Βομβιστική επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Επόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Patsis (συζήτηση | συνεισφορές)
402 επεξεργασίες
Μετάφραση από την αγγλ. Wikipedia. Απομένουν οι παραπομπές από το τμήμα "Δίκες και καταδίκη των δραστών" και κάτω και ένα γενικό "χτένισμα".
(Καμία διαφορά)

Έκδοση από την 19:35, 17 Απριλίου 2011

Το Ομοσπονδιακό κτίριο «Alfred P. Murrah» δύο ημέρες μετά την επίθεση.

Η Βομβιστική επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι είχε στόχο το Ομοσπονδιακό κτίριο «Alfred P. Murrah» στο κέντρο της Οκλαχόμα Σίτι των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και συνέβη την 19 Απριλίου 1995. Ήταν η πιο καταστροφική τρομοκρατική ενέργεια σε αμερικανικό έδαφος μέχρι τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001. Η έκρηξη της Οκλαχόμα κόστισε 168 ανθρώπινες ζωές, συμπεριλαμβανομένων 19 παιδιών ηλικίας κάτω των 6 ετών[1], και τον τραυματισμό πάνω από 680 ατόμων[2]. Η έκρηξη κατέστρεψε ή επέφερε ζημίες σε 324 κτίρια σε ακτίνα 16 οικοδομικών τετραγώνων, κατέστρεψε (από το ωστικό κύμα ή από φωτιά) 86 αυτοκίνητα, και έθραυσε υαλοπίνακες σε 258 κτίρια της γύρω περιοχής[3][4]. Η βόμβα εκτιμάται ότι προκάλεσε ζημίες ύψους τουλάχιστον 652 εκατομμυρίων δολαρίων [5]. Πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες επιχειρήσεις διάσωσης από πολιτειακές, ομοσπονδιακές και παγκόσμιες υπηρεσίες, μετά την επίθεση, ενώ συγκεντρώθηκαν και σημαντικές δωρεές από όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αμερικανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης (FEMA, Federal Emergency Management Agency) ενεργοποίησε έντεκα από τις Ομάδες Πολιτικής Έρευνας και Διάσωσης που διαθέτει, αποτελούμενες από 665 ανθρώπους, οι οποίοι βοήθησαν στο έργο της διάσωσης και της περίθαλψης.[6][7]


Μέσα σε 90 λεπτά από την έκρηξη, ένας αστυνομικός της Πολιτειακής Αστυνομίας Εθνικών Οδών της Οκλαχόμα (Oklahoma State Patrol), ο Τσάρλι Χάνγκερ, σταμάτησε τον Τίμοθι ΜακΒέι (Timothy McVeigh) για οδήγηση χωρίς πινακίδα κυκλοφορίας και τον συνέλαβε για παράνομη οπλοφορία [8][9]. Ιατροδικαστικά στοιχεία γρήγορα συνέδεσαν τον ΜακΒέι και τον Τέρι Νίκολς (Terry Nichols) με την επίθεση. Ο Νίκολς συνελήφθη[10], και μέσα σε λίγες μέρες είχαν απαγγελθεί κατηγορίες και στους δύο. Οι Μάικλ και Λόρι Φόρτιερ (Michael και Lori Fortier) ταυτοποιήθηκαν αργότερα ως συνεργοί. Ο ΜακΒέι, ένας Αμερικανός υποστηρικτής του κινήματος των παραστρατιωτικών, είχε πυροδότησε ένα φορτηγό γεμάτο με εκρηκτικά, σταθμευμένο μπροστά από το κτίριο. Ο συνεργάτης του ΜακΒέι, Τέρι Νίκολς, είχε βοηθήσει στην προετοιμασία της βόμβας. Κινούμενος από το μίσος του για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και εξοργισμένος από αυτό που αντιλαμβανόταν ως κακό χειρισμό της Πολιορκίας του Γουέηκο (Waco Siege) το 1993 και το περιστατικό του Ruby Ridge το 1992, Ο ΜακΒέι προσδιόρισε χρονικά την επίθεσή του να συμπέσει με τη δεύτερη επέτειο από τους θανάτους στο Γουέηκο[11][12].

Η επίσημη έρευνα, γνωστή ως "OKBOMB», ήταν η μεγαλύτερη υπόθεση ποινική έρευνας στην αμερικανική ιστορία. Πράκτορες του FBI διεξήγαγαν 28.000 εξετάσεις μαρτύρων, συγκεντρώνοντας 3,2 τόνους αποδεικτικών στοιχείων και συλλέγοντας σχεδόν ένα δισεκατομμύριο επιμέρους πληροφορίες [13][14][15]. Οι βομβιστές δικάστηκαν και καταδικάστηκαν το 1997. Ο Μακβέι εκτελέστηκε με θανατηφόρο ένεση την 11η Ιουνίου 2001 και ο Νίκολς καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Οι Μάικλ και Λόρι Φόρτιερ κατέθεσαν εναντίον του Μακβέι και του Νίκολς. Ο Μάικλ Φόρτιερ καταδικάστηκε σε φυλάκιση δώδεκα ετών για την μη ενημέρωση του κράτους των ΗΠΑ, ενώ η Λόρι έλαβε ασυλία από ποινική δίωξη σε αντάλλαγμα για την κατάθεσή της. Όπως και με άλλες μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις, θεωρίες συνωμοσίας αμφισβητούν την επίσημη θεώρηση των γεγονότων και υποστηρίζουν την ύπαρξη συμμετοχής και άλλων δραστών.

Ως αποτέλεσμα της επίθεσης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ πέρασε νομοθεσία με σκοπό την αύξηση της προστασίας γύρω από τα ομοσπονδιακά κτίρια ώστε να αποτραπούν μελλοντικές τρομοκρατικές επιθέσεις. Από το 1995 έως το 2005, πάνω από 60 εγχώριες υποθέσεις σχεδιασμού τρομοκρατικών ενεργειών απετράπησαν λόγω των προληπτικών μέτρων που ελήφθησαν σε συνέχεια της βομβιστικής επίθεσης[16][17]. Στις 19 Απριλίου του 2000 έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Εθνικού Μνημείο της Οκλαχόμα Σίτι στο χώρο του ομοσπονδιακού κτιρίου Murrah, στη μνήμη των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης. Κάθε χρόνο γίνονται τελετές στην μνήμη των θυμάτων την ακριβή ώρα που συνέβη η έκρηξη.

Σχεδιασμός

Κίνητρα

Ο Μακβέι και ο Νίκολς υποστήριξαν ότι οι ενέργειες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών ενάντια στις εγκαταστάσεις της σέκτας Branch Davidians το 1993, στην λεγόμενη "Πολιορκία του Γουέηκο" (φωτό) συμπεριλαμβάνονταν στους λόγους που τους οδήγησαν στην επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι.

Οι οργανωτές της επίθεσης, Τίμοθι Μακβέι και Τέρι Νίκολς, γνωρίστηκαν το 1988 στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Φορτ Μπένινγκ κατά τη διάρκεια της βασικής τους εκπαίδευσης για τον αμερικανικό στρατό[18]. Ο Μάικλ Φόρτιερ, συνεργός του Μακβέι, ήταν συγκάτοικός του στον στρατό[19]. Οι τρεις είχαν κοινά ενδιαφέροντα: τον Επιβιωτισμό, την αντίθεση στον έλεγχο όπλων και υποστήριζαν το κίνημα των παραστρατιωτικών [20][21]. Εξέφραζαν οργή για το χειρισμό από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της συμπλοκής του FBI με τον Randy Weaver στο Ruby Ridge, καθώς και την Πολιορκία του Γουέηκο – μια ένοπλη αντιπαράθεση 51 ημερών μεταξύ του FBI και μελών της θρησκευτικής σέκτας Branch Davidians (του Ντέηβιντ Κορές) που συνέβη το 1993 και η οποία άρχισε με την δολοφονία ομοσπονδιακών πρακτόρων που επιχείρησαν να κάνουν επιτόπια έρευνα με χρήση δικαστικού εντάλματος και έληξε με τον θάνατο του Κορές και 75 άλλων ανθρώπων[22]. Τον Μάρτιο του 1993 ο Μακβέι επισκέφθηκε την περιοχή του Γουέηκο κατά τη διάρκεια της συμπλοκής και εκ νέου μετά την κατάληξή της [23]. Ο Μακβέι αποφάσισε αργότερα να ανατινάξει ένα ομοσπονδιακό κτίριο ως απάντηση στις επιδρομές των δυνάμεων καταστολής[12][24][25][26].

Επιλογή στόχου

Αρχείο:Alfred P. Murrah Federal Building before destruction.jpg
Το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah πριν την επίθεση

Ο Μακβέι αρχικά σκόπευε μόνο να καταστρέψει ένα ομοσπονδιακό κτίριο, αλλά μετέπειτα αποφάσισε ότι το μήνυμά του θα λαμβανόταν καλύτερα αν πολλοί άνθρωποι σκοτώνονταν στην έκρηξη[27]. Το κριτήριο επιλογής του Μακβέι για τους πιθανούς στόχους ήταν ότι ο στόχος θα έπρεπε να στεγάζει τουλάχιστον δύο από τις τρεις ομοσπονδιακές υπηρεσίες επιβολής του νόμου: την Υπηρεσία Αλκοόλ, Καπνού, Όπλων και Εκρηκτικών (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives - ATF), το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (FBI), ή το Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών (Drug Enforcement Administration - DEA). Θεωρούσε την παρουσία επιπλέον υπηρεσιών επιβολής του νόμου, όπως την Μυστική Υπηρεσία (Secret Service ) ή την Ομοσπονδιακή Δικαστική Αστυνομία (U.S. Marshals Service) ως μπόνους[28].

Ο Μακβέι, κάτοικος του Kingman της Αριζόνα αναζητούσε στόχους στο Μισούρι, την Αριζόνα, το Τέξας και το Αρκάνσας[28]. Ο Μακβέι αναφέρει στην επίσημη βιογραφία του ότι θέλησε να ελαχιστοποιήσει μη κυβερνητικές απώλειες, γι’ αυτό και απέκλεισε ένα σαρανταόροφο κυβερνητικό κτίριο στο Little Rock του Αρκάνσας, λόγω της παρουσίας ενός ανθοπωλείου στο ισόγειο[29]. Τον Δεκέμβριο του 1994, ο Μακβέι και ο Φόρτιερ επισκέφθηκαν την Οκλαχόμα Σίτι για να επιθεωρήσουν το στόχο τους: το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah[24]. Το εννιαόροφο κτίριο, χτισμένο το 1977, πήρε το όνομά του από έναν ομοσπονδιακό δικαστή και στέγαζε δεκατέσσερις ομοσπονδιακές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της DEA, της ATF, της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ασφάλισης, καθώς και στρατολογικά γραφεία του στρατού και του Σώματος των Πεζοναυτών[30]. Το κτίριο αυτό επιλέχθηκε εξαιτίας της γυάλινης πρόσοψής του – η οποία ήταν αναμενόμενο να θρυμματιστεί υπό την επίδραση της έκρηξης – και της γειτνίασής του με ένα παρακείμενο μεγάλο, ανοιχτό πάρκινγκ στην απέναντι πλευρά του δρόμου, που πιθανώς να απορροφούσε και να εκτόνωνε κάποια από την ενέργεια της έκρηξης, προστατεύοντας τους ενοίκους κοντινών μη ομοσπονδιακών κτιρίων[29]. Επιπλέον, ο Μακβέι πίστευε ότι ο ανοιχτός χώρος γύρω από το κτίριο θα εξασφάλιζε ευνοϊκότερες συνθήκες φωτογράφισης για λόγους προπαγάνδας[29]. Η επίθεση αυτή ήταν προγραμματισμένη να διεξαχθεί στις 19 Απριλίου του 1995, ώστε να συμπέσει με την επέτειο της Πολιορκίας του Γουέηκο και την 220η επέτειο των Μαχών του Λέξινγκτον και του Κόνκορντ[31].

Η συλλογή των υλικών

Ο Μακβέι και ο Νίκολς αγόρασαν ή έκλεψαν τα υλικά που χρειάζονταν για την κατασκευή της βόμβας και τα οποία αποθήκευσαν σε ενοικιαζόμενα υπόστεγα. Τον Αύγουστο του 1994, ο Μακβέι απέκτησε εννέα μονάδες εκρηκτικών τύπου Kinestik από τον συλλέκτη όπλων Roger E. Moore, και πυροδότησε τις συσκευές αυτές μαζί με τον Νίκολς έξω από το σπίτι του Νίκολς στο Herington του Κάνσας[32][33]. Στις 30 Σεπτεμβρίου, 1994, ο Νίκολς αγόρασε σαράντα σάκους των 23 κιλών (50 λιβρών) νιτρικό αμμώνιο από αγροτικό συνεταιρισμό του Κάνσας (Mid Kansas Cooperative Association) στο McPherson του Κάνσας, μια ποσότητα που θεωρείται ασυνήθιστη ακόμα και για έναν αγρότη. Ο Νίκολς αγόρασε έναν επιπλέον σάκο του ιδίου βάρους στις 18 Οκτωβρίου 1994[24] McVeigh approached Fortier and asked him to assist with the bombing project, but he refused.[34][35]. Ο Μακβέι πλησίασε τον Φόρτιερ και του ζήτησε να βοηθήσει στο σχέδιο της ανατίναξης, αλλά εκείνος αρνήθηκε[34][35].

Σύμφωνα με κατηγορίες, λήστεψαν τον συλλέκτη Moore στο σπίτι του και του αφαίρεσαν όπλα, χρυσό, ασήμι, και κοσμήματα αξίας 60.000 δολαρίων, μεταφέροντας τα κλοπιμαία με το βαν του ίδιου του θύματος[34]. Ο Μακβέι είχε προηγουμένως επισκεφθεί το ράντσο του Moore. Ωστόσο, αμφιβολίες έχουν εκφραστεί σχετικά με τη συμμετοχή του Νίκολς και του Μακβέι στη ληστεία, για διάφορους λόγους. Οι ληστές φορούσαν μάσκες του σκι (αποκλείοντας έτσι μια την ταυτοποίησή τους), αλλά και η σωματική περιγραφή που δόθηκε δεν ταίριαζε στον Νίκολς[36]. Επιπρόσθετα, ληστές της οργάνωσης «Άρειος Ρεπουμπλικανικός Στρατός» δραστηριοποιούνταν στην περιοχή του ράντσου του Moore εκείνη την περίοδο[36]. Επίσης, ο Μακβέι δεν χρειαζόταν να συγκεντρώσει χρήματα για τη βόμβα, που του κόστισε μόνο 5.000 δολάρια κατά προσέγγιση. Συνολικά, η ενοικίαση του φορτηγού κόστισε περίπου 250 δολάρια , το λίπασμα λιγότερο από 500 και το νιτρομεθάνιο 2.780, μαζί με ένα φτηνό αυτοκίνητο προς χρήση ως όχημα διαφυγής[37]. Ο Μακβέι έγραψε μια επιστολή προς τον Moore στην οποία ισχυρίστηκε ότι η ληστεία είχε διαπραχθεί από πράκτορες της κυβέρνησης [38]. Παρά τις αμφιβολίες αυτές, αντικείμενα που είχαν κλαπεί από τον Moore βρέθηκαν αργότερα στο σπίτι Νίκολς και σε έναν αποθηκευτικό χώρο που αυτός είχε νοικιάσει[39][40].

Τον Οκτώβριο του 1994, ο Μακβέι έδειξε στον Μάικλ Φόρτιερ και στην σύζυγό του Λόρι, ένα διάγραμμα που είχε σχεδιάσει για την βόμβα που ήθελε να κατασκευάσει[41]. Ο Μακβέι σχεδίαζε να κατασκευάσει μια βόμβα που θα περιείχε πάνω από 2.300 κιλά λίπασμα νιτρικού αμμωνίου, αναμεμιγμένο με περίπου 540 κιλά υγρό νιτρομεθάνιο και 160 κιλά της εκρηκτικής ύλης με την εμπορική ονομασία Tovex. Συνυπολογίζοντας το βάρος δεκαέξι βαρελιών (τύπου 55-U.S.-gallon των 210 λίτρων περίπου το καθένα) μέσα στα οποία το εκρηκτικό μίγμα επρόκειτο συσκευασθεί, η βόμβα θα είχαν ένα συνδυασμένο βάρος περίπου 3.200 κιλών [42]. Ο Μακβέι είχε αρχικά την πρόθεση να χρησιμοποιήσει ένα καύσιμο πυραύλων, την υδραζίνη, αλλά αυτό αποδείχθηκε υπερβολικά ακριβό[34]. Τον Οκτώβριο του 1994, παριστάνοντας τον οδηγό αγώνων μοτοσικλέτας, ο Μακβέι απέκτησε τρία βαρέλια νιτρομεθάνιο με το πρόσχημα ότι αυτός και μερικοί φίλοι μοτοσικλετιστές χρειάζονταν το καύσιμο για τους αγώνες[43].

Ο Μακβέι νοίκιασε ένα χώρο αποθήκευσης, στο οποίο εναπόθεσε επτά κιβώτια δεκαοκτάιντσες βέργες Tovex, 80 καρούλια πυροσωλήνα, και 500 ηλεκτρικούς πυροκροτητές, τα οποία αυτός και ο Νίκολς έκλεψαν από ένα λατομείο αδρανών υλικών της εταιρείας Martin Marietta Aggregates στο Marion του Κάνσας. Αποφάσισε να μην κλέψει καθόλου από την ποσότητα (18.000 κιλών) της εκρηκτικής ύλης ANFO που βρήκε επί τόπου, καθώς δεν πίστευε ότι ήταν αρκετά ισχυρή (αν και πήρε από άλλη πηγή δεκαεπτά σάκους ANFO για την βόμβα). Ο Μακβέι κατασκεύασε ένα δοκιμαστικό πρωτότυπο της βόμβας χρησιμοποιώντας μια πλαστική συσκευασία Gatorade που περιείχε νιτρικό αμμώνιο σε μορφή σβώλων, υγρό νιτρομεθάνιο, ένα κομμάτι μασουριού Tovex, και έναν πυροκροτητή[44]. Το πρωτότυπο αυτό πυροδοτήθηκε στην έρημο προς αποφυγή εντοπισμού[44].

Αργότερα, μιλώντας για τη στρατιωτική νοοτροπία με την οποία μετήλθε των προετοιμασιών, είπε, "Μαθαίνεις πώς να διαχειρίζεσαι το να σκοτώνεις [ανθρώπους] στο στρατό. [Τώρα] αντιμετωπίζω τις συνέπειες, αλλά μαθαίνεις να το αποδέχεσαι». Συνέκρινε τις ενέργειές του με τους ατομικούς βομβαρδισμούς της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, παρά με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, με την συλλογιστική ότι ήταν αναγκαίο για να αποτρέψει την απώλεια περισσότερων ζωών[45].

Στις 14 Απριλίου, 1995, ο Μακβέι πλήρωσε για ένα δωμάτιο του μοτέλ Dreamland Motel στο Junction City του Κάνσας[46]. Την επομένη νοίκιασε ένα φορτηγό της εταιρείας Ryder υπογράφοντας ως Robert D. Kling, ένα ψευδώνυμο που υιοθέτησε γιατί ήξερε έναν στρατιώτη που ονομαζόταν Kling με τον οποίο έμοιαζε σωματικά και γιατί του θυμίζει τους πολεμιστές Klingon του Star Trek[46][47]. Στις 16 Απριλίου του 1995, οδήγησε στην Οκλαχόμα Σίτι με τον συνεργό του Νίκολς όπου στάθμευσε ένα όχημα διαφυγής αρκετά τετράγωνα μακριά από το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah[48]. Μια κάμερα ασφαλείας της εισόδου του παρακείμενου κτιρίου “Regency Towers Apartments” κατέγραψε εικόνες του ημιφορτηγού του Νίκολς, καθώς αυτό όδευε στο ομοσπονδιακό κτίριο[49]. Μετά την αφαίρεση των πινακίδων κυκλοφορίας από το αυτοκίνητο , άφησε ένα σημείωμα που κάλυπτε τον αριθμό ταυτοποίησης οχήματος (VIN) και έγραφε, ”Δεν είναι εγκαταλελειμμένο. Παρακαλώ μην το πάρετε με τον γερανό. Θα μετακινηθεί μέχρι τις 23 Απριλίου. (Χρειάζεται μπαταρία και καλώδιο).”[24]</ref>. Και οι δύο άνδρες στη συνέχεια επέστρεψαν στο Κάνσας.

Η κατασκευή της βόμβας

Στις 17-18 Απριλίου 1995, ο Μακβέι και ο Νίκολς αφαίρεσαν τις προμήθειές τους από τον χώρο αποθήκευσης στο Herington του Κάνσας, όπου ζούσε ο Νίκολς. Φόρτωσαν 108 σάκους λιπάσματος νιτρικού αμμωνίου υψηλής ποιότητας βάρους 23 κιλών η κάθε μία, τρία βαρέλια των 210 λίτρων το καθένα με υγρό νιτρομεθάνιο, αρκετά κιβώτια εκρηκτικού Tovex, δεκαεπτά σάκους ANFO, και μασούρια σωλήνων εκτόνωσης και φιτιλιού σε ένα ενοικιασμένο φορτηγό της Ryder[50]. Οι δύο συνεργοί στην συνέχεια οδήγησαν στο Geary County State Lake, όπου κάρφωσαν σανίδες στο δάπεδο του οχήματος ώστε να συγκρατήσουν τα δεκατρία βαρέλια στη θέση τους και ανέμιξαν τα χημικά χρησιμοποιώντας πλαστικούς κουβάδες και μια οικιακή ζυγαριά[51]. Κάθε γεμάτο βαρέλι ζύγιζε σχεδόν 230 κιλά[52]. Ο Μακβέι πρόσθεσε επιπλέον εκρηκτικές ύλες στην πλευρά του οδηγού του χώρου φόρτωσης, τις οποίες θα μπορούσε να πυροδοτήσει (σκοτώνοντας και τον εαυτό του ταυτόχρονα) εκ του σύνεγγυς με το πιστόλι του, ένα Glock 21, σε περίπτωση που τα φιτίλια παρουσίαζαν πρόβλημα[53]. Κατά τη διάρκεια της δίκης τουΜακβέι, η Λόρι Φόρτιερ (η σύζυγος του Μάικλ Φόρτιερ) δήλωσε ότι ο Μακβέι ισχυριζόταν ότι είχε τοποθετήσει το βαρέλια με τέτοιο τρόπο που να σχηματίζουν μια κοίλη γόμωση[41]. Αυτό επιτεύχθηκε συμπιέζοντας επί των πλευρικών πάνελ αλουμινίου του φορτηγού σάκους λιπασμάτων νιτρικού αμμωνίου ώστε η έκρηξη να κατευθυνθεί προς τα πλάγια, προς την κατεύθυνση του κτιρίου[54]. Συγκεκριμένα, ο Μακβέι τοποθέτησε τα βαρέλια σε ένα σχήμα αντίστροφου J. Αργότερα είπε ότι για βέλτιστη καταστροφική ισχύ θα τοποθετούσε τα βαρέλια στην πλευρά του χώρου φόρτωσης που βρισκόταν πλησιέστερα προς το κτίριο Murrah. Ωστόσο, ένα τόσο άνισα κατανεμημένο φορτίο 3.200 κιλών θα μπορούσε να είχε σπάσει κάποιον άξονα του οχήματος, να αναποδογυρίσει το φορτηγό, ή τουλάχιστον να προκαλέσει την κλίση του προς τη μία πλευρά, κάτι που θα προσέλκυε προσοχή[52].

Ο Μακβέι στη συνέχεια πρόσθεσε ένα σύστημα δύο φιτιλιών προσβάσιμο από την καμπίνα του οδηγού. Χρησιμοποιώντας τρυπάνι έκανε δύο τρύπες στην καμπίνα του φορτηγού κάτω από το κάθισμα, ενώ άλλες δύο τρύπες ανοίχθηκαν στο σασί του φορτηγού. Πέρασε ένα πράσινο φιτίλι μέσα από κάθε τρύπα ως την καμπίνα. Αυτά τα βραδυφλεγή φιτίλια οδηγούσαν από την καμπίνα του φορτηγού, μέσω πλαστικών σωληνώσεων, σε δύο σύνολα μη ηλεκτρικών πυροκροτητών[52]. Η σωλήνωση ήταν βαμμένη κίτρινη για να μην ξεχωρίζει από την εσωτερική επένδυση του φορτηγού, και στερεωμένη στα τοιχώματα του οχήματος με κολλητική ταινία για χαρτοκιβώτια ώστε να είναι δυσκολότερο να εξουδετερωθούν με βίαιο τράβηγμα από το εξωτερικό του φορτηγού[52]. Τα φιτίλια είχαν ρυθμιστεί να πυροδοτήσουν, μέσω των πυροσωλήνων, τα 160 κιλά μασουριών Tovex, τα οποία με τη σειρά τους θα ανατίναζαν την διάταξη των βαρελιών. Από τα δεκατρία γεμάτα βαρέλια, εννέα περιείχαν νιτρικό αμμώνιο και νιτρομεθάνιο και τέσσερα περιείχαν ένα μίγμα του λιπάσματος με περίπου 15 λίτρα καύσιμου πετρελαίου ντίζελ[52]. Διάφορα υλικά και εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της βόμβας αφέθηκαν στο φορτηγό να καταστραφούν από την έκρηξη[52]. Μετά την ολοκλήρωση του φορτηγού-βόμβα, οι δύο άνδρες χωρίστηκαν. Ο Νίκολς επέστρεψε σπίτι του στο Herington και ο Μακβέι με το φορτηγό στο Junction City.

Η επίθεση

Οι κινήσεις του Μακβέι μέσα στο φορτηγό-βόμβα (κόκκινη διαγράμμιση) και πεζή κατά την διαφυγή του (μπλε διαγράμμιση) την ημέρα της επίθεσης
Άποψη της καταστροφής από ψηλά (από βόρεια διεύθυνση).

Το αρχικό σχέδιο του Μακβέι ήταν να πυροδοτήσει τη βόμβα στις 11:00 π.μ., αλλά τα ξημερώματα της 19 Απριλίου 1995, αποφάσισε να καταστρέψει το κτίριο στις 9:00 π.μ.[55] Όπως οδηγούσε με το φορτηγό προς το κτίριο Murrah, ο Μακβέι είχε μαζί του έναν φάκελο που περιείχε σελίδες από το βιβλίο Turner Diaries - μια φανταστική διήγηση για κάποιους λευκούς ρατσιστές που ξεκινούν μια επανάσταση με την ανατίναξη του αρχηγείου του FBI ένα πρωί στις 9:15 χρησιμοποιώντας ένα φορτηγό-βόμβα[24]. Ο Μακβέι φορούσε Τ-shirt με το μότο της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνια, Sic tyrannis Semper (”Έτσι πάντα στους τυράννους”, το ίδιο που φώναξε ο δολοφόνος του Αβραάμ Λίνκολν αμέσως μετά τη δολοφονία) και «Το δέντρο της ελευθερίας πρέπει να αναζωογονείται από καιρού εις καιρόν με το αίμα πατριωτών και τυράννων.» (από τον Τόμας Τζέφερσον)[31]. Έφερε επίσης πάνω του έναν φάκελο με αντικυβερνητικό υλικό που περιελάμβανε ένα αυτοκόλλητο για το αυτοκίνητο με το σύνθημα του Τόμας Τζέφερσον «Όταν η κυβέρνηση φοβάται το λαό, υπάρχει ελευθερία. Όταν ο λαός φοβάται την κυβέρνηση, υπάρχει τυραννία.» Από κάτω, ο Μακβέι είχε γράψει με δυσανάγνωστα γράμματα, ”Ίσως τώρα, θα υπάρχει ελευθερία!” και χειρόγραφα μια ρήση του Τζον Λοκ που ισχυριζόταν ότι ένα άτομο έχει το δικαίωμα να σκοτώσει κάποιον που του αφαιρεί την ελευθερία του[24][56].

Ο Μακβέι μπήκε στην Οκλαχόμα Σίτι στις 8:50 π.μ.[57] Στις 8:57 π.μ. η κάμερα ασφαλείας της εισόδου του κτιρίου Regency Towers Apartments που είχε καταγράψει το ημιφορτηγό του Νίκολς, τρεις μέρες νωρίτερα, κατέγραψε το φορτηγό της Ryder να κατευθύνεται προς το ομοσπονδιακό κτίριο Murrah[58]. Την ίδια στιγμή, ο Μακβέι άναψε το φιτίλι των πέντε λεπτών. Τρία λεπτά αργότερα, ακόμα σε απόσταση ενός τετραγώνου, άναψε το φιτίλι των δύο λεπτών. Στάθμευσε το φορτηγό σε μια ζώνη προσωρινής στάθμευσης που βρισκόταν κάτω από τον παιδικό σταθμό του κτιρίου, βγήκε και κλείδωσε το φορτηγό, και καθώς κατευθυνόταν προς το όχημα διαφυγής, πέταξε τα κλειδιά του φορτηγού λίγα τετράγωνα μακριά[59].

Στις 9:02 π.μ., το φορτηγό με φορτίο πάνω από 2.200 κιλά[60] μίγματος από λίπασμα νιτρικού αμμωνίου, νιτρομεθάνιο και ντίζελ, εξερράγη μπροστά από τη βόρεια πλευρά του εννιαόροφου ομοσπονδιακού κτιρίου Alfred P . Murrah[41]. Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Το ένα τρίτο του κτιρίου καταστράφηκε από την έκρηξη[61], η οποία δημιούργησε έναν κρατήρα πλάτους 9,1 μέτρων και βάθους 2,4 μέτρων στα βορειοδυτικά, στην οδό 5th Street, δίπλα στο κτίριο[62]. Η έκρηξη κατέστρεψε ή προκάλεσε ζημίες σε 324 κτίρια σε ακτίνα δέκα έξι οικοδομικών τετραγώνων, και προκάλεσε την θραύση των υαλοπινάκων σε 258 παρακείμενα κτίρια[3][4]. Από μόνα τους τα θραύσματα γυαλιού ευθύνονται για το 5% του συνόλου των θανάτων και το 69% των τραυματισμών εκτός του Murrah Federal Building[4]. Η έκρηξη κατέστρεψε ή προκάλεσε πυρκαγιά σε 86 αυτοκίνητα στην γύρω περιοχή, προκαλώντας δευτερεύουσες εκρήξεις των δεξαμενών καυσίμων των οχημάτων και των ελαστικών τους[3][63]. Η καταστροφή των κτιρίων άφησε αρκετές εκατοντάδες ανθρώπων άστεγους και ανάγκασε σε κλείσιμο πολλά γραφεία στο κέντρο της Οκλαχόμα Σίτι[64]. Υπολογίστηκε ότι η έκρηξη προκάλεσε τουλάχιστον ζημίες αξίας τουλάχιστον 652 εκατομμυρίων δολαρίων[5].

Οι συνέπειες της έκρηξης ήταν ισοδύναμες με πάνω από 2.300 κιλά TNT[54][65], και ακούστηκε και έγινε αισθητή έως και 90 χλμ μακριά[64]. Σεισμογράφοι στο Μουσείο Επιστημών (Science Museum) της Οκλαχόμα στην Οκλαχόμα Σίτι, σε απόσταση περίπου 7 χλμ., και στο Norman της Οκλαχόμα, σε απόσταση 26 χλμ., κατέγραψαν την έκρηξη ως μεγέθους περίπου 3,0 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ[66].

Συλλήψεις

Αρχικά, το FBI είχε τρία σενάρια σχετικά με το ποιος θα μπορούσε να είναι υπεύθυνος για τη βομβιστική επίθεση. Το πρώτο ήταν διεθνείς τρομοκράτες, ενδεχομένως η ίδια ομάδα που είχε πραγματοποιήσει την βομβιστική επίθεση στο World Trade Center δύο χρόνια νωρίτερα. Το FBI επίσης πιθανολογούσε ότι ένα καρτέλ ναρκωτικών θα μπορούσε να έχει προβεί σε πράξη εκδίκησης κατά πρακτόρων της DEA, καθώς το κτίριο στέγαζε γραφείο της DEA. Το τελευταίο σενάριο ήταν ότι ο βομβαρδισμός έγινε από χριστιανούς φασίστες ενεργούντες υπό την επίδραση θεωριών συνωμοσίας[67].

Ένα σκίτσο του FBI για τον ύποπτο της επίθεσης (αριστερά) και η φωτογραφία του Μακβέι (δεξιά).

Ο Μακβέι συνελήφθη εντός 90 λεπτών από την έκρηξη[68], ενώ ταξίδευε βόρεια σχετικά επί του αυτοκινητοδρόμου Interstate 35 κοντά στο Perry της Κομητείας Noble, στην Οκλαχόμα. Ο αστυνομικός της Αστυνομίας Εθνικών Οδών της Πολιτείας (Oklahoma State Patrol) Τσάρλι Χάνγκερ σταμάτησε τον Μακβέι επειδή οδηγούσε το αυτοκίνητό του, μια κίτρινη Mercury Marquis του 1977 χωρίς πινακίδα κυκλοφορίας, και τον συνέλαβε για παράνομη οπλοκατοχή[8][69]. Για τη διεύθυνση κατοικίας του, ο Μακβέι ψευδώς ισχυρίστηκε ότι διέμενε στο σπίτι του αδελφού του Τέρι Νίκολς, Τζαίημς, στο Μίτσιγκαν[70]. Μετά την κράτηση του Μακβέι, ο Χάνγκερ έψαξε το περιπολικό του και βρήκε μια επαγγελματική κάρτα που ο Μακβέι είχε κρύψει ενώ ήταν δεμένος με χειροπέδες[71]. Γραμμένες στο πίσω μέρος της κάρτας, η οποία κάρτα ήταν από ένα κατάστημα στρατιωτικών ειδών του Ουισκόνσιν, ήταν οι λέξεις “TNT 5 δολάρια η ράβδος. Χρειάζονται περισσότερες."[72] Η κάρτα χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως αποδεικτικό στοιχείο κατά τη διάρκεια της δίκης του Μακβέι[72].

Ενώ ερευνούσαν τον αριθμό ταυτοποίησης οχήματος (VIN) από έναν άξονα του οχήματος που χρησιμοποιήθηκε για την έκρηξη και τα απομεινάρια της πινακίδας, οι ομοσπονδιακοί πράκτορες κατάφεραν να συνδέσουν το φορτηγό με ένα συγκεκριμένο πρακτορείο της εταιρείας ενοικιάσεων φορτηγών Ryder στο Junction City. Χρησιμοποιώντας ένα σκίτσο που δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Eldon Elliot, ιδιοκτήτη του πρακτορείου, οι πράκτορες ήταν σε θέση να συνδέσουν τον Μακβέι με την βομβιστική επίθεση[13][24][73]. Ο Μακβέι επίσης ταυτοποιήθηκε από τον Lea McGown του Dreamland Motel, ο οποίος θυμήθηκε ότι ο Μακβέι είχε παρκάρει ένα μεγάλο κίτρινο φορτηγό της Ryder στο πάρκινγκ. Ο Μακβέι είχε υπογράψει με το πραγματικό του όνομά στο μοτέλ, χρησιμοποιώντας μια διεύθυνση που ταίριαζε με αυτή της πλαστογραφημένης άδειας και του κατηγορητηρίου στο αστυνομικό τμήμα του Perry[9][24]. Πριν από την υπογραφή με το πραγματικό του όνομα στο μοτέλ, ο Μακβέι είχε χρησιμοποιήσει ψεύτικα ονόματα για τις συναλλαγές του. Ωστόσο, ο McGown σημείωσε ότι, “Οι άνθρωποι είναι τόσο συνηθισμένοι να υπογράφουν με το δικό τους όνομα, που όταν πάνε να υπογράψουν με ένα ψεύτικο, σχεδόν πάντα ξεκινούν να γράφουν και στη συνέχεια κοιτούν προς τα πάνω για μια στιγμή, ως εάν να [προσπαθούν να] θυμηθούν το νέο όνομα που θέλουν να χρησιμοποιήσουν . Αυτό έκανε [ο Μακβέι], και όταν σήκωσε το βλέμμα, άρχισα να του μιλάω και του ήρθε"[24].

Ο Μακβέι εξέρχεται από το δικαστήριο του Perry της Οκλαχόμα, την 21 Απριλίου 1995.

Μετά από μια ακροαματική διαδικασία την 21 Απριλίου 1995 επί των κατηγοριών για οπλοκατοχή, αλλά πριν από την απελευθέρωση του Μακβέι, ομοσπονδιακοί πράκτορες τον έθεσαν υπό κράτηση, καθώς συνέχιζαν την έρευνά τους για την βομβιστική επίθεση[24]. Αρνούμενος να μιλήσει στους ερευνητές σχετικά με την επίθεση, ο Μακβέι απαιτούσε έναν δικηγόρο. Έχοντας υποψιαστεί από την άφιξη της αστυνομίας και των ελικοπτέρων ότι ένας ύποπτος για την επίθεση ήταν μέσα, ένα ανήσυχο πλήθος άρχισε να συγκεντρώνεται έξω από τη φυλακή. Τα αιτήματα του Μακβέι για αλεξίσφαιρο γιλέκο ή για μεταφορά με ελικόπτερο απερρίφθησαν[74].

Οι ομοσπονδιακοί πράκτορες εξασφάλισαν ένταλμα για έρευνα στο σπίτι του πατέρα του Μακβέι, Μπιλ, βάσει του οποίου παραβίασαν την πόρτα και εγκατέστησαν στο σπίτι και στο τηλέφωνο συσκευές παρακολούθησης[75]. Οι ερευνητές του FBI χρησιμοποίησαν τις πληροφοριών που απέκτησαν μέσω αυτών των ενεργειών, μαζί με την ψευδή διεύθυνση που χρησιμοποιούσε ο Μακβέι, για να ξεκινήσουν την αναζήτησή τους για τους αδελφούς Νίκολς, Τέρι και Τζαίημς[70]. Στις 21 Απριλίου του 1995, ο Τέρι, έμαθε ότι ήταν αντικείμενο ανθρωποκυνηγητού και παραδόθηκε[10]. Οι ερευνητές ανακάλυψαν επιβαρυντικά στοιχεία στο σπίτι του: νιτρικό αμμώνιο και πυροκροτητές, το ηλεκτρικό τρυπάνι που χρησιμοποιήθηκε για την παραβίαση των λουκέτων στο λατομείο, βιβλία για την κατασκευή βομβών, ένα αντίγραφο του βιβλίου «Hunter», (ένα μυθιστόρημα του 1989 από τον William Luther Pierce, ιδρυτή και πρόεδρο της λευκής εθνικιστικής Εθνικής Συμμαχίας) και έναν χάρτη του κέντρου της Οκλαχόμα Σίτι σχεδιασμένο με το χέρι, επί του οποίου ήταν σημειωμένο το κτίριο Murrah και το σημείο όπου ήταν κρυμμένο το αυτοκίνητο διαφυγής του Μακβέι[76]. Μετά από εννέα ώρες ανάκρισης, ο Νίκολς ετέθη επίσημα υπό κράτηση από τις ομοσπονδιακές αρχές μέχρι τη δίκη του[77]. Στις 25 Απριλίου του 1995, συνελήφθη επίσης και ο Τζαίημς, αλλά αφέθηκε ελεύθερος μετά από 32 ημέρες λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων[78]. Η αδελφή του Μακβέι, Τζένιφερ, κατηγορήθηκε για παράνομη αποστολή φυσιγγίων στον Μακβέι[79], αλλά της χορηγήθηκε απαλλαγή με αντάλλαγμα να καταθέσει εναντίον του[80].

Ο Ibrahim Ahmad, ένας Ιορδανοαμερικανός που ταξίδευε από το σπίτι του στην Οκλαχόμα Σίτι για να επισκεφτεί την οικογένεια στην Ιορδανία στις 19 Απριλίου 1995 συνελήφθη επίσης σε μια διαδικασία που περιγράφηκε ως "πρωτογενής συλλογή υπόπτων". Υπήρχε η αγωνία ότι τρομοκράτες από την Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να βρίσκονται πίσω από την επίθεση. Περαιτέρω εξέταση ξεκαθάρισε ότι ο Ahmad δεν είχε οποιαδήποτε εμπλοκή στη βομβιστική επίθεση[81][82].

Θύματα

Διάγραμμα των ορόφων του κτιρίου με την λεπτομερή θέση των θυμάτων: Κόκκινο σημείο δηλώνει νεκρό, κίτρινο εισαγωγή στο νοσοκομείο, μπλε άτομο στο οποίο παρεσχέθη φροντίδα και αποχώρησε, πράσινο άτομο που δεν τραυματίστηκε, μωβ ιδιώτη ιατρό.

Εκτιμάται ότι 646 άνθρωποι βρίσκονταν μέσα στο κτίριο όταν η βόμβα εξερράγη[83]. Μέχρι το τέλος της ημέρας της επίθεσης, επιβεβαιώθηκαν είκοσι θάνατοι, συμπεριλαμβανομένων και έξι παιδιών, και πάνω από εκατό τραυματίες[84]. Ο αριθμός των θυμάτων τελικά ανήλθε σε 168 επιβεβαιωμένους νεκρούς, μη συμπεριλαμβανομένου ενός μη αντιστοιχίσιμου ακρωτηριασμένου ανθρώπινου ποδιού που θα μπορούσε να ανήκε σε έναν πιθανό αγνώστων στοιχείων 169ο θύμα[85]. Οι περισσότεροι από τους θανάτους προέκυψαν από την κατάρρευση του κτιρίου, παρά την έκρηξη της βόμβας[86]. Στους νεκρούς περιλαμβάνονταν 163 που ήταν στο κτίριο Alfred P. Murrah, ένα άτομο στο κτίριο «Athenian Building», μία γυναίκα σε ένα πάρκινγκ απέναντι στο δρόμο, ένας άντρας και μια γυναίκα στο κτίριο Oklahoma Water Resources, και μία νοσοκόμα που χτυπήθηκε στο κεφάλι από τα συντρίμμια[87].

Τα θύματα είχαν εύρος ηλικίας από τριών μηνών έως εβδομήντα τριών ετών, εκτός από τα έμβρυα τριών εγκύων γυναικών[1][87] Από τους νεκρούς, 99 εργάζονταν για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση[88]. Δεκαεννέα από τα θύματα ήταν παιδιά, δεκαπέντε από τα οποία βρίσκονταν στον παιδικό σταθμό «America’s Kids Day Care Center»[89]. Τα πτώματα 168 θυμάτων αναγνωρίστηκαν σε ένα προσωρινό νεκροτομείο που στήθηκε επί τόπου[90]. Μια ομάδα 24 σωρών αναγνωρίστηκαν χρησιμοποιώντας ακτινογραφίες σώματος, οδοντιατρικές εξετάσεις, δακτυλικά αποτυπώματα, εξετάσεις αίματος, καθώς και δείγματα DNA[88][91][92]. Περισσότερα από 680 άτομα τραυματίστηκαν. Η πλειοψηφία των τραυματισμών ήταν εκδορές, σοβαρά εγκαύματα και κατάγματα οστών[2].

ο Μακβέι αργότερα δικαιολόγησε τις δολοφονίες παιδιών από την έκρηξη: «Δεν προσδιόρισα εγώ τους κανόνες εμπλοκής σε αυτή τη σύγκρουση. Οι κανόνες, αν δεν είναι καταγεγραμμένοι, καθορίζονται από τον επιτιθέμενο. Ήταν βάρβαρο, όλα επιτρέπονται. Γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν στο Γουέηκο και στο Ruby Ridge. Πληρώνεις [την κυβέρνηση] ακριβώς με το ίδιο νόμισμα."[93]

Αντιδράσεις και αντιμετώπιση της κατάστασης

Έργο της διάσωσης

Προσωπικό της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας και πυροσβέστες απομακρύνουν μπάζα κατά τις έρευνες για επιζώντες.

Στο 9:03:25 πμ κατεγράφη η πρώτη από πάνω από 1.800 κλήσεις σχετιζόμενες με τη βομβιστική επίθεση προς τον αριθμό έκτακτης ανάγκης 911 και την Αρχή Επειγόντων Υπηρεσιών Υγείας (Emergency Medical Services Authority/EMSA)[94]. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ασθενοφόρα της EMSA, περιπολικά και πυροσβεστικά οχήματα ήδη κατευθύνονταν προς την τοποθεσία του συμβάντος, έχοντας ακούσει την έκρηξη[95]. Παρακείμενοι πολίτες που επίσης είδαν ή άκουσαν την έκρηξη κατέφτασαν για να βοηθήσουν τα θύματα και τους διασώστες[61]. Μέσα σε 23 λεπτά από την επίθεση στήθηκε το Πολιτειακό Κέντρο Εκτάκτων Αναγκών (State Emergency Operations Center /SEOC), αποτελούμενο από εκπροσώπους των υπηρεσιών της Πολιτείας για τη δημόσια ασφάλεια, την πρόνοια, την άμυνα, την υγεία και την εκπαίδευση. Προς επίρρωση του Κέντρου συνεργάστηκαν φορείς του αμερικανικού κράτους όπως η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, η Πολεμική Αεροπορία, η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, και ο αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός[6]. Άμεση βοήθεια ήρθε επίσης και από τα 465 μέλη της Εθνικής Φρουράς της Οκλαχόμα, που έφτασαν μέσα σε μια ώρα για να παράσχουν υπηρεσίες ασφαλείας, καθώς και από μέλη της Υπηρεσίας Διαχείρισης Πολιτικών Εκτάκτων Αναγκών[95].

Εντός της πρώτης ώρας, 50 άνθρωποι διασώθηκαν από το κτίριο[96]. Τα θύματα διακομίστηκαν σε όλα τα νοσοκομεία της περιοχής. Στο τέλος της πρώτης ημέρας των διασωστικών ενεργειών 153 άτομα είχαν δεχθεί φροντίδα στο νοσοκομείο του St. Antony, οκτώ οικοδομικά τετράγωνα από την έκρηξη, πάνω από 70 στο Presbyterian, 41 στο Πανεπιστημιακό και 18 στο Παίδων[97]. Επιβλήθηκαν και προσωρινές σιωπές ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν ευαίσθητες συσκευές με μικρόφωνα κατάλληλες για την ανίχνευση χτύπων ανθρωπίνων καρδιακών χτύπων ώστε να εντοπιστούν επιζώντες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάστηκε να ακρωτηριαστούν ανθρώπινα μέλη χωρίς αναισθητικό (η μη χρήση του οποίου έγινε προς αποφυγή της πιθανότητας τα θύματα να περιέλθουν σε θανάσιμο κώμα), προκειμένου να ελευθερωθούν παγιδευμένοι κάτω από τα ερείπια[98]. Κατά διαστήματα ο χώρος έπρεπε να εκκενωθεί, όταν η αστυνομία ελάμβανε πληροφορίες που υποστήριζαν την ύπαρξη και άλλων βομβών τοποθετημένων στο κτίριο[74].

Στις 10:28 π.μ. οι διασώστες βρήκαν κάτι που θεώρησαν ότι επρόκειτο για δεύτερη βόμβα. Κάποιοι από αυτούς αρνήθηκαν να φύγουν μέχρι που η αστυνομία διέταξε την υποχρεωτική εκκένωση της περιοχής σε ακτίνα τεσσάρων τετραγώνων γύρω από το σημείο[94][99]. Η συσκευή διαπιστώθηκε ότι ήταν ένας τηλεκατευθυνόμενος αντιαρματικός πύραυλος (TOW) μήκους περίπου 90 εκατοστών που χρησιμοποιείτο στην εκπαίδευση των ομοσπονδιακών πρακτόρων και των αστυνομικών σκυλιών[3][100], ο οποίος, αν και στην πραγματικότητα ανενεργός, έφερε τη σήμανση "πραγματικά πυρομαχικά" για παραπλανητικούς λόγους σε μια προγραμματισμένη επιχείρηση εξάρθρωσης κυκλώματος λαθρεμπόρων όπλων[100]. Μετά από εξέταση του βλήματος κρίθηκε ότι πράγματι ήταν ανενεργό και οι προσπάθειες διάσωσης ξαναξεκίνησαν 45 λεπτά αργότερα[100][101]. Ο τελευταίος επιζών, ένα δεκαπεντάχρονο κορίτσι που βρέθηκε στα θεμέλια του κτιρίου που κατέρρευσε, διασώθηκε περί την 7:00 μ.μ. [102]. Κατά τις ημέρες που ακολούθησαν την έκρηξη, πάνω από 12.000 άτομα συμμετείχαν στις επιχειρήσεις διάσωσης και αρωγής. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης (FEMA) ενεργοποίησε έντεκα από τις Ομάδες Πολιτικής Έρευνας και Διάσωσης, αποτελούμενες από 665 ανθρώπους που βοήθησαν στο έργο της διάσωσης και της περίθαλψης[6][7]. Μια 37χρονη νοσοκόμα, η Rebecca Anderson, σκοτώθηκε στην προσπάθεια διάσωσης όταν χτυπήθηκε στο κεφάλι από συντρίμμια, και 26 άλλοι διασώστες εισήχθησαν στο νοσοκομείο λόγω διαφόρων τραυματισμών[103]. Είκοσι τέσσερα εκπαιδευμένα σκυλιά ετέθησαν στην αναζήτηση επιζώντων και σωρών στα συντρίμμια του κτιρίου[3][104][105]. Σε μια προσπάθεια να ανασυρθούν πτώματα, μπάζα βάρους μεταξύ 91 - 320 τόνων αφαιρούνταν από το σημείο κάθε μέρα από τις 24 μέχρι τις 29 Απρίλιου 1995[106].

Το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred P. Murrah κατεδαφίζεται στις 23 Μαΐου 1995, ένα μήνα και πλέον από την επίθεση. Η βόμβα είχε τοποθετηθεί σε ένα φορτηγό της εταιρείας Ryder, παραπλήσιο με αυτό που διακρίνεται στο κάτω αριστερό μέρος της φωτογραφίας.

Το έργο της έρευνας και διάσωσης ολοκληρώθηκε στις 12:05 π.μ. της 5ης Μαΐου, όταν είχαν ανασυρθεί όλοι οι σωροί των θυμάτων πλην τριών[61]. Για λόγους ασφαλείας, το κτίριο αρχικά χαρακτηρίστηκε άμεσα κατεδαφιστέο. Ωστόσο, ο δικηγόρος του Μακβέι, Stephen Jones, αιτήθηκε την καθυστέρηση της κατεδάφισης μέχρις ότου η υπερασπιστική ομάδα θα είχε την ευκαιρία να εξετάσει το σημείο εν όψει της προετοιμασίας για τη δίκη[107]. Περισσότερο από ένα μήνα μετά τη βομβιστική επίθεση, στις 7.02 π.μ. της 23ης Μαΐου το ομοσπονδιακό κτίριο κατεδαφίστηκε[61][108]. Ανασύρθηκαν τα τρία τελευταία πτώματα, δύο υπαλλήλων μιας συνεταιριστικής τράπεζας και ενός πελάτη[109]. Για αρκετές ημέρες μετά την κατεδάφιση του κτιρίου, τα φορτηγά απομάκρυναν 730 τόνους συντρίμμια κάθε μέρα. Μερικά από τα συντρίμμια χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία στις δίκες των δραστών, άλλα ενσωματώθηκαν σε μνημεία, έγιναν δωρεές σε τοπικά σχολεία, ή πωλήθηκαν για να αντληθούν κεφάλαια για τις προσπάθειες αρωγής[110].

Ανθρωπιστική βοήθεια

Η ανταπόκριση σε όλη τη χώρα ως προς την ανθρωπιστική βοήθεια ήταν άμεση και, σε μερικές περιπτώσεις, μεγαλύτερη από όση χρειαζόταν ή μπορούσε να τεθεί υπό διαχείριση. Μεγάλος αριθμός ειδών, όπως αναπηρικά αμαξίδια, εμφιαλωμένο νερό, φακοί για κράνη, επιγονατίδες, εξοπλισμό προστασίας από την βροχή, ακόμη και κράνη του ράγκμπυ δωρίσθηκαν[6][67]. Από μόνη της η ποσότητα τέτοιων δωρεών προκάλεσε προβλήματα λογιστικής επιμελητείας και καταλογογράφησης ώσπου να στηθούν τα ανάλογα κέντρα παραλαβής και ταξινόμησης[61]. Ο σύνδεσμος Εστιατορίων της Οκλαχόμα, ο οποίος διατηρούσε μια εμπορική έκθεση στην πόλη, βοήθησε τα σωστικά συνεργεία με την παροχή 15.000 έως 20.000 γευμάτων για ένα χρονικό διάστημα δέκα ημερών[111].

Ο Στρατός της Σωτηρίας παρείχε πάνω από 100.000 γεύματα και πρόσφερε πάνω από 100.000 κουβέρτες, γάντια, κράνη και επιγονατίδες στους εργαζόμενους στην διάσωση[112]. Οι κάτοικοι τόσο της περιοχής αλλά και από μακριά ανταποκρίθηκαν στα αιτήματα για δωρεές αίματος[113][114]. Από το 9.000 μονάδες αίματος που προσφέρθηκαν χρησιμοποιήθηκαν 131, ενώ οι υπόλοιπες αποθηκεύτηκαν σε τράπεζες αίματος[115].

Βοήθεια από την ομοσπονδιακή και την πολιτειακή κυβέρνηση

Στις 9:45 π.μ. ο κυβερνήτης Frank Keating κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και διέταξε όλους τους εργαζομένους πλην του προσωπικού ασφαλείας στην περιοχή της Οκλαχόμα Σίτι να αποχωρήσουν από τις εργασίες τους για την ασφάλειά τους[61]. Ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον έμαθε για τη βομβιστική επίθεση γύρω στις 9: 30 π.μ. ενώ ήταν συνάντηση με την Τούρκο πρωθυπουργό Τανσού Τσιλέρ στον Λευκό Οίκο[84][116]. Πριν από το διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό, ο Πρόεδρος Κλίντον ήθελε καθηλώσει στο έδαφος όλα τα αεροπλάνα στην περιοχή της Οκλαχόμα Σίτι ώστε να αποτρέψει τους βομβιστές να διαφύγουν από αέρος, αλλά τελικά αποφάσισε διαφορετικά[117]. Στις 4:00 μ.μ., ο Πρόεδρος Κλίντον κήρυξε ομοσπονδιακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Οκλαχόμα Σίτι[95] και μίλησε στον λαό[84].

”Η βομβιστική επίθεση στην Οκλαχόμα Σίτι ήταν μια επίθεση κατά αθώων παιδιών και ανυπεράσπιστων πολιτών. Ήταν μια πράξη δειλίας και ήταν αποτρόπαια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα το ανεχθούν, και δεν θα επιτρέψω στο λαό αυτής της χώρας να τρομοκρατηθούν από το δειλούς εγκληματίες.” - Μπιλ Κλίντον

Διέταξε να κυματίσουν μεσίστιες οι σημαίες σε όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια για 30 ημέρες σε ένδειξη πένθους για τα θύματα[118]. Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 23 Απριλίου του 1995, ο Κλίντον μίλησε από την Οκλαχόμα Σίτι[119].

Δεν παραχωρήθηκε καμία μεγάλη ομοσπονδιακή οικονομική βοήθεια στους επιζήσαντες της επίθεσης, αλλά το ταμείο Murrah Fund που ιδρύθηκε αμέσως μετά τη βομβιστική επίθεση κατάφερε να προσελκύσει πάνω από 300.000 δολάρια ομοσπονδιακών επιχορηγήσεων[6]. Οι δωρεές προς την πόλη για τον σκοπό της ανακούφισης από τις καταστροφές και της αποζημίωσης των θυμάτων ανήλθαν σε πάνω από 40 εκατ. δολάρια[120]. Οι πόροι αρχικά διανεμήθηκαν σε οικογένειες που τους χρειάζονταν για να σταθούν ξανά στα πόδια τους, και τα υπόλοιπα διατηρήθηκαν σε καταπίστευμα για πιο μακροπρόθεσμες ιατρικές και ψυχολογικές ανάγκες[120]. Μέχρι το 2005, 18 εκατομμύρια δολάρια από τις δωρεές απέμειναν, ορισμένα από τα οποία προορίζονταν για την κάλυψη των εξόδων ώστε τα 219 που έχασαν έναν ή δύο γονείς να φοιτήσουν σε κολλέγιο[120]. Μια επιτροπή υπό την προεδρία του Daniel Kurtenbach της Goodwill Industries παρείχε οικονομική συνδρομή στους επιζώντες[121].

Διεθνείς αντιδράσεις

Οι διεθνείς αντιδράσεις στην επίθεση ποίκιλαν. Ο Πρόεδρος Κλίντον έλαβε πολλά μηνύματα συμπάθειας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από τη βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ του Ηνωμένου Βασιλείου, τον Γιάσερ Αραφάτ από την Οργάνωση για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και τον Narasimha Rao της Ινδίας[122]. Το Ιράν καταδίκασε την βομβιστική επίθεση ως επίθεση κατά αθώων ανθρώπων, αλλά και κατηγόρησε την πολιτική των ΗΠΑ για την υποκίνηση της. Ο βουλευτής του Κουβέιτ Ahmed Baqer δήλωσε: «Πρόκειται για μια εγκληματική πράξη. Καμία θρησκεία και κανένας νόμος δεν επιτρέπει τέτοιες ενέργειες. Πολλοί άμαχοι και παιδιά σκοτώθηκαν. Αυτό είναι ενάντια στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό είναι ενάντια στη λογική. Εμείς, ως κίνημα, απορρίπτουμε τις ενέργειες αυτού του είδους." [122] Άλλα συλλυπητήρια μηνύματα ήρθαν από τη Ρωσία, τον Καναδά, την Αυστραλία, τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από άλλες χώρες και οργανισμούς[122][123].

Πολλές χώρες προσφέρθηκαν να βοηθήσουν στις προσπάθειες διάσωσης και στην έρευνα. Η Γαλλία προσέφερε μια ειδική μονάδα διάσωσης[122], και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιτζάκ Ράμπιν προσφέρθηκε να στείλει πράκτορες με «αντι-τρομοκρατική τεχνογνωσία» για να βοηθήσει στην έρευνα[123]. Ο Πρόεδρος Κλίντον αρνήθηκε την προσφορά του Ισραήλ, θεωρώντας ότι η αποδοχή της θα αύξανε τα αντιμουσουλμανικά αισθήματα και θα έθετε σε κίνδυνο τους Αμερικανούς μουσουλμάνους[117].


Δίκες και καταδίκη των δραστών

Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (FBI), είχε την ευθύνη της επίσημης έρευνας, γνωστή ως OKBOMB , με τον Weldon L. Kennedy ειδικό πράκτορα επικεφαλής. Ο Kennedy επέβλεπε ομοσπονδιακό, πολιτειακό και τοπικό προσωπικό σωμάτων ασφαλείας 900 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων 300 πρακτόρων του FBI, 200 αξιωματικών από την Αστυνομία της Οκλαχόμα Σίτι, 125 μέλη της Εθνικής Φρουράς της Οκλαχόμα και 55 αξιωματικούς της Υπηρεσίας Δημοσίας Ασφάλειας της Οκλαχόμα. Η ομάδα εργασίας της συγκεκριμένης εγκληματικής ενέργειας θεωρήθηκε ως η μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της έρευνας για τη δολοφονία του προέδρου Τζον Φ. Κέννεντυ. Η OKBOMB ήταν η μεγαλύτερη ποινική υπόθεση στην ιστορία της Αμερικής, κατά την οποία πράκτορες του FBI διενήργησαν 28.000 εξετάσεις μαρτύρων, συγκέντρωσαν 3,2 τόνους αποδεικτικών στοιχείων και συνέλλεξαν σχεδόν ένα δισεκατομμύριο επιμέρους πληροφορίες. Ο ομοσπονδιακός δικαστής Richard Paul Matsch διέταξε τον τόπο διεξαγωγής της δίκης να μετακινηθεί από την Οκλαχόμα Σίτι στο Ντένβερ του Κολοράντο, αιτιολογώντας ότι οι κατηγορούμενοι δεν θα ήταν σε θέση να έχουν μια δίκαιη δίκη στην Οκλαχόμα. Η έρευνα οδήγησε στις ξεχωριστές δίκες και καταδίκες των Μακβέι, Νίκολς και Φόρτιερ.

Τίμοθι Μακβέι

Οι εισαγωγικές αγορεύσεις στην δίκη του Μακβέι άρχισαν στις 24 Απριλίου 1997. Το κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών ως κατηγορούσα αρχή εκπροσωπήθηκε από μια ομάδα εισαγγελέων με επικεφαλής τον Joseph Hartzler. Στην εισαγωγική αγόρευσή του ο Hartzler περιέγραψε τα κίνητρα του Μακβέι και τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του. Ο Μακβέι, είπε, είχε αναπτύξει ένα μίσος κατά της κυβέρνησης κατά την θητεία του στον στρατό, μετά την ανάγνωση του βιβλίου The Turner Diaries. Οι πεποιθήσεις του ενδυναμώθηκαν από αυτό που θεώρησε ως ιδεολογική αντίθεση των παραστρατιωτικών σε αυξήσεις των φόρων και την ψήφιση του Brady Bill (ενός νόμου που για πρώτη φορά εισήγαγε ελέγχους στο ιστορικό των υποψήφιων αγοραστών όπλων) και ενισχύθηκαν περαιτέρω από το γεγονότα στο Γουέηκο και το Ruby Ridge. Η κατηγορούσα αρχή κάλεσε 137 μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένων του Μάικλ Φόρτιερ και της συζύγου του Λόρι, και της αδελφής του Μακβέι, της Τζένιφερ Μακβέι, που όλοι τους επιβεβαίωσαν με τις καταθέσεις τους το μίσος για την κυβέρνηση και την επιθυμία του να αναλάβει στρατιωτική δράση εναντίον της. Το ζεύγος Φόρτιερ κατέθεσε ότι Μακβέι τους είχε πει για τα σχέδιά του να ανατινάξει το ομοσπονδιακό κτίριο Alfred Π. Murrah. Ο Μάικλ αποκάλυψε ότι ο Μακβέι είχε επιλέξει την ημερομηνία και η Λόρι κατέθεσε ότι έφτιαξε την πλαστή ταυτότητα που ο Μακβέι χρησιμοποίησε για να νοικιάσει το φορτηγό από την Ryder .

Μακβέι εκπροσωπήθηκε από μια ομάδα έξι βασικών συνηγόρων με επικεφαλής τον Stephen Jones. Σύμφωνα με την άποψη του Douglas O. Linder (νομικού και καθηγητή σε αμερικανικά πανεπιστήμια), ο Μακβέι ήθελε από τον Jones να παρουσιάσει μια γραμμή άμυνας βασισμένη στην «αναγκαιότητα», σύμφωνα με την οποία θα υποστήριζαν ότι ήταν σε "επικείμενο κίνδυνο" από την κυβέρνηση (ότι η επίθεση που πραγματοποίησε είχε ως στόχο την πρόληψη μελλοντικών εγκλημάτων από την κυβέρνηση, παραπλήσια των περιστατικών του Γουέηκο και του Ruby Ridge) Η επιχειρηματολογία του Μακβέι υποστήριζε ότι « επικείμενη» δεν σημαίνει «άμεση»: «Αν ένας κομήτης κατευθύνεται σε πορεία σύγκρουσης με την Γη, και είναι έξω από την τροχιά του Πλούτωνα, δεν είναι μια άμεση απειλή για τη Γη, αλλά είναι μια επικείμενη απειλή.» Παρά τις επιθυμίες του Μακβέι, ο Jones προσπάθησε να υποσκάψει την αξιοπιστία της κατηγορούσας αρχής, σε μια προσπάθεια να θεμελιώσει εύλογη αμφιβολία για την ενοχή. Ο Jones, εξάλλου, πίστευε ότι ο Μακβέι ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης συνωμοσίας, και προσπάθησε να τον παρουσιάσει ως "αποδιοπομπαίο τράγο". Ωστόσο, ο Μακβέι διαφώνησε με τον Jones διαφωνώντας με αυτήν την δόμηση της υπεράσπισής του. Μετά από μια ακρόαση, ο δικαστής Matsch αποφάνθηκε ότι τα στοιχεία που αφορούν την υποτιθέμενη ευρύτερη συνωμοσία ήταν υπερβολικά επουσιώδη για να γίνουν παραδεκτά. Εκτός από το επιχείρημα ότι η βομβιστική επίθεση δεν θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί από δύο άνδρες και μόνο, ο Jones προσπάθησε να δημιουργήσει βάσιμες αμφιβολίες με το επιχείρημα ότι κανείς δεν είχε δει τον Μακβέι κοντά στον τόπο του εγκλήματος, καθώς και ότι η έρευνα για τη βομβιστική επίθεση διήρκεσε μόλις δύο εβδομάδες . Ο Jones κάλεσε 25 μάρτυρες σε ένα χρονικό διάστημα μίας εβδομάδας, συμπεριλαμβανομένου του Dr. Frederic Whitehurst. Παρά το γεγονός ότι ο Whitehurst περιέγραψε την προχειρότητα της έρευνας του FBI στο σημείο της επίθεσης και το χειρισμό από αυτό των βασικών αποδεικτικών στοιχείων, δεν ήταν σε θέση να καταδείξει συγκεκριμένα στοιχεία που ήξερε να έχουν αλλοιωθεί .

Ένα βασικό σημείο αντιπαράθεσης στην υπόθεση ήταν το μη αντιστοιχισμένο αριστερό πόδι που βρέθηκε μετά τη βομβιστική επίθεση. Αν και αρχικά εθεωρείτο ότι προερχόταν από άνδρα, αργότερα πιστοποιήθηκε ότι ανήκε στην Lakesha Levy, μέλος του προσωπικού της Πολεμικής Αεροπορίας που σκοτώθηκε στην βομβιστική επίθεση . Το φέρετρο της Levy έπρεπε να ανοιχθεί εκ νέου, ώστε να της πόδι θα μπορούσε να αντικαταστήσει ένα άλλο μη αντιστοιχισμένο πόδι που είχε προηγουμένως ταφεί με τη σωρό της. Το μη αντιστοιχισμένο πόδι είχε ταριχευθεί, κάτι που δεν επέτρεψε στις αρχές να εξαγάγουν DNA ώστε να ταυτοποιήσουν τον ιδιοκτήτη του. Ο Jones υποστήριξε ότι το πόδι θα μπορούσε να ανήκει σε έναν άλλο βομβιστή, ενδεχομένως τον «Άγνωστο Άνδρα νο. 2». Η κατηγορούσα αρχή αμφισβήτησε τον ισχυρισμό, λέγοντας ότι το πόδι θα μπορούσε να ανήκει σε οποιοδήποτε από τα οκτώ θύματα που είχαν θαφτεί χωρίς αριστερό πόδι.

Πολυάριθμες επιζήμιες διαρροές ανέκυψαν, που φαίνονταν να προέρχονται από συνομιλίες μεταξύ του Μακβέι και των συνηγόρων υπεράσπισής του. Περιελάμβαναν μια ομολογία που, όπως ελέχθη, εκ παραδρομής συμπεριελήφθη σε ένα δίσκο υπολογιστή που δόθηκε στον Τύπο, για την οποία ο Μακβέι πίστευε ότι έθετε σε σοβαρό κίνδυνο τις πιθανότητές του σε μια δίκαιη δίκη. Στους εκπροσώπους και των δύο πλευρών επιβλήθηκε εντολή που απαγόρευε, για το χρονικό διάστημα που θα διαρκούσε η δίκη, οποιαδήποτε δημόσια δήλωση προς τον τύπο σχολιαστική των ζητημάτων με τα αποδεικτικά στοιχεία, τις διαδικασίες, ή απόψεις σχετικά με την εξέλιξη της δίκης. Στην υπεράσπιση επετράπη να εισάγει στα αποδεικτικά στοιχεία έξι σελίδες από μία έκθεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης συνολικής έκτασης 517 σελίδων η οποία επέκρινε το εγκληματολογικό εργαστήριο του FBI και τον David Williams, έναν από τους εμπειρογνώμονες εκρηκτικών της υπηρεσίας, για αναγωγή σε αντιεπιστημονικά και μεροληπτικά συμπεράσματα. Η έκθεση υποστήριξε ότι ο Williams είχε εργαστεί προς τα πίσω στην έρευνα και όχι βασίζοντας τις διαπιστώσεις του σε ιατροδικαστικά στοιχεία.

Οι ένορκοι διασκέφτηκαν για 23 ώρες. Στις 2 Ιουνίου, 1997, ο Μακβέι κρίθηκε ένοχος για έντεκα κατηγορίες για φόνο και συνωμοσία. Παρόλο που η υπεράσπιση υποστήριξε την επιβολή της μειωμένης ποινής της ισόβιας κάθειρξης, ο Μακβέι καταδικάστηκε σε θάνατο. Τον Μάιο του 2001, το FBI ανακοίνωσε ότι δεν είχε κοινοποιήσει στον συνήγορο υπεράσπισης του Μακβέι πάνω από 3.000 έγγραφα. Η εκτέλεση αναβλήθηκε για ένα μήνα ώστε η υπεράσπιση να εξετάσει τα έγγραφα. Στις 6 Ιουνίου, ο ομοσπονδιακός δικαστής Richard Paul Matsch έκρινε ότι τα έγγραφα δεν θα απεδείκνυαν την αθωότητα του Μακβέι και διέταξε την υλοποίηση της εκτέλεσης. Αφότου ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ενέκρινε την εκτέλεση (ο Μακβέι ήταν ομοσπονδιακός κρατούμενος και ο ομοσπονδιακός νόμος υπαγορεύει ότι ο Πρόεδρος πρέπει να εγκρίνει την εκτέλεση των ομοσπονδιακών φυλακισμένων), εκτελέσθηκε με θανατηφόρο ένεση σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα των ΗΠΑ, στο Terre Haute, της Ιντιάνα, στις 11 Ιουνίου. Η εκτέλεση αυτή μεταδόθηκε μέσω κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης, έτσι ώστε οι συγγενείς των θυμάτων να μπορέσουν να γίνουν αυτόπτες μάρτυρες του θανάτου του . Η εκτέλεση του Μακβέι ήταν η πρώτη ομοσπονδιακή εκτέλεση για 38 χρόνια .

Ο Τέρι Νίκολς

Ο Τέρι Νίκολς δικάστηκε δύο φορές. Αρχικά δικάστηκε από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση το 1997 και κρίθηκε ένοχος εγκληματικής οργάνωσης για την κατασκευή ενός όπλου μαζικής καταστροφής και για οκτώ ανθρωποκτονίες ομοσπονδιακών υπαλλήλων από αμέλεια. Αφού καταδικάστηκε στις 4 Ιουνίου 1998 σε ισόβια χωρίς αναστολή, η πολιτεία της Οκλαχόμα το 2000 επεδίωξε την θανατική του καταδίκη για 161 ανθρωποκτονίες (160 θύματα που δεν ανήκαν στην ομοσπονδιακή κρατική μηχανή και ένα έμβρυο). Στις 26 Μαΐου του 2004 οι ένορκοι τον έκριναν ένοχο για όλες τις κατηγορίες, αλλά οδηγήθηκαν αδιέξοδο για το θέμα της καταδίκης του σε θάνατο. Ο προεδρεύων δικαστής Steven W. Taylor όρισε την ποινή σε 161 συναπτές ισόβιες κάθειρξης χωρίς τη δυνατότητα αναστολής. Τον Μάρτιο του 2005, ερευνητές του FBI, ακολουθώντας μια πληροφορία, έψαξαν μια παραχωμένη στο έδαφος κρυψώνα στην πρώην κατοικία του Νίκολς και βρήκαν επιπλέον εκρηκτικά που είχαν διαφύγει της αρχικής έρευνας που έγινε όταν συνελήφθη ο Νίκολς. Το 2009 ο Νίκολς κρατείτο στην ομοσπονδιακή φυλακή ADX Florence Federal Prison.

Μάικλ Φόρτιερ

Ο Μάικλ και η Λόρι Φόρτιερ θεωρήθηκαν συνεργοί για καθώς τελούσαν εκ των προτέρων σε γνώση της σχεδιαζόμενης επίθεσης. Εκτός του ότι ο Μάικλ είχε βοηθήσει τον Μακβέι να εντοπίσει το ομοσπονδιακό κτίριο, η Λόρι τον είχε βοηθήσει να πλαστικοποιήσει ένα πλαστό δίπλωμα αυτοκινήτου που χρησιμοποιήθηκε αργότερα να νοικιάσει το φορτηγό από την εταιρεία Ryder. Ο Μάικλ συμφώνησε να καταθέσει εναντίον του Μακβέι του Νίκολς με αντάλλαγμα μειωμένη ποινή και ασυλία για τη σύζυγό του. Καταδικάστηκε στις 27 Μαΐου 1998 σε φυλάκιση δώδεκα ετών και χρηματική ποινή 75.000 δολαρίων για την μη προειδοποίηση των αρχών για την επίθεση. Στις 20 Ιανουαρίου του 2006, μετά από έκτιση δέκα ετών και έξι μηνών, συμπεριλαμβανομένου και του χρόνου που ήδη είχε εκτίσει, ο Φόρτιερ απελευθερώθηκε για καλή συμπεριφορά, εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Προστασίας Μαρτύρων και απέκτησε νέα ταυτότητα .

Άλλοι

Ποτέ δεν ταυτοποιήθηκε κάποιος «Άγνωστος Άνδρας νο. 2», τίποτα βέβαιο δεν αναφέρθηκε ποτέ για τον ιδιοκτήτη του μη αντιστοιχισμένου ακρωτηριασμένου ποδιού και το κράτος ποτέ δεν ερεύνησε ανοιχτά οποιονδήποτε άλλον σχετικά με την επίθεση. Παρόλο που οι υπερασπιστικές ομάδες στις δίκες τόσο του Μακβέι όσο και του Νίκολς υποστήριξαν ότι ήταν αναμεμειγμένοι και άλλοι δράστες, ο δικαστής Steven W. Taylor δεν εντόπισε κανένα αξιόπιστο, σχετικό ή νόμιμα παραδεκτό αποδεικτικό στοιχείο, από οποιονδήποτε άλλον εκτός από τον Μακβέι και τον Νίκολς που είχε άμεση συμμετοχή στην επίθεση. Όταν ο Μακβέι ρωτήθηκε αν υπήρχαν και άλλοι συνεργοί στην βομβιστική επίθεση, απάντησε: "Διότι η αλήθεια είναι πως ανατίναξα την κτίριο Murrah, και δεν είναι κάπως τρομακτικό ότι ένας άνθρωπος θα μπορούσε να προκαλέσει αυτό το είδος της κόλασης;" Το πρωί της εκτέλεσης του Μακβέι μια επιστολή κυκλοφόρησε στην οποία είχε γράψει "Για τους σκληροπυρηνικοί εκείνους υποστηρικτές θεωριών συνωμοσίας που θα αρνηθούν να το πιστέψουν, αντιστρέφω το ερώτημα και τους λέω: Δείξτε μου πού χρειαζόμουν οποιονδήποτε άλλον. Στην χρηματοδότηση; Στην επιμελητεία; Στις εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις; Στο διανοητικό μου δυναμικό; Στην στρατηγική; ... Δείξτε μου πού χρειαζόμουν έναν σκοτεινό μυστηριώδη «κύριο Χ"! "

Επακόλουθα

Οι μεγαλύτερες απώλειες σε ζωές αμερικανών πολιτών σε τρομοκρατικό συμβάν πριν την επίθεση της Οκλαχόμα είχαν επέλθει το 1988, στην ανατίναξη πάνω από το Ηνωμένο Βασίλειο της πτήσης 103 της Pan Am, που σκότωσε 189 ανθρώπους. Η επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι ήταν η δολοφονικότερη τρομοκρατική ενέργεια κατά των ΗΠΑ επί αμερικανικού εδάφους μέχρι τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001. Σύμφωνα με υπολογισμούς περίπου 387.000 άνθρωποι στην ευρύτερη περιοχή της Οκλαχόμα Σίτι (δηλαδή το ένα τρίτο του πληθυσμού) ήξερε κάποιον που επηρεάστηκε άμεσα από τους βομβαρδισμούς.

Εντός 48 ωρών από την επίθεση, και με τη βοήθεια της General Services Administration (GSA, μια κυβερνητική υπηρεσία υποστήριξης των ομοσπονδιακών υπηρεσιών), οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες που είχαν γίνει στόχος της επίθεσης μπόρεσαν να συνεχίσουν την λειτουργία τους σε άλλα μέρη της πόλης. Σύμφωνα με τον Mark Potok, διευθυντή του τμήματος Πληροφοριών έργου στο Southern Poverty Law Center, τα σώματα ασφαλείας απέτρεψαν πάνω από 60 εγχώριες τρομοκρατικές ενέργειες μεταξύ του 1995 και του 2005. Οι επιθέσεις αποτράπηκαν λόγω των μέτρων που θεσπίστηκαν από την τοπική και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για να αυξηθεί η ασφάλεια των υψηλής προτεραιότητας στόχων και η παρακολούθηση της δραστηριότητας ομάδων μίσους εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Potok αποκάλυψε ότι το 1996 υπήρχαν περίπου 858 εγχώριες ομάδες παραστρατιωτικών και άλλων αντικυβερνητικών αλλά ο αριθμός τους μειώθηκε σε 152 το 2004. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την τρομοκρατική επίθεση, το FBI προσέλαβε 500 επιπλέον πράκτορες για τη έρευνα πάνω σε πιθανές εγχώριες τρομοκρατικές επιθέσεις.

Νομοθεσία

Ως επακόλουθο της επίθεσης το κράτος των ΗΠΑ θέσπισε αρκετά νομοθετήματα, ιδίως ο «Αντιτρομοκρατικός Νόμος και επιβολή της θανατικής ποινής» (Antiterrorism and Effective Death Penalty Act), του 1996. Πάνω στο ζήτημα των δικών των συνωμοτών οι οποίες μεταφέρθηκαν σε άλλη πολιτεία, ο «Διευκρινιστικός νόμος για την συμμετοχή των θυμάτων ως διαδίκων» (Victim Allocution Clarification Act) που υπεγράφη στις 20 του Μάρτη του 1997 από τον Πρόεδρο Κλίντον επέτρεπε στα θύματα των επιθέσεων (και τα θύματα των άλλων τυχόν μελλοντικών πράξεων βίας) το δικαίωμα να παρακολουθούν τις δίκες και να καταθέτουν βαρύνουσες μαρτυρίες κατά την διαδικασία της επιμέτρησης των ποινών. Αναφορικά με την ψήφιση αυτού, ο Κλίντον δήλωσε ότι "όταν κάποιος ή κάποια είναι θύμα, θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της ποινικής διαδικασίας, και όχι απ’ έξω κοιτώντας προς τα μέσα»

Στα χρόνια που ακολούθησαν την επίθεση, οι επιστήμονες, οι ειδικοί στον τομέα της ασφάλειας, και η ATF αιτήθηκαν από το Κογκρέσο να επιβάλει νομοθεσία που θα απαιτούσε από τους πελάτες να εμφανίζουν ταυτότητα κατά την αγορά λιπασμάτων νιτρικού αμμωνίου και από τους πωλητές να τηρούν αρχεία πωλήσεων. Οι επικριτές αντέτειναν ότι οι γεωργοί χρησιμοποιούν νόμιμα μεγάλες ποσότητες από το λίπασμα, και έως το 2009, μόνο η Νεβάδα και η Νότια Καρολίνα απαιτούν ταυτοποίηση από τους αγοραστές. Τον Ιούνιο του 1995, το Κογκρέσο θέσπισε νομοθεσία που απαιτεί την ενσωμάτωση χημικών ουσιών ιχνηλασιμότητας (taggants) στον δυναμίτη και σε άλλες εκρηκτικές ύλες, ούτως ώστε μια βόμβα να οδηγήσει στον κατασκευαστή της. Το 2008 η εταιρεία Honeywell ανακοίνωσε ότι είχε αναπτύξει ένα αζωτούχο λίπασμα που δεν μπορεί να εκραγεί όταν αναμειχθεί με πετρέλαιο. Από το 2008 η εταιρεία, με τη βοήθεια του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, εργαζόταν για την ανάπτυξη του λιπάσματος για εμπορική χρήση.

Ασφάλεια και κατασκευή κτιρίων

Στις εβδομάδες που ακολούθησαν τη βομβιστική επίθεση, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση διέταξε όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια σε όλες τις μεγάλες πόλεις να περικυκλωθούν με προκατασκευασμένα τσιμεντένια οδοφράγματα για την πρόληψη παρόμοιων επιθέσεων. Στο πλαίσιο ενός πιο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την ασφάλεια των αμερικανικών ομοσπονδιακών κτιρίων, τα περισσότερα από αυτά τα προσωρινά οδοφράγματα έχουν πλέον αντικατασταθεί με μόνιμα κιγκλιδώματα ασφαλείας, τα οποία είναι αισθητικά καλύτερα και είναι βαθιά πακτωμένα στο έδαφος για στιβαρότητα. Επιπλέον, όλα τα νέα ομοσπονδιακά κτίρια πρέπει εφεξής να κατασκευάζονται με περιφράξεις ανθεκτικές σε φορτηγά οχήματα και με ευρεία χωροταξικά περιθώρια από τους γύρω δρόμους ώστε να ελαχιστοποιήσουν την ευπάθειά τους σε φορτηγά-βόμβες. Τα κτίρια του FBI, για παράδειγμα, πρέπει να οικοδομούνται τριάντα μέτρα μακριά από την κυκλοφορία των οχημάτων. Το συνολικό κόστος της βελτίωσης της ασφάλειας στα ομοσπονδιακά κτίρια σε όλη τη χώρα ως απάντηση στην επίθεση ξεπέρασε τα 600 εκατομμύρια δολάρια.

Το ομοσπονδιακό κτίριο Murrah είχε θεωρηθεί τόσο ασφαλές ώστε απασχολούσε μόνο έναν φρουρό ασφαλείας. Τον Ιούνιο του 1995, η GSA εξέδωσε την έκθεση «Αξιολόγηση αδυναμιών ασφάλειας των ομοσπονδιακών εγκαταστάσεων» (Vulnerability Assessment of Federal Facilities, επίσης γνωστή ως The Marshals Report), τα πορίσματα της οποίας οδήγησαν σε μια διεξοδική αξιολόγηση της ασφάλειας σε όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια και ένα σύστημα για την ταξινόμηση των κινδύνων σε πάνω από 1.300 ομοσπονδιακές εγκαταστάσεις που ανήκουν ή μισθώνονται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Οι ομοσπονδιακές τοποθεσίες χωρίστηκαν σε πέντε επίπεδα ασφάλειας που κυμαίνονται από Επίπεδο 1 (ελάχιστες ανάγκες ασφαλείας) έως Επίπεδο 5 (ανώτατο). Το κτίριο Alfred P. Murrah θεωρήθηκε κτίριο επιπέδου 4. Μεταξύ των 52 βελτιώσεων ασφαλείας ήταν η κατασκευή φυσικών εμποδίων, κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης, σχεδιασμό του χώρου και της πρόσβασης, την ενίσχυση του εξωτερικού χώρου των κτιρίων για την αύξηση της ανθεκτικότητας σε τυχόν έκρηξη, συστήματα κουφωμάτων που μειώνουν την εκτόξευση θραυσμάτων γυαλιού και θανάτων, καθώς και κατασκευαστικό κτιριακό σχεδιασμό για την αποτροπή της κατάρρευσης.

Η επίθεση οδήγησε σε βελτιώσεις από άποψη μηχανικής που επιτρέπουν την καλύτερη αντοχή των κτιρίων σε τεράστιες δυνάμεις, βελτιώσεις ενσωματώθηκαν στο σχεδιασμό του νέου ομοσπονδιακού κτιρίου της Οκλαχόμα Σίτυ. Η σειρά ντοκιμαντέρ του τηλεοπτικού καναλιού National Geographic Channel, «Seconds From Disaster» υποστήριξε ότι το κτίριο Murrah πιθανώς θα είχε επιζήσει από την έκρηξη αν είχε χτιστεί σύμφωνα με το αντισεισμικό κανονισμό της Καλιφόρνιας.

Συζήτηση για τη φύση της αντίστασης στην κυρίαρχη ιδεολογία

Ακόμα και πολλοί που συμφωνούσαν με ορισμένες από τις πολιτικές απόψεις του Μακβέι θεώρησαν την πράξη του ως αντιπαραγωγική, με μεγάλο μέρος της κριτικής να εστιάζεται στους θανάτους αθώων παιδιών. Επικριτές εξέφρασαν πικρία ότι ο Μακβέι δεν δολοφόνησε συγκεκριμένους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ο Μακβέι είχε πράγματι εξετάσει το ενδεχόμενο των δολοφονιών της Υπουργού Δικαιοσύνης Janet Reno και άλλων αντί της επίθεσης σε κτίριο και μετά τη βομβιστική επίθεση είπε ότι μερικές φορές ευχόταν να είχε πραγματοποιήσει μια σειρά δολοφονιών αντί αυτής. Όσοι εξέφρασαν τη συμπάθειά τους για τον Μακβέι στις περισσότερες περιπτώσεις περιγράφουν την πράξη του ως πράξη πολέμου, όπως στην περίπτωση του δοκιμίου του Γκορ Βιντάλ «Η σημασία του Τίμοθι Μακβέι». Άλλοι δημοσιογράφοι τον συνέκριναν με τον John Brown, έναν επαναστάτη πολέμιο της δουλείας της εποχής ακριβώς πριν τον αμερικανικό εμφύλιο.

Ο Μακβέι πίστευε ότι η βομβιστική επίθεση είχε θετικό αντίκτυπο στην κυβερνητική πολιτική. Προς απόδειξη του παραπάνω αναφέρθηκε στην ειρηνική επίλυση της αντιπαράθεσης με το κίνημα των Montana Freemen το 1996, την εξωδικαστική διευθέτηση ύψους 3.100.000 δολαρίων στην υπόθεση μεταξύ της κυβέρνησης και του Randy Weaver και των τέκνων του, τέσσερις μήνες μετά τη βομβιστική επίθεση, και τον τις δηλώσεις του Μπιλ Κλίντον τον Απρίλιο 2000 στις οποίες εξέφρασε τη λύπη του για την απόφασή του να γίνει εισβολή στο κτιριακό συγκρότημα των Branch Davidian. Ο Μακβέι δήλωσε, «Από τη στιγμή που θα ματώσεις την μύτη του ψευτοπαλικαρά και ξέρει ότι πρόκειται να δεχτεί και άλλη γροθιά, δεν θα ξανάρθει πίσω."

Θεωρίες συνωμοσίας

Διάφορες θεωρίες συνωμοσίας έχουν προταθεί για τα γεγονότα γύρω από τη βομβιστική επίθεση. Μερικές θεωρίες υποστηρίζουν ότι άτομα στην κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Μπιλ Κλίντον, γνώριζαν για την επικείμενη επίθεση και εκ προθέσεως παρέλειψαν να δράσουν επ’ αυτής της γνώσης. Άλλες θεωρίες επικεντρώνονται στο ενδεχόμενο πρόσθετων εκρηκτικών υλών εντός του κτιρίου και επιπλέον συνωμοτών που εμπλέκονταν στη βομβιστική επίθεση. Διάφορες θεωρίες υποστηρίζουν η επίθεση έγινε από την κυβέρνηση για να ενοχοποιηθεί το κίνημα των παραστρατιωτικών ή για να δοθεί η επίφαση για επιβολή αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, χρησιμοποιώντας τον Μακβέι ως αποδιοπομπαίο τράγο. Άλλες θεωρίες συνωμοσίας υποστηρίζουν ότι ξένοι πράκτορες, κυρίως ισλαμιστές τρομοκράτες, συμμετείχαν στη βομβιστική επίθεση. Οι ειδικοί έχουν αμφισβητήσει τις θεωρίες και οι φάκελοι των κυβερνητικών ερευνών έχουν ανοίξει κατά καιρούς προς εξέταση των θεωριών.

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 «Victims of the Oklahoma City bombing». USA Today. Associated Press. June 20, 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovK3hIw. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Shariat, Sheryll (December 1998). «Summary of Reportable Injuries in Oklahoma». Oklahoma State Department of Health. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις January 10, 2008.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια); Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |date=, |archivedate= (βοήθεια)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «Oklahoma City Police Department Alfred P. Murrah Federal Building Bombing After Action Report» (PDF). Terrorism Info. σελ. 58. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις July 3, 2007.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archivedate= (βοήθεια)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Case Study 30: Preventing glass from becoming a lethal weapon». Safety Solutions Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 13, 2007.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archivedate= (βοήθεια)
  5. ↑ 5,0 5,1 Hewitt, Christopher (2003). Understanding Terrorism in America: from the Klan to al Qaeda. Routledge. σελ. 106. ISBN 978-0-415-27765-5.  Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα <ref> • όνομα " UnderstandingTerror106 " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Responding to Terrorism Victims: Oklahoma City and Beyond: Chapter II: The Immediate Crisis Response». U.S. Department of Justice. October 2000. Ανακτήθηκε στις March 24, 2009.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate=, |date= (βοήθεια)
  7. ↑ 7,0 7,1 «FEMA Urban Search And Rescue (USAR) Summaries» (PDF). Federal Emergency Management Agency. σελ. 64. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις September 27, 2006.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archivedate= (βοήθεια)
  8. ↑ 8,0 8,1 «Timothy McVeigh is apprehended» (Video, 3 minutes). NBC News Report. April 22, 1995. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovbHymi. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Ottley, Ted (April 14, 2005). «License Tag Snag». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woveWodn. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Witkin, Gordon (September 28, 1997). «Terrorist or Family Man? Terry Nichols goes on trial for the Oklahoma City bombing». U.S. News & World Report. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovgobLz. 
  11. ↑ Feldman, Paul (June 18, 1995). «Militia Groups Growing, Study Says Extremism: Despite negative publicity since Oklahoma bombing, membership has risen, Anti-Defamation League finds» (Fee required). Los Angeles Times. http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/21526848.html?dids=21526848:21526848&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Jun+18%2C+1995&author=PAUL+FELDMAN&pub=Los+Angeles+Times+%28pre-1997+Fulltext%29&desc=Militia+Groups+Growing%2C+Study+Says+Extremism%3A+Despite+negative+publicity+since+Oklahoma+bombing%2C+membership+has+risen%2C+Anti-Defamation+League+finds.&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις April 7, 2010. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «McVeigh offers little remorse in letters». Associated Press. The Topeka Capital-Journal. June 10, 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovjJCKV. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Serano, Richard. One of Ours: Timothy McVeigh and the Oklahoma City Bombing. σελίδες 139–141. 
  14. ↑ «Lessons learned, and not learned, 11 years later». Associated Press. MSNBC. April 16, 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovkrtuQ. 
  15. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. vii. ISBN 1-55553-300-0. 
  16. ↑ Talley, Tim (April 17, 2006). «Experts fear Oklahoma City bombing lessons forgotten». The San Diego Union-Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovnL4EG. 
  17. ↑ Blejwas, Andrew (Summer 2005). «Almost 60 Terrorist Plots Uncovered in the U.S.: Terror From the Right». Southern Poverty Law Center. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovpSfwl. 
  18. ↑ Swickard, Joe (May 11, 1995). «The Life Of Terry Nichols». The Seattle Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovr8qZG. 
  19. ↑ «Bombing Trial». Online Focus (Public Broadcasting Service). May 13, 1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovt1atA. 
  20. ↑ Johnson, Kevin (April 16, 2010). «As Okla. City date nears, militias seen as gaining strength». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovu0jmC. 
  21. ↑ Means, Marianne (April 20, 1996). «Search for meaning produces scapegoats» (Fee required). The Tampa Tribune. http://pqasb.pqarchiver.com/tampatribune/access/38315217.html?dids=38315217:38315217&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Apr+20%2C+1996&author=MARIANNE+MEANS&pub=Tampa+Tribune&desc=Search+for+meaning+produces+scapegoats&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις May 25, 2010. 
  22. ↑ Caesar, Ed (December 14, 2008). «The British Waco survivors». The Sunday Times (London). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wovyaIAB. 
  23. ↑ Baker, Al (April 22, 1995). «Revenge for Waco Strike Former Soldier is Charged in Okla. Bombing». New York Daily News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wow0p4iM. 
  24. ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 Collins, James (April 28, 1997). «Oklahoma City: The Weight of Evidence». Time: σελ. 1–8. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wow32pJd. 
  25. ↑ «McVeigh's Apr. 26 Letter to Fox News». Fox News. April 26, 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wow5v4MK. 
  26. ↑ Russakoff, Dale (July 2, 1995). «An Ordinary Boy's Extraordinary Rage». The Washington Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5wow95HCI. 
  27. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 224. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  28. ↑ 28,0 28,1 Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 167. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Michel, Lou. American Terrorist. σελίδες 168–169. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  30. ↑ Lewis, Carol W. (May/June 2000). «The Terror that Failed: Public Opinion in the Aftermath of the Bombing in Oklahoma City» (Registration required). Public Administration Review 60 (3): 201–210. doi:10.1111/0033-3352.00080. http://www.accessmylibrary.com/article-1G1-63060012/terror-failed-public-opinion.html. 
  31. ↑ 31,0 31,1 Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 226. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  32. ↑ Smith, Martin. «McVeigh Chronology». Frontline (Public Broadcasting Service). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/mainframe.php. 
  33. ↑ Scarpa Jr., Greg. «AP Report of Possible Subcommittee Inquiry into Oklahoma City Bombing, Recent Intelligence Concerning (a) Involvement of FBI Informant; and (b) Imminent Threat» (PDF). Forensic Intelligence International. http://forensic-intelligence.org/RRudman.pdf. Ανακτήθηκε στις June 5, 2009. 
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 Ottley, Ted. «Imitating Turner». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxMreE5. 
  35. ↑ 35,0 35,1 Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 201. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  36. ↑ 36,0 36,1 McCoy, Max (November 2004). «Timothy McVeigh and the neo-Nazi Bankrobbers». Fortean Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxP0H7c.  Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα <ref> • όνομα " ForteanRobbers " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο
  37. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελίδες 175–176. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  38. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελίδες 197–198. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  39. ↑ «Evidence builds up against Nichols in trial». Boca Raton News. Associated Press. December 16, 1997. http://news.google.com/newspapers?id=w_wSAAAAIBAJ&sjid=VI4DAAAAIBAJ&pg=3391,28284&dq=were+later+found+in+storage+shed+roger+moore+nichols. Ανακτήθηκε στις June 29, 2009. 
  40. ↑ Thomas, Jo (November 20, 1997). «Bomb Suspect Hid Cash, Ex-Wife Testifies». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/mainframe.php. 
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 Thomas, Jo (April 30, 1996). «For First Time, Woman Says McVeigh Told of Bomb Plan». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/mainframe.php. 
  42. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελίδες 163–164. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  43. ↑ Florio, Gwen (May 6, 1997). «McVeigh's Sister Takes the Stand Against Him He Spoke of Moving From Antigovernment Talk to Action, She Testified, and of Transporting Explosives». The Philadelphia Inquirer. 
  44. ↑ 44,0 44,1 Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 165. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  45. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα AmerTerror166.
  46. ↑ 46,0 46,1 Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 209. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  47. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 199. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  48. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 212. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  49. ↑ Rita, Cosby (April 15, 2005). «G-Men Recall Hunting Down McVeigh, Nichols». Fox News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxVTBGr. 
  50. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 215. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  51. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 216. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 52,3 52,4 52,5 Michel, Lou. American Terrorist. σελίδες 217–218. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  53. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 219. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  54. ↑ 54,0 54,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα web.mst.edu.
  55. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 220. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  56. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 228. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  57. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 229. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  58. ↑ Tim, Talley (April 15, 2004). «Man testifies axle of truck fell from sky after Oklahoma City bombing». The San Diego Union-Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxY5pwU. 
  59. ↑ «A Study of the Oklahoma City Bombing». Homeland Security Television. 2006, 10:42 λεπτά στο. 
  60. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 76. ISBN 0-679-44825-X. 
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 61,4 61,5 «The Oklahoma Department of Civil Emergency Management After Action Report» (PDF). Department of Central Services Central Printing Division. 1996. σελ. 77. Ανακτήθηκε στις June 26, 2009.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate= (βοήθεια)
  62. ↑ City Of Oklahoma City Document Management. Final Report. σελίδες 10–12. ISBN 0-87939-130-8. 
  63. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 52. ISBN 0-679-44825-X. 
  64. ↑ 64,0 64,1 «Responding to Terrorism Victims: Oklahoma City and Beyond: Chapter I, Bombing of the Alfred P. Murrah Federal Building». U.S. Department of Justice. October 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |date=, |archivedate= (βοήθεια)
  65. ↑ Mlakar, Sr., Paul F.; W. Gene Corley, Mete A. Sozen, Charles H. Thornton (August 1998). «The Oklahoma City Bombing: Analysis of Blast Damage to the Murrah Building». Journal of Performance of Constructed Facilities 12 (3): 113–119. doi:10.1061/(ASCE)0887-3828(1998)12:3(113). 
  66. ↑ Holzer, T. L.; Joe B. Fletcher, Gary S. Fuis, Trond Ryberg, Thomas M. Brocher, and Christopher M. Dietel (1996). «Seismograms Offer Insight into Oklahoma City Bombing». American Geophysical Union 77 (41): 393, 396–397. doi:10.1029/96EO00269. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις November 13, 2007. http://web.archive.org/web/20071113185155/http://www.agu.org/sci_soc/eosholzer.html. 
  67. ↑ 67,0 67,1 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελίδες 62–63. ISBN 1-55553-300-0. 
  68. ↑ «Library Factfiles: The Oklahoma City Bombing». The Indianapolis Star. August 9, 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxdTSa9. 
  69. ↑ Crogan, Jim (March 24, 2004). «Secrets of Timothy McVeigh». LA Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxfwicY. 
  70. ↑ 70,0 70,1 Zucchino, David (May 14, 1995). «Tracing a Trail to Destruction; The Clues from the Oklahoma City Bombing Have Led to; A Small Circle of Malcontents – Not a Wide Network» (Fee required). The Philadelphia Inquirer. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=PI&s_site=philly&p_multi=PI&p_theme=realcities&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EB32BF154308505&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις June 14, 2009. 
  71. ↑ Morava, Kim (February 24, 2009). «Trooper who arrested Timothy McVeigh shares story». Shawnee News-Star. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxnAntC. 
  72. ↑ 72,0 72,1 «Turning to evidence: axle and fingerprints». Kingman Daily Miner. Associated Press. April 21, 1997. http://news.google.com/newspapers?id=J3kNAAAAIBAJ&sjid=0VIDAAAAIBAJ&pg=5576,5737178&dq=mcveigh+business+card+fingerprint. Ανακτήθηκε στις June 27, 2009. 
  73. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 65. ISBN 1-55553-300-0. 
  74. ↑ 74,0 74,1 Ottley, Ted (April 14, 2005). «Innocence Lost». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxpd5h4. 
  75. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 270. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  76. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα HomelandStudyEpisode1107.
  77. ↑ «The Oklahoma City Bombing Case: The Second Trial». CourtTV News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 13, 2008.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archivedate= (βοήθεια)
  78. ↑ «Michael Moore didn't libel bomber's brother, court says». USA Today. Associated Press. February 20, 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxt8OBU. 
  79. ↑ Michel, Lou (April 29, 1995). «McVeigh Tried to Have Ammo Mailed His Sister Picked Up Supply After Store Refused His Request to Ship it» (Fee required). The Buffalo News. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=BN&p_theme=bn&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EAF988289421A5C&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις April 7, 2010. 
  80. ↑ Church, George J. (August 14, 1995). «The Matter of Tim McVeigh». Time: σελ. 2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxxb4RW. 
  81. ↑ Fuchs, Penny Bender (June 1995). «Jumping to Conclusions in Oklahoma City?». American Journalism Review. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxzF2pi. 
  82. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 63. ISBN 1-55553-300-0. 
  83. ↑ Figley, Charles R. treating Compassion Fatigue. σελ. 61. ISBN 1-58391-053-0. 
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 «April 19, 1995». World News Tonight With Peter Jennings. Κύκλος 31. April 19, 1995. ABC. 
  85. ↑ Thomas, Jo (May 23, 1997). «McVeigh Defense Team Suggests Real Bomber Was Killed in Blast». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woxzF2pi. 
  86. ↑ United States Department of Defense (January 25, 2005). «Design of Buildings to Resist Progressive Collapse» (PDF). General Services Administration, σελ. 14. http://www.gsa.gov/graphics/pbs/Standards_Design_of_Buildings_to_Resist_Progressive_Collapse.pdf. Ανακτήθηκε στις June 5, 2009. 
  87. ↑ 87,0 87,1 Mallonee, Sue; Sheryll Shariat, Gail Stennies, Rick Waxweiler, David Hogan, and Fred Jordan (1996). «Physical Injuries and Fatalities Resulting From the Oklahoma City Bombing» (PDF). Journal of the American Medical Association 276 (5): 382–387. doi:10.1001/jama.276.5.382. PMID 8683816. http://jama.ama-assn.org/cgi/reprint/276/5/382.pdf. 
  88. ↑ 88,0 88,1 Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 234. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  89. ↑ Romano, Lois (December 30, 1997). «Prosecutors Seek Death For Nichols». The Washington Post: σελ. A3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woy4xPtL. 
  90. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 82. ISBN 0-679-44825-X. 
  91. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελίδες 96–97. ISBN 0-679-44825-X. 
  92. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 73. ISBN 1-55553-300-0. 
  93. ↑ Michel, Lou. American Terrorist. σελ. 225. ISBN 0-06-039407-2.  Unknown parameter |coauthor= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  94. ↑ 94,0 94,1 Eddy, Mark. «April 19, 1995». The Denver Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woy701hs. 
  95. ↑ 95,0 95,1 95,2 Winthrop, Jim (July 1997). «The Oklahoma City Bombing: Immediate Response Authority and Other Military Assistance to Civil Authority (MACA)». The Army Lawyer. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |date=, |archivedate= (βοήθεια)
  96. ↑ Giordano, Geraldine. The Oklahoma City Bombing. σελ. 36. ISBN 0-8239-3655-4. 
  97. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 68. ISBN 0-679-44825-X. 
  98. ↑ Ottley, Ted (April 14, 2005). «The Oklahoma City Bombing: Bad Day Dawning». truTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woyHV6jm. 
  99. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 78. ISBN 0-679-44825-X. 
  100. ↑ 100,0 100,1 100,2 Solomon, John (September 26, 2002). «Gov't had missile in Murrah Building» (Registration required). Associated Press. http://www.highbeam.com/doc/1P1-67753739.html. Ανακτήθηκε στις June 5, 2009. 
  101. ↑ Talley, Tim (April 23, 2004). «Nichols Jury Hears Recording of Bombing» (Registration required). Associated Press. HighBeam Research. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woyOsr0w. 
  102. ↑ Driver, Don (April 23, 1995). «Rescuers search through chill for a miracle» (Registration required). San Antonio Express-News. http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=SAEC&p_theme=saec&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EAFE756F74387D9&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date:D&s_trackval=GooglePM. Ανακτήθηκε στις April 7, 2010. 
  103. ↑ Figley, Charles R. Treating Compassion Fatigue. σελ. 62. ISBN 1-58391-053-0. 
  104. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 103. ISBN 0-679-44825-X. 
  105. ↑ Giordano, Geraldine. The Oklahoma City Bombing. σελ. 34. ISBN 0-8239-3655-4. 
  106. ↑ Irving, Clive. In Their Name. σελ. 86. ISBN 0-679-44825-X. 
  107. ↑ Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελ. 140. ISBN 0-19-516107-6. 
  108. ↑ Stickney, Brandom M. All-American Monster. σελ. 234. ISBN 1-57392-088-6. 
  109. ↑ Candiotti, Susan (May 23, 1995). «Federal Building Demolition». CNN Interactive. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις March 8, 2008. http://web.archive.org/web/20080308170052/http://www.cnn.com/US/OKC/facts/Cleanup/Implosion5-23/index.html. 
  110. ↑ Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελίδες 142–144. ISBN 0-19-516107-6. 
  111. ↑ Linenthal, Edward. The Unfinished Bombing: Oklahoma City in American Memory. σελ. 47. ISBN 0-19-516107-6. 
  112. ↑ «$10 million collected for bombing victims». The Pantagraph. Associated Press. June 5, 1995. 
  113. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 60. ISBN 1-55553-300-0. 
  114. ↑ «San Diego Blood Bank History». San Diego Blood Bank. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archivedate= (βοήθεια)
  115. ↑ Heinrich, Janet (September 10, 2002). «Maintaining an Adequate Blood Supply Is Key to Emergency Preparedness» (PDF). Government Accountability Office. Ανακτήθηκε στις June 5, 2009.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |accessdate=, |date= (βοήθεια)
  116. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 46. ISBN 1-55553-300-0. 
  117. ↑ 117,0 117,1 Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελίδες 57–58. ISBN 1-55553-300-0. 
  118. ↑ Hamm, Mark S. Apocalypse in Oklahoma. σελ. 71. ISBN 1-55553-300-0. 
  119. ↑ Keating, Frank (August 31, 1999). «Where Terrorists Belong». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woydqATu. 
  120. ↑ 120,0 120,1 120,2 Witt, Howard (April 17, 2005). «Torment lingers in OK City». Chicago Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 27, 2011. http://www.webcitation.org/5woyfQS4l. 
  121. ↑ «Meet Our President/CEO». Goodwill Industries. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις April 26, 2007.  Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |archivedate= (βοήθεια)
  122. ↑ 122,0 122,1 122,2 122,3 «Friend, Foe United in Vilifying Attack Reaction: Compassion for victims' families, disgust at blast's callousness run as common threads through world leaders' responses» (Fee required). Los Angeles Times. April 21, 1995. http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/21401509.html?dids=21401509:21401509&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Apr+21%2C+1995&author=&pub=Los+Angeles+Times+%28pre-1997+Fulltext%29&desc=TERROR+IN+OKLAHOMA+CITY+Friend%2C+Foe+United+in+Vilifying+Attack+Reaction%3A+Compassion+for+victims%27+families%2C+disgust+at+blast%27s+callousness+run+as+common+threads+through+world+leaders%27+responses.&pqatl=google. Ανακτήθηκε στις April 7, 2010. 
  123. ↑ 123,0 123,1 «'How Deeply We Share the Sorrow' Rabin Also Offers Help; Boutros-Ghali Condemns 'Cowardly Attack'». St. Louis Post-Dispatch. April 20, 1995. 

Πρότυπο:Link FA


CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Oklahoma City bombing της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βομβιστική_επίθεση_της_Οκλαχόμα_Σίτι&oldid=2632385"