Ιαπωνικό κυπαρίσσι
| Cryptomeria | |
|---|---|
| |
| Δειγματολόγιο από το "Flora Japonica" των Philipp Franz von Siebold & Joseph Gerhard Zuccarini | |
Scientific classification 
| |
| Kingdom: | Plantae |
| Clade: | Tracheophytes |
| Clade: | Gymnosperms |
| Division: | Pinophyta |
| Class: | Pinopsida |
| Order: | Cupressales |
| Family: | Cupressaceae |
| Subfamily: | Taxodioideae |
| Genus: | Cryptomeria D.Don |
| Species: | C. japonica
|
| Binomial name | |
| Cryptomeria japonica | |
| Συνώνυμα | |
|
Είδη
| |
Το ιαπωνικό κυπαρίσσι ή αλλιώς Cryptomeria (στα ελληνικά, κυριολεκτικά σημαίνει "κρυμμένα μέρη") είναι μονοτυπικό γένος κωνοφόρων που υπάγεται στην οικογένεια των κυπαρισσιών, Cupressaceae, που παλαιότερα ανήκε στην οικογένεια Taxodiaceae. Είναι είδος δένδρου με πολύ σημαντική δασοπονική και ξυλοπονική σημασία και με ιστορική αξία για την Ιαπωνία.
Το γένος αυτό περιλαμβάνει μόνο ένα είδος, το είδος Cryptomeria japonica (συν. Cupressus japonica). Ορισμένοι βοτανολόγοι το θεωρούσαν ενδημικό της Ιαπωνίας, στην οποία το κοινό όνομά του είναι Sugi.[2] Ενίοτε -αλλά λανθασμένα- ονομάζεται και ιαπωνικός κέδρος ή ιαπωνικό κοκκινόξυλο[3].
Η ξυλεία του εν λόγω είδους είναι πολύτιμη και εξαιρετικής αντοχής, και ως δασοπονικό είδος, έχει εισαχθεί και καλλιεργηθεί για την παραγωγή ξύλου στις Αζόρες.
Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το είδος Cryptomeria είναι πολύ ογκώδες και ψηλό αειθαλές δέντρο, που φτάνει και τα 70 m (230 ft) σε ύψος, και έως 4 m (13 ft) σε μέση διάμετρο κορμού. Έχει κοκκινοκαφέ φλοιό σε κάθετες λωρίδες.
Τα φύλλα του είναι διατεταγμένα σπειροειδώς, σαν βελόνες και οι κώνοι του σπόρου είναι σφαιρικοί. Είναι ελαφρώς παρόμοια με τη συγγενή γιγαντιαία σεκόγια (Sequoiadendron giganteum), από την οποία μπορεί να διαφοροποιηθεί από τα μακρύτερα φύλλα και τους μικρότερους κώνους, αλλά και τον σκληρότερο φλοιό στον κορμό.
Ενδημισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Sugi καλλιεργείται στην Κίνα για τόσο πολλά χρόνια που συχνά θεωρείται ότι είναι εγγενές εκεί. Μορφές που επιλέχθηκαν για στολίδια και παραγωγή ξυλείας εδώ και πολύ καιρό στην Κίνα έχουν περιγραφεί ως ξεχωριστή ποικιλία Cryptomeria japonica var. sinensis (ή ακόμα και ένα ξεχωριστό είδος, Cryptomeria fortunei), αλλά δεν διαφέρουν από το πλήρες εύρος των παραλλαγών που βρέθηκαν στην άγρια φύση στην Ιαπωνία, και δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι το είδος εμφανίστηκε ποτέ γηγενές στην Κίνα. Η γενετική ανάλυση του πιο διάσημου κινεζικού πληθυσμού, στο όρος Tianmu, που περιέχει δέντρα που εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 1.000 ετών, υποστηρίζει την υπόθεση ότι ο πληθυσμός προέρχεται από μια εισαγωγή.[4]
Εκτός της εγγενούς σειράς της, το είδος Cryptomeria εισήχθη επίσης στις Αζόρες στα μέσα του 19ου αιώνα για την παραγωγή ξύλου. Είναι σήμερα το πιο καλλιεργούμενο είδος στο αρχιπέλαγος, καταλαμβάνοντας πάνω από 12.698 εκτάρια, το 60% του δάσους παραγωγής και περίπου το 1/5 της συνολικής έκτασης της περιοχής.[5][6]
Βιολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το είδος Cryptomeria αναπτύσσεται σε δάση με βαθιά, καλά στραγγιζόμενα εδάφη που υπόκεινται σε θερμές, υγρές κλιματικές συνθήκες και αναπτύσσεται γρήγορα υπό αυτές τις συνθήκες. Ως δέντρο, είναι δυσανεκτικό σε φτωχά εδάφη και ψυχρά, ή ξηρότερα κλίματα.
Χρησιμοποιείται ως φυτό διατροφής από τις προνύμφες ορισμένων πεταλούδων του γένους Endoclita, συμπεριλαμβανομένων των E. auratus, E. punctimargo και E. undulifer. Η γύρη Sugi είναι μια εκ των κύριων αιτιών του αλλεργικού πυρετού στην Ιαπωνία.
Απολιθώματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα παλαιότερα απολιθώματα του Cryptomeria είναι περιγραφές που βασίζονται σε βλαστικά όργανα του †Cryptomeria kamtschatica του Ύστερου Ηωκαινού από την Καμτσάτκα της Ρωσίας και του †Cryptomeria protojaponica και του †Cryptomeria sichotensis από το Ολιγόκαινο της περιοχής Πριμόριε της Ρωσίας. Αρκετά απολιθωμένα φυλλώδη του †Cryptomeria yunnanensis έχουν περιγραφεί σε ρουπελιανά στρώματα της λεκάνης Lühe στο Γιουνάν της Κίνας.
Εξάπλωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ξυλεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το είδος ξύλου Cryptomeria japonica είναι εξαιρετικά αρωματικό, εξόχως ανθεκτικό στις καιρικές συνθήκες και στα έντομα, μαλακό είδος σε σκληρότητα και με χαμηλή πυκνότητα.
Η ξυλεία αυτή χρησιμοποιείται για την κατασκευή ραβδιών, μπανιέρας, βαρελιών, επίπλων και άλλων εσωτερικών εφαρμογών. Ευκολοδούλευτο με ο πριόνι, ευνοείται για μια ελαφριά κατασκευή, π.χ. κουτιά, καπλαμάδες και κόντρα πλακέ. Το ξύλο που έχει θαφτεί μεταχρωματίζεται σε σκούρο πράσινο και αποκτά αξία. Η ρητίνη (ρετσίνι) που περιέχει το ξύλο συνίσταται από κρυπτοπιμαρικό οξύ και φαινολικό οξύ.[7]
Το ξύλο έχει ευχάριστο άρωμα, ένα κοκκινωπό-ροζέ χρώμα, ελαφρύ σε βάρος αλλά αντοχής, ''αδιάβροχο'' και ανθεκτικό στη φθορά. Ευνοείται στην Ιαπωνία για κάθε είδους εργασίες καθώς και εσωτερική επένδυση. Στην περιοχή Darjeeling και το Sikkim στην Ινδία, όπου είναι ένα από τα πιο ευρέως αναπτυσσόμενα δέντρα, το C. japonica ονομάζεται Dhuppi και προτιμάται για το ελαφρύ ξύλο του, που χρησιμοποιείται ευρέως στη δόμηση κατοικιών.
Μηχανικές ιδιότητες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σε συνθήκες ξηρού αέρα, η αρχική πυκνότητα του ιαπωνικού κυπαρισσιού έχει προσδιοριστεί ότι είναι περίπου 300–420 kg/m3.[8] Εμφανίζει μέσες τιμές μέτρου Young, 8017 MPa, 753 MPa και 275 MPa -αντίστοιχα- στην αξονική, ακτινική και εφαπτομενική κατεύθυνση του ξύλου.[8]
Καλλωπιστικές χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κυπαρίσσι Cryptomeria japonica χρησιμοποιείται εκτενώς σε δασικές φυτείες στην Ιαπωνία, την Κίνα και τα νησιά των Αζορών.
Καλλιεργείται -τεχνητά- ευρέως ως καλλωπιστικό δέντρο σε άλλες εύκρατες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας, της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και των περιοχών των ανατολικών Ιμαλαΐων, του Νεπάλ και της Ινδίας.
Μια ποικιλία του (ονόματι Elegans) είναι αξιοσημείωτη για τη διατήρηση του νεαρού φυλλώματος καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του, αντί να αναπτύσσει κανονικό ενήλικο φύλλωμα. Αποτελεί ένα μικρό, θαμνώδες δέντρο, 5–10 m (16–33 ft) σε ύψος. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες νάνων που χρησιμοποιούνται ευρέως σε βραχόκηπους και για μπονσάι, συμπεριλαμβανομένων των Tansu, Koshyi, Little Diamond, Yokohama και Kilmacurragh.
Οι ακόλουθες ποικιλίες του έχουν κερδίσει το βραβείο Garden Merit της Royal Horticultural Society:[9]
- C. japonica «Bandai-sugi»[10]
- C. japonica «Elegans Compacta»[11]
- C. japonica 'Elegans Viridis'[12]
- C. japonica «Globosa Nana»[13]
- C. japonica «Golden Promise»[14]
- C. japonica «Sekkan-sugi»[15]
- Cryptomeria japonica «Spiralis»[16]
- C. japonica «Vilmoriniana»[17]
Δένδρο - σύμβολο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φυτεύεται συνήθως γύρω από ναούς και ιερά, με πολλά τεράστια εντυπωσιακά δέντρα που φυτεύτηκαν πριν από αιώνες.[18]
Οι κρυπτομέριες περιγράφονται και αναφέρονται συχνά στην ιαπωνική βιβλιογραφία. Για παράδειγμα, τα δάση τους, που βρίσκονται στα βουνά βόρεια του Κιότο, παρουσιάζονται στο διάσημο βιβλίο του Yasunari Kawabata, The Old Capital.
-
Μια δασική καλλιέργεια του είδους -
Το δέντρο Great sugi του Kayano -
Οδός με συστοιχίες από κυπαρίσσια στο Ναγκάνο -
Τυπική εμφάνιση ανώριμου ξύλου -
Wilson's Stump, πρέμνο από παλαιό δέντρο ηλικίας >2.000 ετών -
Άτομα του είδους ως μπονσάι
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Thomas, P.; Katsuki, T.; Farjon, A. (2013). "Cryptomeria japonica". IUCN Red List of Threatened Species. 2013: e.T39149A2886821. doi:10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T39149A2886821.en. Retrieved 19 November 2021.
- ↑ This kanji for used for sugi is the same as used for the hanzi for shan, which is used for other species, for instance, shui shan, water fir, Metasequoia glyptostroboides.
- ↑ «Japanese cedar tree». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2019.
- ↑ Chen, Y.; Yang, S. Z.; Zhao, M. S.; Ni, B. Y.; Liu, L.; Chen, X. Y. (2008). «Demographic Genetic Structure of Cryptomeria japonica var. sinensis in Tianmushan Nature Reserve, China». Journal of Integrative Plant Biology 50 (9): 1171–1177. doi:. PMID 18924282.
- ↑ «Criptomeria (Cryptomeria japonica)». Almanaque Açoriano. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Azorean Criptomeria - Cryptomeria japonica D. Don». drrf-sraa.azores.gov.pt. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Cryptomeria jponica» (PDF). World Agroforestry Centre. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 8,0 8,1 B. Anshari; Z.W. Guan; A. Kitamori; K. Jung; I. Hassel; K. Komatsub (2010). «Mechanical and moisture-dependent swelling properties of compressed Japanese cedar». Construction and Building Materials 25 (4): 1718–1725. doi:.
- ↑ «AGM Plants - Ornamental» (PDF). Royal Horticultural Society. Ιουλίου 2017. σελ. 25. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2018.
- ↑ «RHS Plant Selector - Cryptomeria japonica 'Bandai-sugi'». Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2020.
- ↑ «RHS Plant Selector - Cryptomeria japonica 'Elegans Compacta'». Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2020.
- ↑ «Cryptomeria japonica 'Elegans Viridis'». RHS. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2020.
- ↑ «RHS Plant Selector - Cryptomeria japonica 'Globosa Nana'». Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2020.
- ↑ «Cryptomeria japonica 'Golden Promise'». RHS. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2020.
- ↑ «Cryptomeria japonica 'Sekkan-sugi'». RHS. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2020.
- ↑ «Cryptomeria japonica 'Spiralis'». RHS. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2020.
- ↑ «RHS Plant Selector - Cryptomeria japonica 'Vilmoriniana'». Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2020.
- ↑ Wilson, Ernest Henry (30 Δεκεμβρίου 1916). The Conifers and Taxads of Japan. Cambridge, Massachusetts: Arnold Arboretum of Harvard University. σελίδες 66–71. ISBN 978-1-169-72192-0.