Κρατήρας του Δερβενίου

Ο κρατήρας του Δερβενίου

Ο κρατήρας του Δερβενίου είναι οστεοφυλάκιο και τεφροδόχο σκεύος που ανευρέθη,στις 16 Ιανουαρίου 1962, μέσα σ΄ ένα κιβωτιόσχημο τάφο, κοντά στο Δερβένι, 9,5 χλμ. βορειδυτικά της Θεσσαλονίκης. Αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα της αρχαίας χαλκοπλαστικής. Ο κρατήρας σώζεται ακέραιος και το χρυσό του χρώμα οφείλεται στη μεγάλη περιεκτικότητα κασσίτερου στο κράμα του χαλκού.

Περιείχε λείψανα από την καύση νεκρού καθώς και ένα χρυσό τριώβολο του Φιλίππου του Β΄.

Εικάζεται ότι είναι έργο Μακεδόνα καλλιτέχνη, όμως είναι έντονες οι επιρροές από την αττική τέχνη.

Η κεντρική σκηνή του αγγείου καλύπτεται από το ζευγάρι Διόνυσος και Αριάδνη που εικονίζεται σε μία στιγμή χαλάρωσης, ενδεχομένως μετά από ερωτική πράξη. Το ζευγάρι πλαισιώνεται από Μαινάδες, αλλά και από άλλες αντρικές και γυναικείες μορφές. Η παράσταση στεφανώνεται από επίθετο ασημένιο κλαδί αμπέλου. Το κάτω τμήμα του λαιμού του αγγείου στολίζει ένα επίσης επίθετο κλαδί κισσού.

Τον ώμο του κρατήρα στολίζουν τέσσερα επίθετα τριδιάστατα αγαλμάτια. Είναι τοποθετημένα κοντά στις λαβές. Στην πρώτη όψη, αριστερά είναι ο Διόνυσος και δεξιά μια κοιμισμένη Μαινάδα. Στην άλλη όψη, αριστερά είναι ένας κοιμισμένος Σάτυρος και δεξιά μια Μαινάδα. Οι ελικωτές λαβές περιβάλλονται από κουλουριασμένα φίδια που πλαισιώνουν τέσσερα προσωπεία, πιθανά του Ηρακλή.

Ως κάτοχος του αγγείου αναφέρεται σε επιγραφή στο χείλος ο Αστιούνειος Αναξαγοραίοι ες Λάρισας, δηλαδή ο Αστιούνειος, γιος του Αναξαγόρα, από την Λάρισα. Η θεσσαλική καταγωγή του κατόχου συνδέεται με την ομηρεία της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλευάδων από το Φίλιππο Β' (334 π.Χ.) μετά την αποτυχημένη τους απόπειρα να αποτινάξουν τη μακεδονική κυριαρχία.

Ο κρατήρας εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Πηγές

• Ευγενία Γιούρη, Ο ΚΡΑΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΔΕΡΒΕΝΙΟΥ
• Sideris, A., "Les tombes de Derveni. Quelques remarques sur la toreutique", Revue Archéologique 2000, pp. 3-36.