Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Δον Κιχώτης (μπαλέτο)

[[Αρχείο:RR5111-0219R.png | μικρογραφία | Αναμνηστικό κέρμα των 3 ρουβλιών με θέμα το μπαλέτο Δον Κιχώτης]]
Το μπαλέτο '''Δον Κιχώτης''' βασίζεται στο [[Δον Κιχώτης|ομώνυμο]] μυθιστόρημα του [[Μιγκέλ ντε Θερβάντες]]. Αν και υπάρχουν πολλές διασκευές του έργου, η πιο διάσημη και αναγνωρισμένη εκδοχή είναι αυτή του χορογράφου [[Μαριούς Πετιπά]] σε μουσική του [[Λούντβιχ Μίνκους]], που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στις 14 Δεκεμβρίου 1869 στη [[Μόσχα]], στο [[Θέατρο Μπολσόι]].

== Ιστορικό της σύνθεσης ==
Η ιστορία προσαρμόστηκε πρώτη φορά για μπαλέτο το 1740 από τον Φραντς Χίλβερντινγκ στη [[Βιέννη]]. Αυτή την εκδοχή ακολούθησαν άλλες πολλές, όπως: το 1743 στην Οπερά στο [[Παρίσι]], το 1758 πάλι στη Βιέννη από τον σπουδαίο χορογράφο Νοβέρ, το 1801 ανέβηκε στην Οπερά μια νέα εκδοχή με τον τίτλο ''Ο γάμος του Γκαμάς'', ενώ ο Σαρλ Ντιντελό, γνωστός σήμερα ως ο «πατέρας του ρωσικού μπαλέτου» δημιούργησε ένα δίπρακτο μπαλέτο στην [[Αγία Πετρούπολη]] για τα Αυτοκρατορικά Μπαλέτα το 1808. Το 1809 ο Τζέιμς Ντ’ Εγκβίλ παρουσίασε τη δική του εκδοχή στο [[Λονδίνο]], το 1839 παρουσιάστηκε στο [[Βερολίνο]] η εκδοχή του Πάολο Ταλιόνι και το 1843 στο [[Τορίνο]] από τον Σαλβατόρε Ταλιόνι.<ref name="PETIPA">
{{cite web
 |author     = 
 |title      = Don Quixote
 |url        = https://petipasociety.com/don-quixote/
 |publisher  = THE MARIUS PETIPA SOCIETY
 |date       = 
 |accessdate =11 Δεκεμβρίου 2022 
}}</ref> 

Η πιο διάσημη προσαρμογή δημιουργήθηκε από τον χορογράφο Μαριούς Πετιπά, τον ασυναγώνιστο maître de ballet των Αυτοκρατορικών Μπαλέτων του Τσάρου, και τον συνθέτη Λούντβιχ Μίνκους. Η πρεμιέρα δόθηκε στη Μόσχα στις 26 Δεκεμβρίου 1869 (14 Δεκεμβρίου με το παλιό ημερολόγιο) με τεράστια επιτυχία. Οι κύριοι χορευτές ήταν οι: Wilhelm Vanner (Δον Κιχώτης), Anna Sobeshchanskaya (Κίτρι), Sergej Sokolov (Μπαζίλιο), Polina Karpakova (Δουλτσινέα), Vasilij Geltser (Σάντσο Πάντσα), Dimitri Kuznetsov (Γκαμάς). Το μπαλέτο αποτελούνταν από ένα πρόλογο και 4 πράξεις. Ο Πετιπά ανέβασε αργότερα το μπαλέτο σε μια πιο πλούσια και μεγαλειώδη παραγωγή για τα Αυτοκρατορικά Μπαλέτα της Αγίας Πετρούπολης στις 21 Νοεμβρίου 1871 (9 Νοεμβρίου κατά το παλιό ημερολόγιο). Αυτή η παραγωγή αποτελούνταν από 5 πράξεις (έντεκα επεισόδια, έναν πρόλογο και έναν επίλογο) και χρησιμοποιούσε τα ίδια σκηνικά με την πρώτη παραγωγή. Ο Δον Κιχώτης ήταν το πρώτο και το πιο διάσημο από τα μεγάλα μπαλέτα του Πετιπά με ισπανικό θέμα, μπαλέτο στο οποίο ξεδιπλώνει τις γνώσεις του για τον ισπανικό χορό και πολιτισμό, γνώσεις που απέκτησε κατά τη διάρκεια της τριετούς παραμονής του στην [[Ισπανία]]. Η [[παρτιτούρα]] του Μίνκους περιέχει σίγουρα μελωδίες με ισπανικό θέμα, αλλά ποτέ δεν ξέφυγε από το να κρατήσει την κλασική χορευτική μουσική, με [[πόλκα|πόλκες]], βιεννέζικα [[βαλς]] κ.ά.<ref name="PETIPA"/>

Ο Αλεξάντερ Γκόρσκι πειραματίστηκε πάνω στην αρχική παραγωγή του Πετίπα του 1871, επικεντρώθηκε στα ψυχολογικά μοτίβα που σχετίζονται με την συμπεριφορά των χαρακτήρων και η ανατρεπτική εκδοχή του, που απομακρυνόταν από τα ρομαντικά πρότυπα, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Θέατρο Μπολσόι το 1900. Ο Δον Κιχώτης, σε αυτήν τη μορφή, αν και στην αρχή ξεσήκωσε αντιδράσεις, σύντομα έγινε μέρος του μόνιμου ρεπερτορίου τόσο του Μπολσόι όσο και του Θεάτρου Μαριίνσκι και καθιερώθηκε ως κλασικό αριστούργημα του μπαλέτου.<ref>
{{cite book
 |author    = Συλλογικό έργο
 |title     = Δον Κιχώτης- Βλαντίμιρ Βασίλιεφ, Λούντβιχ Μίνκους 
 |chapter   = Δον Κιχώτης, μια γιορτή που μένει πάντα στην καρδιά
 |publisher = Εθνική Λυρική Σκηνή
 |editor    = Νίκος Δοντάς
 |url       = 
 |year      = 2012
 |place     = Αθήνα
 |pages     = 19-22
 |isbn      = 9789609432276
}}</ref>
 
Μια σημαντική διαφορά μεταξύ του Δον Κιχώτη του Πετιπά και των σύγχρονων παραγωγών βρίσκεται στο λιμπρέτο. Η ιστορία που παρουσίασε ο Πετιπά επικεντρωνόταν κυρίως στον Δον Κιχώτη, τον ομώνυμο χαρακτήρα και ήταν αρκετά πιστό σε ορισμένα επεισόδια από το μυθιστόρημα του Θερβάντες. Σήμερα, ωστόσο, το επίκεντρο της ιστορίας έχει μετατοπιστεί στην Κίτρι και τον Μπαζίλιο, με τον γάμο τους να είναι το αποκορύφωμα του μπαλέτου. Σύμφωνα με την εκδοχή του Πετιπά, η Κίτρι και ο Μπαζίλιο προορίζονταν για δευτερεύοντες ρόλους και η ιστορία τους περιοριζόταν μόνο σε δύο Πράξεις.<ref name="PETIPA"/>
 
== Από τη Ρωσία στη Δύση ==
Αυτή που έφερε για πρώτη φορά τον Δον Κιχώτη στη Δύση ήταν η [[Άννα Πάβλοβα]], το 1924, σε μια συνοπτική εκδοχή. Ολόκληρο το μπαλέτο πρωτοπαρουσιάστηκε εκτός Ρωσίας από τη χορευτική ομάδα Ραμπέρ το 1962 στο Λονδίνο. Το 1966  ο [[Ρούντολφ Νουρέγιεφ]] ανέβασε την εκδοχή του για το μπαλέτο της [[Κρατική Όπερα της Βιέννης|Κρατικής Όπερας της Βιέννης]]. Ο [[Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ]] επεξεργάστηκε τη δική του εκδοχή το 1980 για το American Ballet Theatre. Ο χορογράφος [[Ζορζ Μπαλανσίν]] δημιούργησε μια σύγχρονη εκδοχή του μπαλέτου το 1965 για το New York City Ballet σε μουσική του Nicolas Nabokov. Σήμερα το μπαλέτο ανεβαίνει από πολλούς θιάσους χρησιμοποιώντας διαφορετικές εκδοχές και θεωρείται ένα από τα κλασικότερα μπαλέτα. Πρόκειται για ένα από τα πιο απαιτητικά μπαλέτα του παγκόσμιου ρεπερτορίου και θεωρείται ότι αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τους χορευτές του κλασικού χορού, λόγω του υψηλού βαθμού τεχνικής δυσκολίας.<ref name="ΕΛΣ">
{{cite web
 |author     = 
 |title      = Δον Κιχώτης
 |url        = https://www.nationalopera.gr/aithousa-stavros-niarxos/kentrikis-skini-mpaleto/item/4634-don-kixotis
 |publisher  = Εθνική Λυρική Σκηνή
 |date       = 
 |accessdate = 11 Δεκεμβρίου 2022
}}</ref>

==Παραστάσεις του Δον Κιχώτη στην Ελλάδα==
*Αύγουστος 1963, [[Ωδείο Ηρώδου Αττικού]], Ρούντολφ Νουρέγεφ και [[Μαργκότ Φοντέιν]] στο τελικό pas de deux
*Ιανουάριος/Μάρτιος 1964, [[Ολύμπια Δημοτικό Μουσικό Θέατρο "Μαρία Κάλλας"|Θέατρο Ολύμπια]], παρουσιάστηκε το μεγάλο grand pas de deux της τελευταίας πράξης σε χορογραφία Γιάννη Μέτση  
*Φεβρουάριος 1982, Θέατρο Ολύμπια, παρουσιάστηκε η Α΄ Πράξη σε αναβίωση της Γκαλίνα Μπογκόεβα
*Αύγουστος 1989, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Βασιλικό Μπαλέτο της [[Δανία]]ς
*Ιούλιος 1991, Ωδείο Ηρώδου Αττικού Βασιλικό Μπαλέτο της [[Φλάνδρα]]ς
*Σεπτέμβριος 1992, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Μπαλέτα της Αγίας Πετρούπολης (νυν Μαριίνσκι, πρώην Κίρωφ)
*Ιούλιος 1996, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, χορογραφία Λεωνίδα ντε Πιάν  
*Δεκέμβριος 1996/Ιανουάριος 1997, Θέατρο Ολύμπια
*Ιούλιος 2003, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, εκδοχή Ιγκόρ Ζελένσκι <ref>
{{cite book
 |author    = 
 |title     = Φεστιβάλ Αθηνών 1955-2005
 |chapter   = 50 χρόνια Φεστιβάλ Αθηνών
 |publisher = Ελληνικό Φεστιβάλ
 |editor    = 
 |url       = 
 |year      = 2005
 |place     = Αθήνα
 |pages     = 
 |isbn      = 
}}</ref>
*Μάρτιος/Μάιος 2004, Θέατρο Ολύμπια
*Μάρτιος 2010, Θέατρο Ολύμπια, χορογραφία Β. Βασίλιεφ <ref>
{{cite book
 |author    = Συλλογικό έργο
 |title     = Δον Κιχώτης- Βλαντίμιρ Βασίλιεφ, Λούντβιχ Μίνκους 
 |chapter   = Ο Δον Κιχώτης στην Εθνική Λυρική Σκηνή (Σοφία Κομποτιάτη)
 |publisher = Εθνική Λυρική Σκηνή
 |editor    = Νίκος Δοντάς
 |url       = 
 |year      = 2012
 |place     = Αθήνα
 |pages     = 
 |isbn      = 9789609432276
}}</ref>
*Νοέμβριος/Δεκέμβριος 2022, [[Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος]], χορογραφία του Τιάγκο Μπορντίν<ref name="ΕΛΣ"/>
== Σύνοψη ==
Το μπαλέτο βασίζεται σε μερικά από τα επεισόδια του ομώνυμου μυθιστορήματος και συγκεκριμένα σε αυτά που περιγράφονται στον Β' τόμο, κεφάλαια XIX, XX και XXI. <ref>
{{cite book
 |author    = Μ. Θερβάντες
 |title     = Ο Δον Κιχώτης 
 |chapter   = XIX, XX και XXI
 |publisher = Βιβλιοπωλείο της Εστίας, (μετάφραση Κ. Καρθαίου)
 |editor    = 
 |url       = 
 |year      = 2000
 |place     = Αθήνα
 |pages     = 177-203
 |isbn      = 960-05-0404-0
}}</ref>
Ο Δον Κιχώτης υπερασπίζεται την αρετή των νεαρών ερωτευμένων, της Κίτρι και του Μπαζίλιο, ενάντια στη θέληση του πατέρα της κοπέλας, ο οποίος θέλει να την παντρέψει με τον πλούσιο και ματαιόδοξο Γκαμάς.<ref group="σημ.">Στο μυθιστόρημα οι 3 βασικοί ήρωες αναφέρονται ως Κιτέρια, Βασίλης (ή Φτωχοβασίλης) και Καμάτσος</ref> Οι περιπέτειες του Δον Κιχώτη και του υπηρέτη του Σάντσο Πάντσα μένουν σε δεύτερο επίπεδο. Η ιστορία συνδυάζει κωμικά και ρομαντικά στοιχεία.<ref name="ΕΛΣ"/>

Το έργο χωρίζεται σε τρεις πράξεις. Ένας σύντομος μιμικός πρόλογος ακολουθείται από την Α΄ Πράξη που ονομάζεται "Μια πλατεία στη Βαρκελώνη" στο οποίο η κλασική χορογραφία μιμείται το ισπανικό στυλ με μια σειρά από χορούς χαρακτήρων.
Στη Β΄ Πράξη, η πρώτη Σκηνή, ο "Καταυλισμός των τσιγγάνων" παρουσιάζει μια έντονη αντίθεση: εδώ κυριαρχούν οι χοροί της παντομίμας και των χαρακτήρων.
Η δεύτερη Σκηνή, που ονομάζεται «Το όνειρο του Δον Κιχώτη», είναι καθαρά κλασική με αποκλειστικά γυναίκες χορεύτριες.
Η τρίτη Σκηνή, διαδραματίζεται σε μια ταβέρνα και είναι και πάλι γεμάτη με χορό χαρακτήρων και μίμηση.
Ακολουθεί η Γ' Πράξη με τη γαμήλια γιορτή, ένα μεγάλο grand pas de deux με τους κύριους χαρακτήρες.<ref>
{{cite web
 |author     = 
 |title      = THE STORY OF DON QUIXOTE
 |url        = https://www.sfballet.org/the-story-of-don-quixote/
 |publisher  = San Francisco Ballet
 |date       = 
 |accessdate = 11 Δεκεμβρίου 2022
}}</ref>
==Γκαλερί εικόνων==
<gallery mode="packed" heights=175>
Αρχείο:Dq1.jpg|grand pas de deux
Αρχείο:Ballet_Don_Quichotte_-_acte_1.JPG|Ο Δον Κιχώτης από τα [[Μπαλέτα Μπολσόι]]
Αρχείο:Lepeshinskaya-Kitri.jpg|Η Όλγα Λεπενσίσκαγια ως Κίτρι
</gallery>
== Σημειώσεις ==
<references group="σημ." />

== Παραπομπές ==
<references />

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
*[https://www.youtube.com/watch?v=Ac_dUGQSpac Δον Κιχώτης, Νατάλια Οσίποβα και Ιβάν Βασίλιεφ με τα μπαλέτα Μπολσόι]
*[https://www.youtube.com/watch?v=_ok6qIt-Stc Δον Κιχώτης, Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ και Σύνθια Χάρβεϊ με το American Ballet Theatre]


{{Authority control}}

[[Κατηγορία:Μπαλέτο]]