Κομήτης του Ένκε

Ο Κομήτης του Ένκε το 1994

Ο Κομήτης του Ένκε (επίσημος προσδιορισμός: 2P/Encke) είναι περιοδικός κομήτης ο οποίος ολοκληρώνει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο κάθε 3,3 χρόνια. Έχει τη μικρότερη περίοδο περιφοράς από οποιοδήποτε άλλο κομήτη. Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά από τον Γάλλο αστρονόμο Πιερ Μεσαίν το 1786, αλλά αναγνωρίστηκε ως περιοδικός το 1819, όταν η τροχιά του υπολογίστηκε από τον Γιόχαν Φραντς Ένκε. Ήταν ο δεύτερος κομήτης που αναγνωρίστηκε ως περιοδικός και όπως ο Κομήτης του Χάλεϊ, είναι ασυνήθιστος επειδή πήρε το όνομά του από αυτόν που υπολόγισε την τροχιά του και όχι από αυτόν που τον ανακάλυψε. Όπως και οι περισσότεροι κομήτες, έχει πολύ χαμηλή λευκαύγεια, καθώς αντανακλά μόνο το 4,6% του φωτός που προσπίπτει πάνω του. Η διάμετρος του πυρήνα του είναι 4,8 χιλιόμετρα.

Ιστορία

Ο κομήτης παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από τον Πιερ Μεσαίν τις 17 Ιανουαρίου 1786, όταν έψαχνε για κομήτες στον αστερισμό του Υδροχόου και παρατήρησε ότι ήταν αρκετά λαμπρός. Η ύπαρξη του κομήτη επιβεβαιώθηκε και από τον Σαρλ Μεσιέ, αλλά ο κομήτης μετακινήθηκε νότια και δεν παρατηρήθηκε μετά τις 19 Ιανουαρίου, οπότε δεν υπολογίστηκε τροχιά. Ο κομήτης παρατηρήθηκε ξανά από την Καρολίνα Χέρσελ τις 7 Νοεμβρίου 1795. Ο αδελφός της, ο Ουίλιαμ Χέρσελ, τον παρατήρησε με γυμνό οφθαλμό. Ο κομήτης πέρασε σε απόσταση 0,26 ΑΜ από τη Γη δύο μέρες μετά και παρατηρήθηκε για τελευταία φορά στις 29 Νοεμβρίου. Ο κομήτης ανακαλύφθηκε για τρίτη φορά τις 20 Οκτωβρίου 1805 από τον Ζαν Λουί Πον στη Μασσαλία, Γαλλία. Ο κομήτης ανακαλύφθηκε ανεξάρτητα από τον Γιόχαν Σίγκισμουντ Χουτ στις 21 Οκτωβρίου και τον Αλέξις Μπουβάρντ στις 22. Ο Χουθ ανέφερε ότι ο κομήτης ήταν ορατός με γυμνό οφθαλμό στις 23 Οκτωβρίου και είχε παρόμοιο μέγεθος και λαμπρότητα με το Γαλαξία της Ανδρομέδας. Η τελευταία παρατήρηση του κομήτη έγινε στις 20 Νοεμβρίου.

Ο Πον ανακάλυψε ξανά το κομήτη στις 27 Νοεμβρίου 1818. Ο κομήτης πέρασε στην κοντινότερη απόσταση από τη Γη στις 17 Ιανουαρίου 1819. Ο Πον υποπτευόταν ότι ο κομήτης που παρατήρησε το 1818 ήταν ο ίδιος με εκείνο τον οποίο είχε ανακαλύψει ο ίδιος ήδη το 1805, έτσι ο Ένκε άρχισε να υπολογίζει τα τροχιακά στοιχεία του κομήτη αυτού και πρόσεξε και αυτός την ομοιότητα. Αρχικά δημοσίευσε μια παραβολική τροχιά στο Correspondance astronomique, ενώ στη συνέχεια στο ίδιο τεύχος δημοσίευσε και μια πρώτη ελλειπτική τροχιά, με περίοδο 4,15 χρόνια. Στη συνέχεια τη συνέκρινε με την τροχιά που υπολογίστηκε για το πέρασμα του 1805 και υπολόγισε ότι οι διαφορές είναι εντός των ορίων των αλλαγών που οφείλονταν σε επιδράσεις των πλανητών και αν τα στοιχεία προσαρμόζονταν σε ελλειπτική τροχιά, οι διαφορές ήταν ελάχιστες. Συνεχίζοντας να δουλεύει το πρόβλημα, ο Ένκε κατάφερε να συνδέσει τον κομήτη επίσης με ένα κομήτη που παρατηρήθηκε το 1795 και με ένα κομήτη που παρατηρήθηκε μόλις για δύο ημέρες το 1786. Μέχρι τότε όλοι οι γνωστοί κομήτες είχαν περίοδο περιφοράς ίση ή μεγαλύτερη των 70 ετών, και το αφήλιο της τροχιάς τους βρισκόταν πέρα από την τροχιά του Ουρανού. Ο πιο διάσημος κομήτης ήταν ο Κομήτης του Χάλεϋ με περίοδο 76 έτη. Για τον λόγο αυτό, η τροχιά του κομήτη που είχε ανακαλύψει ο Πον θεωρήθηκε εκπληκτική, καθώς αντιστοιχούσε σε περίοδο μόλις 3,25 έτη.

Ο Ένκε προέβλεψε την επιστροφή του κομήτη τον Μάιο του 1822, και πιο συγκεκριμένα στις 24,97 Μαΐου 1822. Μια πρώτη προσπάθεια για την παρατήρηση του κομήτη έγινε στις 15 Φεβρουαρίου 1822, αλλά ο κομήτης δεν βρέθηκε στην προβλεπόμενη θέση επειδή ήταν πολύ αχνός. Εντοπίστηκε στις 25 Φεβρουαρίου και συνέχισε να κινείται αργά λόγω της μεγάλης απόστασης μέχρι που χάθηκε στη λάμψη του Ήλιου. Ένας Γερμανός αστρονόμος στην Αυστραλία κατάφερε να τον εντοπίσει ξανά στις 2 Ιουνίου 1822 με τη βοήθεια του υπολογισμού τροχιάς από τον Ένκε. Ο κομήτης παρατηρήθηκε με περισσότερη λεπτομέρεια από τη Βραζιλία. Η τελευταία παρατήρηση έγινε στις 29 Ιουνίου 1822.

Η αποκοπή της ουράς του Κομήτη του Ένκε το 2007 από το STEREO-A

Η λαμπρότερη παρατηρημένη επιστροφή του κομήτη ήταν το 1829, όταν υπολογίστηκε ότι είχε φαινόμενο μέγεθος περίπου 3,5, ενώ η επιστροφή του 1805 υπολογίστηκε σε 4,0. Ο κομήτης δεν έγινε λαμπρότερος από 5,0 μέσα στον 20ό αιώνα, φτάνοντας σε αυτό το μέγεθος το 1964. Παρά το γεγονός ότι η τροχιά του κομήτη είναι σταθερή για αρκετές χιλιάδες χρόνια, κανένας αρχαίος ή μεσαιωνικός κομήτης δεν έχει συσχετιστεί με τον Κομήτη του Ένκε. Το μακρύτερο μήκος ουράς που παρατηρήθηκε ήταν 3 μοίρες το 1805. Ο Κομήτης του Ένκε ήταν ένας από τους στόχους της αποστολής CONTOUR, η οποία θα μελετούσε επίσης τον Κομήτη Σβάσμαν-Βάχμαν 3 και ίσως κάποιο τρίτο κομήτη, φωτογραφίζοντας από μικρή απόσταση το πυρήνα του. Η αποστολή τερματίστηκε όταν χάθηκε η επαφή με τη διαστημοσυσκευή έξι εβδομάδες μετά την εκτόξευση. Στην εξηκοστή παρατηρημένη επιστροφή του κομήτη, το 2003, ο κομήτης φωτογραφήθηκε και παρατηρήθηκε εκτενώς, όταν έφτασε σε φαινόμενο μέγεθος περίπου +6,5. Στις 20 Απριλίου 2007 το STEREO-A παρατήρησε την ουρά του κομήτη να διαλύεται προσωρινά εξαιτίας διαταραχών του μαγνητικού πεδίου από μια εκτίναξη στεμματικής μάζας (μια έκλαμψη σωματιδίων από τον Ήλιο). Η ουρά μεγάλωσε πάλι εξαιτίας της συνεχούς απομάκρυνσης σκόνης και αερίου από τον κομήτη. Στο πέρασμά του από το περιήλιο τον Νοέμβριο του 2013, ο κομήτης αναμένεται να φτάσει σε φαινόμενο μέγεθος 7.

Τροχιά

Σχηματική αναπαράσταση της τροχιάς της Γης (μπλε), του Κομήτη του Ένκε (κόκκινο) και του Δία (λαδί)

Ο Κομήτης του `Ενκε είναι ο κομήτης με τη μικρότερη περίοδο περιφοράς, μόνο 3,3 χρόνια (1204 ημέρες). Το περιήλιο του κομήτη είναι στις 0,336 ΑΜ και το αφήλιό του είναι στις 4,09 ΑΜ, δηλαδή δεν διασχίζει ποτέ την τροχιά του Δία. Η εκκεντρότητα είναι 0,848 και η κλίση ως προς την εκλειπτική είναι περίπου 12 μοίρες. Δεδομένων αυτών των χαρακτηριστικών, η τροχιά του Κομήτη του Ένκε διαταράσσεται συχνά από τους εσωτερικούς πλανήτες. Η ελάχιστη απόσταση της τροχιάς του κομήτη από την τροχιά της Γης είναι 0,17309 ΑΜ (25.900.000 χιλιόμετρα). Ο κομήτης στις 18 Νοεμβρίου θα περάσει σε απόσταση 0,025 ΑΜ (3,7 εκατομμύρια χιλιόμετρα) από τον Ερμή.