Ξιφοφόρα
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Ξιφοφόρα (Ensifera) | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Διάφορα ξιφοφόρα f: Acheta domesticus g: Gryllus campestris d: Tettigonia viridissima e: Gryllotalpa gryllotalpa
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Υπεροικογένειες | ||||||||||||||
|
Grylloidea | ||||||||||||||
Σύμφωνα με πολλούς σημερινούς ειδικούς τα Ξιφοφόρα αποτελούν μια τάξη ημιμετάβολων εντόμων. Στην παραδοσιακή άποψη τα ξιφοφόρα είναι μια υπόταξη των ορθοπτέρων (Πιν.1 και 2). Το επιστημονικό όνομα των ξιφοφόρων είναι Ensifera (ενσίφερα) από το λατινικό ēnsis (= ξίφος) και ferre (= φέρω). Το όνομα αναφέρεται στον ωοθέτη των θηλυκών, ο οποίος μοιάζει με ξίφος.
Στα ξιφοφόρα κατατάσσονται περίπου 1.900 γένη με 11.000 καταγεγραμμένα είδη.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά των ακμαίων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για καλύτερη εκτίμηση των ταξινομικών σχέσεων αναφέρουμε πρώτα τα χαρακτηριστικά, που στο σύνολό τους, ξεχωρίζουν τα ορθόπτερα από τα υπόλοιπα έντομα και συνεπώς είναι επίσης χαρακτηριστικά των ξιφοφόρων.
- Οι μπροστινές μακρόστενες πτέρυγες είναι πιο σκληρυμένες από τις οπίσθιες (περγαμηνοειδείς), αλλά λιγότερew από τα έλυτρα των κολεοπτέρων. Επομένως λέγονται ψευδέλυτρα ή και τέγματα. Αντίθετα για τις πιο φαρδιές οπίσθιες πτέρυγες χρησιμοποιείται η λατινική λέξη για την πτέρυγα, alae. Η νεύρωση των πτερύγων επίσης επιτρέπει τη διαίρεση των ορθοπτέρων από τα άλλα έντομα.
- Τα οπίσθια πόδια είναι πηδητικού τύπου με τρία ή τέσσερα ταρσομερή. Οι κνήμες των οπίσθιων ποδιών παριστάνουν δυο σειρές δοντιών (Εικ. 1).
- Τα στοματικά μόρια είναι μασητικού τύπου. Είναι υπόγναθα, δηλαδή δείχνουν προς τα κάτω.
- Το πρόνωτο είναι εξαιρετικά μεγάλο και εκτεταμένο στις πλευρές σε σχήμα σέλας.
- Διαθέτουν όργανα ακοής και όργανα για την παραγωγή ήχων.
- Στο τελευταίο ουρομερές υπάρχουν κέρκοι.
- Τα τρήματα του αναπνευστικού συστήματος στον προθώρακα είναι οριζόντια διαιρούμενα.
Με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά τα ξιφοφόρα διαχωρίζονται από τα άλλα ορθόπτερα.
- Οι κέρκοι είναι καλά ανεπτυγμένοι, και στα αρσενικά μερικών ειδών έχουν μετατραπεί σε όργανο πένσας.
- Ο ωοθέτης είναι μεγάλος και έχει τη μορφή ξίφους, στα καιλίφερα είναι κοντός.
- Οι κεραίες είναι νηματοειδείς και πολύ μακριές με πάνω από τριάντα άρθρα. Κατά κανόνα οι κεραίες ξεπερνούνν το μήκος του σώματος.
- Τα όργανα ακοής είναι στις κνήμες των μπροστινών ποδιών (Εικ. 2).
- Το πρόσθιο έντερο έχει μόνο δύο αποφύσεις, όχι έξι.
- Οι βοηθητικοί αδένες των γεννητικών οργάνων των θηλυκών δεν ανοίγουν στον ωαγωγό, αλλά στη βάση του ωοθέτη.
Βιολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όπως τα άλλα ορθόπτερα, τα ξιφοφόρα παρουσιάζουν μια ατελή μεταμόρφωση της νύμφης στο ακμαίο. Αυτό φαίνεται καλύτερα στη βαθμιαία μεγέθυνση των πτερύγων σε κάθε νυμφικό στάδιο.
Ενώ τα καιλίφερα είναι φυτοφάγα, στα ξυφοφόρα συναντούμε και παμφάγα και κρεοφάγα.
Στα ορθόπτερα το σπέρμα μεταφέρεται όχι άμεσα στα γεννητικά όργανα του θηλυκού, αλλά μέσω σπερματοφόρων. Στα ξιφοφόρα κάθε αρσενικό κατά κανόνα κατασκευάζει μόνο έναν μεγάλο σπερματοφόρο, ενώ στα καιλίφερα κατασκευάζει από έναν έως πολλούς μικρούς σπερματοφόρους. Στα ξιφοφόρα ο σπερματοφόρος μετά το άδειασμα από το σπέρμα τρώγεται από τα θηλυκά. Παίζει σημαντικό θρεπτικό ρόλο στην εξέλιξη των αυγών. Τα αυγά τοποθετούνται μόνιμα ή σε μικρές ομάδες με τον ωοθέτη σε φύλλα, χαλαρό χώμα (Εικ. 3) ή σε σχισμές.
Παρατηρήσεις στην εξέλιξη και ταξινομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα ξιφιφόρα θεωρούνται πιο πρωτόγονα από τα καιλίφερα. Πιθανώς εξελίχτηκαν από κοινούς προγόνους με τα φασματώδη στην Πέρμια περίοδο. Η διαίρεση μεταξύ ξιφοφόρων και καιλίφερων θεωρείται πως έγινε στο τέλος της λιθανθρακοφόρου περιόδου. Οι περισσότερες οικογένειες των ξιφοφόρων εμφανίστηκαν κατά την Ιουρασική περίοδο. Σύμφωνα με την παραδοσιακή άποψη από τους κοινούς προγόνους εξελίχτηκαν στη μία περίπτωση τα ορθόπτερα σε ξιφοφόρα και καιλίφερα και στην άλλη στις δυο τάξεις μαντοφασματώδη και φασματώδη (Πιν. 1). Μερικοί εντομολόγοι όμως υποστηρίζουν πως τα ξιφοφόρα αποσπάστηκαν από όλες τις άλλες ταξινομικές ομάδες των ορθοπτεροειδών, και μόνο αργότερα τα φασματώδη με τα μάντοφασματώδη χωρίστηκαν από τα καιλίφερα (Πιν. 2).
Τα ξιφοφόρα διαιρούνται σε τέσσερις υπεροικογένειες. Τα Hagloidea και τα Tettigonioidea περιέχουν από μόνο μια οικογένεια, τις Haglidae και τις Tettingoniidae.[ασαφές] Στα Grylloidea κατατάσσονται δυο οικογένειες, Gryllidae και Oecanthidae. Οι υπόλοιπες τρεις οικογένειες Stenopelmatidae, Gryllacrididae και Phaphidophoridae αποτελούν την υπεροικογένεια Gryllacridoidea. Μια ευρέως αποδεκτή άποψη για τις ταξινομικές σχέσεις δίνει ο Πιν. 3.
|
|
|
Πιν. 1: Εξωτερική συστηματική παραδοσιακή άποψη |
Πιν. 2: Εξωτερική συστηματική εναλλακτική άποψη |
Πιν. 3: Εσωτερική συστηματική σύμφωνα με Gillott |
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- "'Gillott'" Entomology Third Edition Springer ISBN 1-4020-3182-3
- Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
