Επιτακτική έγκλιση

Η επιτακτική είναι μία ρηματική έγκλιση της Σανσκριτικής, η οποία χαρακτηρίζονταν από την εμφάνιση των δευτερεύουσων καταλήξεων και την απουσία αύξησης, και συνήθως έμοιαζε με ένα ρήμα στον αόριστο ή τον παρατατικό χωρίς την αύξηση. Μπορούσε συνήθως να σταθεί σε κύρια πρόταση και είχε σημασία υποτακτικής ή προστακτικής – για παράδειγμα μπορούσε να δηλώσει πρόθεση, λ.χ. índrasya nú vīryā̀ṇi prá vocam «τα ηρωικά κατορθώματα του Ίντρα τώρα θα/προτίθεμαι να απαγγείλω» (Beekes, Εισαγωγή στη συγκριτική Ινδοευρωπαϊκή γλωσσολογία, 2004, σ.340). Η χρήση της ήταν υποχρεωτική στις απαγορεύσεις, όπου και ακολουθούσε το mā́. Αργότερα, στην Κλασική Σανσκριτική, παρέμεινε σε χρήση μόνο μετά το mā (στην Κλασική Σανσκριτική δεν υπάρχουν τόνοι).

Η Αρχαία Ελληνική είχε κάποιους ρηματικούς τύπους που, όσον αφορά τη μορφή, μοιάζουν με την επιτακτική της Σανσκριτικής, και πρόκειται για αόριστους ή παρατατικούς χωρίς χρονική αύξηση. Σ' αυτήν την περίπτωση όμως δεν υπάρχει καμία διαφορά ως προς την σημασία μεταξύ αυτών των δύο διαφορετικών τύπων. Κατά κύριο λόγο, χρησιμοποιούνταν στον Όμηρο και γενικότερα στην επική ποίηση (βλ. Ομηρική διάλεκτος).

Γενικά θεωρείται ότι η αύξηση ήταν αρχικά ένα ξεχωριστό μόριο που είχε περίπου τη σημασία του «τότε» και προστίθονταν για να δηλώσει την παρελθοντική αναφορά, μιας και ο ρηματικός τύπος ήταν μάλλον ουδέτερος ως προς το χρόνο και δήλωνε κυρίως την όψη (ποιόν ενέργειας). Στην αρχή, η χρήση του φαίνεται να ήταν προαιρετική, όταν χρειαζόταν να αποφευχθεί η αμφισημία, όπως συμβαίνει και με τα χρονικά επιρρήματα στην Κινεζική. Σταδιακά όμως συγχωνεύτηκε με το ρήμα και η χρήση του καταστάθηκε υποχρεωτική· ωστόσο σε πρωιμότερα στάδια της Αρχαίας Ελληνικής και της Σανσκριτικής η αλλαγή αυτή δεν είχε ολοκληρωθεί πλήρως, κι έτσι οι δύο τύποι συνυπήρχαν. Η σημασία των τύπων χωρίς αύξηση ενδέχεται να αποτελεί μια μετεξέλιξη του Ινδοϊρανικού ή του Ινδοάριου κλάδου. Είναι επίσης πιθανό η σημασία να προέκυψε στην πρωτογλώσσα αλλά οι συνεπακόλουθες εξελίξεις της Πρωτοελληνικής να την κατήργησαν και να επανέφεραν αναλογικά τη βασική σημασία του αόριστου και της προστακτικής.