Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Τουρκμενικό αλφάβητο

Το '''[[Τουρκμενική γλώσσα|Τουρκμενικό]] αλφάβητο''' που χρησιμοποιείται για επίσημους σκοπούς στο [[Τουρκμενιστάν]] είναι ένα [[λατινικό αλφάβητο]] με βάση το [[τουρκικό αλφάβητο]], αλλά με αξιοσημείωτες διαφορές: το J χρησιμοποιείται αντί του τουρκικού C, Το W χρησιμοποιείται αντί του τουρκικού V, το Ž χρησιμοποιείται αντί του τουρκικού J, το Y χρησιμοποιείται αντί για το i χωρίς τελεία (I/ı); Ý χρησιμοποιείται αντί του τουρκικού συμφωνικού Υ. Τα γράμματα Ä και Ň έχουν προστεθεί για να αντιπροσωπεύουν τους ήχους {{IPA|[æ]}} και {{IPA|[ŋ]}}, αντίστοιχα. Η επιλογή του Y και Ý επηρεάζονται από τα κυριλλικά γράμματα И και Й, με το τελευταίο να γράφεται μερικές φορές ως И́.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η [[τουρκμενική γλώσσα]] απέκτησε γραπτή μορφή, χρησιμοποίησε το αραβικό αλφάβητο, αλλά το 1928 υιοθετήθηκε το [[λατινικό αλφάβητο]]. Το 1940, η ρωσική επιρροή στο σοβιετικό Τουρκμενιστάν προκάλεσε τη μετάβαση στο [[κυριλλικό αλφάβητο]] και δημιουργήθηκε ένα κυριλλικό τουρκμενικό αλφάβητο (που παρουσιάζεται παρακάτω στο πίνακα παράλληλα με τα Λατινικά). Όταν το Τουρκμενιστάν έγινε ανεξάρτητο το 1991, ο Πρόεδρος [[Σαπαρμουράτ Νιγιαζόφ|Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ]] ξεκίνησε αμέσως την επιστροφή στο λατινικό αλφάβητο. Όταν αποκαταστάθηκε, έτεινε να χρησιμοποιήσει μερικά ασυνήθιστα γράμματα, όπως το σύμβολο της [[Στερλίνα|λίρας]] ([[£]]), του [[Δολάριο ΗΠΑ|δολαρίου]] ([[$]]), του [[γιεν]] ([[¥]]), και του [[σεντ]] ([[¢]]), αλλά αντικαταστάθηκαν από πιο συμβατικά γράμματα. Οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που συνδυάστηκαν έφεραν τις αλλαγές στο αλφάβητο και ύστερα τις τροποποιήσεις του λατινικού αλφαβήτου, όπως τεκμηριώνεται από τη Βικτόρια Κλέμεντ (2008).

Το Τουρκμενιστάν εξακολουθεί να γράφεται συχνά με το [[αραβικό αλφάβητο]] σε άλλες χώρες όπου ομιλείται η γλώσσα και όπου κυριαρχεί η αραβική γραφή (όπως το [[Ιράν]] και το [[Αφγανιστάν]]).

== Εξέλιξη του λατινικού αλφαβήτου ==
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
!Τρέχων λατινικό (1999)
!Κυριλλικό
(1940–1993)
!ΔΦΑ
!Λατινικό
(1993–1999)
!Λατινικό
(σχέδιο, 1992)
!Λατινικό
(1927–1940)
|-
|'''A a'''
|А а
| class="IPA" |[a]
|A a
|A a
|A a
|-
|'''B b'''
|Б б
| class="IPA" |[b]
|B b
|B b
|B b
|-
|'''Ç ç'''
|Ч ч
| class="IPA" |[tʃ]
|Ç ç
|C c
|C c
|-
|'''D d'''
|Д д
| class="IPA" |[d]
|D d
|D d
|D d
|-
|'''E e'''
|Э э στην αρχή της λέξης
Е е όταν δεν βρίσκεται στην αρχή της λέξης
| class="IPA" |[e]
|E e
|E e
|E e
|-
|'''Ä ä'''
|Ә ә
| class="IPA" |[æ]
|Ä ä
|Ea ea
|Ә ә
|-
|'''F f'''
|Ф ф
| class="IPA" |[ɸ]
|F f
|F f
|F f
|-
|'''G g'''
|Г г
| class="IPA" |[g~ʁ]
|G g
|G g
|G g
|-
|'''H h'''
|Х х
| class="IPA" |[h~x]
|H h
|H h
|H/X h/x
|-
|'''I i'''
|И и
| class="IPA" |[i]
|I i
|I i
|I i
|-
|'''J j'''
|Җ җ
| class="IPA" |[dʒ]
|J j
|J j
|Ç ç
|-
|'''Ž ž'''
|Ж ж
| class="IPA" |[ʒ]
|£ ſ
|Jh jh
|Ƶ ƶ
|-
|'''K k'''
|К к
| class="IPA" |[k~q]
|K k
|K k
|K/Q k/q
|-
|'''L l'''
|Л л
| class="IPA" |[l]
|L l
|L l
|L l
|-
|'''M m'''
|М м
| class="IPA" |[m]
|M m
|M m
|M m
|-
|'''N n'''
|Н н
| class="IPA" |[n]
|N n
|N n
|N n
|-
|'''Ň ň'''
|Ң ң
| class="IPA" |[ŋ]
|Ñ ñ
|Ng ng
|Ŋ ŋ
|-
|'''O o'''
|О о
| class="IPA" |[o]
|O o
|O o
|O o
|-
|'''Ö ö'''
|Ө ө
| class="IPA" |[ø]
|Ö ö
|Q q
|Ө ө
|-
|'''P p'''
|П п
| class="IPA" |[p]
|P p
|P p
|P p
|-
|'''R r'''
|Р р
| class="IPA" |[r]
|R r
|R r
|R r
|-
|'''S s'''
|С с
| class="IPA" |[θ]
|S s
|S s
|S s
|-
|'''Ş ş'''
|Ш ш
| class="IPA" |[ʃ]
|$ ¢
|Sh sh
|Ş ş
|-
|'''T t'''
|Т т
| class="IPA" |[t]
|T t
|T t
|T t
|-
|'''U u'''
|У у
| class="IPA" |[u]
|U u
|U u
|U u
|-
|'''Ü ü'''
|Ү ү
| class="IPA" |[y]
|Ü ü
|V v
|Y y
|-
|'''W w'''
|В в
| class="IPA" |[β]
|W w
|W w
|V v
|-
|'''Y y'''
|Ы ы
| class="IPA" |[ɯ]
|Y y
|X x
| -
|-
|'''Ý ý'''
|Й й
| class="IPA" |[j]
|¥ ÿ
|Y y
|J j
|-
|'''Z z'''
|З з
| class="IPA" |[ð]
|Z z
|Z z
|Z z
|}

=== Παραδειγματικό κείμενο (Άρθρο 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα) ===

* Hemme adamlar öz mertebesi we hukuklary boýunça deň ýagdaýda dünýä inýärler. Olara aň hem wyždan berlendir we olar bir-birleri bilen doganlyk ruhundaky garaýyşda bolmalydyrlar. (Λατινικό 1999-σήμερα)
* Hemme adamlar öz mertebesi we hukuklary boÿunça deň ÿagdaÿda dünÿä inÿärler. Olara aň hem wyſdan berlendir we olar bir-birleri bilen doganlyk ruhundaky garaÿy¢da bolmalydyrlar. (Λατινικό 1993-1999)
* Hemme adamlar qz mertebesi we hukuklarx boyunca deng yagdayda dvnyea inyearler. Olara ang hem wxjhdan berlendir we olar bir-birleri bilen doganlxk ruhundakx garayxshda bolmalxdxrlar. (Λατινικό 1992-1993)
* Хемме адамлар өз мертебеси ве хукуклары боюнча дең ягдайда дүнйә инйәрлер. Олара аң хем выждан берлендир ве олар бир-бирлери билен доганлык рухундакы гарайышда болмалыдырлар. (Κυριλλικό)
* Hemme adamlar өz mertebesi ve hukuklarь bojunca deŋ jagdajda dynjә injәrler. Olara aŋ hem vьƶdan berlendir ve olar bir-birleri bilen doganlьk ruhundakь garajьşda bolmalьdьrlar. (Λατινικό 1927-1940)

== Γράφημα αντιστοιχίας ==
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
!Λατινικό γράμμα
!Κυριλλικό αντίστοιχο
!Αραβικό αντίστοιχο
!Φωνητική αξία
|-
|A a
|А а
|ا
| class="IPA" |{{IPA|[a, aː]}}
|-
|B b
|Б б
|ب
| class="IPA" |{{IPA|[b]}}
|-
|Ç ç
|Ч ч
|چ
| class="IPA" |{{IPA|[t͡ʃ]}}
|-
|D d
|Д д
|د
| class="IPA" |{{IPA|[d]}}
|-
|E e
|Е е
|اِ– ە
| class="IPA" |{{IPA|[je]}}, {{IPA|[e]}}
|-
|Ä ä
|Ә ә
|أ
| class="IPA" |{{IPA|[æ, æː]}}
|-
|F f
|Ф ф
|ف
| class="IPA" |{{IPA|[ɸ]}}
|-
|G g
|Г г
|غ - گ - ق
| class="IPA" |{{IPA|[ɡ~ʁ]}}
|-
|H h
|Х х
|ح - خ - هـ
| class="IPA" |{{IPA|[h~x]}}
|-
|I i
|И и
|ای
| class="IPA" |{{IPA|[i, iː]}}
|-
|J j
|Җ җ
|ج
| class="IPA" |{{IPA|[d͡ʒ]}}
|-
|Ž ž
|Ж ж
|ژ
| class="IPA" |{{IPA|[ʒ]}}
|-
|K k
|К к
|ق - ك
| class="IPA" |{{IPA|[k~q]}}
|-
|L l
|Л л
|ل
| class="IPA" |{{IPA|[l]}}
|-
|M m
|М м
|م
| class="IPA" |{{IPA|[m]}}
|-
|N n
|Н н
|ن
| class="IPA" |{{IPA|[n]}}
|-
|Ň ň
|Ң ң
|نگ
| class="IPA" |{{IPA|[ŋ]}}
|-
|O o
|О о
|اوْ
| class="IPA" |{{IPA|[o, oː]}}
|-
|Ö ö
|Ө ө
|اؤ
| class="IPA" |{{IPA|[ø, øː]}}
|-
|P p
|П п
|پ
| class="IPA" |{{IPA|[p]}}
|-
|R r
|Р р
|ر
| class="IPA" |{{IPA|[r]}}
|-
|S s
|С с
|ث - س - ص
| class="IPA" |{{IPA|[θ, s]}}
|-
|Ş ş
|Ш ш
|ش
| class="IPA" |{{IPA|[ʃ]}}
|-
|T t
|Т т
|ت - ط
| class="IPA" |{{IPA|[t]}}
|-
|U u
|У у
|اوُ
| class="IPA" |{{IPA|[u, uː]}}
|-
|Ü ü
|Ү ү
|اۆ
| class="IPA" |{{IPA|[y, yː]}}
|-
|W w
|В в
|و
| class="IPA" |{{IPA|[β]}}
|-
|Y y
|Ы ы
|اؽ
| class="IPA" |{{IPA|[ɯ, ɯː]}}
|-
|Ý ý
|Й й
|ی
| class="IPA" |{{IPA|[j]}}
|-
|Z z
|З з
|ز -  ذ  - ض - ظ
| class="IPA" |{{IPA|[ð, z]}}
|}

== Ονόματα γράμματος και προφορά ==

=== Προφορά του λατινικού αλφαβήτου ===
''Türkmen elipbiýi''
{| class="wikitable"
!Γράμμα
!Όνομα
![[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]
!Γράμμα
!Όνομα
![[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]
|-
|[[A]], a
|a
|{{IPA|/a, aː/}}
|[[N]], n
|en
|{{IPA|/n/}}
|-
|[[B]], b
|be
|{{IPA|/b/}}
|[[Ň]], ň
|eň
|{{IPA|/ŋ/}}
|-
|[[Ç]], ç
|çe
|{{IPA|/tʃ/}}
|[[O]], o
|o
|{{IPA|/o, oː/}}
|-
|[[D]], d
|de
|{{IPA|/d/}}
|[[Ö]], ö
|ö
|{{IPA|/ø, øː/}}
|-
|[[E]], e
|e
|{{IPA|/e/}}
|[[P]], p
|pe
|{{IPA|/p/}}
|-
|[[Ä]], ä
|ä
|{{IPA|/æ, æː/}}
|[[R]], r
|er
|{{IPA|/r/}}
|-
|[[F]], f
|fe
|{{IPA|/ɸ/}}
|[[S]], s
|es
|{{IPA|/θ, s/}}
|-
|[[G]], g
|ge
|{{IPA|/ɡ~ʁ/}}
|[[Ş]], ş
|şe
|{{IPA|/ʃ/}}
|-
|[[H]], h
|he
|{{IPA|/h~x/}}
|[[T]], t
|te
|{{IPA|/t/}}
|-
|[[I]], i
|i
|{{IPA|/i, iː/}}
|[[U]], u
|u
|{{IPA|/u, uː/}}
|-
|[[J]], j
|je
|{{IPA|/dʒ/}}
|[[Ü]], ü
|ü
|{{IPA|/y, yː/}}
|-
|[[Ž]], ž
|že
|{{IPA|/ʒ/}}
|[[W]], w
|we
|{{IPA|/β/}}
|-
|[[K]], k
|ka
|{{IPA|/k~q/}}
|[[Y]], y
|y
|{{IPA|/ɯ, ɯː/}}
|-
|[[L]], l
|el
|{{IPA|/l/}}
|[[Ý]], ý
|ýe
|{{IPA|/j/}}
|-
|[[M]], m
|em
|{{IPA|/m/}}
|[[Z]], z
|ze
|{{IPA|/ð, z/}}
|}

=== Κυριλλικό ===
{{lang|tk-Cyrl|түркмен элипбийи}}

Συνηθισμένο στη [[Ρωσία]]. Τα γράμματα και η σύγκριση με το λατινικό αλφάβητο περιλαμβάνονται στο πρώτο πρίγκιπα.

=== Arabic ===
{{lang|tk-Latn|توركمن الیپبایی}}

Συνηθισμένο στο Ιράν και το Αφγανιστάν.

==== Φωνήεντα ====
<ref>{{Cite web |url=http://www.margush.ir/wp-content/uploads/2014/04/T%C3%BCrkmen-%C3%9Dazuw-Kadalary.pdf |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2018-08-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303233229/http://www.margush.ir/wp-content/uploads/2014/04/T%C3%BCrkmen-%C3%9Dazuw-Kadalary.pdf |archivedate=2016-03-03 |url-status=dead }}</ref>
{| class="wikitable"
!Γράμμα
![[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]
!Λατινικό ισοδύναμο
|-
|<big>'''<big>آ</big>'''</big>
|/a, aː/
|a
|-
|<big>'''<big>أ</big>'''</big>
|/æ, æː/
|ä
|-
|<big>'''<big>اِ</big>'''</big>
|/e/
|e
|-
|<big>'''<big>اوْ</big>'''</big>
|/o, oː/
|o
|-
|<big>'''<big>اؤ</big>'''</big>
|/ø, øː/
|ö
|-
|<big>'''<big>اوُ</big>'''</big>
|/u, uː/
|u
|-
|<big>'''<big>اۆ</big>'''</big>
|/y, yː/
|ü
|-
|<big>'''<big>ای</big>'''</big>
|/i, iː/
|i
|-
|<big>'''<big>اؽ</big>'''</big>
|/ɯ, ɯː/
|y
|-
|}

==== Σύμφωνα ====
{| class="wikitable"
!Γράμμα
![[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]
!Λατινικό ισοδύναμο
!Lράμμαetter
![[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]
!Λατινικό ισοδύναμο
|-
|ب
|/b/
|b
|ض
|/ð/
|z
|-
|پ
|/p/
|p
|ط
|/t/
|t
|-
|ت
|/t/
|t
|ظ
|/ð/
|z
|-
|ث
|/θ/
|s
|ع
|/ʔ/
|
|-
|ج
|/dʒ/
|j
|غ
|/ɡ~ʁ/
|g
|-
|چ
|/t͡ʃ/
|ç
|ف
|/f/
|f
|-
|ح
|/h/
|h
|ق
|/ɡ~ʁ~q/
|g-k
|-
|خ
|/x/
|h
|ك
|/k/
|k
|-
|د
|/d/
|d
|گ
|/g/
|g
|-
|ذ
|/z/
|z
|ل
|/l/
|l
|-
|ر
|/r/
|r
|م
|/m/
|m
|-
|ز
|/z/
|z
|ن
|/n/
|n
|-
|ژ
|/ʒ/
|ž
|نگ
|/ŋ/
|ň
|-
|س
|/θ/
|s
|و
|/β/
|w
|-
|ش
|/ʃ/
|ş
|هـ
|/h/
|h
|-
|ص
|/θ/
|s
|ی
|/j/
|ý
|}

== Δείτε επίσης ==

* [[Τουρκμενικό Μπράιγ]]

== Παραπομπές ==
<references />

== Περαιτέρω ανάγνωση ==

* Clement, Victoria. 2008. Emblems of independence: script choice in post-Soviet Turkmenistan in the 1990s. ''International Journal of the Sociology of Language'' 192: 171-185

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==

* [http://www.omniglot.com/writing/turkmen.htm Omniglot]
* [http://www.transliteration.kpr.eu/tk/ Turkmen Cyrillic – Latin converter] (does not correctly convert <e> or <ý>)

[[Κατηγορία:Λατινικά αλφάβητα]]
[[Κατηγορία:Τουρκμενική γλώσσα]]
[[Κατηγορία:Κυριλλικά αλφάβητα]]
[[Κατηγορία:Αραβικά αλφάβητα]]