Ναυμαχία της Κοπεγχάγης (1801)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
για τη δεύτερη ναυμαχία της Κοπεγχάγης δείτε Ναυμαχία της Κοπεγχάγης (1807)
Ναυμαχία της Κοπεγχάγης
Ναπολεόντειοι πόλεμοι
Θερμή αντίδραση σε εμπορικό αποκλεισμό του ΗΒ από τη Βαλτική
Η ναυμαχία της Κοπεγχάγης, έργο του Νίκολας Πόκοκ
Χρονολογία2 Απριλίου 1801
ΤόποςΣτενό της Κοπεγχάγης
55°42′10″N 12°36′48″E / 55.70278°N 12.61333°E / 55.70278; 12.61333Συντεταγμένες: 55°42′10″N 12°36′48″E / 55.70278°N 12.61333°E / 55.70278; 12.61333
ΈκβασηΝίκη του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Ναύαρχος σερ Χάιντ Πάρκερ και Αντιναύαρχος Νέλσον (Horatio Nelson)
Διάδοχος Φρειδερίκος και Αρχιπλοίαρχος Γιόχαν Όλφερτ Φίσερ.
Δυνάμεις
18 πλοία γραμμής
11 φρεγάτες
24 μικρότερα πολεμικά
(Συνολικά 400 πυροβόλα)
7 πλοία γραμμής
12 μικρότερα πολεμικά, παράκτια οχυρά και πυροβολαρχίες
(Συνολικά 380 πυροβόλα)
Απολογισμός
5 πλοία με σοβαρές ζημίες
264 νεκροί
689 τραυματίες
16 πλοία
370 νεκροί
1845 τραυματίες

Η ιδιόμορφη Ναυμαχία της Κοπεγχάγης (στις 2 Απριλίου 1801) ήταν η τελευταία και μεγαλύτερη επιτυχία του Ναυάρχου Νέλσωνα πριν από την ακόμη πιο περίφημη Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ. Η μεγάλη ιδιομορφία της ναυμαχίας ήταν ότι διεξάχθηκε και κερδήθηκε σε στενό χώρο για ελιγμούς χώρο και υπό τα πυρά των παράκτιων οχυρών ξηράς που προστάτευαν την όμορφη πρωτεύουσα της Δανίας.

Πολιτική κατάσταση πριν από τη Ναυμαχία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μ. Βρετανία ήταν απομονωμένη στο νησί της και σε δύσκολη θέση:

  1. Ο κύριος αντίπαλός της, η Γαλλία, αναγεννιόταν σταθερά από τη ζοφερή πολιτική κατάσταση της περιόδου της Τρομοκρατίας του Ροβεσπιέρου και τον έλεγχό της έπαιρνε αργά αλλά σταθερά η ανερχόμενη στρατιωτική ιδιοφυΐα της, ο Ναπολέων Α΄ Βοναπάρτης.
  2. Είχε απομονωθεί στρατηγικά, αφού ο κυριότερος σύμμαχός της, η Αυστρία, είχε αποσυρθεί (για την ώρα τουλάχιστον) από τον πόλεμο εξαιτίας της συντριβής της από το Βοναπάρτη στην Μάχη του Μαρέγκο το 1800. Σε τόσο απομονωμένη κατάσταση δεν έμελλε να ξαναβρεθεί παρά το Καλοκαίρι του 1940.
  3. Ένας απειλητικά μεγάλος στόλος ετοιμάζονταν να πλεύσει εναντίον της από τα λιμάνια της Βαλτικής.
  4. Η «Μεγάλη Στρατιά» με υπερπατριωτικό ενθουσιασμό συγκεντρώνονταν στις ακτές της Βουλώνης, απειλώντας να διασχίσει τη Μάγχη με την πρώτη ευκαιρία.
  5. Τα Σκανδιναβικά κράτη και η Ρωσία φημολογούνταν ότι ετοίμαζαν αποκλεισμό των βρετανικών εμπορικών πλοίων από τα λιμάνια τους. Αυτό ισοδυναμούσε με οικονομικό στραγγαλισμό του Ηνωμένου Βασιλείου και το πρώτο βήμα για συμμαχία των παραπάνω με τη Γαλλία.

Αυτή η φοβερά δυσάρεστη κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα την παραίτηση του Πρωθυπουργού της Ουίλλιαμ Πιτ και την αντικατάστασή του από τον Χένρυ Άντιγκτον. Ο νέος πρωθυπουργός κάλεσε, ως από μηχανής θεό, το σωστό άνθρωπο: τον Οράτιο Νέλσωνα και τον όρισε υποδιοικητή του Στόλου της Μάγχης με το βαθμό του αντιναυάρχου επί του τρίκροτου «San Josef», που ο ίδιος τόσο τολμηρά είχε κυριεύσει με ρεσάλτο. Αποστολή του ήταν να πλεύσει στη Βαλτική για να αποθαρρύνει τα Σκανδιναβικά κράτη και τη Ρωσία να ενώσουν τους στόλους τους με Γαλλία και Ισπανία εναντίον της Μ. Βρετανίας, αφού το άθροισμα των πολεμικών όλων αυτών των στόλων υπερτερούσε πολύ του θαλασσοκρατορικού Βασιλικού Ναυτικού.

Για την ακρίβεια, το 1801 το Βρετανικό Ναυτικό διέθετε 180 πλοία γραμμής και 213 φρεγάτες, συνολικού εκτοπίσματος 546.000 τόννων.

Η τότε συμμαχία Γαλλίας - Ισπανίας διέθετε πλοία συνολικού εκτοπίσματος 431.000 t. Τέλος το άθροισμα των στόλων της Δανίας, της Σουηδίας και της Ρωσίας είχε συνολικό εκτόπισμα 265.000 t. Δηλαδή αν ενώνοντας οι στόλοι της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Δανίας, της Σουηδίας και της Ρωσίας θα είχαν ένα συνολικό εκτόπισμα 696.000 t, που απειλούσε να τερματίσει τη Βρετανική θαλασσοκρατορία, στην οποία στηρίζονταν η οικονομία, η ισχύς και η ίδια η ύπαρξη του Ηνωμένου Βασιλείου.

Στο δρόμο για τη Βαλτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Νέλσωνας στις 6 Μαρτίου 1801 μετατέθηκε στο «Στόλο της Βαλτικής» με υποναυαρχίδα το «St George» των 98 πυροβόλων. Το βρετανικό Ναυαρχείο πίστευε ότι αρκούσε απλή επίδειξη ισχύος του Βασιλικού Ναυτικού στη Βαλτική για να πεισθούν τα Σκανδιναβικά κράτη να τηρήσουν φιλικότερη στάση. Γι' αυτό τοποθέτησε επικεφαλής του στόλου το Ναύαρχο σερ Χάιντ Πάρκερ που ήταν ιδιαίτερα συντηρητικός και προσεκτικός. Είχε διακριθεί πάντως στον Πόλεμο κατά της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ και ακολούθως ως υποναύαρχος του Ναυάρχου Χουντ στο «Στόλο της Μεσογείου». Έπειτα τοποθετήθηκε Κυβερνήτης της Τζαμάικα.

Στην πραγματικότητα οι Πάκερ και Νέλσων δεν είχαν σαφείς διαταγές για το τι έπρεπε να κάνουν, όμως ήταν σαφές από την κατάσταση ότι ο χρόνος κυλούσε εναντίον τους, γιατί πιθανή συνένωση των εχθρών της Βρετανίας πριν το εμποδίσουν σήμαινε καταστροφή για την πατρίδα τους. Μάλιστα, θα έκαναν καλά να διευθετήσουν υπέρ τους την κατάσταση πριν το εαρινό λιώσιμο των πάγων επέτρεπε τον κατάπλου του ισχυρού ρωσικού στόλου από το Ρέωαλ. Τελικά ο Βρετανικός «Στόλος της Βαλτικής» απέπλευσε στις 12 Μαρτίου 1801. Διέθετε 18 πλοία γραμμής, 11 φρεγάτες και 24 μικρότερα πολεμικά. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού έλιωσε η αρχική ψυχρότητα στις σχέσης ναυάρχου και αντιναυάρχου, με πρωτοβουλία του δεύτερου.

Η Δανία όχι μόνο επέβαλε αποκλεισμό των βρετανικών εμπορικών πλοίων από τα λιμάνια της, αλλά ακόμη απαγόρευσε το διάπλου των πορθμών της και επιπλέον απέκλεισε και το γερμανικό λιμάνι του Αμβούργου. Ήταν φανερό λοιπόν ότι έπρεπε να την αντιμετωπίσουν πρώτη και να τη... «λογικεύσουν». Άλλωστε, αφού έπρεπε να πλεύσουν στη Βαλτική, ήταν απαραίτητο να πλεύσουν από τους πορθμούς της χώρας ή αυτόν μεταξύ Δανίας - Σουηδίας που θα έδινε τη δυνατότητα να εμπλακεί και ο σουηδικός στόλος.

Στο πολεμικό συμβούλιο του «Στόλου της Μάγχης» ο Νέλσων πρότεινε να περάσουν το διεθνή πορθμό και να πάνε να αιφνιδιάσουν πρώτα το ρωσικό στόλο στους ναυστάθμους του πριν προλάβει να αποπλεύσει έτοιμος για μάχη. Ο Πάρκερ απέρριψε την πρόταση, λέγοντας ότι ο Δανικός στόλος έπρεπε να εξουδετερωθεί πρώτος, γιατί υπήρχε ο κίνδυνος, όσο ο βρετανικός στόλος θα προωθούνταν στη Βαλτική κατά του ρωσικού, ο δανικός και ο σουηδικός στόλος να καταπλεύσουν στη Γαλλία και να ενωθούν με το γαλλικό. Τότε, ο Νέλσωνας παραδέχτηκε ως σωστούς τους συλλογισμούς του ανώτερου του και πρότεινε ένα δεύτερο σχέδιο δράσης: Να καταπλεύσει ο «Στόλος της Βαλτικής» κατευθείαν στο λιμάνι της Κοπεγχάγης, με σκοπό να τρομοκρατήσει του Δανούς και να τους αναγκάσει να αναθεωρήσουν τη μέχρι τότε εχθρική προς το ΗΒ στάση τους.

Η πορεία προς τη σύγκρουση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 18 Μαρτίου, μετά από μια φοβερή θύελλα, ο βρετανικός «Στόλος της Βαλτικής» αντίκρυσε το βορειοδυτικό ακρωτήριο της Χερσονήσου της Γιουτλάνδης και στις 20 Μαρτίου αγκυροβόλησε στον πορθμό Κατεγάτη. Από εκεί στάλυηκε εκπρόσωπος του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, που επέβαινε ως επιβάτης στη ναυαρχίδα του στόλου, με τελεσίγραφο προς τη Δανία να εγκαταλείψει εντός 48ωρών το «Σύμφωνο της Ένοπλης Ουδετερότητας» (όπως είχε ονομαστεί η τριμερής συμφωνία Δανίας, Σουηδίας και Ρωσίας).

Ο απεσταλμένος γύρισε με αρνητική απάντηση και μια ανησυχητική περιγραφή για τις δανικές οχυρώσεις. Η περιγραφή έκανε το Ναύαρχο Πάρκερ να διστάζει να διατάξει είσοδο του στόλου στο στενό. Στο νέο πολεμικό συμβούλιο που ακολούθησε πρότεινε να περιμένουν έξω από το στενό να βγει ο δανικός στόλος για να τον αντιμετωπίσουν χωρίς τα οχυρά να τον καλύπτουν. Ο Νέλσονας όμως τον έπεισε ότι αυτό είναι τελείως απίθανο και ότι οι Δανοί απλώς θα περίμεναν τις ρωσικές και σουηδικές ενισχύσεις πρώτα. Επομένως, ακριβώς για ν' αποφύγουν αυτή τη μεγαλύτερη αιματοχυσία, έπρεπε να μπουν στο στενό και βα τελειώνουν το συντομότερο με τη Δανία, πριν επέμβουν άλλοι.

Στις 26 Μαρτίου ο βρετανικός «Στόλος της Βαλτικής» σήκωσε τις άγκυρες και το ίδιο απόγευμα έφτασαν σε απόσταση 10 χιλιομέτρων βόρεια από το δανικό φρούριο «Κρόνενμπουργκ», με 270 πυροβόλα, ενώ στην απέναντι ακτή δέσποζε επίσης το σουηδικό φρούριο «Χέλσινγκμποργκ», ενώ η Σουηδία δεν είχε ξεκαθαρίσει τη στάση που θα κρατούσε. Οι Βρετανοί είχαν να αντιμετωπίσουν τον καιρό, τυχόν αφανείς βράχους και την απειλή των πυροβόλων των δυο φρουρίων. Ο άνεμος ήταν βορειοδυτικός και οι Βρετανοί προτίμησαν να πλησιάσουν περισσότερο το σουηδικό οχυρό, αφού ήταν αμφίβολη η σουηδική στάση, ενώ η δανική ήταν ξεκάθαρα εχθρική. Οι Σουηδοί, αμήχανοι δεν άνοιξαν τελικά πυρ.

Στις 30 Μαρτίου ο βρετανικός «Στόλος της Βαλτικής» πέρασε τον πορθμό κοντά στις σουηδικές ακτές, εκτός του βεληνεκούς του δανικού φρουρίου «Κρόνενμπουργκ». Κατευθύνθηκε προς το νησάκι Χβιν, μελετώντας τις υπόλοιπες δανικές οχυρώσεις. Η κυριότερη αφορούσε τον οχυρωμένο κάβο του «Τρεκρόνερ», στην είσοδο του λιμανιού της πρωτεύουσας, με 160 πυροβόλα των 24 και των 36 λιβρών. Επίσης, με συνδυασμό φυσικών και τεχνητών οχυρώσεων είχαν παραταχθεί αρκετές πυροβολαρχίες του δανικού στρατού με καλό πεδίο βολής προς τη θάλασσα. Ακόμη η οχυρωμένη ρομβοειδής νησίδα Μιντλ Γκράουντ αποτελούσε σοβαρότατο εμπόδιο για κάθε επίδοξο εισβολέα από τη θάλασσα. Τα δυο στενά κανάλια που οδηγούσαν στο λιμάνι προστατεύονταν ακόμη από πυκνά πλωτά αγκυροβολημένα πυροβολεία και από τα επίσης αγκυροβολημένα πλοία του δανικού στόλου, τόσο τα ενεργά, όσο και παροπλισμένα που επανδρώθηκαν εκ νέου. Το βόρειο και σχετικά πιο ευρύχωρο καλύπτονταν από περισσότερα πυροβολεία, ενώ το άλλο ήταν πολύ στενό και ρηχό.

Η πολυπλοκότητα της δανικής οχύρωσης, η στενότητα του χώρου για πραγματοποίηση ελιγμών και η τρομερή ισχύς πυρός από τα αβύθιστα δανικά οχυρά θα αποθάρρυναν΄πολλούς διοικητές στόλων εισβολής, αλλά όχι το Νέλσωνα, ο οποίος αισθάνθηκε όλα αυτά τα προβλήματα ως ισχυρή πρόκληση. Ο Πάρκερ όμως, που ήταν ανώτερός του σε βαθμό, δίσταζε έντονα να ριψοκινδυνεύσει βαριά πλοία σε τόσο ρηχά νερά. Ο Νέλσωνας του δήλωσε ότι με 10 πλοία μόνο μπορούσε να εξουδετερώσει τα ακίνητα οχυρά σε μια ημέρα. Μετά από διαδοχικές συσκέψεις τελικά έπεισε τον προϊστάμενό του να του δώσει 12 πλοία γραμμής με το μικρότερο βύθισμα, 4 φρεγάτες και 4 μικρότερες κανονιοφόρους.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Ναυτική Ιστορία, ομώνυμο άρθρο του Σταυρόπουλου Δημήτριου, τ. 1, Εκδόσεις Περισκόπιο.
  • Αγγλόφωνη Wiki.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]