Δογματισμός

Δογματισμός ονομάζεται η αποφθεγματική διατύπωση διαφόρων ιδεών, χωρίς αιτιολογία ή απόδειξη.

Αναφέρεται στην έλλειψη κριτικής σκέψης και την προσκόλληση σε κάποια θεωρία που δε στηρίζεται σε αποδείξεις ή που θεωρείται επιστημονικά ξεπερασμένη.
Ουσιαστικά ο δογματισμός όχι μόνο δεν προάγει το διάλογο, αλλά και τον απορρίπτει. Είναι η προσήλωση και η άκριτη εμμονή στις αρχές και την αυστηρότητα ενός συστήματος, η οποία προτάσσει την άνευ όρων αποδοχή ορισμένων κωδικοποιημένων και μηχανικά σχηματισμένων θέσεων.

Πιστεύει στο «οὔ με πείσεις, κἂν με πείσῃς». Αυταρχισμός, μισαλλοδοξία και φανατισμός είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στο δογματικό.

Απαντά στη φιλοσοφία, στη θρησκεία και στην καθημερινή ζωή.

Ετυμολογία

Η λέξη προέρχεται από το ρήμα «δογματίζω», που σημαίνει : διατυπώνω τη γνώμη με αυθαίρετο τρόπο.

Ομόρριζη η λέξη «δόγμα» (από το αρχαίο ρήμα δοκώ) : ό,τι πιστεύει κανείς και το προβάλλει σαν πέρα για πέρα αληθινό, χωρίς η ορθότητά του να έχει προκαταβολικά ελεγχθεί.

• Φιλοσοφία : Στη φιλοσοφία αποτελεί θεωρία που δέχεται ότι με τη χωρίς όρια λογική δύναμη του νου είναι δυνατή η απόλυτη γνώση.

Πιστεύει πως είναι δυνατή η λύση όλων των μεταφυσικών προβλημάτων, ότι η γνωστική ικανότητα του ανθρώπου είναι απεριόριστη και μπορεί να κατανοήσει όλα τα προβλήματα σχετικά με τον εαυτό του και τον κόσμο του. Με δογματικά στοιχεία αντιμετώπιζαν, τόσο οι αρχαίοι φιλόσοφοι της Ανατολής όσο και οι Ίωνες φυσικοί φιλόσοφοι, τα μεταφυσικά προβλήματα. Βασίζονταν σε υποθέσεις, σχημάτιζαν συλλογισμούς και κατέληγαν σε αυθαίρετα συμπεράσματα. Στην ιστορία της φιλοσοφίας, δογματισμός χαρακτηριζόταν κάθε φιλοσοφία που προέβαλε θέσεις ως πεποιθήσεις και βεβαιότητες.

• Θρησκεία : Στη χριστιανική θρησκεία, δόγμα και κατ' επέκταση δογματισμός, ονομάζεται κάθε βασική χριστιανική αλήθεια, που έχει αυθεντικό κύρος και δεν αμφισβητείται από τους πιστούς της (το δόγμα της Αγίας Τριάδας, το δόγμα του Αγίου Πνεύματος κ.ά.).

Το πνεύμα του θεολογικού δογματισμού αναπτύχθηκε κατά το Μεσαίωνα.