexodo-toy-polemoy-stin-oykrania-dihazei-kiebo

[6] ttps://www.naftemporiki.gr/kosmos/1372728/meriki-epistratefsi-sti-rosia-tha-klithoun-ston-polemo-300-000-atoma/

[7] ttps://www.protothema.gr/world/article/1293671/sergei-sourovikin-o-neos-dioikitis-ton-rosikon-strateumaton-stin-oukrania/

[8] Epstein, Jake. «Ukraine's front-line forces are trying to fight their way through Russia's formidable Surovikin Line. Here's what that is.» (στα αγγλικά). https://www.businessinsider.com/ukraine-front-line-forces-fighting-through-russia-surovikin-line-2023-9. Ανακτήθηκε στις 2023-09-23.

[9] ttps://www.protagon.gr/epikairotita/oykrania-oi-pio-sfodroi-rwsikoi-vomvardismoi-tis-xronias-44342820636

[10] ttps://www.ot.gr/2023/02/01/epikairothta/kosmos/oukrania-anazitoun-oi-ipa-stratigiki-dieksodou-apo-ton-polemo/

[11] ttps://www.pravda.com.ua/eng/news/2023/05/7/7401012/

[12] ttps://www.iefimerida.gr/kosmos/wagner-leyko-mitroo-rosoi-kratoymenoi-polemos-oykrania

[13] ttps://www.in.gr/2023/03/16/world/polemos-stin-oukrania-tha-ksemeinei-kievo-apo-pyromaxika-gia-xari-tis-mpaxmout/

[14] ttps://www.naftemporiki.gr/kosmos/1473759/to-mpachmoyt-epese-leei-i-moscha-poies-oi-epiplokes/

[15] ttps://www.onalert.gr/kosmos/valeri-gkerasimof-dioristike-dioikitis-toy-rosikoy-stratoy-stin-oykrania-ypovivastike-se-anapliroti-o-soyrovikin/497655/

[16] ttps://www.militaire.gr/epithesi-toy-epikefalis-tis-wagner-se-soigkoy-kai-gerasimof-poy-einai-ta-polemofodia/

[17] ttps://www.bbc.com/news/world-europe-65750745

[18] ttps://www.kathimerini.gr/world/562245946/solts-gia-leopard-syntonismena-i-apostoli-stin-oykrania-na-min-syrthei-to-nato-ston-polemo/

[19] ttps://defencereview.gr/nai-ton-ipa-gia-tin-apostoli-m-1a1-abrams-stin-o/

[20] ttps://www.ot.gr/2023/05/15/epikairothta/kosmos/oukrania-dekades-tethorakismena-oximata-kai-elafria-armata-maxis-stelnei-to-parisi-sto-kievo/

[21] ttps://gr.euronews.com/2023/03/28/leopard-pshallenger-oykrania-eftasan-germanika-bretanika-armata-maxhs

[22] ttps://www.naftemporiki.gr/kosmos/1424604/oykrania-tin-apostoli-tethorakismenon-bradley-exetazoyn-oi-ipa/

[23] ttps://www.dw.com/el/%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC-marder-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BF%CF%85%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1/a-64305503

[24] ttps://www.kathimerini.gr/world/562325122/polonia-ginetai-i-proti-chora-toy-nato-poy-stelnei-stin-oykrania-machitika-aeroskafi/

[25] ttps://www.kathimerini.gr/world/562515229/polemos-stin-oykrania-i-gallia-prosferei-pyrayloys-megaloy-velinekoys-sto-kievo/

[26] ttps://www.skai.gr/news/world/vretania-pyraylous-megalou-velinekous-stelnei-stin-oukrania

[27] ttps://www.washingtonpost.com/world/2023/06/04/ukraine-nato-training-counteroffensive-47th-brigade/

[28] ttps://euromaidanpress.com/2023/02/25/general-zaluzhnyi-promises-children-to-be-back-in-mariupol-this-year/

[29] ttps://www.president.gov.ua/en/news/sili-oboroni-zdijsnyuyut-kontrnastupalni-diyi-na-liniyi-fron-83521

[30] ttps://www.themoscowtimes.com/2023/10/30/putin-replaces-head-of-russian-army-grouping-in-southern-ukraine-tass-a82934

[31] Lebedeva, Marina. «Ukrainian forces lose three Leopard tanks during night offensive». Pravda.ru. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2023.

[32] «Kiev loses three Leopard tanks in attempted attack in Zaporozhye area — Russian top brass». TASS. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2023.

[33] ttps://vpk.name/en/688988_the-ministry-of-defense-announced-the-appointment-of-new-commanders-of-the-troops-of-four-military-districts.html

[34] ttps://tass.com/defense/1577719?utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_referrer=google.com

[35] ttps://www.reuters.com/world/europe/who-are-forces-involved-ukraines-counteroffensive-2023-06-19/

[36] ttps://www.in.gr/2023/06/06/world/polemos-stin-oukrania-kievo-kai-mosxa-allilokatigorountai-gia-tin-katastrofi-fragmatos-sti-nova-kaxovka/

[37] ttps://www.newsone.gr/kosmos/oukraniki-epithesi-kaikan-ta-prota-leopard-2a6-tessera-ta-katestrammena-bradley-i-apolies-ton-oukranon-se-arithmous-i-oukrani-erixan-ke-ta-germanika-armata-machis-leopard-2a4-sti-machi-choris-ostoso-e/

[38] ttps://www.euro2day.gr/news/world/article/2193868/poytin-deka-fores-megalyteres-oi-apoleies-ths-oykr.html

[39] ttps://warnews247.gr/efialtikes-eikones-gia-ipa-germania-sygcharitiria-v-poutin-ston-rosiko-strato-rekor-katastrofis-leopard-2a4-2a6-kai-bradley-se-24-ores-17-katestrammena/

[40] ttps://tass.com/politics/1670087?utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_referrer=google.com

[41] ttps://gr.euronews.com/2023/08/15/oukrania-oi-rossoi-sfigoun-ton-kloio-gyro-apo-to-kupiansk

[42] ttps://www.businessinsider.com/ukraine-video-seems-to-show-destroyed-challenger-2-for-1st-time-2023-9

[43] ttps://consent.yahoo.com/v2/collectConsent?sessionId=3_cc-session_c6029d94-c603-46f5-af64-658dbb68986c^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[44] ttps://www.businessinsider.com/little-ukraine-landmass-changed-hands-in-2023-despite-losses-report-2023-9

[45] ttps://www.livemint.com/politics/ukraine-runs-into-russian-air-superiority-11687008893765.html

[46] ttps://www.washingtonpost.com/world/2023/06/18/russia-counteroffensive-ukraine-war-aviation/

[47] ttps://english.almayadeen.net/news/politics/why-us-war-tactics-are-failing-in-ukraine

[48] ttps://mearsheimer.substack.com/p/bound-to-lose

[49] ttps://archive.today/Jj9r8

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]