Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Μογγολικό κυριλλικό αλφάβητο

[[Αρχείο:Mongolia-text.svg|μικρογραφία|Η λέξη "Μογγολία" ("Μονγκόλ") στο Κυριλλικό αλφάβητο]]
Το '''μογγολικό κυριλλικό αλφάβητο''' ([[Μογγολική γλώσσα|μογγολικά]]: {{Lang|mn-Cyrl|Монгол Кирилл үсэг}}, {{Lang|mn-Latn|Mongol Kirill üseg}} ή {{Lang|mn-Cyrl|Кирилл цагаан толгой}}, {{Lang|mn-Latn|Kirill tsagaan tolgoi}}) είναι το σύστημα γραφής που χρησιμοποιείται για τη πρότυπη διάλεκτη της [[Μογγολική γλώσσα|μογγολικής γλώσσας]] στο σύγχρονο κράτος της [[Μογγολία|Μογγολίας]]. Έχει σε μεγάλο βαθμό φωνολογική ορθογραφία, με την έννοια ότι υπάρχει μια δίκαιη αντιστοιχία στην εκπροσώπηση των επιμέρους ήχων. Το κυριλλικό δεν έχει υιοθετηθεί ως το σύστημα γραφής στην [[Εσωτερική Μογγολία]] της [[Κίνα|Κίνας]], η οποία συνεχίζει να χρησιμοποιεί το παραδοσιακό μογγολικό αλφάβητο.

== Ιστορία ==
Το μογγολικό κυριλλικό αλφάβητο είναι το πιο πρόσφατο από τα πολλά συστήματα γραφής που έχουν χρησιμοποιηθεί για τα μογγολικά. Είναι το [[Κυριλλικό αλφάβητο]] και είναι, συνεπώς, παρόμοιο για παράδειγμα με το βουλγαρικό αλφάβητο και πανομοιότυπο με το [[ρωσικό αλφάβητο]], εκτός από τους δύο επιπλέον χαρακτήρες Өө {{angbr|ö}} και Үү {{angbr|ü}}.

Εισήχθη στη δεκαετία του 1940 στην Μογγολική λαϊκή Δημοκρατία υπό Σοβιετική επιρροή<ref>[http://www.interpretermag.com/will-mongolia-have-the-courage-to-scrap-the-russian-alphabet/ Θα Μογγολία Έχουν το Θάρρος να καταργήσει το ρωσικό Αλφάβητο;]<br /></ref>, μετά από μια σύντομη περίοδο όπου το λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιήθηκε ως το επίσημο αλφάβητο. Μετά την μογγολική δημοκρατική επανάσταση το 1990, το παραδοσιακό μογγολικό αλφάβητο προτάθηκε ως αντικαταστάτης για το Κυριλλικό, αλλά το σχέδιο ακυρώθηκε στο τέλος. Ωστόσο, το μογγολικό αλφάβητο έχει γίνει υποχρεωτικό μάθημα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σιγά-σιγά επανακτά τη φήμη του.<ref>{{Cite web|url=http://news.gogo.mn/r/87650|title=Монгол бичиг XXI зуунд'' хэлэлцүүлгээс уриалга гаргалаа|last=|first=|last2=|first2=|ημερομηνία=|website=13 May 2011|publisher=GoGo.mn|language=Mongolian|trans-title=Announcements from the "Mongolian script in the 21st century" debate|accessdate=20 February 2012}}</ref> Το παραδοσιακό μογγολικό αλφάβητο έχει πολλές γραμμές και έχει ασυνήθιστα χαρακτηριστικά. Σε αντίθεση με άλλα ιστορικά μόνο κάθετα αλφάβητα όπως η Κινεζική γραφή δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα για οριζόντια χρήση, βάζοντας το σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με το Κυριλλικό για πολλούς σύγχρονες σκοπούς. Έτσι, το Κυριλλικό αλφάβητο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στην καθημερινή ζωή.

== Περιγραφή ==
Το Κυριλλικό αλφάβητο που χρησιμοποιείται για τα μογγολικά είναι ως εξής (οι δανεικοί ήχοι σημειώνονται με παρένθεση):
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center;"
!Θέση
!Κυριλλικό
!Μπράιγ
!Όνομα
![[Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο|ΔΦΑ]]<ref>Svantesson, Jan-Olof, Anna Tsendina, Anastasia Karlsson, Vivan Franzén. 2005. The Phonology of Mongolian. New York: Oxford University Press: 30-40.</ref>
!ISO 9
!Πρότυπος εκλατινισμός<br /><br />(MNS 5217:2012)<ref>{{Cite web|url=http://news.gogo.mn/r/101115|title=Монгол кирил үсгийн латин хөрвүүлгийн шинэ стандарт батлагдлаа|last=|first=|last2=|first2=|ημερομηνία=|website=18 February 2012|publisher=GoGo.mn|language=Mongolian|trans-title=New latinization standard for Mongolian cyrillic script approved|accessdate=20 February 2012}}</ref>
!Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου
!Μεταγραφή στα ελληνικά
|-
|1
|Аа
|{{Κελί Μπρέιγ|a}}
|а
|{{ΔΦΑ|a}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |а
|α
|-
|2
|Бб
|{{Κελί Μπρέιγ|b}}
|бэ
|{{ΔΦΑ|p, pʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |b
|μπ
|-
|3
|Вв
|{{Κελί Μπρέιγ|w}}
|вэ
|{{ΔΦΑ|w̜, w̜ʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |v
|β
|-
|4
|[[Γκε (κυριλλικό αλφάβητο)|Гг]]
|{{Κελί Μπρέιγ|g}}
|гэ
|{{ΔΦΑ|ɡ, ɡʲ, ɢ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |g
|γκ
|-
|5
|Дд
|{{Κελί Μπρέιγ|d}}
|дэ
|{{ΔΦΑ|t, tʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |d
|ντ
|-
|6
|Ее
|{{Κελί Μπρέιγ|e}}
|е
|{{ΔΦΑ|ji~jɵ}}
|e
|ye
|e
|ε, γιε
|-
|7
|Ёё
|{{Κελί Μπρέιγ|16}}
|ё
|{{ΔΦΑ|jɔ}}
|ë
|yo
|ë
|γιο
|-
|8
|Жж
|{{Κελί Μπρέιγ|j}}
|жэ
|{{ΔΦΑ|tʃ}}
|ž
|j
|zh
|σκληρό ζ
|-
|9
|Зз
|{{Κελί Μπρέιγ|z}}
|зэ
|{{ΔΦΑ|ts}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |z
|ζ
|-
|10
|Ии
|{{Κελί Μπρέιγ|i}}
|и
|{{ΔΦΑ|i}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |i
|ι
|-
|11
|Йй
|{{Κελί Μπρέιγ|ç}}
|хагас и
|{{ΔΦΑ|i}}
|j
|i
|ĭ
|γι, ι
|-
|12
|Кк
|{{Κελί Μπρέιγ|k}}
|ка
|{{ΔΦΑ|kʰ, kʲʰ, x, xʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |k
|κ
|-
|13
|Лл
|{{Κελί Μπρέιγ|l}}
|эл
|{{ΔΦΑ|ɮ}}, {{ΔΦΑ|ɮʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |l
|λ
|-
|14
|Мм
|{{Κελί Μπρέιγ|m}}
|эм
|{{ΔΦΑ|m}}, {{ΔΦΑ|mʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |m
|μ
|-
|15
|Нн
|{{Κελί Μπρέιγ|n}}
|эн
|{{ΔΦΑ|n}}, {{ΔΦΑ|nʲ}}, {{ΔΦΑ|ŋ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |n
|ν
|-
|16
|Оо
|{{Κελί Μπρέιγ|o}}
|о
|{{ΔΦΑ|ɔ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |o
|ο
|-
|17
|Өө
|{{Κελί Μπρέιγ|v}}
|ө
|{{ΔΦΑ|ɵ~o}}
|ô
| colspan="2" style="text-align:center;" |ö
|ε (σαν το γερμανικό ö)
|-
|18
|Пп
|{{Κελί Μπρέιγ|p}}
|пэ
|{{ΔΦΑ|pʰ, pʰʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |p
|π
|-
|19
|Рр
|{{Κελί Μπρέιγ|r}}
|эр
|{{ΔΦΑ|r, rʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |r
|ρ
|-
|20
|Сс
|{{Κελί Μπρέιγ|s}}
|эс
|{{ΔΦΑ|s}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |s
|σ
|-
|21
|Тт
|{{Κελί Μπρέιγ|t}}
|тэ
|{{ΔΦΑ|tʰ, tʰʲ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |t
|τ
|-
|22
|Уу
|{{Κελί Μπρέιγ|u}}
|у
|{{ΔΦΑ|ʊ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |u
|ου
|-
|23
|Үү
|{{Κελί Μπρέιγ|th}}
|ү
|{{ΔΦΑ|u}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |ü
|ου (σαν το γερμανικό ü)
|-
|24
|Фф
|{{Κελί Μπρέιγ|f}}
|фэ, фа, эф
|{{ΔΦΑ|f, pʰ}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |f
|φ
|-
|25
|Хх
|{{Κελί Μπρέιγ|h}}
|хэ, ха
|{{ΔΦΑ|x, xʲ}}
|h
| colspan="2" style="text-align:center;" |kh
|χ
|-
|26
|Цц
|{{Κελί Μπρέιγ|c}}
|цэ
|{{ΔΦΑ|tsʰ}}
|c
| colspan="2" style="text-align:center;" |ts
|τσ
|-
|27
|Чч
|{{Κελί Μπρέιγ|12345}}
|чэ
|{{ΔΦΑ|tʃʰ}}
|č
| colspan="2" style="text-align:center;" |ch
|σκληρό τσ
|-
|28
|Шш
|{{Κελί Μπρέιγ|156}}
|ша, эш
|{{ΔΦΑ|ʃ}}
|š
| colspan="2" style="text-align:center;" |sh
|σ
|-
|29
|Щщ
|{{Κελί Μπρέιγ|x}}
|ща, эшчэ
|({{ΔΦΑ|ʃ}})
|ŝ
|sh
|shch
|στς
|-
|30
|Ъъ
|{{Κελί Μπρέιγ|à}}
|хатуугийн тэмдэг
|κανένα
|ʺ
|i
|ı
|ι
|-
|31
|Ыы
|{{Κελί Μπρέιγ|2346}}
|эр үгийн ы
|{{ΔΦΑ|i}}
| colspan="3" style="text-align:center;" |y
|υ
|-
|32
|Ьь
|{{Κελί Μπρέιγ|ù}}
|зөөлний тэмдэг
|{{ΔΦΑ|ʲ}}
|ʹ
| colspan="2" style="text-align:center;" |i
|ι
|-
|33
|Ээ
|{{Κελί Μπρέιγ|ow}}
|э
|{{ΔΦΑ|e~i}}
|è
|e
|ê
|ε
|-
|34
|Юю
|{{Κελί Μπρέιγ|ü}}
|ю
|{{ΔΦΑ|jʊ, ju}}
|û
|yu
|iu
|γιου
|-
|35
|Яя
|{{Κελί Μπρέιγ|1246}}
|я
|{{ΔΦΑ|ja}}
|â
|ya
|ia
|για
|}
Αντί των Үү και Өө, μερικές φορές μπορεί να χρησιμοποιηθούν τα ουκρανικά γράμματα Її (ή Vv) και Єє αντίστοιχα,<ref name="MHK">{{Cite web|url=http://www.infocon.mn/english/reference/GaligiinTuhai.htm|title=Mongol helnij kirill üsgijg latin üsgeer galiglah tuhaj|last=Sühbaatar, B|publisher=InfoCon|accessdate=2009-01-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090129190356/http://www.infocon.mn/english/reference/GaligiinTuhai.htm|archivedate=2009-01-29|url-status=dead}}</ref> όταν χρησιμοποιείται ρωσικό λογισμικό ή πληκτρολόγια που δεν τα υποστηρίζουν.

Στις 10 Οκτωβρίου του 1945, υπήρχε το σχέδιο να χρησιμοποιηθεί το э μόνο στην αρχή των λέξεων και σε συνδυασμούς μακρών φωνηέντων (όπως γίνεται και σε άλλες γλώσσες που γράφονται με το Ρωσικό Κυριλλικό αλφάβητο), το дз για το σύγχρονο з, το дж για το σύγχρονο ж, το ии για το σύγχρονο ий και το йо για το σύγχρονο е (για να αντιπροσωπεύει τον ήχο "yö" στην αρχή των λέξεων), αλλά το αλφάβητο άλλαξε την τελική του μορφή στις 13 Νοεμβρίου.<ref>[http://biliq.ru/lib/sites/default/files/%D0%A8%D0%B0%D0%B3%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%83%D1%80%D1%8D%D0%BD%20%D0%A6%D1%8D%D0%B2%D1%8D%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD%20%20%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%87%D1%83%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD%20%D1%83%D1%81%D1%8D%D0%B3%20%D0%B1%D0%B8%D1%87%D0%B8%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD%20%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%87%D0%BE%D0%BE%D0%BD.pdf Tseveliin Shagdagsüren, ''Mongolchuudyn üseg bichigiin tovchoon'', 2001], σελίδα 190<br /></ref>

== Παραπομπές ==
<references group="" responsive="0"></references>
[[Κατηγορία:Κυριλλικά αλφάβητα]]