Γιούζεφ Ζβόνας
| Γιούζεφ Ζβόνας | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 11 Μαρτίου 1899 Ιβανό-Φρανκίβσκ |
| Θάνατος | 23 Νοεμβρίου 1984 Λέσκο |
| Τόπος ταφής | Municipal cemetery in Lesko |
| Χώρα πολιτογράφησης | Πολωνία |
| Θρησκεία | Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία[1] |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Πολωνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μηχανικός ποδοσφαιριστής[2] μηχανικός |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Franciszka Zwonarz |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Βραβεύσεις | Δίκαιοι των Εθνών (26 Σεπτεμβρίου 1967)[1] |
 Σχετικά πολυμέσα | |
.jpg)
Ο Γιούζεφ Ζβόνας (πολωνικά: Józef Zwonarz) (11 Μαρτίου 1899, Στανισουάβουφ – 23 Νοεμβρίου 1984, Λέσκο) ήταν Πολωνός Καθολικός σιδηρουργός ουγγρικής καταγωγής και ένας από τους πολλούς Δίκαιους Εθνικούς που βοήθησαν τους διωκόμενους Εβραίους παρά την θανατική ποινή αν τους έπιαναν να το κάνουν.[3] Ο Ζβόνας έκρυψε συνολικά τέσσερις ενήλικες Εβραίους σε ένα κελί κάτω από το μικρό εργαστήριό του. Στο δεξί όριο του εργαστηρίου ήταν η έδρα της Γκεστάπο. Στο αριστερό της όριο ήταν η Schutzpolizei. Απέναντι από το δρόμο ήταν η ουκρανική αστυνομία.
Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ζβόνας πέρασε ένα μέρος της νιότης του στη Βουδαπέστη.[4] Ήταν στρατιώτης του Αυστροουγγρικού Στρατού κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά την ανάκτηση της ανεξαρτησίας από την Πολωνία το 1918, εντάχθηκε στον Πολωνικό Στρατό και έλαβε μέρος στον Πολωνο-Σοβιετικό Πόλεμο του 1920 και στον Αμυντικό Πόλεμο του 1939. Μεταξύ των πολέμων εργάστηκε ως μηχανικός στο Λέσκο. Το 1923 έγινε ποδοσφαιριστής της τοπικής ομάδας Σανόβια.[5]
Μετά το 1939 συμμετείχε στο πολωνικό κίνημα αντίστασης.[6] Τον Ιούλιο του 1942, ο Ζβόνας προσεγγίστηκε από έναν Εβραίο γιατρό, τον Νάθαν Βάλαχ, του οποίου η σύζυγος, Γιάφα, γνώριζε τον Ζβόνας, για να πάρει υπό τη φροντίδα του την τριάμισι ετών κόρη τους. Ο Ζβόνας συμφώνησε να το κάνει και αμέσως βρήκε κατάλυμα για το κοριτσάκι με έναν άλλο μη Εβραίο με το όνομα Γιαν Κάκολ. Λίγο μετά τη μετακόμιση της κόρης τους, ο Δρ Βάλαχ και η σύζυγός του μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάσουαφ, καθώς ήταν μεταξύ των πολλών Εβραίων που εκκαθαρίστηκαν από το γκέτο του Λέσκο.[7]
Στις 16 Δεκεμβρίου 1942, η σύζυγος του Βάλαχ ήταν ανάμεσα στις 400 γυναίκες που είχαν προγραμματιστεί να εκτελεστούν στην κεντρική πλατεία του στρατοπέδου εργασίας. Οι γυναίκες ήταν παραταγμένες και οι περισσότερες πυροβολήθηκαν μέχρι θανάτου. Δεν χτυπήθηκε και μπόρεσε να ξαπλώσει ακίνητη και κυριολεκτικά να το «παίξει νεκρή» μέχρι να είναι ασφαλής για εκείνη να κινηθεί. Βρήκε τον άντρα της και δραπέτευσαν, απαρατήρητοι, από τον καταυλισμό. Την επόμενη μέρα, οι Βάλαχ έφτασαν πίσω στο Λέσκο και ζήτησαν ξανά βοήθεια από τον Ζβόνας. Ο Ζβόνας, ο οποίος ήταν τότε 45 ετών, μηχανικός στο επάγγελμα και πατέρας πέντε παιδιών, αποφάσισε τότε να βοηθήσει τον Δρ Βάλαχ και τη σύζυγό του όπως ακριβώς είχε βοηθήσει την κόρη τους.
Φοβούμενος ότι η γυναίκα και τα παιδιά του μπορεί να πουν κατά λάθος κάτι για τους Βάλαχ στις γύρω αρχές, ο Ζβόνας αποφάσισε να κρατήσει μυστική την ύπαρξη των Βάλαχ (και δύο άλλων Εβραίων που σύντομα θα προσχωρούσαν σε αυτούς) από τη γυναίκα και τα παιδιά του. Για να το κάνει αυτό, δημιούργησε ένα υπόγειο καταφύγιο (το οποίο οι ένοικοί του αποκαλούσαν «τάφο») κάτω από το μικρό εργαστήριό του, που βρίσκεται στο πίσω μέρος της ιδιοκτησίας του. Σε αυτόν τον «τάφο», ο οποίος είχε διαστάσεις περίπου 1,54 x 1,07 x 92 μέτρα, οι τέσσερις Εβραίοι επέζησαν με νερό, πατάτες, υπολείμματα από τα γεύματα του Ζβόνας και περιστασιακά λίγο κριθάρι για πάνω από δύο χρόνια. Ο Ζβόνας μπήκε στον κόπο να εγκαταστήσει ένα καλώδιο ρεύματος, συνδεδεμένο στο κύριο κύκλωμα της πόλης (έτσι δεν θα έδειχνε επιπλέον κιλοβάτ στο μετρητή του), για να λειτουργήσει μερικές συσκευές μαγειρέματος και μια λάμπα στο λάκκο. Παρατηρώντας όλα τα πρόσθετα πήγαινε-έλα του, καθώς και ότι έλειπε φαγητό και βαμβάκι, η σύζυγος του Ζβόνας, Φραντσίσκα Ζβόνας (το γένος Γιοντουόφσκα), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε σχέση. Δυστυχώς για τον Ζβόνας, δεν μπόρεσε να αντικρούσει τίποτα από όσα είχε πει η γυναίκα του από φόβο μήπως ενοχοποιήσει τον εαυτό του, την οικογένειά του και τους Εβραίους που έκρυβε. Μόλις το 1944, όταν ο προωθούμενος Κόκκινος Στρατός πλησίασε στο Λέσκο και έπρεπε να μεταφέρει τους Εβραίους στο κελάρι κάτω από το σπίτι του, αφού παραλίγο να σκοτωθούν στον λάκκο από ρωσικούς βομβαρδισμούς, αναγκάστηκε να πει τη γυναίκα του την αλήθεια. Έμειναν στο κελάρι για έξι εβδομάδες έως ότου οι Ρώσοι είχαν απελευθερώσει την πόλη.[8]
Μετά την απελευθέρωση του Λέσκο, και όταν οι Εβραίοι είχαν ξαναβρεί αρκετή δύναμη για να φύγουν, έφυγαν και δικαιολογήθηκαν ότι δεν μπορούσαν να τον πληρώσουν για τον κόπο και τα έξοδά του. Ο Ζβόνας απάντησε δίνοντάς τους τα τελευταία του αντικείμενα, ένα ρολόι χειρός και ένα χαρτονόμισμα 10 δολαρίων, λέγοντας: «Πάρτε αυτό, είναι ό,τι έχω. Θα το χρειαστείς για να ξεκινήσεις μια νέα ζωή».
Το 1967, ο Ζβόνας και η σύζυγός του, Φραντσίσκα Ζβόνας, τιμήθηκαν με το μετάλλιο των Δίκαιων των Εθνών από το Γιαντ Βασσέμ.[9]
Το 2006, η Φραντσίσκα και ο Γιούζεφ Ζβόνας συμπεριλήφθηκαν στα απομνημονεύματα της επιζήσας Γιάφα Βάλαχ Πικρή Ελευθερία. Αναμνήσεις ενός επιζώντος του Ολοκαυτώματος.[10]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 «The Righteous Among the Nations Database» (Αγγλικά)
- ↑ Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2019.
- ↑ Józef Zwonarz - η δραστηριότητά του για τη διάσωση της ζωής των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, στον ιστότοπο του Γιαντ Βασσέμ
- ↑ Baraniecki, Bolesław (2008). Opowieści leskie. Z pamięci i z fotografii (στα Πολωνικά). Όλσανίτσα: BOSZ. σελ. 29. ISBN 978-83-7576-007-1.
- ↑ Budziak, Józef (2001). Dzieje Leska 1918–1939. Λέσκο: BOSZ. σελ. 156. ISBN 83-87730-31-9.
- ↑ Brygidyn, Andrzej (1992). Kryptonim "San" : żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej : 1939-1944 (στα Πολωνικά). Σάνοκ: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”. σελίδες 119, 125. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022.
- ↑ Gazeta Sanocka "Autosan", 1978, nr 1-3. Sanocka Fabryka Autobusów "Autosan". 1978. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022.
- ↑ «ODZNACZENI za bohaterską postawę i niezwykłą odwagę wykazaną w ratowaniu życia Żydom podczas II wojny światowej» (PDF) (στα Πολωνικά). Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2017.
- ↑ «Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2017» (PDF). yadvashem.org. 30 Αυγούστου 2019. σελ. 111. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022.
- ↑ Wallach, Jafa· Mirsky, Stuart W (2006). Bitter freedom: memoirs of a Holocaust survivor (στα Αγγλικά). Schuylkill Haven, PA: Hermitage Publishers. ISBN 9781557791573.