Παρατήρηση (λογοτεχνία)

Γενικά στη λογοτεχνία ο όρος "παρατήρηση" φέρεται, εκτός από την κυρίαρχη έννοια της αντικειμενικής εξέτασης του γύρω κόσμου, σε μια περισσότερο προσωπική αντίληψη, λαμβάνει και μία άλλη διάσταση - λογοτεχνική - που έχει περισσότερη συνάφεια με την ανάλυση των λογοτεχνικών κειμένων, αποτελώντας έτσι ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος πεζού ή έμμετρου, γραπτού ή προφορικού λόγου.

Ως λογοτεχνικός όρος η παρατήρηση αποσκοπεί στην ανάδειξη του ψυχισμού και των συναισθημάτων που μπορεί να παρουσιάζει ή να υποκρύπτει ένα λογοτεχνικό κείμενο όπως για παράδειγμα οι στίχοι των τελευταίων ποιημάτων που έγραψε ο Βιζυηνός μέσα στο ψυχιατρείο που είχε εγκλειστεί. Γενικά οι λογοτεχνικές παρατηρήσεις περιλαμβάνουν διάφορα στοιχεία ιδιωτικής ενέργειας, επιδράσεις και σχέσεις προς συγγενή ή αντίθετα αντικείμενα. Τις περισσότερες φορές εκθέτουν μόνο εντυπώσεις και συναισθήματα που οφείλονται από κάποιο φυσικό φαινόμενο ή γεγονός του ανθρώπινου βίου, ή και σ΄ ένα τόπο που μπορεί να μη περιγράφεται αλλά να είναι γνωστός. Στη κατηγορία των λογοτεχνικών παρατηρήσεων περιλαμβάνονται και οι λογοτεχνικές αναλύσεις εφόσον διατυπώνονται σε λογοτεχνική μορφή, όπως επίσης και στίχοι που μπορεί να φέρονται σε τοίχους δεσμωτηρίων, απρόσιτων φυλακίων κ.λπ.

Επίσης παρατηρήσεις μπορεί να περιλαμβάνονται σε διάφορα άρθρα, αφιερώματα, βιογραφίες κ.λπ. που όμως στη περίπτωση αυτή παρέρχονται είτε από τον ίδιο συγγραφέα - παρατηρητή ως επεξηγήσεις, είτε ακόμα στην αποκάλυψη κάποιας ανέκδοτης ιστορίας από τον αναλυτή ή βιογράφο προκειμένου να προσφέρει ευρύτερη αντίληψη της προσωπικότητας, του χαρακτήρα και του ψυχισμού του βιογραφούμενου.

Πηγές

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια τομ.ΙΘ΄, σελ.670-671.