Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Κάρολος Δαρβίνος

{{καλό λήμμα}}
{{Πληροφορίες προσώπου}}
Ο '''Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος''' ({{lang-en|''Charles Robert Darwin''}}, [[12 Φεβρουαρίου]] [[1809]] – [[19 Απριλίου]] [[1882]]) ήταν [[Αγγλία|Άγγλος]] [[Φυσική ιστορία|φυσιοδίφης]] και [[βιολόγος]],<ref>{{harvnb|Desmond|Moore|Browne|2004}}</ref> ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο θεμελιωτής της [[εξέλιξη (βιολογία)|θεωρίας της εξέλιξης]], μια σύλληψη που -σύμφωνα με τα λόγια του Τζούλιαν Χάξλεϋ- υπήρξε «αδιαμφισβήτητα η πιο σημαντική ανακάλυψη στον τομέα της βιολογίας».<ref>{{cite book|last=Huxley|first=Julian|title=Les Pages immortelles de Darwin, choisies et expliquées par Julian Huxley|publisher=Éditions Corrêa|location=Παρίσι|year=1939|page=7}}</ref> Έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις σπουδαιότερες μορφές της ανθρώπινης ιστορίας.<ref>{{cite news |url= http://www.newscientist.com/special/darwin-200 |title= Special feature: Darwin 200|work=New Scientist|accessdate=2 Απριλίου 2011}}</ref><ref>{{cite book|title=The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History|first=Michael H.|last=Hart|publisher=Citadel|isbn=0-89104-175-3|year=2000|publication-place=New York|ref=harv}}</ref> Υπήρξε ο εισηγητής του μηχανισμού της [[φυσική επιλογή|φυσικής επιλογής]], και υποστηρικτής της [[κοινή καταγωγή]]ς των ειδών, σύμφωνα με την οποία όλα τα είδη μοιράζονται εξελικτικά έναν κοινό πρόγονο.<ref>{{cite book|author=Coyne, Jerry A.|title=Why Evolution is True|publisher=Viking|year=2009|pages=[https://archive.org/details/whyevolutionistr00coyn/page/8 8–11]|isbn=978-0-670-02053-9|url=https://archive.org/details/whyevolutionistr00coyn/page/8}}</ref> Σε κοινή δημοσίευση με τον [[Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας]] εισήγαγε τη θεωρία της φυσικής επιλογής, στην οποία η πάλη για επιβίωση δημιουργεί τη διακλάδωση των ειδών και έχει παρόμοια αποτελέσματα με την πρακτική της [[τεχνητή επιλογή|τεχνητής επιλογής]].<ref name="Larson79-111">{{Harvnb|Larson|2004| pp=79–111}}</ref>
Ο Δαρβίνος ανέπτυξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη [[φύση]], όταν σπούδαζε [[ιατρική]] στο πανεπιστήμιο του [[Εδιμβούργο]]υ, που τον οδήγησε στη μελέτη των θαλάσσιων ασπόνδυλων. Στη διάρκεια της πενταετούς εξερεύνησής του με το πλοίο HMS ''Beagle'' (Ιχνηλάτης) διαμόρφωσε θεωρίες που υποστήριζαν την ιδέα του [[Ομοιομορφισμός (επιστήμη)|ομοιομορφισμού]] του [[Κάρολος Λάιελ|Τσαρλς Λάιελ]] και απέκτησε ιδιαίτερη φήμη ως [[Γεωλογία|γεωλόγος]]. Η έκδοση του ημερολογίου του για το ταξίδι τον κατέστησε επίσης δημοφιλή συγγραφέα.<ref name="Desmond 1991 210, 284–285">{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 210, 284–285}}</ref>

Οι λεπτομερείς παρατηρήσεις του στη βιολογία και τα δείγματα άγριας ζωής και απολιθωμάτων που συνέλεξε τον οδήγησαν να μελετήσει την ποικιλομορφία των ειδών και να αναπτύξει τη θεωρία του για τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής το [[1838]].<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=263–274}}</ref> Είχε πολύ καλή επίγνωση του γεγονότος ότι πολλοί άλλοι είχαν τιμωρηθεί αυστηρά για τέτοιες αιρετικές ιδέες, όμως, συνέχισε τις έρευνές του, μιλώντας μόνο στους πιο στενούς του φίλους αφού χρειαζόταν χρόνο για τις γεωλογικές του έρευνες ώστε να συγκεντρώσει τις αποδείξεις που χρειαζόταν.<ref>{{harvnb|van Wyhe|2007|pp=184, 187}}</ref> Παράλληλα με τον Δαρβίνο, μια παρόμοια θεωρία περί της εξέλιξης των ειδών ανέπτυξε και ο [[Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας]], γεγονός που οδήγησε τελικά σε μία κοινή παρουσίαση δύο δημοσιεύσεων τους στη «Λινναία Εταιρία του Λονδίνου», την 1η Ιουλίου 1858.<ref>{{cite doi|10.1007/BF00351923}}</ref>

Το βιβλίο του ''On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or The Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life,'' που αναφέρεται ως ''[[Η καταγωγή των ειδών]],'' εκδόθηκε στις 24 Νοεμβρίου του [[1859]] και καθιέρωσε τα επόμενα χρόνια την εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής ως την πρωταρχική επιστημονική εξήγηση για την ποικιλότητα στη φύση.<ref>{{cite book |title= Why Evolution is True |first=Jerry A.|last=Coyne|publisher=Oxford University Press|isbn=0-19-923084-6|year=2009|location=Oxford|page=[https://archive.org/details/isbn_9780199230846/page/17 17]|quote=In ''The Origin'', Darwin provided an alternative hypothesis for the development, diversification, and design of life. Much of that book presents evidence that not only supports evolution but at the same time refutes creationism. In Darwin's day, the evidence for his theories was compelling but not completely decisive.|url=https://archive.org/details/isbn_9780199230846/page/17}}</ref><ref>{{cite book |title=Forerunners of Darwin |last=Glass |first=Bentley |year=1959 |publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore, MD |isbn= 0-8018-0222-9|page=iv |quote=Darwin's solution is a magnificent synthesis of evidence...a synthesis...compelling in honesty and comprehensiveness}}</ref> Κατά την περίοδο της λεγόμενης «έκλειψης του Δαρβινισμού» (περ. 1880 - 1920), αναπτύχθηκαν, χωρίς επιτυχία, διάφορες εναλλακτικές θεωρίες, ωστόσο στις επόμενες δεκαετίες είχε γίνει πλέον γενικά αποδεκτή η φυσική επιλογή ως ο κύριος μηχανισμός πίσω από τη θεωρία της εξέλιξης.<ref name=JvW>{{Harvnb|van Wyhe|2008}}</ref><ref name=b3847>{{harvnb|Bowler|2003|pp=178–179, 338, 347}}</ref> Κατά την περίοδο 1936-47 και τη συνένωση δαρβινισμού και στοιχείων γενετικής, [[οικολογία]]ς, συστηματικής και [[παλαιοντολογία]]ς, ωρίμασε η σύγχρονη θεωρία της εξέλιξης, γνωστή και ως [[Ιστορία της εξελικτικής σκέψης#Δεκαετίες 1920–1940|εξελικτική σύνθεση]], η οποία ερευνά και εξηγεί τη [[βιοποικιλότητα]] της Γης. Σε μεταγενέστερα βιβλία του στις 24 Φεβρουαρίου του 1871, ο Δαρβίνος εξέτασε την ανθρώπινη εξέλιξη και τη σεξουαλική επιλογή, στο ''The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex'' και το ''The Expression of the Emotions in Man and Animals που εκδόθηκε το 1872''. Επίσης, έγραψε μια σειρά από βιβλία που αναφέρονται στις έρευνες του για τα φυτά. Το τελευταίο βιβλίο του Δαρβίνου ασχολείται με τους γεωσκώληκες και την επίδρασή τους στο έδαφος.<ref>http://darwin-online.org.uk/biography.html The Complete Works of Darwin Online – Biography.</ref><ref>As Darwinian scholar Joseph Carroll of the University of Missouri–St. Louis puts it in his introduction to a modern reprint of Darwin's work: "''The Origin of Species'' has special claims on our attention. It is one of the two or three most significant works of all time—one of those works that fundamentally and permanently alter our vision of the world...It is argued with a singularly rigorous consistency but it is also eloquent, imaginatively evocative, and rhetorically compelling." {{cite book |title=On the origin of species by means of natural selection |editor=Carroll, Joseph |year=2003 |publisher=Broadview |location= Peterborough, Ontario|isbn= 1-55111-337-6|page=[https://archive.org/details/onoriginofspecie0000darw_t8q4/page/15 15] |url=https://archive.org/details/onoriginofspecie0000darw_t8q4}}</ref>

Σε αναγνώριση της σπουδαιότητας του ως επιστήμονα, ο Δαρβίνος τάφηκε στο [[Αβαείο Γουέστμινστερ|Αββαείο του Γουέστμινστερ]], κοντά στον [[Ουίλιαμ Χέρσελ]] και τον [[Ισαάκ Νεύτων]]α οι οποίοι ήταν σπουδάιοι φυσικοί.

== Βιογραφία ==
=== Πρώιμη περίοδος ===
[[Αρχείο:Charles Darwin 1816.jpg|thumb|Ο Δαρβίνος σε ηλικία επτά ετών το 1816, ένα χρόνο πριν τον θάνατο της μητέρας του]]
[[Αρχείο:BASA-1599K-1-1882-42-Charles Darwin.JPG|thumb|Ο Κάρολος Δαρβίνος σε εικόνα του περασμένου αιώνα, πηγή: Βουλγαρικά Αρχεία του Κράτους]]

Ο Κάρολος Δαρβίνος γεννήθηκε στο [[Σριούσμπερι]] (Shrewsbury) του [[Σροπσάιρ]] ''(Shropshire)'' του Ηνωμένου Βασιλείου στις [[12 Φεβρουαρίου]] του [[1809]] στην οικογενειακή κατοικία.<ref>{{cite web |url= http://darwin.baruch.cuny.edu/biography/shrewsbury/mount/|title=The Mount House, Shrewsbury, England (Charles Darwin)|author=John H. Wahlert|date=11 Ιουνίου 2001|work=Darwin and Darwinism|publisher=Baruch College|accessdate=26 Νοεμβρίου 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081206010149/http://darwin.baruch.cuny.edu/biography/shrewsbury/mount/|archivedate=2008-12-06|url-status=dead}}</ref> Ήταν το πέμπτο από τα έξι παιδιά του γιατρού της καλής κοινωνίας [[Ροβέρτος Δαρβίνος|Ροβέρτου Δαρβίνου]] και της Σουζάννας Δαρβίνου (πατρ. Γουέτζγουντ). Ήταν εγγονός του [[Έρασμος Δαρβίνος|Έρασμου Δαρβίνου]] από την πλευρά του πατέρα του και του Γιοσάια Γουέτζγουντ (Josiah Wedgwood) από τη μητέρα του. Οι δύο οικογένειες ανήκαν στην εκκλησία των [[Ουνιταριανισμός|Ουνιταριανών]]. Ο [[Ροβέρτος Δαρβίνος]], πιο ελεύθερα σκεπτόμενος, βάπτισε τον μικρό Κάρολο στην αγγλικανική εκκλησία το 1809. Ο Κάρολος και τα παιδιά του, όμως, τελικά εκκλησιάζονταν στην ουνιταριανή εκκλησία μαζί με τη γυναίκα του.

Από την ηλικία των οκτώ ο Κάρολος είχε ήδη αναπτύξει ενδιαφέρον για τη φυσική ιστορία και τη συλλογή αντικειμένων, όταν εντάχθηκε στο σχολείο το 1817. Την ίδια χρονιά τον Ιούλιο πέθανε η μητέρα του. Από τον Σεπτέμβριο του 1818 φοίτησε στο αγγλικανική σχολείο του [[Σριούσμπερι|Σριούσμπερυ]] ως εσώκλειστος μαθητής μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Έρασμο.<ref name=skool>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 12–15}}<br />{{harvnb|Darwin|1958|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=21 21–25]}}</ref>

Το [[1825]] πέρασε το καλοκαίρι του ως βοηθός του πατέρα του προσπαθώντας να θεραπεύσουν τους φτωχούς του Σροπσάιρ. Τον ίδιο χρόνο ο Δαρβίνος ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στο [[Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου]], αλλά οι βαρετές διαλέξεις και η αποστροφή του για τις μεθόδους της [[χειρουργική]]ς τον έκαναν να αμελεί τις υποχρεώσεις του. Την περίοδο αυτή διδάχθηκε τη μέθοδο της [[ταρίχευση]]ς από τον [[Τζον Έντμοντστοουν]], έναν απελευθερωμένο μαύρο σκλάβο, ο οποίος είχε συνοδεύσει τον φυσιοδίφη και εξερευνητή Τσαρλς Γουάτερτον στα τροπικά δάση της [[Νότια Αμερική|Νοτίου Αμερικής]].<ref name=eddy>{{harvnb|Darwin|1958|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=48 47–51]}}</ref>

Στο δεύτερο έτος σπουδών του στο πανεπιστήμιο έγινε μέλος της «Πλίνιας Εταιρίας» (Plinian Society) που ασχολούνταν με τη [[φυσική ιστορία]]. Ήταν μαθητής του [[Ρόμπερτ Έντμοντ Γκραντ|Ρόμπερτ Έντμουντ Γκραντ]], ο οποίος υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη των θεωριών του [[Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ]] και του παππού του Δαρβίνου, Έρασμου, που αφορούσαν την εξέλιξη δια της κληρονομικότητας των επίκτητων χαρακτηριστικών.<ref>{{Harvnb|Browne|1995|pp=72–88}}</ref> Ο Δαρβίνος συμμετείχε στις έρευνες του Γκραντ για τον κύκλο ζωής των θαλάσσιων ζώων στις ακτές του Firth of Forth και στις 27 Μαρτίου 1827 παρουσίασε στην «Πλίνια Εταιρία» την ανακάλυψή του πως τα μαύρα σπόρια που βρίσκονται συχνά στα κελύφη των στρειδιών είναι αυγά βδέλλας. Από τις έρευνες αυτές προέκυψαν στοιχεία ''ομολογίας'', της ριζοσπαστικής δηλαδή θεωρίας ότι όλα τα ζώα έχουν παρόμοια όργανα και διαφέρουν μόνο σε πολυπλοκότητα. Παρακολούθησε επίσης τα μαθήματα [[φυσική ιστορία|φυσικής ιστορίας]] του [[Ρόμπερτ Τζέημσον]] με τα οποία δεν ήταν εξίσου ενθουσιασμένος και διδάχθηκε τη [[στρωματογραφία|στρωματογραφική]] [[γεωλογία]] και τον τρόπο που ταξινομούνται τα φυτά. Παράλληλα, βοηθούσε ως φοιτητής σε διάφορες εργασίες που αφορούσαν τις εκτεταμένες συλλογές του Μουσείου του Πανεπιστημίου, που αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της Ευρώπης την εποχή εκείνη.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=42–43}}</ref>

Ο πατέρας του Δαρβίνου, δυστυχισμένος που ο νεότερος γιος του δεν ενδιαφερόταν να γίνει γιατρός, με έξυπνο τρόπο τον ενέγραψε σε έναν κύκλο προπτυχιακών μαθημάτων τέχνης (Bachelor of Arts) στο ''Christ's College'' του [[Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ|Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ]], ώστε να μπορέσει να γίνει κληρικός. Επειδή δεν μπορούσε να ενταχθεί στο tripos εντάχθηκε στο κανονικό πρόγραμμα σπουδών τον Ιανουάριο του 1828.{{Ασαφές}} <ref>{{Harvnb|Browne|1995|pp=47–48, 89–91}}</ref> Αυτή ήταν μια λογική κίνηση καριέρας σε μια εποχή που οι [[Αγγλικανική Εκκλησία|Αγγλικανοί]] ιερείς αμείβονταν με ένα αξιόλογο εισόδημα, και οι περισσότεροι φυσιοδίφες στην [[Αγγλία]] ήταν κληρικοί που θεωρούσαν μέρος των καθηκόντων τους να «εξερευνούν τα θαύματα της δημιουργίας του Θεού». Στο Κέμπριτζ, ο Δαρβίνος ενδιαφερόταν περισσότερο για την ιππασία και τη σκοποβολή παρά τη μελέτη. Μαζί με τον εξάδελφο του [[Ουίλιαμ Δαρβίνος Φοξ|Ουίλιαμ Δαρβίνο Φοξ]], έγινε μανιώδης συλλέκτης [[κολεόπτερα|σκαθαριών]], ακολουθώντας τη μόδα της εποχής του. Έγινε στενός φίλος του καθηγητή [[βοτανική|βοτανολογίας]] Αιδεσιμότατο [[Τζον Στήβενς Χένσλοου]] και συναντήθηκε και με άλλους φυσιοδίφες που έβλεπαν την επιστημονική εργασία σαν θρησκευτική φυσική θεολογία. Ο Δαρβίνος παρακολούθησε το μάθημα φυσικής ιστορίας του Χένσλοου, και έγινε ο αγαπημένος του μαθητής. Μάλιστα, είχε γίνει γνωστός ως «ο άνθρωπος που συμβαδίζει με τον Χένσλοου». Όταν άρχισαν να πλησιάζουν οι εξετάσεις, ο Δαρβίνος συγκεντρώθηκε περισσότερο στη μελέτη και έκανε ιδιαίτερα μαθήματα με τον Χένσλοου στα [[μαθηματικά]] και τη [[θεολογία]]. Ο Δαρβίνος ενθουσιάστηκε με τα έργα του Ουίλιαμ Πάλεϋ, και κυρίως με το [[Τελεολογικό επιχείρημα|επιχείρημα της ύπαρξης θεϊκού σχεδίου στη φύση]].<ref name=dar57>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp= 73–79}}<br />{{Harvnb|Darwin|1958|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=59 57–67]}}</ref> Στις εξετάσεις του Ιανουαρίου του 1831, πήγε αρκετά καλά στη θεολογία, στις κλασσικές μελέτες, [[μαθηματικά]] και [[φυσική]], με αποτέλεσμα να καταταγεί δέκατος ανάμεσα σε άλλους 178 επιτυχόντες για το «κανονικό» πτυχίο.<ref>{{Harvnb|Browne|1995|p=97}}</ref>

Οι στεγαστικές προϋποθέσεις κράτησαν το Δαρβίνο στο Κέμπριτζ μέχρι τον Ιούνιο. Ακολουθώντας το παράδειγμα και τις συμβουλές του Χένσλοου δεν βιαζόταν καθόλου να λάβει το χρίσμα. Εμπνευσμένος από την ''Προσωπική Αφήγηση'' του [[Αλεξάντερ φον Χούμπολτ]], σχεδίαζε να επισκεφτεί τα νησιά [[Μαδέρα]] για να μελετήσει φυσική ιστορία στους τροπικούς μαζί με κάποιους συμφοιτητές του μετά την αποφοίτησή τους. Για να προετοιμαστεί, παρακολούθησε το μάθημα γεωλογίας του Αιδεσιμότατου Άνταμ Σέτζγουικ, ενός ισχυρού υποστηρικτή του ''θεϊκού σχεδίου'', και το καλοκαίρι πήγε μαζί του για να βοηθήσει στη χαρτογράφηση γεωλογικών στρωμάτων στην [[Ουαλία]].<ref name=syd5-7>{{Harvnb|von Sydow|2005|pp=5–7}}</ref> Καθώς ερευνούσε μόνος του τα γεωλογικά στρώματα, τα σχέδιά του να επισκεφτεί τη Μαδέρα ματαιώθηκαν, καθώς έλαβε ένα μήνυμα ότι ο φίλος που θα τον συνόδευε είχε πεθάνει. Ωστόσο όταν επέστρεψε από την Ουαλία, έλαβε ένα άλλο γράμμα. Ο Χένσλοου είχε προτείνει τον Δαρβίνο για την (άνευ πληρωμής) εθελοντική θέση του βοηθού του Ρόμπερτ Φιτζρόυ, κυβερνήτη του πολεμικού πλοίου ''Beagle''. Το Beagle θα αναχωρούσε για μια εξερευνητική αποστολή δύο χρόνων για να καταγράψει τις ακτές της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]]. Ήταν μεγάλη ευκαιρία για τον Δαρβίνο για να αναπτύξει την καριέρα του φυσιοδίφη. Ο πατέρας του αντιτάχθηκε στο ταξίδι αυτό θεωρώντας ότι ήταν χάσιμο χρόνου, αλλά μεταπείσθηκε από τον Josiah Wedgwood II (θείο του Δαρβίνου και μετέπειτα πεθερό του). Το ταξίδι αυτό τελικά οδήγησε σε μια αποστολή πέντε ετών η οποία επέφερε δραματικές αλλαγές σε πολλές επιστήμες.<ref name=db>{{Harvnb|Darwin|1958|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=69 67–68]}}<br />{{Harvnb|Browne|1995|pp=128–129, 133–141}}</ref>

=== Το ταξίδι με το ''Beagle'' ===
[[Αρχείο:HMS_Beagle_by_Conrad_Martens.jpg|thumb|Καθώς το [[HMS Beagle|HMS ''Beagle'']] επισκοπούσε τις άγριες ακτές της Νότιας Αμερικής, ο Δαρβίνος άρχισε να φτιάχνει θεωρίες για τα θαύματα της φύσης γύρω του]]
Η ερευνητική εκστρατεία του ''Beagle'' διήρκεσε πέντε χρόνια. Ο Δαρβίνος πέρασε τα δύο τρίτα του χρόνου του ερευνώντας στη στεριά. Μελέτησε μια μεγάλη ποικιλία γεωλογικών χαρακτηριστικών, [[απολιθώματα]] και ζώντες οργανισμούς και συνάντησε πολλούς διαφορετικούς λαούς, ιθαγενείς και αποίκους. Συγκέντρωσε με μεθοδικότητα μεγάλο αριθμό δειγμάτων, πολλά από τα οποία ήταν καινούρια για την επιστήμη. Αυτό εδραίωσε τη φήμη του ως φυσιοδίφη και τον κατέστησε έναν από τους προδρόμους στον τομέα της [[οικολογία]]ς, και κυρίως όσον αφορά την έννοια της [[βιοκοινότητα]]ς<ref name="Desmond 1991 210, 284–285"/>. Οι εκτεταμένες, λεπτομερείς σημειώσεις του φανέρωσαν το ταλέντο του στην ανάπτυξη θεωριών και αποτέλεσαν αργότερα τη βάση για τις επιστημονικές δημοσιεύσεις του, ενώ παράλληλα διεύρυναν το κοινωνικό, πολιτικό και [[Ανθρωπολογία|ανθρωπολογικό]] πεδίο αντίληψης των περιοχών που επισκέφθηκε.<ref name="kix">{{harvnb|Keynes|2000|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1840&pageseq=12 ix–xi]}}</ref><ref name="plankton">{{Harvnb|Keynes|2001|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1925&viewtype=text&pageseq=53 21–22]}}</ref>

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Δαρβίνος διάβασε το βιβλίο του [[Κάρολος Λάιελ|Κάρολου Λάιελ]] ''Αρχές της Γεωλογίας'' ''(Principles of Geology)'', το οποίο εξηγεί ότι τα γεωλογικά χαρακτηριστικά είναι αποτέλεσμα σταδιακών διαδικασιών σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου. Στην αλληλογραφία του περιέγραψε πως έβλεπε τους διάφορους γεωλογικούς σχηματισμούς «σαν να είχε τα μάτια του Λάιελ»: θεώρησε πως οι πεδιάδες με όστρακα και βότσαλα που είδε στην [[Παταγονία]] ήταν υψωμένες ακτές. Στη [[Χιλή]], βίωσε την εμπειρία του σεισμού, και παρατήρησε στρώσεις από μύδια που είχαν ξεβραστεί στη στεριά ψηλότερα από το επίπεδο της [[παλίρροια|πλημμυρίδας]], γεγονός που φανέρωνε ανύψωση του εδάφους. Ακόμα και σε μεγάλα ύψη στις [[Άνδεις]], κατάφερε να συλλέξει όστρακα. Υπέθεσε ότι [[Κοραλλιογενής ύφαλος|κοραλλιογενείς ύφαλοι]] σχηματίζονται σε βυθιζόμενα ηφαιστειογενή βουνά, μια ιδέα που επιβεβαιώθηκε όταν το ''Beagle'' εξερεύνησε τα [[Νησιά Κόκος]].<ref>{{Harvnb|Browne|1995|pp=183–190}}</ref>

[[Αρχείο:Voyage of the Beagle-el.svg|thumb|left|Η πορεία που ακολούθησε το HMS ''Beagle'']]
Στη Νότια Αμερική ανακάλυψε απολιθώματα γιγάντιων εξαφανισμένων θηλαστικών περιλαμβανομένων των μεγαθηρίων και [[Γλυπτόδους|γλυπτοδόντων]] σε γεωλογικά στρώματα που δεν έδειχναν σημάδια καταστροφής ή αλλαγής κλίματος. Εκείνη την εποχή, πίστευε ότι ήταν παρόμοια με είδη της [[Αφρική]]ς, αλλά μετά το ταξίδι ο [[Ρίτσαρντ Όουεν]] απέδειξε ότι τα λείψανα ανήκαν σε ζώα που σχετίζονταν με ζωντανούς οργανισμούς της ίδιας περιοχής. Στην [[Αργεντινή]] δύο είδη [[Ρέα (πτηνό)|ρέα]]ς (είδος πτηνού που μοιάζει με στρουθοκάμηλο) ζούσαν σε ξεχωριστές αλλά μερικώς συμπίπτουσες περιοχές. Στα [[Νησιά Γκαλαπάγκος]] ο Δαρβίνος ανακάλυψε ότι οι [[ατριχόρνις|ατριχόρνιθες]] (''mockingbirds'') διέφεραν από νησί σε νησί, και επιστρέφοντας στη Βρετανία έμαθε ότι οι [[χελώνα|χελώνες]] και οι [[σπίνος|σπίνοι]] των νησιών Γκαλαπάγκος ανήκαν σε ξεχωριστά είδη, ανάλογα με το νησί στο οποίο ζούσαν. Το [[μαρσιποφόρο]] [[καγκουρό]] της [[Αυστραλία]]ς και ο [[πλατύπους]] ήταν τόσο εντυπωσιακά και ασυνήθιστα ζώα, που του προκάλεσαν τη σκέψη ότι «Ένας άπιστος...θα μπορούσε να αναφωνήσει: ''Σαφώς δύο διαφορετικοί δημιουργοί πρέπει να έχουν βάλει το χέρι τους''». Όλα αυτά που είδε τον προβλημάτισαν και ενώ στην πρώτη έκδοση του ''The Voyage of the Beagle'' εξήγησε την κατανομή των ειδών υπό το φως των ιδεών περί «κέντρων της δημιουργίας» του [[Κάρολος Λάιελ|Κάρολου Λάιελ]], σε μεταγενέστερες εκδόσεις αυτού του ημερολογίου προμήνυσε τη χρήση της πανίδας των νησιών Γκαλαπάγκος ως ενδείξεις της εξέλιξης: «μπορεί κανείς να φανταστεί ότι από την αρχική περιορισμένη ποικιλότητα πουλιών σ΄ αυτό το αρχιπέλαγος, κάθε ένα είδος μετεξελίχθηκε σε διαφορετικά είδη.»<ref>{{Harvnb|Browne|1995|pp=223–235}}{{Harvnb|Darwin|1835|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1&viewtype=text&pageseq=7 7]}}{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p=210}}</ref><ref name="k206">{{harvnb|Keynes|2001|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1925&pageseq=138 206–209]}}</ref>

Τρεις ιθαγενείς ιεραπόστολοι επέστρεψαν με το ''Beagle'' στη [[Γη του Πυρός]]. Είχαν εκπολιτιστεί στην [[Αγγλία]] τα δύο προηγούμενα χρόνια, ωστόσο οι συγγενείς τους φαίνονταν στον Δαρβίνο «άγριοι», λίγο πιο πάνω από ζώα. Μέσα σε ένα χρόνο, οι ιεραπόστολοι υιοθέτησαν ξανά τον σκληρό και πρωτόγονο τρόπο ζωής της φυλής τους. Αυτή η εμπειρία και η απέχθειά του για τη [[δουλεία]] και άλλες μορφές βίας που είδε σε άλλα μέρη, όπως η κακομεταχείριση των ιθαγενών από τους Άγγλους εποίκους στην [[Τανζανία]], έπεισαν τον Δαρβίνο ότι η κακομεταχείριση ανθρώπων βασισμένη στην έννοια της φυλής δεν δικαιολογείτο ηθικά. Τώρα πίστευε ότι η ανθρωπότητα δεν ήταν τόσο απομακρυσμένη από τα ζώα όσο πίστευαν οι κληρικοί φίλοι του.<ref>{{Cite web |url=http://www.infidels.org/library/modern/john_murphy/charlesdarwin.html |title=Charles Darwin<!-- Αυτόματα δημιουργημένος τίτλος --> |accessdate=2006-01-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050920183600/http://www.infidels.org/library/modern/john_murphy/charlesdarwin.html |archivedate=2005-09-20 |url-status=dead }}</ref>

=== Σταδιοδρομία στις επιστήμες, αρχή της θεωρίας ===
[[Αρχείο:Charles_Darwin_by_G._Richmond.jpg|thumb|left|Ακόμα και σε μικρή ηλικία ο Δαρβίνος έγινε μέλος μιας επιστημονικής ελίτ]]

Όσο ο Δαρβίνος ήταν ακόμα στο ταξίδι ο Χένσλοου καλλιεργούσε προσεκτικά την υπόληψη του πρώην μαθητή του δίνοντας πρόσβαση σε επιλεγμένους φυσιοδίφες στα δείγματα [[απολίθωμα|απολιθωμάτων]] και στα εκτυπωμένα γεωλογικά συγγράμματα του Δαρβίνου. Όταν το ''Beagle'' επέστρεψε στις 2 Οκτωβρίου του 1836 ο Δαρβίνος ήταν ήδη διάσημος ανάμεσα στους επιστημονικούς κύκλους.<ref>{{Harvnb|Darwin|1835|loc=[http://darwin-online.org.uk/EditorialIntroductions/Freeman_LettersOnGeology.html editorial introduction]}}</ref> Επισκέφθηκε το σπίτι του στο Σριούσμπερυ και ο πατέρας του εξασφάλισε επενδύσεις ώστε ο Δαρβίνος να μπορέσει να γίνει αυτοχρηματοδοτούμενος ευγενής επιστήμονας.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=195–198}}</ref> Ο Δαρβίνος τότε πήγε στο [[Κέμπριτζ]] και έπεισε τον Χένσλοου να δουλέψει στις βοτανικές περιγραφές των σύγχρονων φυτών που είχε συλλέξει. Έπειτα ο Δαρβίνος έψαξε στα επιστημονικά ιδρύματα του [[Λονδίνο]]υ για να βρει τους καλύτερους φυσιοδίφες που θα ήταν διαθέσιμοι να περιγράψουν τις άλλες συλλογές του, ώστε να εκδοθούν εγκαίρως. Ο Κάρολος Λάιελ συνάντησε με προθυμία τον Δαρβίνο στις 29 Οκτωβρίου και τον σύστησε στον ανερχόμενο ανατόμο [[Ρίτσαρντ Όουεν]]. Αφού ασχολήθηκε με τη συλλογή απολιθωμένων οστών του Δαρβίνου στο Βασιλικό Κολέγιο Χειρουργών, ο Όουεν προκάλεσε μεγάλη έκπληξη αποκαλύπτοντας ότι μερικά από τα απολιθώματα προέρχονταν από γιγαντιαία [[τρωκτικό|τρωκτικά]] και [[βραδύπους|βραδύποδες]], που είχαν εκλείψει. Αυτό ενίσχυσε τη φήμη του Δαρβίνου. Με την ενθουσιώδη υποστήριξη του Λάιελ, ο Δαρβίνος ανακοίνωσε την πρώτη εργασία του στη Geological Society του [[Λονδίνο]]υ στις 4 Ιανουαρίου του 1837, υποστηρίζοντας ότι η [[Νότια Αμερική|Νότιος Αμερική]] σιγά σιγά αναδυόταν.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=201–205}}{{Harvnb|Browne|1995|pp=349–350}}</ref> Την ίδια μέρα παρουσίασε δείγματα θηλαστικών και πτηνών στη Zoological Society του Λονδίνου. Ο Τζωρτζ Ουότερχαουζ (George Robert Waterhouse) ανέλαβε τη μελέτη των θηλαστικών. Ο ορνιθολόγος Τζον Γκουλντ αποκάλυψε ότι τα πουλιά από τα νησιά Γκαλαπάγκος που ο Δαρβίνος αναγνώρισε ως τρωγλοδύτες, κοτσύφια και σπίνους, ήταν όλα σπίνοι αλλά ανήκαν σε διαφορετικά είδη. Άλλοι πάνω στο ''Beagle'', περιλαμβανομένου του Φιτζρόυ, είχαν επίσης συλλέξει τέτοια δείγματα πουλιών και ήταν πιο προσεκτικοί με τις σημειώσεις τους, βοηθώντας έτσι τον Δαρβίνο να βρει από ποιο νησί προερχόταν κάθε είδος.

Στο [[Λονδίνο]] ο Δαρβίνος έμεινε με τον προοδευτικό αδερφό του [[Έρασμος Δαρβίνος|Έρασμο]] και συνάντησε σε δείπνα σοφούς που πίστευαν ότι ο Θεός όρισε τη ζωή εκ των προτέρων με φυσικούς νόμους αντί για εκ των υστέρων και εκ θαύματος δημιουργίες. Η φίλη του αδερφού του [[Χάριετ Μαρτινό]] ήταν συγγραφέας, της οποίας οι ιστορίες προωθούσαν το κίνημα των μεταρρυθμίσεων στην κοινωνική ασφάλιση. Οι επιστημονικοί κύκλοι ασχολούνταν με ιδέες για τη μετάλλαξη των ειδών, ιδέες που ήταν συνδεδεμένες με το κίνημα του πολιτικού ριζοσπαστισμού. Ο Δαρβίνος προτιμούσε τον καθωσπρεπισμό των φίλων του λεκτόρων στο Κέμπριτζ, αν και οι ιδέες του επεκτεινόταν πέρα από την πίστη ότι η [[φυσική ιστορία]] πρέπει να δικαιώνει τη θρησκεία και την κοινωνική τάξη.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=201, 212–221}}</ref><ref name=Rascals>{{harvnb|van Wyhe|2007|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=A544&pageseq=21 197]}}</ref>

Στις 17 Φεβρουαρίου 1837, ο Λάιελ παρουσίασε, μέσω τους προεδρικής του ομιλίας, τα μέχρι στιγμής ευρήματα του Όουεν από τα απολιθώματα του Δαρβίνου στη Γεωγραφική Κοινότητα και τόνισε ότι τα εξαφανισμένα είδη σχετίζονταν με τα σύγχρονα είδη της ίδιας γεωγραφικής περιοχής. Στην ίδια συνεδρίαση ο Δαρβίνος εκλέχθηκε στο συμβούλιο της Γεωγραφικής Κοινότητας. Είχε ήδη προσκληθεί από τον Φιτζρόυ να συνεισφέρει στις ταξιδιωτικές σημειώσεις του καπετάνιου του ''Beagle'' σχετικά με το κεφάλαιο της φυσικής ιστορίας, γράφοντας ένα ''Ημερολόγιο'' βασισμένο στις σημειώσεις του από το πεδίο. Έτσι ασχολήθηκε με τη συγγραφή ενός βιβλίου για τη Γεωλογία της Νοτίου Αμερικής. Ταυτόχρονα έκανε υποθέσεις σχετικά με τη μετάλλαξη που σημείωνε στο ''Κόκκινο σημειωματάριο'' του, το οποίο ξεκίνησε να γράφει στο ''Beagle''. Επίσης άρχισε να παίρνει αναφορές από ειδικούς σχετικά με τη συλλογή του που δημοσιεύθηκε ως πολυτόμος ''Ζωολογία του ταξιδιού του Beagle'', και ο Χένσλοου χρησιμοποίησε τις διασυνδέσεις του για να εξασφαλίσει μια κρατική επιχορήγηση χιλίων λιρών γι΄ αυτό το έργο. Ο Δαρβίνος τελείωσε τη συγγραφή του ''Ημερολογίου'' γύρω στις 20 Ιουνίου όταν ο Βασιλιάς [[Γουλιέλμος Δ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου|Γουλιέλμος Δ΄]] πέθανε και ξεκίνησε η [[Βικτωριανή Εποχή]]. Στα μέσα Ιουλίου ξεκίνησε το μυστικό δεύτερο σημειωματάριο ''B' notebook'' σχετικά με τη μετάλλαξη, και ανέπτυξε την υπόθεση ότι όποιο νησί Γκαλαπάγκος είχε τον δικό του τύπο χελώνας, αυτό είχε προέλθει από ένα και μοναδικό είδος χελώνας και είχε προσαρμοστεί με διαφορετικούς τρόπους, στη ζωή πάνω σε διαφορετικά νησιά.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=207–210}}{{Harvnb|Sulloway|1982|pp=20–23}}</ref>

Υπό την πίεση της οργάνωσης της ''Ζωολογίας'' και της διόρθωσης δοκιμίων για το ''Ημερολόγιό'' του, η υγεία του Δαρβίνου καταπονήθηκε. Στις [[20 Σεπτεμβρίου]] του [[1837]] υπέφερε από ταχυπαλμίες και έφυγε για ένα μήνα ανάρρωσης στην εξοχή. Επισκέφθηκε το Maer Hall όπου διέμενε η κατάκοιτη θεία του, υπό τη φροντίδα της ανύπαντρης κόρης της, [[Έμμα Γουέτζγουντ]]. Εκεί ο Δαρβίνος ψυχαγωγούσε τους συγγενείς του με ιστορίες από τα ταξίδια του. Ο θείος του Γιοσάϊα Γουέτζγουντ Β' του υπέδειξε μια περιοχή όπου η τέφρα του εδάφους είχε εξαφανιστεί κάτω από στρώματα λάσπης, και υπονόησε ότι αυτό μπορεί να είχε προκληθεί από τους [[Γεωσκώληκας|γεωσκώληκες]]. Αυτό δημιούργησε στον Δαρβίνο την ιδέα για μια ομιλία που πραγματοποιήθηκε την 1η Νοεμβρίου στη Γεωλογική Κοινότητα, με το ιδιαίτερα πεζό θέμα των απορριμάτων των σκουληκιών. Είχε αποφύγει να αναλάβει επίσημα καθήκοντα, κάτι που θα σήμαινε τη διάθεση πολύτιμου χρόνου, αλλά μέχρι τον Μάρτιο ο [[Ουίλλιαμ Χιούελ]] (William Whewell) του είχε αναθέσει τη θέση του Γραμματέα της Γεωλογικής Κοινότητας. Η ασθένεια ανάγκασε τον Δαρβίνο να κάνει ένα διάλειμμα από την πίεση της δουλειάς και έτσι ταξίδεψε στη [[Σκωτία]] για να ασχοληθεί με τη γεωλογία. Όταν ο καιρός ήταν καλός επισκέφθηκε την περιοχή Γκλεν Ρόυ για να δει το φαινόμενο που είναι γνωστό ως ''roads'' το οποίο λανθασμένα αναγνώρισε ως ανυψωμένες ακτές.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p=254}}{{Harvnb|Browne|1995|pp=377–378}}{{Harvnb|Darwin|1958|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=86 84]}}</ref>

[[Αρχείο:Emma Darwin.jpg|thumb|left|Η Έμμα Γουέτζγουντ, σύζυγος του Δαρβίνου]]
Μετά την πλήρη ανάρρωση του επέστρεψε στο Σριούσμπερυ. Άρχισε μια επιστημονική ανάλυση για το επαγγελματικό του μέλλον. Έφτιαξε ένα κατάλογο με δύο στήλες: «''Να Παντρευτώ''« και «''Να μην παντρευτώ''». Στη στήλη υπέρ του γάμου υπήρχαν καταχωρήσεις όπως «σταθερός σύντροφος και φίλος στα γεράματα ... καλύτερα από σκύλο τουλάχιστον». Στη στήλη ενάντια στον γάμο υπήρχαν τα «λιγότερα χρήματα για βιβλία» και «φοβερό χάσιμο χρόνου». Τα υπέρ τελικά υπερίσχυσαν. Συζήτησε το θέμα με τον πατέρα του και μετά επισκέφθηκε την εξαδέλφη του Έμμα στις 29 Ιουλίου του 1838. Δεν της πρότεινε αμέσως αλλά, ενάντια στη συμβουλή του πατέρα του, της είπε για τις ιδέες του για τη μετάλλαξη. Συνέχισε να εργάζεται στο [[Λονδίνο]] αλλά το φθινόπωρο άρχισε πάλι να υποφέρει από εξάρσεις τις ασθένειάς του. Στις [[11 Νοεμβρίου]] επέστρεψε και πρότεινε στην Έμμα να γίνει γυναίκα του, αναφέροντας ξανά τις επιστημονικές του ιδέες. Αυτή αποδέχθηκε αλλά μετά του έγραψε εκλιπαρώντας τον να διαβάσει από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη ένα εδάφιο για την [[αγάπη]] και την ακολούθηση της ''Οδού'', που περιείχε τη φράση ''«Εάν τις δεν μείνη εν εμοί...καίονται»''. Ο Δαρβίνος έστειλε μια θερμή απάντηση που καθησύχαζε τις ανησυχίες της, αλλά η Έμμα εξακολούθησε να ανησυχεί ότι τα ολισθήματα πίστης του Δαρβίνου μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις ελπίδες συνάντησής τους στη μετά θάνατον ζωή.<ref name="Belief">{{cite web|url=http://www.darwinproject.ac.uk/content/view/130/125/|title=Darwin Correspondence Project&nbsp;– Belief: historical essay|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090225124103/http://www.darwinproject.ac.uk/content/view/130/125/|archivedate=25 February 2009|accessdate=25 November 2008}}</ref>

Ο Δαρβίνος μελέτησε την άποψη του [[Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους|Τόμας Μάλθους]] ότι ο ανθρώπινος [[πληθυσμός]] αναπτύσσεται με ταχύτερο ρυθμό από ότι η παραγωγή τροφής, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να ανταγωνίζονται για την τροφή τους και καθιστώντας την ελεημοσύνη άχρηστη. Στη συνέχεια διατύπωσε αυτή την άποψη με όρους της βιολογικής του θεωρίας: «Το ανθρώπινο είδος τείνει να αυξάνεται με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτό των μέσων για τη συντήρησή του. Ως αποτέλεσμα αυτού, εκτίθεται περιστασιακά σε δριμύ αγώνα για την επιβίωσή του και η φυσική επιλογή θα έχει επηρεάσει οτιδήποτε εντός αυτών των πλαισίων» (''Descent of Man'', Κεφ. 21).<ref name="134e">{{cite web|url=http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=CUL-DAR123.-&pageseq=112|title=Darwin transmutation notebook D pp. 134e–135e|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120718105154/http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=CUL-DAR123.-&pageseq=112|archivedate=18 July 2012|accessdate=4 June 2012|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref> Αυτό το συσχέτισε με τα ευρήματά του που σχετίζουν τα είδη με τις τοποθεσίες όπου εμφανίζονται, τις έρευνές του για την εκτροφή ζώων και τις ιδέες του σχετικά με τους «Φυσικούς νόμους της αρμονίας». Προς το τέλος του Νοεμβρίου το 1838 σύγκρινε ζώα που είχαν επιλεχθεί και εκτραφεί για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τους, με ζώα που είχαν επιλεγεί από σύνολο τυχαίων ατόμων, σύμφωνα με τη θεωρία της Μαλθουσιανής Φύσης έτσι ώστε κάθε μέρος καινούριας επίκτητης δομής είχε εφαρμοστεί και τελειοποιηθεί. Πίστευε ότι αυτό ήταν το καλύτερο σημείο της θεωρίας του για την καταγωγή των ειδών. Άρχισε να ψάχνει για σπίτι και τελικά βρήκε το «Macaw Cottage» στην οδό Gower, στο Λονδίνο, και μετακίνησε τη συλλογή του εκεί τα [[Χριστούγεννα]]. Έτσι άρχισε να δείχνει καταπονημένος και η Έμμα του έγραψε προτρέποντάς τον να ξεκουραστεί, σχολιάζοντας σχεδόν προφητικά «Μην αρρωστήσεις περισσότερο αγαπητέ μου Κάρολε, έως ότου μπορέσω να είμαι κοντά σου για να σε φροντίζω».<ref name="autobio 120">{{harvnb|Darwin|1958|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=124 120]}}</ref> Στις 24 Ιανουαρίου του 1839 εξελέγη στην τιμητική θέση του μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας όπου και παρουσίασε τη μελέτη του ''Roads of Glen Roy''.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=272–279}}</ref>

=== Έγγαμος βίος και παιδιά ===
[[Αρχείο:Charles and William Darwin.jpg|thumb|Ο Δαρβίνος το 1842 με τον μεγαλύτερο του γιό, Έρασμο Δαρβίνο]]

Στις 29 Ιανουαρίου το 1839, ο Δαρβίνος νυμφεύθηκε την εξαδέλφη του Έμμα Γουέτζγουντ σε μία Αγγλικανική τελετή που οργανώθηκε με τρόπο που να ικανοποιεί και τους Ουνιταριανούς.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p=279}}</ref> Μετά από σύντομη παραμονή στην οδό Γκάουερ (Gower Street), στο [[Λονδίνο]], το ζευγάρι πήγε στις 17 Σεπτεμβρίου 1842 στο Down House του Downe, το οποίο είναι πλέον επισκέψιμο για το κοινό, στα νότια του Orpington). Η οικογένεια του Δαρβίνου απέκτησε δέκα παιδιά από τα οποία τα τρία πέθαναν σε μικρή ηλικία. Πολλά από τα εγγόνια τους έγιναν μετέπειτα διάσημα.

* William Erasmus Darwin (27 Δεκεμβρίου, 1839–1914)
* Anne Elizabeth Darwin (2 Μαρτίου 1841–22 Απριλίου 1851)
* Mary Eleanor Darwin (23 Σεπτεμβρίου 1842–16 Οκτωβρίου 1842)
* Henrietta Emma "Etty" Darwin (25 Σεπτεμβρίου 1843–1929)
* George Howard Darwin (9 Ιουλίου 1845–7 Δεκεμβρίου 1912)
* Elizabeth "Bessy" Darwin (8 Ιουλίου 1847–1926)
* Francis Darwin (16 Αυγούστου 1848–19 Σεπτεμβρίου 1925)
* Leonard Darwin (15 Ιανουαρίου 1850–26 Μαρτίου 1943)
* Horace Darwin (13 Μαΐου 1851–29 Σεπτεμβρίου 1928)
* Charles Waring Darwin (6 Δεκεμβρίου 1856–28 Ιουνίου 1858)

Μερικά από τα παιδιά της οικογένειας υπέφεραν από αρρώστιες και αδυναμία και ο Δαρβίνος μέσα από τα συγγράμματα του εξέφραζε πάντοτε τον φόβο του ότι αυτό ίσως να ήταν αποτέλεσμα της συγγένειας που είχε με τη σύζυγο του. Οι σκέψεις αυτές τον οδηγούσαν να υποστηρίζει τη γενετική διασταύρωση (crossing breeding).<ref>{{harvnb|Leff|2000|loc=[http://www.aboutdarwin.com/darwin/Children.html Darwin's Children]}}</ref><ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p=447}}.</ref><ref>{{MacTutor Biography|id=Darwin}}</ref>

=== Ανάπτυξη της θεωρίας του ===
[[Αρχείο:Charles Darwin.jpg|left|Φοβούμενος την επιστημονική αλλά και εκκλησιαστική καταδίωξη, ο Δαρβίνος ασχολείτο με την ανάπτυξη της θεωρίας της εξέλιξης μυστικά για δεκαετίες|εναλλ.=Φοβούμενος την επιστημονική αλλά και εκκλησιαστική καταδίωξη, ο Δαρβίνος ασχολείτο με την ανάπτυξη της θεωρίας της εξέλιξης μυστικά για δεκαετίες|μικρογραφία]]

Ο Δαρβίνος ήταν πλέον ένας επιφανής [[Γεωλογία|γεωλόγος]] στην επιστημονική ελίτ των κληρικών φυσιοδιφών και είχε το δικό του εισόδημα. Είχε μεγάλο φόρτο εργασίας, που περιελάμβανε τη συγγραφή των ευρημάτων και των θεωριών του, και την επίβλεψη της προετοιμασίας των πολλών τόμων της ''[[Ζωολογία]]ς'', που θα περιέγραφε τις συλλογές του. Ήταν πεπεισμένος για την αλήθεια της [[Εξέλιξη (βιολογία)|εξέλιξης]], αλλά για πολύ καιρό γνώριζε πως η «μετάλλαξη των ειδών» ήταν συσχετισμένη με το έγκλημα της [[βλασφημία]]ς καθώς και με τους Ριζοσπάστες δημοκρατικούς ταραξίες της Βρετανίας, που επιδίωκαν την κοινωνική ανατροπή. Με την έκδοση του έργου του θα κινδύνευε να καταστρέψει τη φήμη του. Έτσι ξεκίνησε εκτεταμένα πειράματα με φυτά και συμβουλεύθηκε εκτροφείς ζώων (όπως εκτροφείς [[περιστέρι|περιστεριών]] και χοίρων) προσπαθώντας να βρει απαντήσεις που να ευσταθούν, σχετικά με όλα τα επιχειρήματα που αναμένονταν κατά την παρουσίαση της θεωρίας του στο κοινό.<ref name="vw186">{{Harvnb|van Wyhe|2007|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=A544&pageseq=10 186–192]}}</ref>

Όταν η αφήγηση του Φιτζρόυ δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 1839, το ''Ημερολόγιο και Παρατηρήσεις'' του Δαρβίνου σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Αργότερα τον ίδιο χρόνο, δημοσιεύθηκε ξεχωριστά, και έγινε το ''bestseller'' που σήμερα είναι γνωστό ως ''Το Ταξίδι με το Beagle''.<ref>{{Harvnb|Darwin|1887|loc=[http://www.gutenberg.org/catalog/world/readfile?fk_files=39003&pageno=32 p. 32.]}}</ref> Τον Δεκέμβριο του 1839, καθώς η πρώτη εγκυμοσύνη της Έμμα ήταν σε εξέλιξη, ο Δαρβίνος αρρώστησε ξανά, και κατάφερε λίγα μέσα στον επόμενο χρόνο.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p=292}}</ref>

Προσπάθησε να εξηγήσει τη θεωρία του σε στενούς φίλους αλλά δεν έδειξαν αμέσως ενδιαφέρον και πίστευαν ότι η επιλογή χρειάζεται θεϊκό επιλογέα. Το 1842 η οικογένεια μετακόμισε στο αγροτικό Down House για να ξεφύγει από τις πιέσεις στο Λονδίνο. Ο Δαρβίνος διατύπωσε μια σύντομη περιγραφή της θεωρίας του και το 1844 είχε γράψει μία μελέτη 240 σελίδων όπου επέκτεινε τις προγενέστερες ιδέες του σχετικά με τη φυσική επιλογή. Ολοκλήρωσε το τρίτο του γεωλογικό βιβλίο το 1846. Βοηθούμενος από τον φίλο του βοτανολόγο [[Τζόζεφ Ντάλτον Χούκερ]], ξεκίνησε μια μεγάλη μελέτη των οστράκων. Το 1847, ο Χούκερ διάβασε τη μελέτη και απέστειλε σημειώσεις που έδωσαν στον Δαρβίνο την ήπια κριτική που χρειαζόταν.<ref>{{Harvnb|Darwin|1958|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F1497&pageseq=118 114]}}</ref>

Ο Δαρβίνος φοβόταν να δημοσιοποιήσει τη θεωρία του ενώ ήταν ακόμα ατελής, καθώς οι ιδέες του περί εξέλιξης θα αμφισβητούνταν έντονα, αν βέβαια κατάφερναν να τραβήξουν την προσοχή. Άλλες ιδέες σχετικά με την εξέλιξη, κυρίως το έργο του [[Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ]], είχαν σαφώς απορριφθεί από τη Βρετανική επιστημονική κοινότητα και είχαν συσχετιστεί με τον πολιτικό ριζοσπαστισμό. Η ανώνυμη έκδοση του έργου ''Vestiges of the Natural History of Creation'' το [[1844]] δημιούργησε και άλλη διαμάχη σχετικά με τον ριζοσπαστισμό και την εξέλιξη, και δέχθηκε τη συνολική επίθεση των φίλων του Δαρβίνου που τόνισαν πως κανείς ευυπόληπτος επιστήμονας δε θα ήθελε να συσχετιστεί με τέτοιες ιδέες.<ref>{{harvnb|Browne|1995|pp=461–465}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.darwinproject.ac.uk/darwinletters/calendar/entry-814.html#back-mark-814.f5|title=Darwin Correspondence Project&nbsp;– Letter 814&nbsp;– Darwin, C. R. to Hooker, J. D., (7 Jan 1845)|accessdate=24 November 2008|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205084645/http://www.darwinproject.ac.uk/darwinletters/calendar/entry-814.html#back-mark-814.f5|archivedate=5 December 2008|df=dmy-all}}</ref>

Προκειμένου να αντιμετωπίσει την ασθένειά του, ο Δαρβίνος πήγε σε θέρετρο με ιαματικά λουτρά στη [[Μαλβέρνη]] το 1849, και με μεγάλη του έκπληξη διαπίστωσε ότι δύο μήνες λουτροθεραπείας είχαν αποτέλεσμα. Στη μελέτη του πάνω στα όστρακα ανακάλυψε ομολογίες που στήριζαν τη θεωρία του, καθώς κατέδειξαν ότι ελαφρώς διαφοροποιημένα μέρη του σώματος μπορεί να εκτελούν διαφορετικές λειτουργίες ώστε να ανταποκριθούν σε νέες συνθήκες. Αργότερα η πολυαγαπημένη του κόρη Άννι αρρώστησε, επαναφέροντας τους φόβους του ότι η ασθένειά του ίσως ήταν κληρονομική. Μετά από μια σειρά κρίσεων, η κόρη του πέθανε και ο Δαρβίνος έχασε κάθε πίστη στην ύπαρξη ενός αγαθοεργού Θεού.<ref>{{harvnb|Browne|1995|pp=498–501}}</ref>

Γνώρισε τον νεαρό προοδευτικό φυσιοδίφη [[Τόμας Χάξλεϋ]] που επρόκειτο να γίνει στενός φίλος και σύμμαχος. Η δουλειά του Δαρβίνου σχετικά με τα όστρακα (''Ελικόποδα'') του εξασφάλισε το μετάλλιο της Βασιλικής Κοινότητας το [[1853]], καθιερώνοντας τη φήμη του ως [[βιολογία|βιολόγος]]. Ολοκλήρωσε αυτή τη μελέτη το 1854 και έστρεψε την προσοχή του στη θεωρία των ειδών.

=== Ανακοίνωση και έκδοση της θεωρίας του ===
[[Αρχείο:Charles Darwin aged 51.jpg|right|thumb|Ο Δαρβίνος, γνωστός γεωλόγος, αναγκάστηκε να δημοσιεύσει πρόωρα τη θεωρία του για τη [[φυσική επιλογή]]]]
Ο Δαρβίνος έδωσε μια απάντηση στο πώς τα είδη διαχωρίζονται, χρησιμοποιώντας ως αναλογία τις ιδέες της βιομηχανίας σχετικά με τον [[Καταμερισμός της εργασίας|καταμερισμό εργασίας]], όπου η κάθε ποικιλία βρίσκει τον δικό της θώκο ώστε όλα τα είδη να μπορούν να διαφοροποιούνται.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=241–244, 426}}</ref> Πειραματίσθηκε με σπόρους, ελέγχοντας την ικανότητα τους να επιβιώνουν σε θαλασσινό νερό άρα και την ικανότητα τους να μεταφέρονται σε απομονωμένα νησιά. Εξέτρεφε περιστέρια για να ελέγξει τη θεωρία του για τη φυσική επιλογή συγκρίνοντάς τη με την «τεχνητή επιλογή» που εφάρμοζαν οι εκτροφείς περιστεριών.<ref>{{Harvnb|Browne|1995|p=xii}}</ref><ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=241–244}}</ref>

Την άνοιξη του 1856, ο Λάιελ διάβασε μια διατριβή με θέμα την ''Εισαγωγή'' των ειδών του [[Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας]], ενός φυσιοδίφη που εργαζόταν στο [[Βόρνεο]]. Ο Λάιελ προέτρεψε τον Δαρβίνο να εκδώσει τη θεωρία του ώστε να εξασφαλίσει την «πρωτιά». Παρόλο που ήταν άρρωστος, ο Δαρβίνος ξεκίνησε ένα τρίτομο βιβλίο με τίτλο ''Φυσική Επιλογή'', συμπεριλαμβάνοντας δείγματα και πληροφορίες από φυσιοδίφες όπως ο Γουάλας και ο Asa Gray. Τον Δεκέμβριο του [[1857]] καθώς ο Δαρβίνος ασχολούνταν με τη συγγραφή του βιβλίου έλαβε ένα γράμμα από τον Γουάλας που ρωτούσε αν θα πραγματευόταν την ανθρώπινη καταγωγή. Έχοντας υπόψη τους φόβους του Λάιελ, ο Δαρβίνος απάντησε: «νομίζω ότι θα αποφύγω το όλο θέμα, καθώς περιτριγυρίζεται από προκαταλήψεις, αν και οφείλω να παραδεχτώ πως είναι το μεγαλύτερο και πιο ενδιαφέρον πρόβλημα για έναν φυσιοδίφη». Ενθάρρυνε τη θεωρία του Γουάλας, λέγοντας ότι «χωρίς εικασία δεν υφίσταται καλή και αυθεντική παρατήρηση». Επίσης προσέθεσε ότι «προχωρώ περισσότερο από εσένα». Το χειρόγραφό του έφτασε τις 250.000 λέξεις, και στις 18 Ιουνίου 1858 έλαβε μια διατριβή του Γουάλας που περιέγραφε τον εξελικτικό μηχανισμό και του ζητούσε να την προωθήσει στον Λάιελ. Ο Δαρβίνος το έκανε, σοκαρισμένος που είχε «παρακαμφθεί». Αν και ο Γουάλας δεν είχε ζητήσει να εκδοθεί το έργο του, ο Δαρβίνος προσφέρθηκε να το στείλει σε οποιαδήποτε εφημερίδα της επιλογής του Γουάλας. Παρέδωσε την έκβαση των πραγμάτων στον Λάιελ και τον Χούκερ. Αυτοί συμφώνησαν να γίνει μια κοινή παρουσίαση στη Linnean Society του Λονδίνου την [[1 Ιουλίου|1η Ιουλίου]] με τίτλο ''On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection''. Ο γιος του Δαρβίνου που ήταν ακόμη βρέφος πέθανε και έτσι ο Δαρβίνος δεν κατάφερε να παρευρεθεί.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=412–441, 457–458, 462–463}}{{harvnb|Desmond|Moore|2009|pp=283–284, 290–292, 295}}</ref>

Η αρχική ανακοίνωση της θεωρίας δεν τράβηξε μεγάλη προσοχή. Αν και μερικές μικρές κριτικές ασχολήθηκαν μαζί της, οι περισσότεροι επιστήμονες πίστεψαν ότι ήταν περίπου ίδια με άλλες θεωρίες της εξελικτικής σκέψης. Για τους επόμενους δεκατρείς μήνες ο Δαρβίνος αν και άρρωστος προσπαθούσε να γράψει μια περίληψη του βιβλίου του «περί των ειδών». Με τη συνεχή ενθάρρυνση των επιστημόνων φίλων του, τελείωσε την περίληψη και ο Λάιελ κανόνισε την έκδοσή της από τον εκδότη Τζον Μάρεϊ. Κατέληξαν στον τίτλο ''On the Origin of Species by Means of Natural Selection'', και όταν το βιβλίο διατέθηκε προς πώληση στο εμπόριο στις 22 Νοεμβρίου, 1859, η ζήτηση ξεπέρασε το απόθεμα των 1.250 αντιτύπων. Εκείνη την εποχή, οι θεωρίες «περί Εξέλιξης» υπονοούσαν δημιουργία χωρίς θεϊκή παρέμβαση, και ο Δαρβίνος απέφυγε τη χρήση των λέξεων «εξέλιξη» και «εξελίσσομαι», αν και το βιβλίο τελείωνε με τη δήλωση ότι «ατελείωτοι σχηματισμοί, πανέμορφοι και υπέροχοι έχουν εξελιχθεί και συνεχίζουν να εξελίσσονται». Το βιβλίο έκανε μόνο έναν σύντομο υπαινιγμό στην ιδέα ότι και ο άνθρωπος μπορούσε να εξελιχθεί με τον ίδιο τρόπο όπως και οι άλλοι οργανισμοί. Ο Δαρβίνος έγραψε με σκόπιμη επιφυλακτικότητα ότι «θα ριχτεί φως στην καταγωγή και την ιστορία του ανθρώπου».<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|p=477}}</ref><ref name="SS_man">{{Harvnb|Darwin|1859|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?pageseq=217&itemID=F373&viewtype=text 199]}}{{harvnb|Darwin|Costa|2009|p=199}}{{harvnb|Desmond|Moore|2009|p=310}}</ref>

=== Αντιδράσεις ===
[[Αρχείο:Darwin_ape.jpg|thumb|left|Σατιρικές επιθέσεις κατά του Δαρβίνου τον παρουσίαζαν σαν πίθηκο (περιοδικό ''Hornet'')]]
Το βιβλίο του Δαρβίνου πυροδότησε μια δημόσια διαμάχη την οποία παρακολουθούσε στενά και ο ίδιος. Κρατούσε αποκόμματα από χιλιάδες κριτικές, άρθρα, σάτιρες, παρωδίες και καρικατούρες. Οι κριτικοί γρήγορα έβγαλαν το συμπέρασμα «άνθρωπος από πίθηκο» παρόλο που ο Δαρβίνος δεν έλεγε πουθενά κάτι τέτοιο. Από την άλλη πλευρά, μια ουνιταριστική κριτική ήταν θετική, ενώ και οι ''Times'' δημοσίευσαν μία ενθουσιώδη κριτική του Χάξλεϋ η οποία περιείχε αιχμές κατά του [[Ρίτσαρντ Όουεν]], ηγέτη του επιστημονικού στερεώματος που ο Χάξλεϋ προσπαθούσε να ανατρέψει. Ο Όουεν αρχικά φαινόταν ουδέτερος, αλλά αργότερα, σε μια κριτική του, καταδίκασε το βιβλίο. Οι επιστήμονες της [[Εκκλησία της Αγγλίας|Εκκλησίας της Αγγλίας]] αντέδρασαν ενάντια στο βιβλίο, και οι πρώην καθηγητές του Δαρβίνου στο [[Κέιμπριτζ]] Άνταμ Σέτζγουικ και [[Τζον Στήβενς Χένσλοου]] εξέφρασαν την απογοήτευση τους για αυτόν, αν και το βιβλίο έτυχε καλύτερης υποδοχής από μία νεότερη γενιά επαγγελματιών φυσιοδιφών. Έπειτα το έργο ''Δοκίμια και Κριτικές'', που γράφηκε από επτά φιλελεύθερους Αγγλικανούς θεολόγους, χαρακτήριζε τα θαύματα παράλογα (και υποστήριζε την ''Καταγωγή'') και απέσπασε την προσοχή από τον Δαρβίνο.<ref name="Darwinanddesign">{{cite web |url= http://www.darwinproject.ac.uk/content/view/110/104/|title=Darwin and design: historical essay|year=2007|publisher=Darwin Correspondence Project|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090615191012/http://www.darwinproject.ac.uk/content/view/110/104/|archivedate=15 June 2009|accessdate=17 September 2008}}</ref><ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=487–488, 500}}</ref>

Η πιο διάσημη αντιπαράθεση έγινε σε συνάντηση της «Βρετανικής Ένωσης για την Πρόοδο της Επιστήμης» (''British Association for the Advancement of Science'') στην [[Οξφόρδη]]. Ο καθηγητής Τζον Ουίλιαμ Ντρέιπερ έδωσε μία μακρά διάλεξη για τον Δαρβίνο και την κοινωνική πρόοδο, και μετά ο Σάμιουελ Ουίλμπερφορς, Επίσκοπος της Οξφόρδης, επιχειρηματολόγησε εναντίον του Δαρβίνου.<ref>{{harvnb|Bowler|2003|p=185}}</ref> Στη διαμάχη που ακολούθησε, ο [[Τόμας Χάξλεϋ]] εδραίωσε τη θέση του ως ο σφοδρότερος υπερασπιστής της θεωρίας της εξέλιξης στη [[Βικτωριανή εποχή]]. Όταν ρωτήθηκε από τον Ουίλμπερφορς αν καταγόταν από τους πιθήκους από την πλευρά του παππού του ή της γιαγιάς του, ο Χάξλεϋ φέρεται να ψέλλισε στον εαυτό του: «Ο Κύριος τον έριξε στα χέρια μου» και απάντησε ότι θα προτιμούσε «να κατάγεται από πίθηκο παρά από έναν καλλιεργημένο άνθρωπο, που χρησιμοποιεί τα χαρίσματα της μόρφωσης και της ευγλωττίας στην υπηρεσία της προκατάληψης και της παραπλάνησης» <ref>Υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές εκδοχές αυτής της ιστορίας, βλέπε [http://users.ox.ac.uk/~jrlucas/legend.html Wilberforce and Huxley: A Legendary Encounter] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110410081122/http://users.ox.ac.uk/%7Ejrlucas/legend.html |date=2011-04-10 }}.</ref>. Η ιστορία διαδόθηκε σε όλη τη χώρα ως ο Χάξλεϋ να είχε πει ότι θα προτιμούσε να είναι πίθηκος παρά Επίσκοπος.

Πολλοί πίστευαν ότι οι θεωρίες του Δαρβίνου κατέστρεφαν την πολύ σημαντική διάκριση μεταξύ ανθρώπου και θηρίων. Ο Δαρβίνος προσωπικά δεν υπερασπίσθηκε τις θεωρίες του δημόσια, μολονότι διάβαζε με έκδηλο ενδιαφέρον για τις συνεχιζόμενες διαμάχες. Ήταν συχνά πολύ άρρωστος και αντλούσε στήριξη μέσα από τα γράμματα και την αλληλογραφία. Ένας βασικός κύκλος φίλων του επιστημόνων - ο Χάξλεϋ, ο Κάρολος Λάιελ, ο Τζόζεφ Ντάλτον Χούκερ και ο Asa Gray - προωθούσαν ενεργά το έργο του στο επιστημονικό και δημόσιο προσκήνιο, υποστηρίζοντάς τον στους πολλούς επικριτές αυτής της κύριας επιστημονικής διαμάχης της εποχής, και συμβάλλοντας στην τιμητική απόκτηση του Copley Medal το 1864. Η θεωρία του Δαρβίνου είχε κοινά σημεία με πολλά κινήματα της εποχής και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της λαϊκής κουλτούρας. Το βιβλίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και ανατυπώθηκε πολλές φορές. Έγινε ένα εμπορικό επιστημονικό κείμενο, που ανταποκρινόταν τόσο στην περιέργεια της νέας «μέσης τάξης» όσο και στην «εργατική τάξη», και θεωρήθηκε το πιο αμφιλεγόμενο και πολυσυζητημένο επιστημονικό βιβλίο που είχε γραφτεί ποτέ.<ref>{{harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=507–508}}{{Harvnb|Browne|2002|pp=128–129, 138}}</ref>

=== Περαιτέρω εργασία μέχρι τον θάνατο του ===
[[Αρχείο:Charles Darwin 1880.jpg|right|thumb|220px|Κλασική φωτογραφία του Δαρβίνου το 1880]]
Παρά το γεγονός πως βασανιζόταν από αρρώστιες κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του, ο Δαρβίνος συνέχισε την εργασία του. Είχε εκδώσει μια περίληψη της θεωρίας του, αλλά τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα του «μεγάλου βιβλίου» του ήταν ακόμη ατελή: η καταγωγή του ανθρώπινου είδους από προγενέστερα ζώα, και ο μηχανισμός της «σεξουαλικής επιλογής», που μπορούσε να εξηγήσει την ύπαρξη χαρακτηριστικών χωρίς καμία προφανή χρησιμότητα πέρα από την κοσμητική ομορφιά, καθώς επίσης και η υπόδειξη βαθύτερων πιθανών αιτίων που καθορίζουν την ανάπτυξη της κοινωνίας και των ανθρώπινων πνευματικών ικανοτήτων. Τα πειράματα, η έρευνα και το συγγραφικό του έργο συνεχίστηκαν.

Όταν η θυγατέρα του Δαρβίνου αρρώστησε, εκείνος έβαλε στην άκρη τα πειράματά του με τους βλαστούς και τα οικόσιτα ζώα και τη μετέφερε σε ένα παράλιο εξοχικό όπου άρχισε να ενδιαφέρεται για τις άγριες [[ορχιδέα|ορχιδέες]].<ref name="Archived copy">{{cite web|url=http://www.darwinproject.ac.uk/correspondence-volume-14|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100605110511/http://www.darwinproject.ac.uk/correspondence-volume-14|archivedate=5 June 2010|accessdate=2009-03-06|deadurl=bot: unknown|df=dmy-all}} Cambridge University Press. Retrieved 25 June 2012</ref> Το ενδιαφέρον αυτό εξελίχθηκε σε πρωτοποριακή έρευνα για το πώς τα όμορφα λουλούδια τους, έλεγχαν την επικονίαση από τα έντομα και εξασφάλιζαν τη γονιμοποίηση. Ταυτόχρονα παρατήρησε ότι στα όστρακα, ομόλογα μέρη τους εκτελούσαν διαφορετικές λειτουργίες σε διαφορετικά είδη. Στο σπίτι του ήταν καθηλωμένος στο κρεβάτι, σε ένα δωμάτιο γεμάτο με πειράματα σχετικά με αναρριχώμενα φυτά. Τον επισκέφθηκε ο [[Ερνστ Χέκελ]] που διέδιδε το ευαγγέλιο του ''Δαρβινισμού'' στη [[Γερμανία]]. Ακόμα και στο Κέμπριτζ, οι φοιτητές υποστήριζαν πλέον τις ιδέες του. Ο Χάξλεϋ έδινε διαλέξεις για την «εργατική τάξη» προκειμένου να διευρυνθεί το κοινό, και ο Γουάλας παρέμεινε υποστηρικτής, αν και άρχισε να στρέφεται περισσότερο στον [[πνευματισμός|πνευματισμό]]. Το έργο του Δαρβίνου ''Variation'' επεκτάθηκε σε δύο υπερμεγέθεις τόμους, αναγκάζοντάς τον να παραλείψει τα περί ανθρώπου και σεξουαλικής επιλογής, αλλά όταν εκδόθηκε είχε πολύ μεγάλη ζήτηση.<ref name="Archived copy"/>

Το ζήτημα της εξέλιξης του ανθρώπου ήταν προσφιλές ανάμεσα στους οπαδούς του (και τους δυσφημιστές του) αμέσως μετά την έκδοση του ''Η καταγωγή των ειδών''. Η συνεισφορά όμως του Δαρβίνου στο θέμα αυτό ήρθε μετά από περισσότερα από δέκα χρόνια σε ένα δίτομο έργο το ''The Descent of Man and Selection in Relation to Sex'' που εκδόθηκε το 1871. Στον δεύτερο τόμο ο Δαρβίνος πρωτοπαρουσίασε σε πλήρη ανάπτυξη τη γενική ιδέα της σεξουαλικής επιλογής για να εξηγήσει την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, των διαφορών ανάμεσα στα ανθρώπινα φύλα και τις διαφορές ανάμεσα στις ανθρώπινες φυλές αλλά και τα όμορφα πουλιά. Ένα χρόνο μετά, ο Δαρβίνος εξέδωσε την τελευταία του σημαντική δουλειά το ''The Expression of the Emotions in Man and Animals'', το οποίο επικεντρωνόταν στην εξέλιξη της ανθρώπινης ψυχολογίας και της συνέχειας από τη συμπεριφορά των ζώων. Ανέπτυξε με αυτό τον τρόπο την ιδέα ότι το ανθρώπινο μυαλό και πολιτισμός είναι αποτέλεσμα της φυσικής και σεξουαλικής επιλογής, θεωρία η οποία εξακολουθεί να διδάσκεται και σήμερα στην [[εξελικτική ψυχολογία]]. Όπως τελείωνε το ''Descent of Man'', ο Δαρβίνος αναγνώρισε ότι παρ´ όλες τις «ευγενείς ιδιότητες» του ανθρώπινου είδους και τις «ανυψωμένες δυνάμεις», ''«ο άνθρωπος εξακολουθεί να κουβαλάει στο σώμα του το ανεξίτηλο στίγμα της χαμηλής του καταγωγής».''<ref>{{Harvnb|Darwin|1871|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F937.2&pageseq=402 385–405]}}{{Harvnb|Browne|2002|pp=339–343}}</ref>

Τα πειράματα και οι έρευνες του για την εξέλιξη έχουν καταγραφεί σε πέντε βιβλία για τα φυτά και το τελευταίο του βιβλίο που στράφηκε στους γεωσκώληκες και την επίδραση που έχουν σε διάφορα στρώματα του εδάφους.

Ο Δαρβίνος πέθανε στο Downe του [[Κεντ]] στην [[Αγγλία]], στις 19 Απριλίου του 1882. Ήθελε να ταφεί στο νεκροταφείο του St. Mary's στο Downe αλλά μετά από απαίτηση των συναδέλφων του, ο Ουίλιαμ Σπότισγουντ (πρόεδρος της Βασιλικής Ακαδημίας) μεσολάβησε ώστε ο Δαρβίνος να έχει μια επίσημη [[κηδεία]] και να ταφεί στο Αββαείο του Γουέστμινστερ.<ref>{{Harvnb|Desmond|Moore|1991|pp=664–677}}</ref><ref name="Westminster Abbey CD2">{{cite web|url=http://www.westminster-abbey.org/our-history/people/charles-darwin|title=Westminster Abbey » Charles Darwin|date=2 January 2016|website=Westminster Abbey » Home|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304200905/http://www.westminster-abbey.org/our-history/people/charles-darwin|archivedate=4 March 2016|accessdate=2 January 2016|deadurl=no|df=dmy-all}}{{Harvnb|Leff|2000|loc=[http://www.aboutdarwin.com/darwin/burial.html Darwin's Burial]}}</ref>
== Θρησκευτικές πεποιθήσεις ==
[[Αρχείο:Annie Darwin.jpg|thumb|left|Ο θάνατος της κόρης του Άννι το 1851 έσπρωξε έναν ήδη αμφίβολο Δαρβίνο μακριά από τη θεωρία ενός αγαθοεργού θεού]]
Ο Κάρολος Δαρβίνος προερχόταν από ένα αντικομφορμιστικό υπόβαθρο. Αν και αρκετά μέλη της οικογενείας του ήταν προοδευτικοί, και δεν συμμερίζονταν τις συμβατικές θρησκευτικές πεποιθήσεις, ο ίδιος δεν αμφισβητούσε την κυριολεκτική αλήθεια της [[Αγία Γραφή|Βίβλου]]. Φοίτησε σε σχολείο της [[Εκκλησία της Αγγλίας|Εκκλησίας της Αγγλίας]], και αργότερα στο Κέμπριτζ σπούδασε Αγγλικανική θεολογία για να γίνει κληρικός, και ήταν πλήρως πεπεισμένος για το [[τελεολογικό επιχείρημα]] του Ουίλιαμ Πέιλι ότι το σχέδιο στη φύση αποδείκνυε την ύπαρξη του Θεού. Ωστόσο, τα πιστεύω του άρχισαν να αλλάζουν όσο βρισκόταν στο πλοίο ''Beagle''. Αμφισβητούσε όσα έβλεπε - αναρωτιόταν για παράδειγμα για την ύπαρξη πανέμορφων πλασμάτων στα βάθη των ωκεανών, όπου κανείς δεν μπορούσε να τα δει, και ανατρίχιαζε στο θέαμα μιας σφήκας που παρέλυε κάμπιες ως ζωντανή τροφή για τα αυγά της. Θεώρησε αυτό το δεύτερο παράδειγμα ως αντίφαση της αντίληψης του Πάλεϋ για την ύπαρξη αγαθοεργού σχεδίου. Όταν βρισκόταν στο ''Beagle'' ο Δαρβίνος είχε αρκετά [[ορθοδοξία|ορθόδοξες αντιλήψεις]] και συχνά παρέθετε αποσπάσματα από τη Βίβλο ως αυθεντία πάνω στην [[ηθική]], αλλά είχε αρχίσει να βλέπει την ιστορία της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] ως ψευδή και αναξιόπιστη.<ref name="biorelig">{{Harvnb|Darwin|1958|pp=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1497&viewtype=side&pageseq=87 85–96]}}</ref>

Με την επάνοδο του διερεύνησε τη μετάλλαξη των ειδών. Γνώρισε ότι οι φυσιοδίφες κληρικοί φίλοι του πίστευαν ότι αυτό ήταν θηριώδης αίρεση που υπονόμευε την υπερφυσική δικαιολόγηση της κοινωνικής τάξης. Ήξερε επίσης ότι τέτοιες επαναστατικές ιδέες δεν ήταν καλοδεχούμενες σε μια εποχή που η πάγια θέση της Εκκλησίας της Αγγλίας δεχόταν επιθέσεις από ριζοσπάστες, διαφωνούντες και [[αθεϊσμός|άθεους]]. Καθώς ανέπτυσσε κρυφά τη θεωρία του για τη [[φυσική επιλογή]], ο Δαρβίνος αναφέρθηκε στη θρησκεία ακόμα και ως στρατηγική επιβίωσης μιας φυλής, αν και πίστευε ακόμα στον Θεό ως απόλυτο νομοθέτη. Η πίστη του συνέχισε να εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου και με τον θάνατο της θυγατέρας του Άννι το [[1851]], ο Δαρβίνος τελικά έχασε κάθε πίστη στον [[Χριστιανισμός|Χριστιανισμό]].<ref>{{harvnb|von Sydow|2005|pp=4–5, 12–14}}</ref><ref>{{Harvnb|Moore|2006}}</ref> Συνέχισε να υποστηρίζει την τοπική εκκλησία και βοηθούσε με ενοριακό έργο, αλλά τις Κυριακές προτιμούσε να πηγαίνει περίπατο όταν η οικογένεια του πήγαινε στην εκκλησία. Προς το τέλος της ζωής του, όταν ρωτήθηκε για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, έγραψε ότι ποτέ δεν ήταν [[αθεϊσμός|αθεϊστής]] με την έννοια ότι αρνείτο την ύπαρξη του Θεού, σημειώνοντας: «ο [[Αγνωστικισμός]] θα ήταν μια καλύτερη περιγραφή των σκέψεών μου.» <ref>[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1452.1&viewtype=text&pageseq=322&keywords=agnostic The Life and Letters of Charles Darwin], Ch. VIII, p. 274. New York, D. Appleton & Co., 1905.</ref>

Ο Κάρολος Δαρβίνος εξιστόρησε στη βιογραφία του τις ψεύτικες ιστορίες που διαδίδονταν και ήθελαν τον παππού του [[Έρασμος Δαρβίνος|Έρασμο Δαρβίνο]] να καλεί τον [[Ιησούς Χριστός|Ιησού]] κατά τον θάνατο του. Ο Δαρβίνος τελείωνε με το συμπέρασμα ότι «''Αυτή ήταν η κατάσταση των χριστιανικών αισθημάτων το 1802 .... Μπορούμε τουλάχιστον να ελπίζουμε πως αυτή η κατάσταση δεν επικρατεί πλέον»''. Παρά την ελπίδα αυτή, οι ίδιες ιστορίες κυκλοφόρησαν και μετά τον θάνατο του Δαρβίνου, η πιο σημαντική από τις οποίες ήταν εκείνη της [[Ελίζαμπεθ Χόουπ]] (γνωστή ως ''Lady Hope''), που εκδόθηκε το [[1915]] και υποστήριζε ότι ο Δαρβίνος είχε αποκηρύξει τη θεωρία της εξέλιξης μετανοώντας στο κρεβάτι του πόνου <ref>[http://www.talkorigins.org/faqs/hope.html The Darwin Deathbed Conversion Question]</ref>. Τέτοιες ιστορίες διαδίδονταν από χριστιανικές ομάδες που άρχισαν να γίνονται [[αστικός μύθος|αστικοί θρύλοι]], ακόμα και όταν οι ισχυρισμοί απορρίφθηκαν από τα παιδιά του Δαρβίνου, και θεωρήθηκαν ψευδείς από τους ιστορικούς.
== Η κληρονομιά του Δαρβίνου ==
[[Αρχείο:Darwin-Charles-LOC.jpg|thumb|Οι θεωρίες του Δαρβίνου είχαν καθοριστικό ρόλο σε πολλές επιστήμες]]
Η θεωρία του Κάρολου Δαρβίνου ότι η εξέλιξη των ειδών έγινε μέσα από τη [[φυσική επιλογή]] άλλαξε τη σκέψη πάνω σε διαφορετικές επιστήμες από τη [[βιολογία]] μέχρι και την [[ανθρωπολογία]]. Οι έρευνές του καθιέρωσαν ότι η ''εξέλιξη'' είχε γίνει, όχι κατά ανάγκη από φυσική ή σεξουαλική επιλογή. Η διαπίστωση αυτή δεν θα καθιερωνόταν επισήμως μέχρι την εκ νέου ανακάλυψη του έργου του [[Γκρέγκορ Μέντελ]] στις αρχές του 20ου αιώνα και τη δημιουργία της μοντέρνας εξελικτικής σύνθεσης. Άλλοι, πριν από αυτόν, περιέγραψαν την ιδέα της φυσικής επιλογής (ο Δαρβίνος αναγνώριζε αυτό το γεγονός στα συγγράμματα του [[Ουίλιαμ Τσαρλς Ουέλς]] και του Πάτρικ Μάθιου). Όλοι οι φυσιοδίφες της εποχής του δεν γνώριζαν πότε ο Δαρβίνος είχε δημοσιοποιήσει τη θεωρία του. Είναι σίγουρο όμως ότι ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε και εξέδωσε την επιστημονική θεωρία της φυσικής επιλογής και ότι οι προηγούμενοι του δεν συνεισέφεραν στην ανάπτυξη ή την επιτυχία της θεωρίας του ως θεωρία στην επιστήμη.<ref name="b222">{{harvnb|Bowler|2003|pp=222–225}}{{Harvnb|van Wyhe|2008}}{{harvnb|Darwin|1872|p=[http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=text&itemID=F391&pageseq=449 421]}}</ref>

Η εργασία του Δαρβίνου ήταν εξαιρετικά αμφισβητήσιμη την εποχή που εκδόθηκε και πολλοί σύγχρονοί του δεν την έλαβαν σοβαρά υπόψη. Η εξέλιξη με τη φυσική επιλογή αποδείχθηκε ότι ήταν σοβαρό κτύπημα στις ιδέες για τη θεία δημιουργία και του έξυπνου σχεδιασμού που κυριαρχούσαν τον 19ο αιώνα στην επιστήμη, ειδικά μέσα από την ανατροπή του δόγματος των «δημιουργημένων ειδών» (''created kinds'') της βιολογίας της Δημιουργίας. Η ιδέα ότι δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ του ανθρώπου και του «κτήνους» κατέστησε τον Δαρβίνο για πάντα σύμβολο της εικονοκλασίας που αφαίρεσε τον ρόλο του προνομιούχου ανθρώπου από το κέντρο του σύμπαντος. Μερικοί από τους επικριτές του, τον αποκαλούσαν «άνθρωπο μαϊμού» και μερικές φορές τον παρουσίαζαν σε σκίτσα ως μισό άνθρωπο και μισό πίθηκο, με διάθεση να τον μειώσουν.<ref name="b373">{{harvnb|Browne|2002|pp=373–379}}</ref>

=== Σε ανάμνηση ===
Κατά τη διάρκεια της ζωής του Δαρβίνου πολλά είδη και γεωγραφικά χαρακτηριστικά πήραν το όνομά του. Σε αυτά περιλαμβάνεται το ''Darwin Sound'' που ονομάστηκε έτσι από τον Ρόμπερτ Φιτζρόυ για να τιμήσει την άμεση δράση του Δαρβίνου που έσωσε την περιοχή από την εγκατάλειψη, καθώς και το κοντινό Όρος Darwin στις [[Άνδεις]] για να εορταστούν τα 25α γενέθλια του Δαρβίνου. Στις βόρειες περιοχές της [[Αυστραλία]]ς, η πρωτεύουσα (που ονομαζόταν Πάλμερστον) μετονομάστηκε σε Darwin για να σηματοδοτήσει την επίσκεψη του ''Beagle''' το [[1839]] εκεί. Η περιοχή διαθέτει επίσης το Πανεπιστήμιο Κάρολου Δαρβίνου και το Εθνικό Πάρκο Κάρολου Δαρβίνου.<ref>{{harvnb|Leff|2000|loc=[http://www.aboutdarwin.com/timeline/time_04.html Darwin's Timeline]}}</ref>

Τα 14 είδη [[σπίνος|σπίνων]] που μελέτησε στα [[Νησιά Γκαλαπάγκος]] τιμητικά ονομάζονται «Σπίνοι Δαρβίνου» ως αναγνώριση της συνεισφοράς του στο είδος. Το 1964, δημιουργήθηκε το Darwin College στο [[Κέιμπριτζ|Κέμπριτζ]], προς τιμή της οικογένειας των Δαρβίνων, αφού και η γη στην οποία εγκαταστάθηκε ανήκε στους Δαρβίνους. Το [[1992]], ο Δαρβίνος κατετάγη 16ος στην κατάταξη Michael H. Hart μεταξύ 100 ατόμων με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία. Επίσης το 2000 η Τράπεζα της Αγγλίας εξέδωσε χαρτονόμισμα των δέκα λιρών με τη φωτογραφία του Δαρβίνου, η οποία αντικατέστησε εκείνη του [[Κάρολος Ντίκενς|Κάρολου Ντίκενς]].<ref>{{cite web|url=http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/current/current_10.htm|title=Bank of England&nbsp;– Current Banknotes&nbsp;– £10&nbsp;– Design Features|publisher=Bank of England|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110310091103/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/current/current_10.htm|archivedate=10 March 2011|accessdate=15 March 2011|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref> Ο Δαρβίνος κατετάγη επίσης τέταρτος σε δημοσκόπηση που διεξήγαγε το BBC για τους 100 πιο διάσημους Βρετανούς.

Ως ένας χιουμοριστικός εορτασμός της εξέλιξης, το ετήσιο Βραβείο Darwin απονέμεται σε άτομα που «''βοηθούν τη διαδικασία της εξέλιξης επιδεικνύοντας την ακαταλληλότητά τους''» μέσω αναπόφευκτα ανόητων πράξεων.

=== Ευγονική ή μηχανική των ειδών ===
Μετά την έκδοση του «Origin of Species», ο ξάδελφος του Δαρβίνου Φράνσις Γκάλτον εφάρμοσε τις έννοιες αυτές στην ανθρώπινη κοινωνία, με την παραγωγή ιδεών για την προώθηση της «κληρονομικής βελτίωσης», που ξεκίνησε το [[1865]] και επεκτάθηκε σε πολυπλοκότητα το [[1869]]. Στο σύγγραμμά του ''Η Καταγωγή του Ανθρώπου'' ο Δαρβίνος συμφώνησε ότι ο Γκάλτον είχε επιδείξει πως το «ταλέντο» και η «ιδιοφυΐα» στους ανθρώπους ήταν κατά πάσα πιθανότητα κληρονομικά, αλλά πίστευε ότι οι κοινωνικές αλλαγές που πρότεινε ο Γκάλτον ήταν υπερβολικά «ουτοπικές». Ούτε ο Γκάλτον ούτε ο Δαρβίνος υποστήριζαν την κυβερνητική παρέμβαση. Αντιθέτως, πίστευαν ότι κατά κύριο λόγο η κληρονομικότητα θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη από τους ανθρώπους κατά την αναζήτηση πιθανών συντρόφων. Το [[1883]], μετά τον θάνατο του Δαρβίνου, ο Γκάλτον ονόμασε την κοινωνική του φιλοσοφία ''Ευγονική''. Τον [[20ος αιώνας|εικοστό αιώνα]] τα κινήματα ευγονικής έγιναν δημοφιλή σε κάποιες χώρες και συσχετίστηκαν με προγράμματα ελέγχου αναπαραγωγής, όπως οι νόμοι υποχρεωτικής στείρωσης, και αργότερα στιγματίστηκαν μετά τη χρήση τους στη ρητορική της [[Εθνικοσοσιαλισμός|Ναζιστικής]] Γερμανίας και την επιδίωξή της για γενετική «καθαρότητα».

=== Κοινωνικός Δαρβινισμός ===
Το [[1944]] ο Αμερικάνος ιστορικός Richard Hofstadter εφάρμοσε τον όρο «[[Κοινωνικός Δαρβινισμός]]» για να περιγράψει την ανάπτυξη των σκέψεων του 19ου και 20ου αιώνα από τις ιδέες των Τόμας Μάλθους και [[Χέρμπερτ Σπένσερ]], που εφάρμοσαν τις ιδέες της εξέλιξης και της «επιβίωσης των ανταγωνιστικότερων» σε ολόκληρες κοινωνίες και έθνη που ανταγωνίζονταν σε ένα αφιλόξενο κόσμο. Αυτές οι ιδέες όμως έχουν κατηγορηθεί για [[ρατσισμός|ρατσισμό]] και [[Ιμπεριαλισμός|ιμπεριαλισμό]]. Κατά τη διάρκεια της ζωής του Δαρβίνου, η διαφορά μεταξύ του τι αποκλήθηκε αργότερα «Κοινωνικός Δαρβινισμός» και του απλού «Δαρβινισμού» δεν ήταν και τόσο ξεκάθαρη. Ο Δαρβίνος όμως δεν πίστευε ότι η επιστημονική του θεωρία σημαίνει και οποιαδήποτε θεωρία διακυβέρνησης της κοινωνίας.<ref>{{Harvnb|Paul|2003}}{{Harvnb|Kotzin|2004}}</ref>

Η χρήση της φράσης «Κοινωνικός Δαρβινισμός» για να περιγράψει τις ιδέες του Μάλθους είναι ιδιαίτερα ανειλικρινής, μια και ο Μάλθους πέθανε το [[1834]], πριν η έναρξη της θεωρίας του Δαρβίνου παρακινηθεί από την ανάγνωση της 6ης έκδοσης του διάσημου βιβλίου του ''Essay on a Principle of Population'' το [[1838]]. Ο επαναστατικός προοδευτισμός του Σπένσερ και οι κοινωνικές και πολιτικές του ιδέες ήταν εμπνευσμένες κυρίως από τον Μάλθους, και τα βιβλία του περί οικονομικών το[[1851]] και περί εξέλιξης το [[1859]] προηγήθηκαν της έκδοσης της ''Καταγωγής των Ειδών'' του Δαρβίνου το [[1859]].

==Συγγράμματα==
* Βιβλιογραφία: [https://web.archive.org/web/20060130053326/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin3/darwin_biblio.htm#primary Darwin Bibliography] (συμπεριλαμβάνονται εναλλακτικές εκδόσεις, συνεισφορές σε βιβλία και περιοδικά, και αλληλογραφία) 
* {{gutenberg author | id=Charles_Darwin | name=Charles Darwin}}
* [https://web.archive.org/web/20150608101914/http://www.darwin-literature.com/ Darwin Literature], Chapter-indexed, searchable versions of Darwin's works.
* [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/ Τα βιβλία του Κάρολου Δαρβίνου].
=== Εκδόσεις ===
* 1836: ''A LETTER, Containing Remarks on the Moral State of TAHITI, NEW ZEALAND, &c. – BY CAPT. R. FITZROY AND C. DARWIN, ESQ. OF H.M.S. 'Beagle.''' [https://web.archive.org/web/20060215011355/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin4/tahiti.html]
* 1839: ''Journal and Remarks'' (The Voyage of the Beagle)
* ''Zoology of the Voyage of H.M.S. Beagle'': published between [[1839]] and [[1843]] in five volumes by various authors, Edited and superintended by Charles Darwin: information on two of the volumes – 
: 1840: ''Part I. Fossil Mammalia'', από τον [[Ρίτσαρντ Όουεν]] [https://web.archive.org/web/20060215011419/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin3/zoology.html (Darwin's introduction)]
: 1839: ''Part II. Mammalia'', του George Robert Waterhouse [https://web.archive.org/web/20060215011419/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin3/zoology.html (Darwin on habits and ranges)] 
* 1842: ''The Structure and Distribution of Coral Reefs'' [http://digital.library.upenn.edu/webbin/gutbook/lookup?num=2690]
* 1844: ''Geological Observations of Volcanic Islands'' [http://digital.library.upenn.edu/webbin/gutbook/lookup?num=3054], [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/observations-geologiques-sur-les-iles-volcaniques/ (Γαλλική εκδοχή)]
* 1846: ''Geological Observations on South America'' [http://digital.library.upenn.edu/webbin/gutbook/lookup?num=3620]
* 1849: ''Geology'' from ''A Manual of scientific enquiry; prepared for the use of Her Majesty's Navy: and adapted for travellers in general.'', John F.W. Herschel ed. [https://web.archive.org/web/20060215011413/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin3/geology.html]
* 1851: ''A Monograph of the Sub-class Cirripedia, with Figures of all the Species. The Lepadidae; or, Pedunculated Cirripedes.'' [https://web.archive.org/web/20060215011436/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin4/liv_lepadidae/lepadidae01.html]
* 1851: ''A Monograph on the Fossil Lepadidae; or, Pedunculated Cirripedes of Great Britain'' [https://web.archive.org/web/20060212045754/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin4/fos_lepadidae/fos.lep.html]
* 1854: ''A Monograph of the Sub-class Cirripedia, with Figures of all the Species. The Balanidae (or Sessile Cirripedes); the Verrucidae, etc.'' [https://web.archive.org/web/20060215011349/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin4/liv_balanidae/balanidae_fm.html]
* 1854: ''A Monograph on the Fossil Balanidæ and Verrucidæ of Great Britain'' [https://web.archive.org/web/20060215011443/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin4/fos_balanidae/fos.balanidae.html]
* 1858: ''On the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection''
* 1859: ''On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life''
* 1862: ''On the various contrivances by which British and foreign orchids are fertilised by insects'' [https://web.archive.org/web/20060215011429/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin3/orchids/orchids_fm.htm]
* 1868: ''Variation of Plants and Animals Under Domestication'' [http://www.esp.org/books/darwin/variation/facsimile/title3.html (PDF format)], [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/variation-of-animals-and-plants-under-domestication-v1/ Vol. 1], [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/variation-of-animals-and-plants-under-domestication-v2/ Vol. 2]
* 1871: ''The Descent of Man and Selection in Relation to Sex''
* 1872: ''The Expression of Emotions in Man and Animals'' [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/the-expression-of-emotion-in-man-and-animals/]
* 1875: ''Movement and Habits of Climbing Plants'' [http://digital.library.upenn.edu/webbin/gutbook/lookup?num=2485]
* 1875: ''Insectivorous Plants'' [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/insectivorous-plants/]
* 1876: ''The Effects of Cross and Self-Fertilisation in the Vegetable Kingdom'' [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/the-effects-of-cross-and-self-fertilisation/]
* 1877: ''The Different Forms of Flowers on Plants of the Same Species'' [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/the-different-forms-of-flowers-on-plants/]
* 1879: "Preface and 'a preliminary notice'" in Ernst Krause's ''Erasmus Darwin'' [https://web.archive.org/web/20050306082045/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin3/erasmus.html]
* 1880: ''The Power of Movement in Plants'' [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/the-power-of-movement-in-plants/]
* 1881: ''Formation of vegetable Mould Through the Action of Worms'' [http://digital.library.upenn.edu/webbin/gutbook/lookup?num=2355]
* 1887: ''Autobiography of Charles Darwin'' (Edited by his Son Francis Darwin) [http://digital.library.upenn.edu/webbin/gutbook/lookup?num=2010]
* 1958: ''Autobiography of Charles Darwin'' (Barlow, unexpurgated)

===Επιστολές===
* 1887: ''Life and Letters of Charles Darwin'', ed. Francis Darwin [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/the-life-and-letters-of-charles-darwin-volume-i/ Volume I], [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/the-life-and-letters-of-charles-darwin-volume-ii/ Volume II]
* 1903: ''More Letters of Charles Darwin'', ed. Francis Darwin and A.C. Seward [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/more-letters-of-charles-darwin-volume-i/ Volume I], [http://charles-darwin.classic-literature.co.uk/more-letters-of-charles-darwin-volume-ii/ Volume II]

== Παραπομπές ==
<references />

== Βιβλιογραφία ==
{{refbegin|colwidth=30em}}
* Charles Darwin, ''Voyage of the Beagle'', (including Robert FitzRoy's ''Remarks with reference to the Deluge''), (Penguin Books, London [[1989]]) ISBN 0-14-043268-X
* E. Janet Browne, ''Charles Darwin: Voyaging'' and ''The Power of Place'' (Princeton: Princeton University Press, 1995-2002).
* Adrian Desmond and James Moore, ''Darwin'' (London: Michael Joseph, the Penguin Group, [[1991]]). ISBN 0-7181-3430-3
* Richard Keynes, ''Fossils, Finches and Fuegians: Charles Darwin's Adventures and Discoveries on the Beagle, 1832-1836''. ( London: HarperCollins, 2002).
* [http://www.infidels.org/library/modern/john_murphy/charlesdarwin.html Charles Darwin (1999) by John Patrick Michael Murphy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050920183600/http://www.infidels.org/library/modern/john_murphy/charlesdarwin.html |date=2005-09-20 }}
* James Moore and Adrian Desmond, "Introduction", in ''The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex'' (London: Penguin Classics, 2004). (Detailed history of Darwin's views on race, sex, and class)
* Diane B. Paul, "Darwin, social Darwinism and eugenics," in Jonathan Hodge and Gregory Radick, eds., ''The Cambridge Companion to Darwin'' (Cambridge, England: Cambridge University Press, 2003), 214-239.
* The Life and Letters of Charles Darwin, Ch. VIII, p.&nbsp;274. New York, D. Appleton & Co., 1905 [https://web.archive.org/web/20051211220840/http://pages.britishlibrary.net/charles.darwin/texts/letters/letters1_08.html]: quotation in which he describes himself as "agnostic"
* {{cite book|last=Larson|first=Edward J.|title=Evolution: The Remarkable History of a Scientific Theory|publisher=Modern Library|year=2004|isbn=0-679-64288-9|ref=harv|url-access=registration|url=https://archive.org/details/evolutionremarka00lars}}
{{refend}}

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
* [http://darwin-online.org.uk/ Το συνολικό έργο του Δαρβίνου, χειρόγραφα και ιστορικές εκδόσεις]
* [http://www.ecuadors.org/galapagos/ Νησιά Γκαλαπάγκος]
* [https://web.archive.org/web/20070929102907/http://www.nea-acropoli.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=480&Itemid=345 Βιογραφικό]
* [http://www.nhm.ac.uk/nature-online/science-of-natural-history/biographies/charles-darwin/ Βιογραφία του Κάρολου Δαρβίνου στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο]
* [https://web.archive.org/web/20070829050922/http://www.aboutdarwin.com/ AboutDarwin.com]
* [http://www.bradburyac.mistral.co.uk/dar0.html ''Charles Darwin - the Truth?'' An investigation into the origins of ''The Origin of Species''.]
* [http://www.amnh.org/exhibitions/darwin/ Ο Δαρβίνος] - στο Αμερικάνικο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
* [http://www.gruts.com/darwin/index.php Οι φίλοι του Κάρολου Δαρβίνου]
* [https://web.archive.org/web/20060427125029/http://www.npg.org.uk/live/search/person.asp?search=ss&sText=Charles+Darwin&LinkID=mp01196 Δώδεκα διαφορετικές προσωπογραφίες του Δαρβίνου στη National Portrait Gallery του Ηνωμένου Βασιλείου]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4607037.stm BBC News: "Darwin family repeat flower count"]
* [http://www.oum.ox.ac.uk/database/zoology/moreinfo/darwin.htm Η συλλογή από μαλακόστρακα του Δαρβίνου]
* Σύντομη [http://atheisme.free.fr/Biographies/Darwin_e.htm βιογραφία του Δαρβίνου]
* [http://www.tecalibri.info/D/DARWIN-CR_OPE.htm Έργα του Δαρβίνου]
* [http://www.stephenjaygould.org/library/gould_fact-and-theory.html Stephen Jay Gould: «Η Εξέλιξη ως Γεγονός και Θεωρία»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190317103915/http://www.stephenjaygould.org/library/gould_fact-and-theory.html |date=2019-03-17 }}
* [https://web.archive.org/web/20060714161050/http://www.darwinadventure.com/galapagos-charles-darwin.htm Κάρολος Δαρβίνος]
* [https://web.archive.org/web/20071212020156/http://www.lib.cam.ac.uk/Departments/Darwin/ H αλληλογραφία του Δαρβίνου]

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Δαρβινος, Καρολος}}
[[Κατηγορία:Άγγλοι βιολόγοι]]
[[Κατηγορία:Εξελικτικοί βιολόγοι]]
[[Κατηγορία:Βρετανοί γεωλόγοι]]
[[Κατηγορία:Ζωολόγοι]]
[[Κατηγορία:Ηθολόγοι]]
[[Κατηγορία:Σκεπτικιστές]]
[[Κατηγορία:Άγγλοι περιηγητές]]
[[Κατηγορία:Αγνωστικιστές]]
[[Κατηγορία:Μέλη της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών]]
[[Κατηγορία:Θεωρητικοί της ανθρώπινης εξέλιξης]]
[[Κατηγορία:Απόφοιτοι του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ]]
[[Κατηγορία:Μέλη της Βασιλικής Ακαδημίας του Βελγίου]]