Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Επανάσταση του Πόντου (1472)

{{Πληροφορίες στρατιωτικής σύγκρουσης|εικόνα=File:Cassone Conquest of Trebizond Apollonio di Giovanni di Tomaso.png|ημερομηνία=1472|τόπος=Ευρύτερη περιοχή της Τραπεζούντας.|στόχοι=Κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Χριστιανούς.|μέθοδοι=πολιορκία|αποτέλεσμα=Νίκη των οθωμανικών δυνάμεων.|πλευρά1={{flagicon image|Flag of Georgia.svg}} Γεωργιανοί στρατιώτες|αρχηγός1={{flagicon image|Banner of the Empire of Trebizond.svg}} Αλέξιος Κομνηνός|σθένος1=μάλλον πολυπληθείς|πλευρά2={{flagicon image|Flag of Pontus.svg}} Έλληνες επαναστάτες|αρχηγός2={{flagicon image|Flag of Pontus.svg}}άγνωστος|σθένος2=μάλλον σχετικά ολιγάριθμοι|γεωγραφικό πλάτος=41.10542|γεωγραφικό μήκος=39.67461|χάρτης=Τουρκία|σημείωση χάρτη=Τραπεζούντα|περιγραφή χάρτη=Η Τραπεζούντα, στον χάρτη της σημερινής Τουρκίας.|πλευρά3={{flagicon image|Fictitious Ottoman flag 12.svg}} [[Οθωμανικός στρατός]]
{{flagicon image|Fictitious Ottoman flag 4.svg}} Οθωμανικός στόλος|αρχηγός3={{flagicon image|Fictitious Ottoman flag 12.svg}} άγνωστος
{{flagicon image|Fictitious Ottoman flag 4.svg}} Καπουδάν πασάς|σθένος3=μάλλον περισσότεροι από τους αντιπάλους τους}}

Η '''επανάσταση του Πόντου του 1472''', ήταν ένα από τα κινήματα που εκδηλώθηκαν πριν από την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάσταση του 1821]], με σκοπό την απελευθέρωση του Ελληνισμού από τους [[Οθωμανοί|Οθωμανούς]]. Διεξήχθη στην ευρύτερη περιοχή της [[Τραπεζούντα|Τραπεζούντας]], η κατάληψη της οποίας ήταν ο στόχος των επαναστατών. Στην εξέγερση έλαβαν μέρος χωρικοί της Ματσούκας, καθώς και ο στρατός του Αλεξίου Κομνηνού. Τελικά, η εξέγερση καταπνίγηκε από τις υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις.<ref name=":0">{{harvnb|Λαμψίδης|1975|p=184-185}}</ref>

== Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ==

=== Η ιστορική της εξέλιξη ===
Κύριο λήμμα: [[Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας]]

Μετά την [[Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204)|κατάλυση]] της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]] από τους [[Φράγκοι|Φράγκους]] (1204), οι εναπομείνασες ελληνικές κτήσεις οργανώθηκαν σε διάφορα κρατίδια. Ένα από αυτά ήταν και η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, που ιδρύθηκε από τους άρχοντες [[Δαυίδ Κομνηνός|Δαβίδ]] και [[Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός|Αλέξιο Κομνηνό]] το 1204, νοτιοανατολικά του [[Εύξεινος Πόντος|Ευξείνου Πόντου]]. Μέχρι την πτώση της, το 1461, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της περιοχής.<ref>Σταθακόπουλος 2017, σελ. 257-258.</ref>

=== Η πτώση της ===
Κύριο λήμμα: [[Πολιορκία της Τραπεζούντας (1461)]]
[[Αρχείο:Bellini, Gentile - Sultan Mehmet II.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Ο [[Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής|Μωάμεθ Β' ο Πορθητής]], που κατέλυσε την [[Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας]], καθώς και όλα τα υπόλοιπα ελληνικά κρατίδια.]]
Το 1461, και ενώ όλοι οι ελληνικοί θύλακες αντίστασης είχαν καταληφθεί από τους Τούρκους, ο [[Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής|Μωάμεθ ο Πορθητής]] εκστρατεύει κατά της Τραπεζούντας. Ο τελευταίος αυτοκράτορας του [[Πόντος|Πόντου]], [[Δαυίδ Μέγας Κομνηνός|Δαβίδ Μέγας Κομνηνός]], παρέδωσε την πόλη και ο [[σουλτάνος]] του παραχώρησε γαίες στην [[Αδριανούπολη]]. Αργότερα, ο Μωάμεθ τον εκτέλεσε, αφού αρνήθηκε να ασπαστεί το [[Ισλάμ]].<ref>{{Cite web|url=http://www.imdramas.gr/news/?id=1106|title=Μητρ. Δράμας Παύλος 2013}}</ref>

== Η κατάσταση πριν από την επανάσταση ==
Μετά την πτώση της Τραπεζούντας, κάθε ελληνικό κράτος είχε καταλυθεί από τους Τούρκους, ενώ την ίδια τύχη είχαν και οι περισσότερες [[Λατινοκρατία|λατινικές κτήσεις]] του ελλαδικού χώρου. Το 1462 οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν τη [[Λέσβος|Λέσβο]], ενώ το 1470 κυριεύουν την [[Ίμβρος|Ίμβρο]] και την [[Εύβοια]].<ref>{{harvnb|Κρέμος|1879|p=3}}</ref>

== Η επανάσταση του Πόντου και η καταστολή της ==

=== Ο Ουζούν Χασάν ===
Πριν ακόμη καταληφθεί η Τραπεζούντα από τους Τούρκους, ο [[Ασπροπροβατάδες|Τουρκομάνος]] [[εμίρης]] Ουζούν Χασάν συμμάχησε με τον Δαβίδ Κομνηνό για να αντιμετωπίσει τον Μωάμεθ. Όταν, όμως, εκείνος εκστράτευσε κατά της [[Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας|αυτοκρατορίας του Πόντου]], ο εμίρης αναγκάστηκε να κρατήσει ουδετερότητα. Μετά την αποχώρηση, όμως, των εκστρατευτικών τουρκικών σωμάτων από την περιοχή, ο Ουζούν Χασάν άρχισε ξανά πολεμικές προετοιμασίες.<ref>{{harvnb|Λαμψίδης|1975|p=184}}</ref> Παράλληλα, βρισκόταν σε επαφή με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τους καταπιεσμένους [[Μικρασιάτες]].<ref>{{harvnb|Παπασταματίου|Κοτζαγεώργης|2015|p=28}}</ref>

=== Επίθεση Αλεξίου Κομνηνού στην Τραπεζούντα ===
Εν τω μεταξύ, ενώ ο Ουζούν Χασάν σχεδιάζει επίθεση στην Τραπεζούντα, συμμαχεί με αυτόν ο ανιψιός του Δαβίδ Κομνηνού, Αλέξιος.<sup>[α]</sup> Ο εμίρης τον εξουσιοδοτεί και αυτός βαδίζει κατά της Τραπεζούντας με  στρατεύματα από τη [[Γεωργία]], τον Μάιο του 1472. Όμως, οι Τούρκοι στέλνουν στόλο 34 πλοίων υπό τον Καπουδάν Πασά (ναύαρχο) κατά του Αλεξίου, ο οποίος ήδη πιέζεται από έλλειψη εφοδίων. Τελικά, οι εχθρικές δυνάμεις, σε συνδυασμό με τους πολιορκημένους στην Τραπεζούντα διασκορπίζουν τα χριστιανικά στρατεύματα.<ref name=":0" />

=== Η προσπάθειες των κατοίκων της Ματσούκας ===
Συγχρόνως με τις προσπάθειες του τακτικού στρατού του Κομνηνού, άτακτα σώματα Ποντίων προσπάθησαν να επιτύχουν τον ίδιο σκοπό, την απελευθέρωση της Τραπεζούντας. Καθώς οι πηγές για τα συγκεκριμένα γεγονότα είναι κυρίως προφορικές, οι πληροφορίες είναι περιορισμένες και συγκεχυμένες. Πάντως, είναι σίγουρο πως κάποια Παρασκευή, Έλληνες χωρικοί από την περιοχή Ματσούκα, οπλισμένοι με γεωργικά εργαλεία και ρόπαλα, επιχείρησαν επίθεση κατά της Τραπεζούντας. Τελικά, οι Τούρκοι αντεπιτέθηκαν και τους κατανίκησαν. Οι αιχμάλωτοι Πόντιοι εκτελέστηκαν έξω από την πόλη, σε μια περιοχή που ονομάζεται «Γκιαούρ Μεϊντάν» (= πλατεία των απίστων). Ο σουλτάνος, μαθαίνοντας αυτά τα γεγονότα, απομάκρυνε με τη βία τον [[Μητροπολίτης (Ορθόδοξη Εκκλησία)|μητροπολίτη]] Παγκράτιο, θεωρώντας πως έφερε ευθύνη για την επανάσταση.  Ως ενθύμηση της επίθεσης των κατοίκων της Ματσούκας, από το 1472 μέχρι και το 1860, κάθε Παρασκευή οι πύλες της Τραπεζούντας έμεναν κλειστές.<ref>{{harvnb|Βακαλόπουλος|1968|p=46}}</ref>
== Χάρτες==
<gallery>
Αρχείο:OttomanEmpire1451.png|Η Οθωμανική αυτοκρατορία το 1451, λίγα χρόνια πριν την πτώση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και των υπόλοιπων ελληνικών κρατιδίων.
Αρχείο:Επανάσταση του Πόντου (1472).jpg|Χάρτης της Επανάστασης του Πόντου. Εικονίζονται οι κινήσεις του Αλεξίου Κομνηνού, των επαναστατών της Ματσούκας, καθώς και των τουρκικών δυνάμεων.
Αρχείο:Medieval Trebizond 2.png|Σχεδιαγραμματική αναπαράσταση της Μεσαιωνικής Τραπεζούντας.
</gallery>

== Σημειώσεις ==
α. Δεν είναι απολύτως εξακριβωμένο αν ο Κομνηνός που ηγήθηκε της εκστρατείας ήταν ο Αλέξιος, γιος του Αλεξάνδρου Κομνηνού και ανιψιός του Δαβίδ Μέγα Κομνηνού. Πάντως, η συγγένειά του με τον τελευταίο αυτοκράτορα της Τραπεζούντας ενισχύει αυτή την άποψη.

== Παραπομπές ==
<references />
== Πηγές ==
* Βακαλόπουλος, Α. (1968). ''Ιστορία του Νέου Ελληνισμού - Τόμος 3: Τουρκοκρατία 1453-1469. Οι αγώνες για την πίστη και την ελευθερία''. Θεσσαλονίκη.
* Κρέμος, Γ. (1879). ''Χρονολόγια της Ελληνικής Ιστορίας - Τόμος 3: 1453-1830''. Αθήνα: Τυπογραφείο Δημητρίου Ιασεμίδου.
* Λαμψίδης, Ο. (1975). Ο μικρασιατικός Πόντος από την τουρκική κατάκτηση (1461) ως τα μέσα του 17ου αι. ''Ιστορία του ελληνικού έθνους - Τόμος'' ''10: Ο Ελληνισμός υπό ξένη κυριαρχία (περίοδος 1453-1669). Τουρκοκρατία - Λατινοκρατία'' (σελ. 180-187).  Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.
* Μητροπολίτης Δράμας Παύλος (2013). Αγιοκατάταξις του αγίου ενδόξου νεομάρτυρος Δαβίδ του Μεγάλου Κομνηνού. ''Ιερά Μητρόπολις Δράμας''. Ανακτήθηκε από: <nowiki>http://www.imdramas.gr/news/?id=1106</nowiki> (Προσπέλαση 05-05-2022).
* Παπασταματίου, Δ., & Κοτζαγεώργης, Φ. (2015). ''Ιστορία του νέου ελληνισμού κατά τη διάρκεια της οθωμανικής πολιτικής κυριαρχίας'' [Προπτυχιακό εγχειρίδιο]. Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. <nowiki>http://hdl.handle.net/11419/4721</nowiki> (Προσπέλαση 05-05-2022).
* Σταθακόπουλος, Δ. (2017). ''Μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας'' (Π. Γεωργίου, Μετ.) (3<sup>η</sup> εκδ.). Αθήνα: Πατάκης.

[[Κατηγορία:Ιστορία του Πόντου]]