Πορτρέτο Νεαρής Γυναίκας (Πολλαϊόλο)

Ο πίνακας Το Πορτρέτο της Νεαρής Γυναίκας όπως εκτίθεται στο Museo Poldi Pezzoli, στο Μιλάνο.

Ο πίνακας με τίτλο Το Πορτρέτο της Νεαρής Γυναίκας είναι προσωπογραφία νεαρής γυναίκας (που τιτλοφορείται με διάφορες παραλλαγές όπως Κατατομή της κοπέλας, Προσωπογραφία της κυρίας, κ.τ.λ) είναι ένας πίνακας με μεικτή τεχνική σε καμβά με διαστάσεις (4,5 * 32,7 εκατοστά), ο οποίος ποικιλοτρόπως αποδίδεται είτε στον Πιέρο Ντελ Πολλαϊόλο ή στον αδερφό του Αντόνιο, χρονολογείται μεταξύ 1470-1472 περίπου και διατηρείται στο Μουσείο Πόλντι Πετσόλιτου Μιλάνου, όπου χρησιμοποιείται ως το σύμβολο του ίδιου του Μουσείου.

Ιστορία

Το έργο είναι το πιο διάσημο και μία από τις πολλές προσωπογραφίες-κατατομές γυναικών που έχουν διατηρηθεί καλύτερα , τα οποία έχουν αποδοθεί από τους κριτικούς ποικιλοτρόπως σε έναν από τους δύο αδερφούς Ντελ Πολλαϊόλο: ένα πορτρέτο βρίσκεται στο μουσείο Ουφίτσι της Φλωρεντίας, ένα στο Στάατλιχε Μουζέεν του Βερολίνου, ένα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης και ένα τέλος στο Μουσείο Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ της Βοστώνης. Παρόμοιο φυσιογνωμικά έργο είναι και η Προσωπογραφία κοριτσιού (μικρή παιδούλα) του Αντρέα Ντέλλα Ρόμπια. Παραδοσιακά τέτοιου είδους έργα έχουν αποδοθεί στον Πιέρο, αλλά η πρόσφατη κριτική (δηλαδή ο Άλντο Γκάλι, 2005, σελ. 35) πρότεινε με επιμονή το όνομα του Αντόνιο.

Δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι η γυναίκα που απεικονίζεται στην μιλανέζικη προσωπογραφία: έχουν προταθεί διάφορα ονόματα, ανάμεσα στα οποία εκείνα της συζύγου του τραπεζίτη Τζιοβάνι Ντε Μπάρντι (σύμφωνα με την περιγραφή στο πίσω μέρος του πίνακα “ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΝΤΕ ΜΠΑΡΝΤΙ” (η οποία πιθανόν δεν είναι έγκυρη ) ή της Μαριέττας Στρότσι, ή ακόμη κάποιας γυναίκας με το όνομα Μπελτζιόζο. Σε κάθε περίπτωση το έργο, που βρίσκεται στην Φλωρεντία, είναι ένα από τα σύμβολα κομψότητας της Φλωρεντίας του 15ου αιώνα. Το έργο αναφέρθηκε τον 19ο αιώνα από τον Τζιοβάνι Μπατίστα Καβαλκάζελε ως ένα από τα έργα των συλλογών Μπορομέο και δεν είχε αναγνωριστεί μέχρι που ο Τζαν Τζιάκομο Πόλντι Πετσόλι, αφού κληρονόμησε από την μεριά της μητέρας του την περιουσία της οικογένειας Τριβούλτζιο, κατέστη κάτοχος του έργου, το οποίο μεταφέρθηκε στο νεόκτιστο μουσείο με βάση όσα όριζε η διαθήκη του το 1879. Η προσωπογραφία αποκαταστάθηκε το 1951 από τον Μ. Πελιτσόλι, ο οποίος επαλήθευσε την εξαιρετική κατάσταση συντήρησης του έργου. Μία συνθετική μετάθεση της προσωπογραφίας, που οραματίστηκε ο Ίταλο Λούπι, συμβολίζει σήμερα τα δύο λατινικά “P” του γραφικού συμβόλου του λογότυπου του μουσείου.

Περιγραφή και Τεχνοτροπία

Η γυναίκα απεικονίζεται στο πορτραίτο σε θέση κατατομής με φόντο έναν σκούρο μπλε ουρανό που αυλακώνεται από κάποια σύννεφα, σύμφωνα με την χαρακτηριστική χρήση των ιταλικών αυλών, η οποία, μέσω του ανθρωπιστικού μοντέλου του “ένδοξου άνδρα”, εμπνέονταν από τους τρόπους της μεγαλειώδους Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ατμόσφαιρα του ανοικτού αέρα συμβολίζει την τέλεια αρμονία ανάμεσα στην φύση και στην γυναικεία ομορφιά, σύμφωνα με ένα κλασικό ιδανικό που ανακτήθηκε από την Αναγέννηση. Η κοπέλα απεικονίζεται μέχρι την πλάτη, με μία ελαφριά κλίση στο στήθος, η οποία επιτρέπει να δει κάποιος την μορφή του μπούστου. Πολύ μεγάλη προσοχή δόθηκε στην σχεδίαση του φορέματος, των κοσμημάτων και του πολύ επημελημένου χτενίσματος, υπογραμμίζοντας τον ευγενή χαρακτήρα και την ευπορία της κοπέλας. Το φόρεμα είναι αρκετά έξωμο και εφαρμοστό, δεμένο με κορδόνι στο μπροστινό μέρος με μία σειρά με κεντημένη με κουμπιά και είναι χαρακτηριστικό της νεανικής μόδας της εποχής. Το βελούδινο μανίκι παρουσιάζει ένα λουλουδάτο μοτίβο που έχει παραδοθεί με λιτότητα χωρίς να καταφεύγει στα πομπώδη εφέ της φλαμανδικής ζωγραφικής. Εκείνη την εποχή τα μανίκια ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μέρη των ρούχων, και τα οποία συχνά δεν ήταν ραμμένα στο υπόλοιπο ρούχο και ήταν διακοσμημένα με κοσμήματα, κάποια από τα οποία ήταν οικογενειακά. (Ο πίνακας) προσεγγίζει την φλαμανδική τέχνη ιδίως την εκπληκτική προσοχή στις φωτοσκιάσεις, το οποίο προσδιορίζεται με διάφορα εφέ από τα πολυάριθμα εικονιζόμενα υλικά: από την λάμψη των περλών μέχρι την φωτεινότητα των μαλλιών, από την λεπτότητα της σχεδίασης μέχρι τα δεξιοτεχνικά εφέ όπως το βέλο το οποίο καλύπτει με λεπτότητα το μάτι. Τα μαλλιά είναι μαζεμένα σε χτένισμα που χαρακτηριζόταν ως “σφηκοφωλιά”, με ένα κολιέ από πέρλες, και στο κέντρο σε αυτή την περίπτωση με ένα εντυπωσιακό διάδημα με πολύτιμες πέτρες, το οποίο κρατάει τα μαλλιά σε έναν περίτεχνα σχεδιασμένο κότσο που δένει πίσω από τον αυχένα και συγκρατεί ένα διάφανο βέλο το οποίο καλύπτει τα μάτια. Τα κοσμήματα τα οποία φοράει (πέρλες και ρουμπίνια) φαίνονταν να παραπέμπουν σε σημαντικά γαμήλια κοσμήματα αξίας, υπονοώντας ότι πιθανόν η προσωπογραφία προοριζόταν ως μέρος των γαμήλιων δώρων ή ως δώρο για την οικογένεια του γαμπρού πριν από την υπογραφή γαμήλιου συμβολαίου. Οι πέρλες στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύουν την παρθενικότητα και το ρουμπίνι το κόκκινο χρώμα του έρωτα. Η κατατομή ξεχωρίζει με ένταση από το φόντο, με μία ξεκάθαρη και εκφραστική γραμμή περιγράμματος (το λεγόμενο “πριν το σχέδιο”), το οποίο ήταν ένα από τα πιο τυπικά χαρακτηριστικά της φλωρεντινή τέχνης του δεύτερου μισού του 15ου αιώνα, και πιο συγκεκριμένα των αδελφών Πολλαϊόλο, κυρίως του Αντόνιο.