Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Διαλύτης

Ο '''διαλύτης''' είναι ουσία, πολική ή μη πολική, η οποία διαλύει άλλη ουσία (ονομαζόμενη ''διαλυόμενη''), χημικώς διαφορετικό υγρό, στερεό ή αέριο, με αποτέλεσμα να παράγεται ένα [[διάλυμα]]. Ο διαλύτης στις περισσότερες περιπτώσεις είναι υγρό, αλλά μπορεί να είναι επίσης στερεό ή αέριο. Η μέγιστη ποσότητα διαλυμένης ουσίας που μπορεί να διαλυθεί σε συγκεκριμένο όγκο του διαλύτη ποικίλει τόσο με τη [[θερμοκρασία]] όσο με την ικανότητα του εν λόγω διαλύτη. Ο κυριότερος κοινός διαλύτης είναι το [[νερό]]. Συνηθισμένες χρήσεις για [[οργανική ένωση|οργανικούς]] διαλύτες είναι στον [[ξηρός καθαρισμός|ξηρό καθαρισμό]] (π.χ., [[τετραχλωροαιθένιο]]), ως [[αραιωτικό χρώματος|αραιωτικά χρωμάτων]] (π.χ., [[τολουόλιο]], [[νέφτι]]), ως αφαιρετικά βερνικιών νυχιών και διαλύτες κόλλας (ακετόνη ή [[προπανόνη]], [[αιθανικός μεθυλεστέρας]], [[αιθανικός αιθυλεστέρας]]), σε αφαίρεση λεκέδων (π.χ., [[εξάνιο]], πετρελαϊκός αιθέρας), σε απορρυπαντικά ([[D-λεμονένιο|κιτρικά τερπένια]]) και σε [[άρωμα|αρώματα]] ([[αιθανόλη|αιθανόλης]]). 

Οι διαλύτες βρίσκουν ποικίλες εφαρμογές σε βιομηχανίες χημικών, φαρμακευτικών, τροφίμων, ελαίων και αερίων, ξύλου και επίπλου, χρωμάτων, συμπεριλαμβανόμενων των διεργασιών χημικών συνθέσεων και καθαρισμού.

Η παγκόσμια αγορά διαλυτών αναμένεται να να αποφέρει έσοδα περίπου US$33 δισεκατομμυρίων το 2019. Η δυναμική οικονομική ανάπτυξη σε [[αναδυόμενες αγορές]] όπως [[Κίνα]], [[Ινδία]], [[Βραζιλία]], ή [[Ρωσία]] θα συνεχίσει να αυξάνει την απαίτηση για διαλύτες. Οι ειδικοί αναμένουν ότι η παγκόσμια κατανάλωση διαλυτών θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό  2,5% για τα επόμενα χρόνια. Συνεπώς, ο αριθμός ανάπτυξης που προβλεπόταν κατά τα τελευταία οκτώ χρόνια θα ξεπεραστεί.<ref>[http://www.ceresana.com/en/market-studies/chemicals/solvents Market Study on Solvents]. Ceresana Research</ref>

==Διαλύματα και επιδιαλύτωση==
Όταν μια ουσία [[διάλυση|διαλύεται]] σε μια άλλη, σχηματίζεται ένα [[διάλυμα]].<ref>Tinoco, Ignacio; Sauer, Kenneth and Wang, James C. (2002) ''Physical Chemistry'' Prentice Hall p. 134 ISBN 0-13-026607-8</ref> Αυτό είναι αντίθετο από την περίπτωση που οι ενώσεις είναι [[διαλυτότητα|αδιάλυτες]] όπως άμμος και νερό. Σε ένα διάλυμα, όλα τα συστατικά κατανέμονται ομοιόμορφα σε μοριακό επίπεδο και δεν παραμένει καθόλου ίζημα. Το μείγμα αποτελείται από μια μοναδική [[φάση (θερμοδυναμική)|φάση]] με όλα τα μόρια διαλυμένης ουσίας να εμφανίζονται ως επιδιαλυτωμένα (διαλύτης-διαλυμένη ουσία [[σύμπλοκη ένωση|σύμπλοκα]]), αντίθετα με τις διακριτές συνεχείς φάσεις όπως στα αιωρήματα, γαλακτώματα ή άλλους τύπους μειγμάτων. Η ανάμειξη αναφέρεται ως [[αναμιξιμότητα]], ενώ η ικανότητα διάλυσης μιας ένωσης σε μια άλλη είναι γνωστή ως [[διαλυτότητα]]. 

Όμως, πέρα από την ανάμειξη, και οι δυο ουσίες στο διάλυμα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε μοριακό επίπεδο. Όταν κάτι διαλύεται, τα μόρια του διαλύτη διευθετούν ολόγυρα τα [[μόριο|μόρια]] της διαλυμένης ουσίας. Συμβαίνει [[μεταφορά θερμότητας]] και η [[εντροπία]] αυξάνεται κάνοντας το διάλυμα πιο σταθερό [[θερμοδυναμική|θερμοδυναμικά]] από τη διαλυμένη ουσία μόνο. Αυτή η διευθέτηση επιτελείται από τις αντίστοιχες χημικές ιδιότητες του διαλύτη και της διαλυμένης ουσίας, όπως [[δεσμός υδρογόνου|δεσμοί υδρογόνου]], [[διπολική ροπή δεσμού|διπολική ροπή]] and [[πολωσιμότητα]].<ref>Lowery and Richardson, pp. 181–183</ref>

==Κατάταξη διαλυτών==
Οι διαλύτες μπορούν να ταξινομηθούν σε δυο κατηγορίες, τους '''πολικούς''' και τους '''μη πολικούς'''. Γενικά, η [[διηλεκτρικό|διηλεκτρική σταθερά]] του διαλύτη παρέχει ένα χοντρικό μέτρο της πολικότητας του διαλύτη. Η ισχυρή πολικότητα του νερού εμφανίζεται, στους 0&nbsp;°C, με μια διηλεκτρική σταθερά 88.<ref name="NIST water">{{cite journal|last1=Malmberg|first1=C. G.|last2=Maryott|first2=A. A.|title=Dielectric Constant of Water from 0° to 100°C|journal=Journal of Research of the National Bureau of Standards|date=January 1956|volume=56|issue=1|page=1|url=http://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/jres/56/jresv56n1p1_a1b.pdf|accessdate=27 June 2014|doi=10.6028/jres.056.001}}</ref> Οι διαλύτες με διηλεκτρική σταθερά μικρότερη από 15 θεωρούνται γενικά ως μη πολικοί.<ref name=p177>Lowery and Richardson, p. 177.</ref> Τεχνικά, η διηλεκτρική σταθερά μετρά την ικανότητα του διαλύτη να μειώσει την ένταση του ηλεκτρικού πεδίου που περιβάλλει ένα [[ιόν|φορτισμένο σωματίδιο]] που είναι μέσα του. Αυτή η μείωση συγκρίνεται έπειτα με την [[ένταση πεδίου]] του φορτισμένου σωματιδίου στο κενό.<ref name=p177/> Με όρους μη ειδικών, η διηλεκτρική σταθερά ενός διαλύτη μπορεί να θεωρηθεί ως η ικανότητά του να μειώσει την αποτελεσματικότητα της διαλυμένης ουσίας [[χημική πόλωση|εσωτερικό φορτίο]]. Γενικά, η διηλεκτρική σταθερά ενός διαλύτη είναι μια αποδεκτή προσέγγιση της ικανότητας τού διαλύτη να διαλύσει κοινές [[ιοντικός δεσμός|ιοντικές ενώσεις]], όπως τα άλατα.

===Άλλες κλίμακες πολικότητας===
Οι διηλεκτρικές σταθερές δεν είναι το μόνο μέτρο πολικότητας. Επειδή οι διαλύτες χρησιμοποιούνται από χημικούς για να εκτελέσουν χημικές αντιδράσεις ή να παρατηρήσουν χημικά και βιολογικά φαινόμενα, απαιτούνται πιο ειδικές μετρήσεις πολικότητας. Οι περισσότερες από αυτές τις μετρήσεις εξαρτώνται έντονα από το χημικό περιεχόμενο.

''Η κλίμακα Grunwald [[Saul Winstein|Winstein]] m'''Y''''' μετρά κατά πόσο επηρεάζεται η πολικότητα του διαλύτη κατά την δημιουργία θετικού φορτίου μιας διαλυμένης ουσίας σε μια χημική αντίδραση.

''Η κλίμακα του Kosower '''Z''''' μετρά κατά πόσο επηρεάζεται η πολικότητα του διαλύτη στα μέγιστα απορρόφησης [[υπεριώδης ακτινοβολία|UV]] ενός άλατος, συνήθως με [[ιωδίδιο]] [[πυριδίνιο|πυριδινίου]] ή [[αμφιτεριόν]] πυριδινίου.<ref>Kosower, E.M. (1969) "An introduction to Physical Organic Chemistry" Wiley: New York, p. 293</ref>

''Ο αριθμός δότη και η κλίμακα δότη δέκτη'' μετρά την πολικότητα ως προς την αλληλεπίδραση διαλύτη με συγκεκριμένες ουσίες, όπως ένα ισχυρό [[οξέα και βάσεις Lewis|οξύ Lewis]] ή μια ισχυρή βάση Lewis.<ref>{{Cite journal|author = Gutmann, V.|journal = [[Coord. Chem. Rev.]]|year = 1976|volume = 18|issue = 2|page = 225|doi = 10.1016/S0010-8545(00)82045-7|title = Solvent effects on the reactivities of organometallic compounds}}</ref>

Η '''[[παράμετρος διαλυτότητας Hildebrand]]''' είναι η τετραγωνική ρίζα του '''πυκνότητας ενέργειας συνοχής'''. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με μη πολικές ενώσεις, αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη χημεία συμπλόκων.

'''Το [[χρώμα Reichardt]]''', ένα [[διαλυτοχρωμικό]] χρώμα που αλλάζει χρώμα ως απάντηση στην αλλαγή πολικότητας, δίνει μια κλίμακα τιμών του ''E<sub>T</sub>''(30). Το ''E<sub>T</sub>'' είναι η ενέργεια μετάπτωσης μεταξύ της βασικής κατάστασης και της ελάχιστα διεγερμένης κατάστασης σε kcal/mol και το (30) καθορίζει το χρώμα. Μια άλλη χοντρικά συσχετισμένη κλίμακα (''E<sub>T</sub>''(33)) μπορεί να οριστεί με το [[κόκκινο του Νείλου]].

Η πολικότητα, η διπολική ροπή, η πολωσιμότητα και οι [[δεσμός υδρογόνου|δεσμοί υδρογόνου]] ενός διαλύτη καθορίζουν τον τύπο των [[χημική ένωση|ενώσεων]] που μπορεί να διαλύσει και με ποιους άλλους διαλύτες ή υγρές ενώσεις είναι [[αναμιξιμότητα|αναμείξιμο]]. Γενικά, οι πολικοί διαλύτες διαλύουν τις πολικές ενώσεις καλύτερα και οι μη πολικοί διαλύτες διαλύουν τις μη πολικές ενώσεις καλύτερα: "τα όμοια διαλύουν τα όμοια". Ισχυρά πολικές ενώσεις όπως [[ζάχαρη|σάκχαρα]] (π.χ., σακχαρόζη) ή ιοντικές ενώσεις, όπως τα [[άλας|άλατα]] της [[ανόργανη χημεία|ανόργανης χημείας]] (π.χ., το [[αλάτι]] διαλύονται μόνο σε πολύ πολικούς διαλύτες όπως το νερό, ενώ ισχυρά μη πολικές ενώσεις όπως [[λάδι|έλαια]] ή [[Κερί (ουσία)|κεριά]] διαλύονται μόνο σε πολύ μη πολικούς διαλύτες όπως το [[εξάνιο]]. Παρόμοια, το νερό και το [[εξάνιο]] (ή το [[ξίδι]] και τα εδώδιμα έλαια) δεν [[αναμιξιμότητα|αναμειγνύονται]] μεταξύ τους και γρήγορα διαχωρίζονται σε δύο στοιβάδες ακόμα κι αν ανακατευτούν καλά.

Η πολικότητα μπορεί να διακριθεί σε διαφορετικές συνεισφορές. Για παράδειγμα, οι '''παράμετροι Kamlet-Taft''' είναι are διπολικότητα/πολωσιμότητα (''π*''), οξύτητα δεσμού υδρογόνου (''α'') και βασικότητα δεσμού υδρογόνου (''β''). Αυτές μπορούν να υπολογιστούν από τις μετατοπίσεις του μήκους κύματος των 3–6 διαφορετικών [[διαλυτοχρωμισμός|διαλυτοχρωμικών χρωμάτων]] στον διαλύτη, συνήθως [[χρώμα Reichardt]], [[νιτροανιλίνη]] και διαιθυλονιτροανιλίνη. Μια άλλη επιλογή, οι παράμετροι Hansen, διαχωρίζουν την πυκνότητα της ενέργειας συνοχής σε διασπορά, συνεισφορές πολικών δεσμών και δεσμών υδρογόνου.

===Πολικοί πρωτικοί και πολικοί απρωτικοί διαλύτες===
Διαλύτες με [[σχετική στατική επιτρεπτότητα]] μεγαλύτερη από 15 μπορούν παραπέρα να διαιρεθούν σε [[πρωτικός|πρωτικούς]] και απρωτικούς. Οι πρωτικοί διαλύτες διαλύουν ισχυρά [[ιόν|ανιόντα]] (αρνητικά φορτισμένες διαλυμένες ουσίες) μέσα από [[δεσμός υδρογόνου|δεσμούς υδρογόνου]]. Το νερό είναι ένας πρωτικός διαλύτης. Απρωτικοί διαλύτες όπως η [[προπανόνη]] ή το [[διχλωρομεθάνιο]] τείνουν να έχουν μεγάλες [[μοριακή διπολική ροπή|διπολικές ροπές]] (διαχωρισμό των μερικών θετικών και αρνητικών φορτίων μέσα στο ίδιο μόριο) και διαλύουν θετικά φορτισμένα είδη μέσα από τα αρνητικά τους δίπολα.<ref>Lowery and Richardson, p. 183.</ref> Στις [[χημική αντίδραση|χημικές αντιδράσεις]] η χρήση πολικών πρωτικών διαλυτών ευνοεί τον [[μηχανισμός αντίδρασης|μηχανισμό αντίδρασης]] [[αντίδραση SN1|S<sub>N</sub>1]], ενώ οι πολικοί απρωτικοί διαλύτες ευνοούν τον μηχανισμό αντίδρασης [[αντίδραση SN2|S<sub>N</sub>2]].

==Φυσικές ιδιότητες κοινών διαλυτών==

===Πίνακας ιδιοτήτων κοινών διαλυτών===
Οι διαλύτες ομαδοποιούνται σε μη πολικούς, πολικούς απρωτικούς και πολικούς πρωτικούς διαλύτες και ταξινομούνται με αυξανόμενη πολικότητα. Η πολικότητα δίνεται ως [[διηλεκτρικό|διηλεκτρική σταθερά]]. Οι ιδιότητες των διαλυτών που ξεπερνούν τις αντίστοιχες του νερού είναι με έντονα γράμματα.

<!-- Here is a table of data; skip past it to edit the text. -->
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0"  style="margin:auto; text-align:center;"
|-
! Διαλύτης
! [[Χημικός τύπος]]
! [[Σημείο βρασμού]]<ref name=boil>[http://www.xydatasource.com/xy-showdatasetpage.php?datasetcode=9724855&dsid=1138&searchtext=solvent Solvent Properties – Boiling Point] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110614130546/http://www.xydatasource.com/xy-showdatasetpage.php?datasetcode=9724855&dsid=1138&searchtext=solvent |date=2011-06-14 }}. Xydatasource.com. Retrieved on 2013-01-26.</ref>
! [[Διηλεκτρικό|Διηλεκτρική σταθερά]]<ref>[http://macro.lsu.edu/HowTo/solvents/Dielectric%20Constant%20.htm Dielectric Constant] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100704013154/http://macro.lsu.edu/HowTo/solvents/Dielectric%20Constant%20.htm |date=2010-07-04 }}. Macro.lsu.edu. Retrieved on 2013-01-26.</ref>
! [[Πυκνότητα]]
! [[Μοριακή διπολική ροπή|Διπολική ροπή]]
<!-- ### Non-polar solvents ### -->
|- style="background:#ddd;"
| colspan="6"|'''[[Μη πολικός|Μη πολικοί]] διαλύτες'''
|- style="background:#ddd;"
| [[Πεντάνιο]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 36&nbsp;°C
| 1,84
| 0,626 g/ml
| 0,00 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Κυκλοπεντάνιο]]
| C<sub>5</sub>H<sub>10</sub>
| 40&nbsp;°C
| 1,97
| 0,751 g/ml
| 0,00 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Εξάνιο]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 69&nbsp;°C
| 1,88
| 0,655 g/ml
| 0,00 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Κυκλοεξάνιο]]
| C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>
| 81&nbsp;°C
| 2,02
| 0,779 g/ml
| 0,00 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Βενζόλιο]]
| C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>
| 80&nbsp;°C
| 2,3
| 0,879 g/ml
| 0,00 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Τολουόλιο]]
| C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>-CH<sub>3</sub>
| '''111&nbsp;°C'''
| 2,38
| 0,867 g/ml
| 0,36 D
|- style="background:#ddd;"
| [[1,4-διοξάνιο]]
| <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-\</u>
| '''101&nbsp;°C'''
| 2,3
| '''1,033 g/ml'''
| 0,45 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Χλωροφόρμιο]]
| CHCl<sub>3</sub>
| 61&nbsp;°C
| 4,81
| '''1,498 g/ml'''
| 1,04 D
|- style="background:#ddd;"
| [[Διαιθυλαιθέρας]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 35&nbsp;°C
| 4,3
| 0,713 g/ml
| 1,15 D
<!-- ### Polar aprotic solvents ### -->
|- style="background:#fcf;"
| colspan="6"|'''[[Χημική πολικότητα|Πολικοί]] [[απρωτικοί]] διαλύτες'''
|- style="background:#fcf;"
| [[Διχλωρομεθάνιο]] (DCM)
| CH<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub>
| 40&nbsp;°C
| 9,1
| '''1,3266 g/ml'''
| 1,60 D
|- style="background:#fcf;"
| [[Τετραϋδροφουράνιο]] (THF)
| <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-\</u>
| 66&nbsp;°C
| 7,5
| 0,886 g/ml
| 1,75 D
|- style="background:#fcf;"
| [[Αιθανικός αιθυλεστέρας]]
| CH<sub>3</sub>-C(=O)-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 77&nbsp;°C
| 6,02
| 0,894 g/ml
| 1,78 D
|- style="background:#fcf;"
| [[Προπανόνη]]
| CH<sub>3</sub>-C(=O)-CH<sub>3</sub>
| 56&nbsp;°C
| 21
| 0,786 g/ml
| '''2,88 D'''
|- style="background:#fcf;"
| [[Διμεθυλομεθαναμίδιο]] (DMF)
| H-C(=O)N(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>
| '''153&nbsp;°C'''
| 38
| 0,944 g/ml
| '''3,82 D'''
|- style="background:#fcf;"
| [[Αιθανονιτρίλιο]] (MeCN)
| CH<sub>3</sub>-C≡N
| 82&nbsp;°C
| 37,5
| 0,786 g/ml
| '''3,92 D'''
|- style="background:#fcf;"
| [[Διμεθυλοσουλφοξείδιο]] (DMSO)
| CH<sub>3</sub>-S(=O)-CH<sub>3</sub>
| '''189&nbsp;°C'''
| 46,7
| '''1,092 g/ml'''
| '''3,96 D'''
|- style="background:#fcf;"
| [[Ανθρακικό προπένιο]]
| C<sub>4</sub>H<sub>6</sub>O<sub>3</sub>
| '''240&nbsp;°C'''
| 64,0
| '''1,205 g/ml'''
| '''4,9 D'''
<!-- ### Polar protic solvents ### -->
|- style="background:#fcc;"
| colspan="6"|'''Πολικοί [[πρωτικός|πρωτικοί]] διαλύτες'''
|- style="background:#fcc;"
| [[Μεθανικό οξύ]]
| H-C(=O)OH
| '''101&nbsp;°C'''
| 58
| '''1,21 g/ml'''
| 1,41 D
|- style="background:#fcc;"
| [[1-βουτανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-OH
| '''118&nbsp;°C'''
| 18
| 0,810 g/ml
| 1,63 D
|- style="background:#fcc;"
| [[2-προπανόλη]] (IPA)
| CH<sub>3</sub>-CH(-OH)-CH<sub>3</sub>
| 82&nbsp;°C
| 18
| 0,785 g/ml
| 1,66 D
|- style="background:#fcc;"
| [[1-προπανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-OH
| 97&nbsp;°C
| 20
| 0,803 g/ml
| 1,68 D
|- style="background:#fcc;"
| [[Αιθανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-OH
| 79&nbsp;°C
| 24,55
| 0,789 g/ml
| 1,69 D
|- style="background:#fcc;"
| [[Μεθανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-OH
| 65&nbsp;°C
| 33
| 0,791 g/ml
| 1,70 D
|- style="background:#fcc;"
| [[Αιθανικό οξύ]]
| CH<sub>3</sub>-C(=O)OH
| '''118&nbsp;°C'''
| 6,2
| '''1,049 g/ml'''
| 1,74 D
|- style="background:#fcc;"
| [[Νιτρομεθάνιο]]
| CH<sub>3</sub>-NO<sub>2</sub>
| '''100–103&nbsp;°C'''
| 35,87
| '''1,1371 g/ml'''
| '''3,56 D'''
|- style="background:#fcc;"
| [[Νερό]]
| H-O-H
| 100&nbsp;°C
| 80
| 1,000 g/ml
| 1,85 D
|}

===Τιμές παραμέτρου διαλυτότητας Hansen===
Οι τιμές παραμέτρου διαλυτότητας Hansen<ref name=hansen/><ref name=hansen2/> βασίζονται σε [[δυνάμεις van der Waals|δεσμούς διασποράς]] (δD), [[πολικός δεσμός|πολικούς δεσμούς]] (δP) and [[δεσμός υδρογόνου|δεσμούς υδρογόνου]] (δH). Αυτοί περιέχουν πληροφορίες για τις διαμοριακές αλληλεπιδράσεις με άλλους διαλύτες καθώς και με πολυμερή, χρωστικές ουσίες, νανοσωματίδια, κλπ. Αυτό επιτρέπει λογικές επεξεργασίες γνωρίζοντας, παραδείγματος χάριν, ότι υπάρχει ένα καλό ταίριασμα HSP μεταξύ ενός διαλύτη και ενός πολυμερούς. Λογικές υποκαταστάσεις μπορούν επίσης να γίνουν για "καλούς" διαλύτες (αποτελεσματικοί στη διάλυση της διαλυμένης ουσίας) που είναι "κακοί" (ακριβοί ή επικίνδυνοι στην υγεία ή το περιβάλλον). Ο παρακάτω πίνακας δείχνει μεταβάσεις από "μη πολικούς", "πολικούς απρωτικούς" και "πολικούς πρωτικούς" που τοποθετούνται αριθμητικά – τα "πολικά" μόρια έχουν υψηλότερα επίπεδα δP και οι πρωτικοί διαλύτες έχουν υψηλότερα επίπεδα δH. Επειδή χρησιμοποιούνται αριθμητικές τιμές, οι συγκρίσεις μπορούν να γίνουν εύκολα. Παραδείγματος χάριν, το αιθανονιτρίλιο είναι πολύ πιο πολικό από την προπανόνη, αλλά εμφανίζει ελαφρά μικρότερο δεσμό υδρογόνου.

<!-- Here is a table of data; skip past it to edit the text. -->
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0"  style="margin:auto; text-align:center;"
|-
! Διαλύτης
! [[Χημικός τύπος]]
! δD Διασποράς
! δP Πολικού
! δH Δεσμού υδρογόνου<!-- ### Non-polar solvents ### -->
|- style="background:#ddd;"
| colspan="5"|'''Μη πολικοί διαλύτες'''
|- style="background:#ddd;"
| [[Εξάνιο]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 14,9
| 0,0
| 0,0
|- style="background:#ddd;"
| [[Βενζόλιο]]
| C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>
| 18,4
| 0,0
| 2,0
|- style="background:#ddd;"
| [[Τολουόλιο]]
| C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>-CH<sub>3</sub>
| 18,0
| 1,4
| 2,0
|- style="background:#ddd;"
| [[Διαιθυλαιθέρας]]
| CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 14,5
| 2,9
| 4,6
|- style="background:#ddd;"
| [[Χλωροφόρμιο]]
| CHCl<sub>3</sub>
| 17,8
| 3,1
| 5,7
|- style="background:#ddd;"
| [[1,4-διοξάνιο]]
| <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-\</u>
| 17,5
| 1,8
| 9,0
|- style="background:#fcf;"<!-- ### Polar aprotic solvents ### -->
| colspan="5"|'''Πολικοί απρωτικοί διαλύτες'''
|- style="background:#fcf;"
| [[Αιθανικός αιθυλεστέρας]]
| CH<sub>3</sub>-C(=O)-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>3</sub>
| 15,8
| 5,3
| 7,2
|- style="background:#fcf;"
| [[Τετραϋδροφουράνιο]] (THF)
| <u>/-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-O-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-\</u>
| 16,8
| 5,7
| 8,0
|- style="background:#fcf;"
| [[Διχλωρομεθάνιο]]
| CH<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub>
| 17,0
| 7,3
| 7,1
|- style="background:#fcf;"
| [[Προπανόνη]]
| CH<sub>3</sub>-C(=O)-CH<sub>3</sub>
| 15,5
| 10,4
| 7,0
|- style="background:#fcf;"
| [[Αιθανονιτρίλιο]] (MeCN)
| CH<sub>3</sub>-C≡N
| 15,3
| 18,0
| 6,1
|- style="background:#fcf;"
| [[Διμεθυλομεθαναμίδιο]] (DMF)
| H-C(=O)N(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>
| 17,4
| 13,7
| 11,3
|- style="background:#fcf;"
| [[Διμεθυλοσουλφοξείδιο]] (DMSO)
| CH<sub>3</sub>-S(=O)-CH<sub>3</sub>
| 18,4
| 16,4
| 10,2<!-- ### Polar protic solvents ### -->
|- style="background:#fcc;"
| colspan="5"|'''Πολικοί πρωτικοί διαλύτες'''
|- style="background:#fcc;"
| [[Αιθανικό οξύ]]
| CH<sub>3</sub>-C(=O)OH
| 14,5
| 8,0
| 13,5
|- style="background:#fcc;"
| [[1-βουτανόλη]]
| CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>2</sub>OH
| 16,0
| 5,7
| 15,8
|- style="background:#fcc;"
| [[2-προπανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-CH(-OH)-CH<sub>3</sub>
| 15,8
| 6,1
| 16,4
|- style="background:#fcc;"
| [[1-προπανόλη]]
|  C<sub>3</sub>H<sub>7</sub>OH
| 16,0
| 6,8
| 17,4
|- style="background:#fcc;"
| [[Αιθανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-OH
| 15,8
| 8,8
| 19,4
|- style="background:#fcc;"
| [[Μεθανόλη]]
| CH<sub>3</sub>-OH
| 14,7
| 12,3
| 22,3
|- style="background:#fcc;"
| [[Μεθανικό οξύ]]
| H-C(=O)OH
| 14,6
| 10,0
| 14,0
|- style="background:#fcc;"
| [[Νερό]]
| H-O-H
| 15,5
| 16,0
| 42,3</table>

Αν, για περιβαλλοντικούς ή άλλους λόγους, ένας διαλύτης ή ένα μείγμα διαλυτών απαιτείται για να αντικαταστήσει μια άλλη ισοδύναμη διαλυτική ικανότητα, η υποκατάσταση μπορεί να γίνει με βάση τις [[παράμετρος διαλυτότητας Hansen|παραμέτρους διαλυτότητας Hansen]] καθενός. Οι τιμές για μείγματα λαμβάνονται ως [[σταθμισμένος μέσος όρος|σταθμισμένοι μέσοι όροι]] των τιμών για τους καθαρούς διαλύτες. Αυτό μπορεί να υπογιστεί με τη μέθοδο [[δοκιμή και πλάνη]], ένα υπολογιστικό φύλλο τιμών, ή με λογισμικό HSP.<ref name="hansen">Abbott, Steven and Hansen, Charles M. (2008) [http://books.google.com/books?id=efMbTvlfc8wC&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false Hansen Hansen Solubility Parameters in Practice], ISBN 0-9551220-2-3</ref><ref name="hansen2">Hansen, Charles M. (2007) [http://books.google.com/books?id=gprF31cvT2oC&printsec=frontcover Hansen solubility parameters: a user's handbook] CRC Press, ISBN 0-8493-7248-8</ref> Ένα μείγμα 1:1 από [[τολουόλιο]] και [[1,4 διοξάνιο]] έχει τιμές δD, δP και δH 17,8, 1,6 and 5,5, συγκρινόμενο με αυτές του [[χλωροφόρμιο|χλωροφορμίου]] που είναι 17,8, 3,1 και 5,7 αντίστοιχα. Λόγω των κινδύνων υγείας που σχετίζονται με το τολουόλιο, άλλα μείγματα διαλυτών μπορούν να βρεθούν χρησιμοποιώντας τον πλήρη πίνακα [[παράμετρος διαλυτότητας Hansen|HSP]].

===Σημείο τήξεως===
<div style="float:right; margin:5px;">
{| class="wikitable" style="margin:1em auto; text-align:center;"
|-
! Διαλύτης
! Σημείο βρασμού= (°C)<ref name=boil/>
|-
| 1,2-διχλωροαιθάνιο
| 83,48
|-
| Πυριδίνη
| 115,25
|-
| 4-μεθυλο-2-πεντανόνη
| 116,5
|-
| Διχλωρομεθάνιο
| 39,75
|-
| 2,2,4-τριμεθυλοπεντάνιο
| 99,24
|-
| Διθειούχος άνθρακας
| 46,3
|-
| Τετραχλωριούχος άνθρακας
| 76,75
|-
| ο-ξυλόλιο
| 144,42
|}
</div>

Μια σημαντική ιδιότητα των διαλυτών είναι το σημείο βρασμού. Αυτό προσδιορίζει επίσης την ταχύτητα εξάτμισης. Μικρές ποσότητες διαλυτών με χαμηλά σημεία βρασμού όπως [[διαιθυλαιθέρας]], [[διχλωρομεθάνιο]], ή προπανόνη θα εξατμιστούν σε δευτερόλεπτα σε θερμοκρασία δωματίου, ενώ διαλύτες με υψηλή θερμοκρασία βρασμού όπως νερό ή [[διμεθυλοσουλφοξείδιο]] χρειάζονται υψηλότερες θερμοκρασίες, ροή αέρα, ή την εφαρμογή [[κενό|κενού]] για γρήγορη εξάτμιση.
*Χαμηλό σημείο τήξεως: σημείο βρασμού κάτω από 100&nbsp;°C (σημείο βρασμού του νερού)
*Μεσαίο σημείο τήξεως: μεταξύ 100&nbsp;°C και 150&nbsp;°C
*Υψηλό σημείο τήξεως: πάνω από 150&nbsp;°C

===Πυκνότητα===
Οι περισσότεροι οργανικοί διαλύτες έχουν μικρότερη [[πυκνότητα]] από το νερό, που σημαίνει ότι είναι ελαφρύτεροι και θα σχηματίσουν μια ξεχωριστή στρώση πάνω από το νερό. Μια σημαντική εξαίρεση: οι περισσότεροι [[αλογόνο|αλογονωμένοι]] διαλύτες όπως το [[διχλωρομεθάνιο]] ή το [[χλωροφόρμιο]] θα βυθιστούν στον πυθμένα του περιέκτη, αφήνοντας το νερό ως άνω στρώση. Αυτό είναι σημαντικό να θυμάται κανείς όταν [[συντελεστής κατανομής|κατανέμονται]] οι ενώσεις μεταξύ των διαλυτών και του νερού σε μία  [[διαχωριστική χοάνη]] κατά τη διάρκεια χημικών συνθέσεων.

Συχνά αναφέρεται η σχετική πυκνότητα αντί για την πυκνότητα. Η σχετική πυκνότητα ορίζεται ως η πυκνότητα του διαλύτη διαιρεμένη με την πυκνότητα του νερού στην ίδια θερμοκρασία. Ως τέτοια, η σχετική πυκνότητα έχει τιμή χωρίς μονάδες. Φαίνεται εύκολα αν ένας διαλύτης αδιάλυτος στο νερό θα επιπλεύσει (SG < 1,0) ή θα βυθιστεί (SG > 1,0) κατά την ανάμειξη με το νερό.

{| class="wikitable sortable" style="margin:1em auto; text-align:center;"
|-
! Διαλύτης
! Σχετική πυκνότητα<ref>[http://www.xydatasource.com/xy-showdatasetpage.php?datasetcode=831841&dsid=97&searchtext=solvent Selected solvent properties – Specific Gravity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110614130527/http://www.xydatasource.com/xy-showdatasetpage.php?datasetcode=831841&dsid=97&searchtext=solvent |date=2011-06-14 }}. Xydatasource.com. Retrieved on 2013-01-26.</ref>
|-
| Πεντάνιο
| 0,626
|-
| Πετρελαϊκός αιθέρας
| 0,656
|-
| Εξάνιο
| 0,659
|-
| Επτάνιο
| 0,684
|-
| Διαιθυλαμίνη
| 0,707
|-
| Διαιθυλαιθέρας
| 0,713
|-
| Τριαιθυλαμίνη
| 0,728
|-
| 2-μεθοξυ-2-μεθυλοπροπάνιο
| 0,741
|-
| Κυκλοεξάνιο
| 0,779
|-
| 2-μεθυλο-2-προπανόλη
| 0,781
|-
| 2-προπανόλη
| 0,785
|-
| Αιθανονιτρίλιο
| 0,786
|-
| Αιθανόλη
| 0,789
|-
| Προπανόνη
| 0,790
|-
| Μεθανόλη
| 0,791
|-
| 4-μεθυλο-2-πεντανόνη
| 0,798
|-
| 2-μεθυλο-1-προπανόλη
| 0,802
|-
| 1-προπανόλη
| 0,803
|-
| Βουτανόνη
| 0,805
|-
| 2-Βουτανόλη
| 0,808
|-
| 3-μεθυλο-1-βουτανόλη
| 0,809
|-
| 1-Βουτανόλη
| 0,810
|-
| 3-πεντανόνη
| 0,814
|-
| 1-οκτανόλη
| 0,826
|-
| π-ξυλόλιο
| 0,861
|-
| μ-ξυλόλιο
| 0,864
|-
| Τολόυόλιο
| 0,867
|-
| 1,2-διμεθοξυαιθάνιο
| 0,868
|-
| Βενζόλιο
| 0,879
|-
| Αιθανικό βουτύλιο
| 0,882
|-
| 1-χλωροβουτάνιο
| 0,886
|-
| Τετραϋδροφουράνιο
| 0,889
|-
| Αιθανικός αιθυλεστέρας
| 0,895
|-
| ο-ξυλόλιο
| 0,897
|-
| Εξαμεθυλοφωσφοροτριαμίδιο
| 0,898
|-
| 2-αιθοξυαιθυλαιθέρας
| 0,909
|-
| N,N-διμεθυλακεταμίδιο
| 0,937
|-
| Διμεθυλαιθέρας διαιθυλενογλυκόλης
| 0,943
|-
| N,N-διμεθυλοφορμαμίδιο
| 0,944
|-
| 2-μεθοξυαιθανόλη
| 0,965
|-
| Πυριδίνη
| 0,982
|-
| Προπανικό οξύ
| 0,993
|-
| Νερό
| 1,000
|-
| Αιθανικό 2-μεθοξυαιθύλιο
| 1,009
|-
| Βενζονιτρίλιο
| 1,01
|-
| 1-μεθυλο-2-πυρρολιδινόνη
| 1,028
|-.
| Εξαμεθυλοφωσφοραμίδιο
| 1,03
|-
| 1,4-διοξάνιο
| 1,033
|-
| Αιθανικό οξύ
| 1,049
|-
| Αιθανικό ανυδρίδιο
| 1,08
|-
| Διμεθυλοσουλφοξείδιο
| 1,092
|-
| Χλωροβενζόλιο
| 1,1066
|-
| Βαρύ ύδωρ
| 1,107
|-
| 1,2-αιθανοδιόλη
| 1,115
|-
| Διαιθυλενογλυκόλη
| 1,118
|-
| Ανθρακικό προπυλένιο
| 1,21
|-
| Μεθανικό οξύ
| 1,22
|-
| 1,2-διχλωροαιθάνιο
| 1,245
|-
| Γλυκερίνη
| 1,261
|-
| Διθειούχος άνθρακας
| 1,263
|-
| 1,2-διχλωροβενζόλιο
| 1,306
|-
| Διχλωρομεθάνιο
| 1,325
|-
| Νιτρομεθάνιο
| 1,382
|-
| 2,2,2-Τριφθορομεθανόλη
| 1,393
|-
| Χλωροφόρμιο
| 1,498
|-
| 1,1,2-Τριχλωροτριφθοροαιθάνιο
| 1,575
|-
| Τετραχλωριούχος άνθρακας
| 1,594
|-
| Τετραχλωροαιθένιο
| 1,623
|}

==Υγεία και ασφάλεια==

===Φωτιά===
Οι περισσότεροι οργανικοί διαλύτες είναι εύφλεκτοι ή πολύ εύφλεκτοι, ανάλογα με την πτητικότητά τους. Εξαιρέσεις αποτελούν κάποιοι χλωριωμένοι διαλύτες όπως το [[διχλωρομεθάνιο]] και το [[χλωροφόρμιο]]. Μείγματα ατμών διαλυτών και αέρα μπορεί να [[έκρηξη|εκραγούν]]. Οι ατμοί διαλυτών είναι πυκνότεροι από τον αέρα· θα βυθιστούν προς τα κάτω και μπορούν να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις πρακτικά αδιάλυτοι. Οι ατμοί διαλυτών μπορούν επίσης να βρεθούν σε υποτιθέμενα κενά βαρέλια και δοχεία, θέτοντας έναν κίνδυνο [[ταχυκαύση|ταχυκαύσης]]· συνεπώς οι κενοί περιέκτες πτητικών διαλυτών πρέπει να αποθηκεύονται ανοικτοί και ανεστραμμένοι.

Ο [[διαιθυλαιθέρας]] και ο [[διθειούχος άνθρακας]] έχουν εξαιρετικά χαμηλές [[σημείο αυτανάφλεξης|θερμοκρασίες αυτανάφλεξης]] που αυξάνει πολύ τον κίνδυνο φωτιάς που σχετίζεται με αυτούς τους διαλύτες. Η θερμοκρασία αυτανάφλεξης του διθειούχου άνθρακα είναι κάτω από 100&nbsp;°C (212&nbsp;°F), έτσι αντικείμενα όπως σωλήνες [[ατμός|ατμού]], [[λαμπτήρας πυράκτωσης|λαμπτήρες πυράκτωσης]], [[εστία|εστίες]] και πρόσφατα σβησμένοι [[λύχνος bunsen|λύχνοι bunsen]] μπορούν να αναφλέξουν τους ατμούς τους.

===Σχηματισμός εκρηκτικού υπεροξειδίου===
Οι [[αιθέρες]] όπως ο [[διαιθυλαιθέρας]] και το [[τετραϋδροφουράνιο]] (THF) μπορούν να σχηματίσουν πολύ εκρηκτικά [[οργανικό υπεροξείδιο|οργανικά υπεροξείδια]] με την έκθεση στο οξυγόνο και το φως, το THF σχηματίζει κανονικά πιο εύκολα τέτοια [[υπεροξείδιο|υπεροξείδια]] από τον διαιθυλαιθέρα. Ένας από τους πιο ευπαθείς διαλύτες είναι ο [[διισοπροπυλαιθέρας]].

Το ετεροάτομο ([[οξυγόνο]]) σταθεροποιεί το σχηματισμό μιας [[χημική ρίζα|ελεύθερης ρίζας]] που σχηματίζεται από την αφαίρεση ενός ατόμου [[υδρογόνο|υδρογόνου]] από μια άλλη ελεύθερη ρίζα. Η ελεύθερη ρίζα του κεντρικού άνθρακα που σχηματίστηκε έτσι, μπορεί να αντιδράσει με ένα μόριο οξυγόνου για να σχηματίσει μια ένωση υπεροξειδίου. Ένα εύρος δοκιμών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ανιχνεύσει την παρουσία ενός υπεροξειδίου σε έναν αιθέρα· ένας τρόπος είναι η χρήση ενός συνδυασμού [[θειικός σίδηρος|θειικού σιδήρου]] και [[θειοκυανικό κάλιο]]. Το υπεροξείδιο μπορεί να [[οξειδοαναγωγή|οξειδώσει]] το ιόν Fe<sup>2+</sup> σε ιόν Fe<sup>3+</sup> που έπειτα να σχηματίσει ένα βαθύ κόκκινο [[σύμπλοκο συναρμογής]] με το [[θειοκυανικό]]. Σε ακραίες περιπτώσεις τα υπεροξείδια μπορούν να σχηματίσουν [[κρύσταλλος|κρυσταλλικά]] στερεά  στο δοχείο του αιθέρα.

Εκτός και το χρησιμοποιούμενο [[ξηραντικό]] μπορεί να καταστρέψει τα υπεροξείδια, θα συμπυκνωθούν κατά την απόσταξη λόγω του υψηλότερου [[σημείο βρασμού|σημείου βρασμού]] τους. Όταν σχηματιστούν επαρκή υπεροξείδια, μπορούν να σχηματίσουν ένα κρυσταλλικό και ευαίσθητο στην κρούση στερεό [[καθίζηση (χημεία)|ίζημα]]. Όταν αυτό το στερεό σχηματιστεί στο στόμιο της φιάλης, η περιστροφή του πώματος μπορεί να δώσει αρκετή ενέργεια για την έκρηξη του υπεροξειδίου. Ο σχηματισμός του υπεροξειδίου δεν είναι σημαντικό πρόβλημα όταν οι διαλύτες χρησιμοποιούνται για λίγο· είναι μεγαλύτερο πρόβλημα για εργαστήρια για τα εργαστήρια. Οι αιθέρες πρέπει να αποθηκεύονται σε σκοτεινά και κλειστά δοχεία παρουσία σταθεροποιητών όπως το [[βουτυλιωμένο υδροξυτολουόλιο]] (BHT) ή το [[υδροξείδιο του νατρίου]].

Τα υπεροξείδια μπορούν να αφαιρεθούν ξεπλένοντας με όξινο θειικό σίδηρο(II) και διήθηση με [[οξείδιο του αργιλίου]], ή [[απόσταξη]] με [[νάτριο]]/[[βενζοφαινόνη]]. Το οξείδιο του αργιλίου δεν καταστρέφει τα υπεροξείδια· απλά, τα παγιδεύει. Το πλεονέκτημα της χρήσης νατρίου/βενζοφαινόνης είναι ότι αφαιρείται η [[υγρασία]] και το [[οξυγόνο]].

===Επιπτώσεις στην υγεία===
Οι γενικοί κίνδυνοι υγείας σχετίζονται με την έκθεση στον διαλύτη που περιλαμβάνει την τοξικότητα στο νευρικό σύστημα, την αναπαραγωγική βλάβη, τη βλάβη σε ήπαρ και νεφρά, αναπνευστικά προβλήματα, καρκίνο και [[δερματίτιδα]].<ref>[http://www.osha.gov/SLTC/solvents/index.html U.S. Department of Labor > Occupational Safety & Health Administration > Solvents]. osha.gov</ref>

Πολλοί διαλύτες μπορούν να οδηγήσουν σε ξαφνική απώλεια των αισθήσεων αν [[εισπνοή|εισπνευστούν]] σε μεγάλες ποσότητες. Διαλύτες όπως ο [[διαιθυλαιθέρας]] και το [[χλωροφόρμιο]] έχουν χρησιμοποιηθεί στην ιατρική ως [[αναισθητικό|αναισθητικά]], [[ηρεμιστικό|ηρεμιστικά]] και [[υπνωτικά]] για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η [[αιθανόλη]] (οινόπνευμα από δημητριακά) έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως και έχει γίνει κατάχρηση ως [[ψυχότροπο φάρμακο]]. Ο διαιθυλαιθέρας, το χλωροφόρμιο και πολλοί άλλοι διαλύτες (π.χ., [[βενζίνη]] ή κόλλες) χρησιμοποιούνται ψυχαγωγικά, συχνά με επιβλαβή μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στην υγεία όπως στην [[νευροτοξικότητα]] ή τον [[καρκίνος|καρκίνο]]. Ο κοινός διαθέσιμος διαλύτης [[μεθανόλη]] μπορεί να προκαλέσει μόνιμη τύφλωση και θάνατο αν καταποθεί και είναι επίσης επικίνδυνος, επειδή καίγεται με αόρατη φλόγα.

Μερικοί διαλύτες συμπεριλαμβανομένων του χλωροφορμίου και του [[βενζόλιο|βενζολίου]] (ενός συστατικού της [[βενζίνη|βενζίνης]]) είναι [[καρκινογόνος|καρκινογόνοι]]. Πολλοί άλλοι μπορούν να βλάψουν εσωτερικά όργανα όπως το [[ήπαρ]], τα [[νεφρός|νεφρά]], ή τον [[ανθρώπινος εγκέφαλος|εγκέφαλο]].

Ο διαλύτης [[2-βουτοξυαιθανόλη]], που χρησιμοποιείται στα υγρά υδραυλικής διάρρηξης, μπορεί να προκαλέσει [[υπόταση]] και [[μεταβολική οξέωση]]<ref>{{cite journal|url=http://informahealthcare.com/doi/abs/10.3109/15563650.2010.492350|title=Fomepizole fails to prevent progression of acidosis in 2-Butoxyethanol and ethanol coingestion|journal=Clinical Toxicology|date=July 2010|volume=48|number=6|pages=569–571|doi=10.3109/15563650.2010.492350}}</ref>

Η χρόνια έκθεση σε οργανικούς διαλύτες στο περιβάλλον εργασίας μπορεί να προκαλέσει πολλά δυσμενή νευροψυχιατρικά φαινόμενα. Παραδείγματος χάριν, η επαγγελματική έκθεση σε οργανικούς διαλύτες σχετίζεται με υψηλότερους αριθμούς ελαιοχρωματιστών που υποφέρουν από [[αλκοολισμός|αλκοολισμό]].<ref name="pmid1606027">{{cite journal |author=Lundberg I, Gustavsson A, Högberg M, Nise G |title= Diagnoses of alcohol abuse and other neuropsychiatric disorders among house painters compared with house carpenters |url=https://archive.org/details/sim_british-journal-of-industrial-medicine_1992-06_49_6/page/409 |journal=Br J Ind Med |volume=49 |issue=6 |pages=409–15 |year=1992 |pmid=1606027 |pmc=1012122 |doi=10.1136/oem.49.6.409}}</ref> Η αιθανόλη έχει ένα [[συνεργία|συνεργιακό]] αποτέλεσμα όταν συνδυάζεται με πολλούς διαλύτες· παραδείγματος χάριν, ένας συνδυασμός [[τολουόλιο|τολουολίου]]/[[βενζόλιο|βενζολίου]] και αιθανόλης προκαλεί μεγαλύτερη [[ναυτία]]/[[έμετος|εμετό]] από κάθε ουσία ξεχωριστά.

Πολλοί διαλύτες είναι γνωστοί ή ύποπτοι για γένεση καταρράκτη, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης [[καταρράκτη]] των φακών του οφθαλμού.<ref>{{Cite pmid|1086605}}</ref> Η έκθεση σε κάποιους διαλύτες έχει συσχετιστεί επίσης με νευροτοξική βλάβη στην [[έγχρωμη όραση]].<ref>{{Cite pmid|3497110}}</ref>

===Περιβαλλοντική ρύπανση===
Μια σημαντική οδός εισόδου επιπτώσεων στην υγεία εμφανίζεται από σταγόνες ή διαρροές διαλυτών που φτάνουν το underlying έδαφος. Επειδή οι διαλύτες μεταναστεύουν εύκολα σε σημαντικές αποστάσεις, η δημιουργία εκτεταμένης[[ ρύπανσης του εδάφους ]]<nowiki/>δεν είναι ασυνήθιστη· μπορεί να υπάρχουν περίπου 5000 τοποθεσίες παγκοσμίως που έχουν μεγάλες υποεπιφανειακές ρυπάνσεις από διαλύτες· αυτός είναι ένας ιδιαίτερος κίνδυνος υγείας αν επηρεαστούν τα [[υδροφορέας|υδροφόρα στρώματα]].

===Γενικές προφυλάξεις===
*Αποφυγή έκθεσης σε ατμούς διαλυτών δουλεύοντας σε μια [[απαγωγός εστία|απαγωγό εστία]], ή με τοπικό εξαερισμό εξαγωγής ατμών(LEV),ή σε μια καλά αεριζόμενη περιοχή
*Διατήρηση των συσκευασιών αποθήκευσης κλεισμένων ερμητικά
*Να μην χρησιμοποιούνται ποτέ φλόγες κοντά σε εύφλεκτους διαλύτες· χρησιμοποιήστε [[κεντρική θέρμανση]] ή ηλεκτρική θέρμανση
*Να μην απορρίπτονται εύφλεκτοι διαλύτες στην αποχέτευση· να διαβάζετε τα φύλλα δεδομένων ασφάλειας υλικών (MSDS) για κατάλληλες πληροφορίες διάθεσης
*Αποφυγή εισπνοής ατμών διαλυτών
*Αποφυγή επαφής των διαλυτών με το δέρμα — πολλοί διαλύτες απορροφώνται εύκολα μέσα από το δέρμα. Επίσης τείνουν να ξηράνουν το δέρμα και μπορεί να προκαλέσουν  ερεθισμούς και πληγές.

==Δείτε επίσης==
{{commons category|Solvents}}
* Οι διαλύτες συχνά υφίστανται επαναρροή με ένα κατάλληλο [[ξηραντικό]] πριν την απόσταξη για να αφαιρεθεί το νερό. Αυτό μπορεί να γίνει πριν μια χημική σύνθεση, όπου το νερό μπορεί να επιδράσει στην σκοπούμενη αντίδραση 
* [[Ιατρική της εργασίας]]
* [[Συντελεστής κατανομής]] (log ''P'') είναι ένα μέτρο διαφορικής διαλυτότητας μιας ένωσης σε δύο διαλύτες
* [[Επιδιαλύτωση]]
* [[Διάλυμα]]
{{Anchor|Desiccant}}

==Παραπομπές==
<references />

==Βιβλιογραφία==
*Lowery, T.H. and Richardson, K.S., ''Mechanism and Theory in Organic Chemistry'', Harper Collins Publishers 3rd ed. 1987 ISBN 0-06-364044-9

==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
{{Wiktionary|solvent}}
*[http://www.esig.org] Solvents in Europe.
*[https://web.archive.org/web/20041113054037/http://www.usm.maine.edu/~newton/Chy251_253/Lectures/Solvents/Solvents.html Table and text] O-Chem Lecture
*[https://web.archive.org/web/20041207190740/http://virtual.yosemite.cc.ca.us/smurov/orgsoltab.htm Tables] Properties and toxicities of organic solvents
*[http://www.cdc.gov/niosh/topics/organsolv/ CDC - Organic Solvents - NIOSH Workplace Safety and Health Topic]


{{Authority control}}

[[Κατηγορία:Διαλύματα]]
[[Κατηγορία:Χημικές ενώσεις]]
[[Κατηγορία:Ρύπανση του εδάφους]]