Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Δημοκρατία του Αρτσάχ

{{Ενημέρωση|[[Πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020)]]|@=Νοέμβριος 2020}}
{{Πληροφορίες Χώρας
| εθνικό_όνομα = Արցախի Հանրապետություն
| προφορά ονόματος = Αρτσάχι Χανραπετουτίουν
| εθνικό όνομα ελληνικά = Δημοκρατία του Αρτσάχ
| σημαία = Flag of Nagorno-Karabakh.svg
| άρθρο σημαίας = Σημαία του Ναγκόρνο Καραμπάχ
| εθνόσημο = Emblem of the Republic of Artsakh.svg
| άρθρο εθνόσημου = Εθνόσημο του Ναγκόρνο Καραμπάχ
| χάρτης = Nagorno-Karabakh Republic (orthographic projection).svg
| λεζάντα_χάρτη = 
| λεζάντα_αριστερά = 
| πρωτεύουσα = [[Στεπανακέρτ]] (de facto)
| πληθυσμός_πρωτεύουσας = 
| συντεταγμένες_πρωτεύουσας = 
| μεγαλύτερη_πόλη = 
| επίσημες_γλώσσες = [[Αρμενική γλώσσα|Αρμενικά]]<br>[[Ρωσική γλώσσα|Ρωσικά]]
| Πληθυσμιακές ομάδες = Πάνω από 95% [[Αρμένιοι]], 5% μειονότητες
| θέση_έκτασης = 
| έκταση = 3.170&nbsp;km²
| ποσοστό_νερού = 
| σύνορα = 
| ακτογραμμή = 
| θέση_πληθυσμού = 
| πληθυσμός = 150.932
| χρονιά_απογραφής_πληθυσμού = [[2015]]
| πυκνότητα_πληθυσμού = 
| θέση_πυκνότητας_πληθυσμού = 
| εκτίμηση_πληθυσμού = 
| χρονιά_εκτίμησης_πληθυσμού = 
| θέση_ΑΕΠ = 
| ΑΕΠ = 
| χρονιά_ΑΕΠ = 
| ΑΕΠ_κατακεφαλή = 
| θέση_ΑΕΠ_κατά_κεφαλή = 
| θέση_ΑΕΠ_Ον = 
| ΑΕΠ_Ον = 
| χρονιά_ΑΕΠ_Ον = 
| ΑΕΠ_κατακεφαλή_Ον = 
| θέση_ΑΕΠ_κατά_κεφαλή_Ον = 
| HDI_έτος = 
| HDI = 
| HDI_κατάταξη = 
| HDI_κατηγορία = 
| νόμισμα = [[Ντραμ|Ντραμ Αρμενίας]] (AMD) (de facto)<sup>1</sup>
| κωδικός_νομίσματος = 
| ώρα_ζώνης = [[UTC]]+4 ([[DST +5]])
| διαφορά_UTC = 
| θερινή_διαφορά_UTC = 
| iso_3166-1 = 
| top_level_domain = 
| οδηγούν_από = Δεξιά
| κωδικός_κλήσης = 374 97 (Karabakh Telecome GSM)<sup>2</sup>
| σημειώσεις = 1. Μονομερής χρήση, από τη Δημοκρατία του Αρτσάχ, η οποία δεν έχει δικό της νόμισμα, ενώ διαθέτει επίσης και της δικές, εθνικές όψεις στα κέρματα. <br />2. Ανεπίσημο, μέσω Αρμενίας (χωρίς διεθνή αναγνώριση)
| εθνικός_ύμνος = [[Εθνικός ύμνος του Ναγκόρνο Καραμπάχ]]
}}

Η '''Δημοκρατία του Αρτσάχ''' ({{Lang-hy|Արցախի Հանրապետություն}} ''{{Lang|hy-Latn|Arts'akhi Hanrapetut'yun}}''),<ref>{{Cite news|url=http://armenianweekly.com/2017/02/21/artsakh-votes-for-new-constitution-officially-renames-the-republic/|title=Artsakh Votes for New Constitution, Officially Renames the Republic|date=21 February 2017|work=[[Armenian Weekly]]}}</ref><ref name="Constitution">{{Cite web|url=http://nkr.am/en/constitution/9/|title=Constitution|publisher=Nagorno Karabakh Republic Ministry of Foreign Affairs|accessdate=23 July 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161023103331/http://nkr.am/en/constitution/9/|archivedate=2016-10-23|url-status=dead}}</ref> ή απλά '''Αρτσάχ''', κοινώς γνωστή με το προηγούμενο όνομά της '''Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ''' (1991 - 2017), ήταν μια μονομερώς ανακηρυγμένη, μη αναγνωρισμένη δημοκρατία στον [[Νότιος Καύκασος|Νότιο Καύκασο]]. Η περιοχή θεωρούνταν από τον [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|ΟΗΕ]] μέρος του [[Αζερμπαϊτζάν]], αλλά ήταν υπό τον έλεγχο των Αρμένιων αυτονομιστών. Η Δημοκρατία του Αρτσάχ έλεγχε μεγάλο μέρος της παλαιάς αυτόνομης περιοχής του [[Ναγκόρνο Καραμπάχ]] της [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|ΕΣΣΔ]] και πριν τον [[Πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020)|πόλεμο του 2020]] κάποιες γειτονικές περιοχές που της έδιναν κοινά σύνορα με την [[Αρμενία]] προς τη δύση (οι οποίες δόθηκαν στο Αζερμπαϊτζάν μετά από συμφωνία εκεχειρίας), το Αζερμπαϊτζάν στα βόρεια, τα ανατολικά και τα νότια.<ref>{{Cite web|url=http://www.president.nkr.am/en/nkr/generalInformation/|title=Official website of the President of the Nagorno Karabakh Republic. General Information about NKR|date=1 January 2010|publisher=President.nkr.am|accessdate=6 May 2012}}</ref> Από την 1 Ιανουαρίου 2024, έπαψε να υφίσταται και συγχωνεύθηκε με το [[Αζερμπαϊτζάν]].

Η περιοχή του [[Ναγκόρνο - Καραμπάχ|Ναγκόρνο-Καραμπάχ]] με αρμενικό κατά βάση πληθυσμό διεκδικήθηκε τόσο από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, όσο και από την [[Πρώτη Δημοκρατία της Αρμενίας]], όταν οι δύο χώρες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους το 1918, μετά την πτώση της [[Ρωσική Αυτοκρατορία|Ρωσικής Αυτοκρατορίας]]. Κατά τα χρόνια της [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετικής Ένωσης]], το 1923, ιδρύθηκε η αυτόνομη περιοχή (όμπλαστ) του Ναγκόρνο-Καραμπάχ εντός της [[Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν|Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν]]. Με τη [[διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης]] το 1991, η περιοχή υπήρξε το κέντρο μιας νέας διαμάχης ανάμεσα στην [[Αρμενία]] και το Αζερμπαϊτζάν. Το 1991, ένα δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στην περιοχή του Ναγκόρνο - Καραμπάχ και τη γειτονική επαρχία Σαχουμιάν και οδήγησε στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας. Οι μεγάλης κλίμακας εθνοτικές συγκρούσεις οδήγησαν στον [[Πόλεμος του Ναγκόρνο Καραμπάχ|Πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ]] στο διάστημα 1991-1994, που τελείωσε με κατάπαυση του πυρός και διαμόρφωσε τα σύνορα που υπήρχαν μέχρι το 2020 όπου ξέσπασε ο δεύτερος πόλεμος στην περιοχή και η Αρμενία με συμφωνία εκεχειρίας επέστρεψε μέρος της περιοχής στο Αζερμπαϊτζάν.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-54882564 Armenia, Azerbaijan and Russia sign Nagorno-Karabakh peace deal]</ref>

Η Δημοκρατία του Αρτσάχ ήταν [[προεδρική δημοκρατία]] (μετά το δημοψήφισμα του 2017, όπου εγκρίθηκε και η μετονομασία της χώρας) με ένα νομοθετικό σώμα. Η εξάρτηση του Αρτσάχ από την Αρμενία σε πολλούς τομείς ήταν τόσο μεγάλη που λειτουργούσε ως ''ντε φάκτο'' μέρος της Αρμενίας. Η χώρα ήταν ορεινή, ενώ ο πληθυσμός ήταν κυρίως χριστιανικός και στενά συνδεδεμένος με την [[Αρμενική Αποστολική Εκκλησία]]. Πολλά ιστορικά μοναστήρια είναι δημοφιλή στους τουρίστες, που προέρχονται ως επί το πλείστον από την αρμενική διασπορά, καθώς τα ταξίδια διεξάγονται εύκολα μόνο μεταξύ της Αρμενίας και του Αρτσάχ.

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2023, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε επίθεση εναντίον των εναπομεινάντων εδαφών που παρέμειναν υπό την κυριαρχία του Αρτσάχ μετά τον πόλεμο του 2020, η οποία έληξε με παράδοση των Αρμενικών αυτονομιστικών δυνάμεων μετά από 24 ώρες. Ύστερα ανακοινώθηκε πως από την 1η Ιανουαρίου 2024 η Δημοκρατία του Αρτσάχ θα πάψει να υφίσταται με τη διάλυση όλων των κυβερνητικών θεσμών και οργανώσεων.<ref name="onalert.gr">[https://www.onalert.gr/kosmos/nagkorno-karampach-i-dimokratia-toy-artsach-payei-na-yfistatai-apo-tin-1i-ianoyarioy-2024-ti-anaferetai-sto-diatagma/536325/ Ναγκόρνο Καραμπάχ: Η «Δημοκρατία του Αρτσάχ» παύει να υφίσταται από την 1η Ιανουαρίου 2024 – Τι αναφέρεται στο διάταγμα]</ref>

== Ιστορία ==
Η Δημοκρατία του Αρτσάχ βρισκόταν στην οροσειρά του Καυκάσου στην ευρύτερη περιοχή του Καραμπάχ. Το όνομα Καραμπάχ για πρώτη φορά συναντάται σε γεωργιανές και περσικές πηγές του 13ου και 14ου αιώνα και αναφέρεται σε ένα αρμενικό πριγκιπάτο, γνωστό από τους σύγχρονους ιστορικούς ως Βασίλειο του Αρτσάχ ή Κνάχεν.

Κατά την πρώιμη αρχαιότητα η περιοχή κατοικούνταν από τον λαό Κούρα-Άραξη, που ονομάστηκε έτσι από τους σύγχρονους ιστορικούς, επειδή κατοικούσε μεταξύ των δύο αυτών ποταμών. Λίγα είναι γνωστά για την αρχαία ιστορία της περιοχής, αν και έχουν βρεθεί κάποια κοσμήματα που γράφουν επάνω το όνομα του βασιλιά των Ασσυρίων Αντάντ-Νιραρί.

Για πρώτη φορά η περιοχή του Αρτσάχ αναφέρεται σε επιγραφές του Σαρντούρ Β΄, βασιλιά της Ουραρτού (763 - 734 π.Χ) ως '''Ουρτεχίνι'''. Ο [[Στράβων]]ας ονομάζει την περιοχή '''Ορχισθένη''' (Ορχιστένα, σ.σ. Αρτσάχ) και τη θεωρεί περιοχή της Αρμενίας με μεγάλο αριθμό ιππέων<ref>{{Cite book|title=Γεωγραφία|last=Στράβων|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|page=11.14.4}}</ref>. Ο Στράβωνας απαριθμεί όλους τους Αρμένιους βασιλείς μέχρι το 189 π.Χ, αλλά δεν αναφέρει καθόλου την Ορχιστένα όταν μιλά γι' αυτούς. Αυτό ίσως να σημαίνει πως η περιοχή προηγήθηκε χρονικά της Αρμενικής Αυτοκρατορίας. Οι αρχαίοι κάτοικοι του Αρτσάχ μιλούσαν μια διάλεκτο των [[Αρμενική γλώσσα|αρμενικών]].

== Κυβέρνηση και πολιτική ==
[[Αρχείο:NKR_Parliament,_Stepanakert.jpg|μικρογραφία|Η Εθνική Συνέλευση της Δημοκρατίας του Αρτσάχ στη Στεπανακέρτ]]
Η Δημοκρατία του Αρτσάχ ήταν μια [[προεδρική δημοκρατία]] μετά το [[Δημοψήφισμα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (2017)|δημοψήφισμα του 2017.]] Η θέση του πρωθυπουργού έχει καταργηθεί και η [[εκτελεστική εξουσία]] ασκούνταν από τον Πρόεδρο που ήταν και ο αρχηγός του κράτους και επικεφαλής της κυβέρνησης. Ο πρόεδρος εκλεγόταν άμεσα για δύο συνεχόμενες πενταετίες. Ο τελευταίος Πρόεδρος ήταν ο [[Μπακό Σαχακιάν]].<ref>{{Cite web|url=http://www.nkrusa.org/country_profile/president.shtml|title=The Office of the Nagorno Karabakh Republic in USA|publisher=Nkrusa.org|accessdate=6 May 2012}}</ref>

Η Εθνική Συνέλευση αποτελούσε ένα ενιαίο νομοθετικό σώμα. Έχει 33 μέλη, τα οποία εκλέγονταν για 5 χρόνια.<ref name="National assembly">{{Cite web|url=http://www.nkrusa.org/country_profile/national_assembly.shtml|title=The Parliament of the Nagorno Karabakh Republic|publisher=Nkrusa.org|accessdate=6 May 2012}}</ref> Οι εκλογές διεξάγονταν μέσα σε ένα [[Πολυκομματισμός|πολυκομματικό σύστημα]]. Το 2009, η Αμερικανική ΜΚΟ Freedom House κατέταξε τη Δημοκρατία του Αρτσάχ σε ανώτερη θέση από τις Δημοκρατίες της [[Πολιτική της Αρμενίας|Αρμενίας]] και του [[Αζερμπαϊτζάν]] όσον αφορά τον σεβασμό προς τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα.<ref>[http://freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2009&country=7557 freedomhouse.org: Map of Freedom in the World] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621124143/http://freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2009&country=7557|date=2010-06-21}}, ''[[Freedom House]]'', 2009</ref><ref>[http://freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2009&country=7560 freedomhouse.org: Map of Freedom in the World] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621152831/http://freedomhouse.org/template.cfm?page=22&country=7560&year=2009|date=2010-06-21}}, ''[[Freedom House]]'', 2009</ref><ref>[http://freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2009&country=7740 freedomhouse.org: Map of Freedom in the World] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110201003557/http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2009&country=7740|date=2011-02-01}}, ''[[Freedom House]]'', 2009</ref> Οι εκλογές στο Αρτσάχ δεν αναγνωρίζονταν από διεθνείς οργανισμούς, όπως η [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] και ο [[Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης|Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας]], καθώς και από πολλές επιμέρους χώρες.<ref>{{Cite news|url=http://www.news.az/articles/karabakh/97627|title=EU does not recognize ‘elections’ in Nagorno Karabakh|date=1 May 2015|work=News.Az|newspaper=News.Az|accessdate=7 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304112351/http://news.az/articles/karabakh/97627|archive-date=2016-03-04|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://news.videonews.us/us-will-not-recognize-nagorno-karabakhs-elections-028658.html|title=US will not recognize Nagorno-Karabakh's elections|last=Mustafa Pazarlı|publisher=Videonews.us|accessdate=7 June 2016|archive-date=2016-04-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20160409022232/http://news.videonews.us/us-will-not-recognize-nagorno-karabakhs-elections-028658.html|dead-url=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.azernews.az/azerbaijan/80982.html|title=OIC condemns "elections" in Nagorno-Karabakh as illegal|last=Mushvig Mehdiyev|publisher=AzerNews.az|accessdate=7 June 2016}}</ref>

Πολιτικά η Δημοκρατία του Αρτσάχ, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από την Αρμενία και λειτουργούσε ουσιαστικά ως ''ντε φάκτο'' μέρος της Αρμενίας.<ref>{{Cite book|title=Ethnicity and Territory in the Former Soviet Union: Regions in Conflict|last=Hughes|first=James|publisher=Cass|year=2002|isbn=978-0-7146-8210-5|location=London|page=211}}</ref><ref>{{Cite book|title=Azerbaijan Since Independence|url=https://archive.org/details/azerbaijansincei0000corn|last=Cornell|first=Svante|authorlink=Svante Cornell|publisher=M.E. Sharpe|year=2011|isbn=978-0-7656-3004-9|location=New York|page=[https://archive.org/details/azerbaijansincei0000corn/page/135 135]}}</ref>

=== Σύνταγμα ===
[[Αρχείο:Presidential,_NKR,_Stepanakert.jpg|μικρογραφία|Το Προεδρικό Μέγαρο]]
Στις 3 Νοεμβρίου 2006, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο Αρκάντι Γουκασιάν, υπέγραψε διάταγμα για να διοργανωθεί δημοψήφισμα για το Σύνταγμα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.<ref>{{Cite news|url=http://www.regnum.ru/english/733363.html|title=Nagorno Karabakh to hold referendum on draft constitution on December 10|date=3 November 2006|publisher=[[REGNUM News Agency|REGNUM]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20081211204035/http://www.regnum.ru/english/733363.html|archive-date=11 December 2008|dead-url=yes|accessdate=16 December 2008}}</ref> Αυτό πραγματοποιήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους<ref name="RFE">{{Cite news|url=http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/12/15d9442b-2b41-4132-9312-9a1f77fc92ac.html|title=Karabakh Approves Pro-Independence Constitution|date=11 December 2006|publisher=[[Radio Free Europe/Radio Liberty|Radio Free Europe]]|accessdate=16 December 2008}}</ref> και οι ψηφοφόροι με συντριπτική πλειοψηφία ενέκριναν το νέο Σύνταγμα.<ref>[http://www.nkr.am/eng/Constitution.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071217194514/http://www.nkr.am/eng/Constitution.htm|date=2007-12-17}}Σφάλμα στο πρότυπο webarchive: Ελέγξτε την τιμή <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">&#x7C;url=</code>. Empty.
</ref> Σύμφωνα με τα επίσημα προκαταρκτικά αποτελέσματα το ποσοστό συμμετοχής άγγιξε το 87,2% και από αυτούς το 98,6% των ψηφοφόρων ενέκρινε το Σύνταγμα. Το Πρώτο άρθρο του εγγράφου περιέγραφε την τότε Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ως «κυρίαρχο, δημοκρατικό, νομικό και κοινωνικό κράτος».<ref name="IWPR - Constitution">{{Cite news|url=http://www.iwpr.net/report-news/karabakh-defends-new-constitution|title=Karabakh Defends New Constitution|date=11 January 2007|publisher=IWPR Institute for War & Peace|accessdate=8 May 2010|archive-date=2010-05-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20100526222026/http://www.iwpr.net/report-news/karabakh-defends-new-constitution|dead-url=dead}}</ref>

Ωστόσο, η ψηφοφορία επικρίθηκε αυστηρά από οργανώσεις, όπως η [[Ευρωπαϊκή Ένωση]], ο [[Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη|ΟΑΣΕ]] και ο Οργανισμός για τη Δημοκρατία και την Οικονομική Ανάπτυξη (GUAM), που απέρριψαν το δημοψήφισμα, θεωρώντας το παράνομο.<ref>{{Cite news|url=http://www.isn.ethz.ch/isn/Current-Affairs/Security-Watch/Detail/?id=51823&lng=en|title=Nagorno-Karabakh gains constitution|date=13 December 2006|publisher=ISN.ETHZ.ch|accessdate=16 December 2008}}</ref> Το αποτέλεσμα επέκρινε επίσης και η [[Τουρκία]], η οποία παραδοσιακά υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν σε όλα σχεδόν τα πολιτικά ζητήματα εξαιτίας της κοινής καταγωγής των Τούρκων με τους Αζέρους, και είχε ιστορικά σοβαρές εντάσεις με την Αρμενία.<ref>{{Cite news|url=http://kavkaz.memo.ru/newstext/news/id/1144460.html|title=Турция осудила референдум в Нагорном Карабахе|date=11 December 2006|publisher=kavkaz-uzel.ru}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.arminfo.info/news-issue1550.shtml|title=Deutsche welle reports on nagorno karabakh|date=9 January 2007|publisher=ArmInfo|accessdate=16 December 2008}}{{Dead link|date=June 2016}}{{Cbignore}}</ref>

Ένα δεύτερο [[Δημοψήφισμα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (2017)|δημοψήφισμα]] πραγματοποιήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2017, με 87.6% των ψηφοφόρων να ψηφίζει υπέρ της θέσπισης νέου Συντάγματος. Η συμμετοχή άγγιξε το 76%. Το σύνταγμα αυτό, μεταξύ άλλων, μετέτρεψε το σύστημα της κυβέρνησης από ημι-προεδρικό σε πλήρως προεδρικό και άλλαξε το επίσημο όνομα της χώρας από '''Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ''' σε '''Δημοκρατία του Αρτσάχ'''<ref>{{Cite news|url=http://www.rferl.org/a/nagorno-karabakh-referendum-azerbaijan-armenia/28323000.html|title=Azerbaijan's Breakaway Nagorno-Karabakh Holds 'Illegal' Referendum|date=21 February 2017|publisher=Radio Free Europe|accessdate=23 February 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://armenianweekly.com/2017/02/21/artsakh-votes-for-new-constitution-officially-renames-the-republic/|title=Artsakh Votes for New Constitution, Officially Renames the Republic|date=22 February 2017|publisher=The Armenian Weekly|accessdate=23 February 2017}}</ref> Το νέο όνομα υπονοούσε μια αξίωση για τις περιοχές πέρα από το [[Ναγκόρνο - Καραμπάχ|Ναγκόρνο-Καραμπάχ]] που ελέγχονταν επίσης από τη Δημοκρατία του Αρτσάχ. Το Προεδρικό σύστημα θεωρήθηκε ότι θα επέτρεπε την ταχύτερη λήψη αποφάσεων σε θέματα ασφαλείας. Για πολλούς το δημοψήφισμα του 2017 θεωρείται απάντηση στις συγκρούσεις του 2016 στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.<ref>{{Cite news|url=https://euobserver.com/foreign/136961|title=Referendum to create 'Republic of Artsakh' on Europe's fringe|last=Andrew Rettman|date=20 February 2017|publisher=euobserver|accessdate=23 February 2017}}</ref>

=== Εξωτερικές σχέσεις ===
[[Αρχείο:2014_Stepanakert,_Budynek_Ministerstwa_Spraw_Zagranicznych_Republiki_Górskiego_Karabachu_(02).jpg|μικρογραφία|Το Υπουργείο Εξωτερικών της Δημοκρατίας του Αρτσάχ στη Στεπανακέρτ.]]
Το Υπουργείο Εξωτερικών είχε έδρα τη [[Στεπανακέρτ]]. Η Δημοκρατία του Αρτσάχ λειτουργούσε πέντε μόνιμες Αποστολές και ένα Γραφείο κοινωνικοπολιτικών πληροφοριών στη Γαλλία. Μόνιμες Αποστολές υπήρχαν στην [[Αρμενία]], την [[Αυστραλία]], τη [[Γαλλία]], τη [[Γερμανία]], τη [[Ρωσία]], τις [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Ηνωμένες Πολιτείες]], και ένα για τις χώρες της Μέσης Ανατολής με έδρα τη [[Βηρυτός|Βηρυτό]].<ref>{{Cite web|url=http://nkr.am/en/permanent-representations/104/|title=Permanent Representations|publisher=Ministry of Foreign Affairs of Nagorno-Karabakh Republic|accessdate=7 May 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110526135731/http://www.nkr.am/en/permanent-representations/104/|archivedate=2011-05-26|url-status=dead}}</ref> Στόχος των γραφείων αυτών ήταν να παρουσιάζουν τις επίσημες θέσεις του κράτους, να παρέχουν πληροφορίες και να διευκολύνουν την ειρηνευτική διαδικασία.

Η Δημοκρατία του Αρτσάχ είχε άριστες σχέσεις με την Αρμενία. Σε ομιλία του το 2015, ο Πρόεδρος της Αρμενίας [[Σερζ Σαρκισιάν]], δήλωσε ότι θεωρεί το Ναγκόρνο-Καραμπάχ «''αναπόσπαστο κομμάτι της Αρμενίας''».<ref>[http://www.vestikavkaza.ru/news/Serzh-Sargsyan-Nagornyy-Karabakh-%E2%80%93-eto-Armeniya.html Серж Саргсян: Нагорный Карабах – это Армения]. ''Vestnik Kavkaza''. 26 September 2015.</ref>

Η Δημοκρατία του Αρτσάχ ήταν μέλος της [[Κοινότητα για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα των Εθνών|Κοινότητας για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα των Εθνών]], κοινώς γνωστή ως «''Κοινοπολιτεία των μη αναγνωρισμένων εθνών''».

== Στρατός ==
[[Αρχείο:Shushi_tank_memorial-DCP_3043.JPG|μικρογραφία|Ένα τανκ T-72 του στρατού της χώρας]]
Σύμφωνα με το Σύνταγμα του Αρτσάχ ο στρατός βρισκόταν υπό τον άμεσο έλεγχο της κυβέρνησης.<ref>{{Cite web|url=http://www.nkrusa.org/country_profile/constitution.shtml|title=Constitution of the Republic of Artsakh|website=Nkrusa.org|accessdate=2016-12-18}}</ref> Η Αμυντική Δύναμη του Αρτσάχ ιδρύθηκε επίσημα στις 9 Μαΐου 1992, με στόχο την άμυνα κατά του [[Αζερμπαϊτζάν]]. Πολέμησε τον στρατό του Αζερμπαϊτζάν έως την κατάπαυση του πυρός στις 12 Μαΐου του 1994.<ref>{{Cite web|url=http://www.nkrusa.org/country_profile/nkr_army.shtml|title=Important Facts about NKR Defense Army &#124; The Office of the Republic of Artsakh in USA|publisher=Nkrusa.org|accessdate=6 May 2012}}</ref> Μέχρι την διάλυσή του Αρτσάχ, η Αμυντική Δύναμη του αποτελούνταν από περίπου 18.000–20.000 αξιωματικούς και στρατιώτες. Ωστόσο, μόνο 8.500 πολίτες υπηρετούσαν στον στρατό του Αρτσάχ και περίπου 10.000 προέρχονταν από την Αρμενία. Υπάρχουν επίσης 177-316 τανκ, 256-324 επιπλέον οχήματα μάχης, και 291-322 όπλα και όλμοι. Πολλές από τις προμήθειες όπλων της Αρμενίας πηγαίνανε κατευθείαν στην περιοχή του Αρτσάχ.<ref name="Blandy">Blandy, C. W. "[http://www.da.mod.uk/colleges/arag/document-listings/caucasus/08(17)CWB.pdf Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110510000120/http://www.da.mod.uk/colleges/arag/document-listings/caucasus/08(17)CWB.pdf |date=2011-05-10 }}" Advanced Research and Assessment Group. Defence Academy of the United Kingdom, Caucasus Series 08/17, 2008, p.14.</ref>

Η περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ θεωρούνταν μία από τις πιο βαριά ναρκοθετημένες περιοχές της πρώην [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετικής Ένωσης]]. Τα [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Ηνωμένα Έθνη]] και οι [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|ΗΠΑ]] είχαν υπολογίσει τον αριθμό των ναρκών στη χώρα σε 100.000.{{Εκκρεμεί παραπομπή}} Εξαιτίας των ναρκών υπήρξαν πολλές απώλειες αμάχων. Το [[Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη]] (UNDP) ισχυρίζεται ότι 123 άνθρωποι σκοτώθηκαν και πάνω από 300 τραυματίστηκαν από νάρκες ξηράς από την ανακωχή του 1994 και μετά.<ref>{{Cite web|url=http://www.rferl.org/featuresarticle/2005/12/2ddee253-7702-4739-adf4-69437770a55c.html|title=UN: More Than 100 Killed By Mines Near Nagorno-Karabakh – Radio Free Europe / Radio Liberty 2009|date=24 December 2005|publisher=Rferl.org|accessdate=6 May 2012}}</ref>

== Τρέχουσα κατάσταση ==
[[Αρχείο:Artsakh_Current_en.png|αριστερά|μικρογραφία|{{Υπόμνημα|#FDF5DF|Περιοχή που ελέγχεται από το Αρτσάχ}}{{Υπόμνημα|#F035|Διεκδικείται από το Αρτσάχ, αλλά ελέγχεται από το Αζερμπαϊτζάν}}]]
[[Αρχείο:2020 Nagorno-Karabakh war.svg|thumb|left|Το πορτοκαλί είναι οι περιοχές που παρέμειναν στο Αρτσάχ ύστερα από τον πόλεμο του 2020.]]
Μέχρι τη διάλυσή της, η Δημοκρατία του Αρτσάχ ήταν ένα ''[[de facto|ντε φάκτο]]'' ανεξάρτητο κράτος. Είχε στενές σχέσεις με τη [[Αρμενία|Δημοκρατία της Αρμενίας]] και χρησιμοποιούσε το ίδιο νόμισμα, το [[Ντραμ|δράμι]]. Σύμφωνα με το παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων «''από την αρχή της σύγκρουσης στο Καραμπάχ, η Αρμενία παρείχε ενισχύσεις, όπλα και εθελοντές. Η αρμενική ανάμειξη στο Αρτσάχ κλιμακώθηκε μετά την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν τον Δεκέμβριο του 1993. Η Δημοκρατία της Αρμενίας άρχισε να στέλνει στρατιώτες και τακτικό στρατό και στρατεύματα του υπουργείου εσωτερικών για να πολεμήσουν στο Αρτσάχ''.»<ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/reports/1995/WR95/HELSINKI-01.htm|title=Human Rights Watch World Report 1995|website=Hrw.org|accessdate=2012-05-06}}</ref> Η πολιτική σκηνή της Αρμενίας και του Αρτσάχ ήταν τόσο στενά συνυφασμένη, ώστε ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, [[Ρομπέρτ Κοτσαριάν]], έγινε αρχικά πρωθυπουργός (από το 1994 έως το 1997) και στη συνέχεια πρόεδρος της Αρμενίας (από το 1998 έως το 2008).

Ωστόσο, οι αρμενικές κυβερνήσεις έχουν επανειλημμένα δεχθεί διεθνείς πιέσεις για να μην ενωθούν τα δύο κράτη, λόγω των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται υπό την αιγίδα της Ομάδας του Μινσκ του [[Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη|ΟΑΣΕ]].
[[Αρχείο:Stepanakert_June_2015.jpg|μικρογραφία|Γενική άποψη της πρωτεύουσας Στεπανακέρτ.]]
Το [[Αζερμπαϊτζάν]] είχε ζητήσει επισήμως να αποσυρθούν τα αρμενικά στρατεύματα από όλες τις επίμαχες περιοχές του Αζερμπαϊτζάν εκτός του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και όλοι οι εκτοπισμένοι να μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.{{Εκκρεμεί παραπομπή}} Η Αρμενία ισχυριζόταν ότι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν και πιστεύει στην αυτοδιάθεση των κατοίκων της περιοχής.<ref>{{Cite web|url=http://www.mfa.am/en/martsakh/|title=Nagorno-Karabakh|publisher=Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Armenia|accessdate=2013-11-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131104154057/http://www.mfa.am/en/martsakh/|archivedate=2013-11-04|url-status=dead}}</ref>

Το 2008 ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν [[Ιλχάμ Αλίγιεφ]], δήλωσε ότι «''το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν θα γίνει ποτέ ανεξάρτητο, η θέση μας υποστηρίζεται από διεθνείς μεσολαβητές, η Αρμενία πρέπει να αποδεχθεί την πραγματικότητα».''

Στις 14 Μαρτίου 2008, η [[Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών|Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών]] ενέκρινε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα με ψήφους 39 υπέρ και 7 κατά, με 100 αποχές, επιβεβαιώνοντας την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν και εκφράζοντας την υποστήριξη των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της χώρας, απαιτώντας την άμεση απόσυρση όλων των αρμενικών δυνάμεων από όλα τα κατεχόμενα εδάφη.<ref>{{Cite news|url=https://www.un.org/News/Press/docs/2008/ga10693.doc.htm|title=UNO Department of Public Information. General Assembly adopts resolution reaffirming territorial integrity of Azerbaijan, demanding withdrawal of all Armenian forces|date=2008-03-14|accessdate=2012-05-06}}</ref>

=== Διαδικασία αναγνώρισης ===

Κανένα κράτος-μέλος του ΟΗΕ δεν έχει αναγνωρίσει το Αρτσάχ, παρόλο που κάποιες μη αναγνωρισμένες κρατικές οντότητες το έχουν αναγνωρίσει.
* Τον Μάιο του 2012, η Βουλή των Αντιπροσώπων του Ρόουντ Άιλαντ των ΗΠΑ ζήτησε από τον τότε πρόεδρο [[Μπαράκ Ομπάμα]] και το Κογκρέσο την αναγνώριση της Δημοκρατίας του Αρτσάχ.<ref>{{Cite web|url=http://www.rferl.org/a/nagorno-karabakh-rhode-island-recognition/24585027.html|title=Rhode Island Legislature Calls For Nagorno-Karabakh Recognition|date=2012-05-18|website=Rferl.org|accessdate=2016-12-18}}</ref>
* Τον Αύγουστο του 2012, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Μασσαχουσέτης ζήτησε από τον τότε πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα και το Κογκρέσο την αναγνώριση της Δημοκρατίας του Αρτσάχ.<ref>{{Cite web|url=http://www.rferl.org/a/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html|title=Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh|date=2012-08-07|website=Rferl.org|accessdate=2016-12-18}}</ref>
* Τον Απρίλιο του 2013, η επαρχία Φρέσνο της [[Καλιφόρνια]] αναγνώρισε το Αρτσάχ.<ref name="California">{{Cite news|url=http://en.ria.ru/world/20131206/185319223.html|title=Azerbaijan Protests California Town's Recognition of Nagorno-Karabakh|date=6 December 2013|publisher=RIA Novosti|accessdate=17 February 2014}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www2.co.fresno.ca.us/0110a/Questys_Agenda/MG202114/AS202115/AS202120/AI202346/DO202347/DO_202347.pdf|title=98th Anniversary of the Armenian Genocide and Independence of Nagomo Karabakh Republic|website=2.co.fresno.ca.us|format=PDF|accessdate=2016-12-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161227050135/http://www2.co.fresno.ca.us/0110a/Questys_Agenda/MG202114/AS202115/AS202120/AI202346/DO202347/DO_202347.pdf|archivedate=2016-12-27|url-status=dead}}</ref>
* Τον Ιανουάριο του 2014, το [[Λος Άντζελες]] αναγνώρισε το Αρτσάχ<ref>{{Cite news|url=http://arka.am/en/news/politics/los_angeles_city_council_recognizes_the_independence_of_nagorno_karabakh_republic/|title=Los Angeles city council recognizes the independence of Nagorno-Karabakh Republic|date=29 January 2014|publisher=ARKA News Agency|accessdate=17 February 2014}}</ref>
* Στις 3 Μαρτίου 2016, η [[Τζόρτζια]] έγινε η 6η πολιτεία των ΗΠΑ που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Αρτσάχ<ref>{{Cite web|url=http://asbarez.com/146962/state-of-georgia-recognizes-independence-of-nagorno-karabakh-republic/|title=Georgia House Recognizes Independence of Nagorno-Karabakh Republic|date=2016-03-03|website=Asbarez.com|accessdate=2016-12-18}}</ref>
* Στις 30 Μαρτίου 2016, η [[Χαβάη]] έγινε η 7η πολιτεία που αναγνώρισε το Αρτσάχ<ref>{{Cite web|url=http://asbarez.com/148226/hawaii-recognizes-nagorno-karabakh-republics-independence/|title=Hawaii Recognizes Nagorno Karabakh Republic’s Independence|date=2016-03-30|website=Asbarez.com|accessdate=2016-12-18}}</ref>
* Στις 25 Νοεμβρίου 2020, αναγνώρισε τη Δημοκρατία του Αρτσάχ η [[Γερουσία (Γαλλία)|γαλλική Γερουσία]] με 305 ψήφους υπέρ και μία ψήφο κατά (σε σύνολο 306 γερουσιαστών).

=== Εκτοπισμένοι ===
Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είχε ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση 528.000 Αζέρων από τα αρμενικά εδάφη, συμπεριλαμβανομένου του Αρτσάχ.

=== Σύγκρουση του 2020 και μετέπειτα ===
[[Αρχείο:Wall with images of fallen Armenian soldiers during the 2020 Nagorno-Karabakh war.jpg|thumb|left|Τοίχος με εικόνες πεσόντων Αρμενίων στρατιωτών κατά τη διάρκεια του [[Σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020)|πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020]]]]

Στις 27 Σεπτεμβρίου του 2020, ξέσπασε δεύτερη αναταραχή μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Αρτσάχ, η οποία κόστισε σημαντικό αριθμό ζωών.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2020/sep/28/dozens-dead-as-armenia-azerbaijan-clashes-continue Dozens killed as Armenian and Azerbaijani forces clash for second day]</ref>. Το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε εδάφη κυρίως στο νότιο μέρος της περιοχής. Μία συμφωνία κατάπαυσης του πυρός υπεγράφη στις 10 Νοεμβρίου 2020 μεταξύ της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Ρωσίας για να σταματήσει η νέα σύγκρουση και, προέβλεπε την αποχώρηση της Αρμενίας από τις γύρω περιοχές που περιβάλλουν τον πρώην θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενώ το Αζερμπαϊτζάν θα διατηρούσε τον έλεγχο των περιοχών εντός του θύλακα που είχε ήδη καταλάβει κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η συμφωνία περιλάμβανε διατάξεις για ανάπτυξη ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης στην περιοχή, με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να δηλώνει ότι σκοπεύει η τρέχουσα συμφωνία «να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια μακροπρόθεσμη διευθέτηση»<ref>[https://www.themoscowtimes.com/2020/11/10/russian-peacekeepers-head-to-nagorno-karabakh-after-peace-deal-a71997 Russian Peacekeepers Head to Nagorno-Karabakh After Peace Deal]</ref>. Η Αρμενία και οι αποσχισθείσες δυνάμεις διατήρησαν τον έλεγχο εντός του θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ που δεν είχαν περιέλθει υπό τον έλεγχο των Αζερικών δυνάμεων κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης (συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας [[Στεπανακέρτ]]).

Μεταξύ του Αρμενικού λαού η συμφωνία περιγράφη ως ήττα η οποία πυροδότησε διαδηλώσεις στην Αρμενία ζητώντας την παραίτηση της κυβέρνησης. Η μεταπολεμική αψιμαχία συνεχίστηκε στην περιοχή και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσει μια σειρά νέων συγκρούσεων μεταξύ των στρατευμάτων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν κατά μήκος των συνόρων, σηματοδοτώντας μια μεγάλη κλιμάκωση στη συνοριακή κρίση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν 2021–2022 κυρίως κατά τον Σεπτέμβριο του 2022<ref>[https://www.reuters.com/world/fresh-clashes-erupt-between-azerbaijan-armenia-2022-09-12/ Fresh clashes erupt between Azerbaijan, Armenia]</ref>.

===2023===
Μεταξύ 19 και 20 Σεπτεμβρίου 2023, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε επίθεση στα εδάφη που παρέμειναν υπό την κυριαρχία του Αρτσάχ μετά από τον πόλεμο του 2020. Η επίθεση έληξε με εκεχειρία ύστερα από 24 ώρες, με τον όρο οι Αρμενικές αυτονομιστικές δυνάμεις να παραδώσουν τον στρατιωτικό εξοπλισμό και να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για την επανένταξη της περιοχής στο Αζερμπαϊτζάν.<ref>[https://www.barrons.com/news/azerbaijan-says-aims-for-peaceful-reintegration-of-karabakh-armenians-27913556 Azerbaijan Says Aims For 'Peaceful Reintegration' Of Karabakh Armenians]</ref> Στις 28 Σεπτεμβρίου 2023, η κυβέρνηση του Αρτσάχ ανακοίνωσε πως από την 1η Ιανουαρίου 2024, η Δημοκρατία θα πάψει να υφίσταται, με τη διάλυση όλων των κυβερνητικών θεσμών και οργανώσεων.<ref name="onalert.gr"/> Η περιοχή σταδιακά επεστράφη υπό τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν ενώ, η Αρμενία ανακοίνωσε πως μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου, τουλάχιστον 100.000 εθνικά Αρμένιοι της περιοχής (από τους συνολικά 120.000), είχαν εγκαταλείψει το Αρτσάχ με προορισμό την Αρμενία.<ref>[https://www.in.gr/2023/09/30/world/nagkorno-karampax-perissoteroi-apo-100-000-anthropoi-exoun-egkataleipsei-gia-tin-armenia/ Ναγκόρνο Καραμπάχ: Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι το έχουν εγκαταλείψει για την Αρμενία]</ref>

Ο [[Σαμβέλ Σαχραμανιάν]] εξελέγη ως ο μοναδικός υποψήφιος και ανέλαβε πρόεδρος στις 10 Σεπτεμβρίου 2023.<ref>{{cite news |title=Artsakh parliament elects Samvel Shahramanyan as president |url=https://arka.am/en/news/politics/artsakh_parliament_elects_samvel_shahramanyan_as_president/ |access-date=9 September 2023 |work=Arka |date=9 September 2023}}</ref><ref>{{cite news |title=Սամվել Շահրամանյանն ընտրվել է ԱՀ նախագահ |url=https://arka.am/am/news/politics/Samvel_Shahramanyann_yntrvel_e/ |access-date=9 September 2023 |work=Arka |date=9 September 2023 |language=hy}}</ref>
Κρατικός υπουργός ανέλαβε ο [[Αρτούρ Χαρουτιουνιάν]] στις 18 Σεπτεμβρίου 2023.<ref>{{Cite web |title=Ruben Vardanyan dismissed from post of Artsakh State Minister |url=https://news.am/eng/news/746573.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230223130809/https://news.am/eng/news/746573.html |archive-date=2023-02-23 |access-date=2023-02-23 |website=news.am |language=en}}</ref>

== Γεωγραφία ==
[[Αρχείο:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg|δεξιά|μικρογραφία|Το όρος Μραβ, η υψηλότερη κορυφή στη χώρα.]]
Το Αρτσάχ ήταν ορεινό. Είχε έκταση 11.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων και συνόρευε με την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και το [[Ιράν]]. Η υψηλότερη κορυφή στη χώρα είναι το Όρος Μραβ στα 3.340 μέτρα.<ref name="Overview">{{Cite web|url=http://www.nkrusa.org/country_profile/overview.shtml|title=Nagorno Karabakh Republic – Country Overview|publisher=Nkrusa.org|accessdate=6 May 2012}}</ref>

Το κλίμα της περιοχής είναι ήπιο και εύκρατο. Η μέση θερμοκρασία είναι {{Convert|11|C|F|0}}, η οποία κυμαίνεται κάθε χρόνο μεταξύ {{Convert|22|C|F|0}} τον Ιούλιο και {{Convert|-1|C|F|0}} τον Ιανουάριο.

Πάνω από 2.000 είδη φυτών υπάρχουν στα εδάφη που βρισκόταν το Αρτσάχ και περισσότερο από το 36% της χώρας ήταν δασικές εκτάσεις. Η χλωρίδα βρισκόταν ως επί το πλείστον στις [[Στέπα|στέπες]] και σε [[Αλπική ζώνη|αλπικά]] τοπία και [[τούνδρα|τούνδρες]].

== Διοικητική διαίρεση ==
[[Αρχείο:BergachtigK123.jpg|δεξιά|μικρογραφία|Περιοχές του Αρτσάχ:<br>1:&#x20;Σαχουμιάν, 2:&#x20;Μαρντακέρτ, 3:&#x20;Ασκεράν, 4:&#x20;Μαρτούνι, 5:&#x20;Χαντρούτ, 6:&#x20;Σούσι, 7:&#x20;Κασατάγ (δε φαίνεται η πρωτεύουσα Στεπανακέρτ)]]
[[Αρχείο:Republic_of_Artsakh_map.png|δεξιά|μικρογραφία|Κύριες πόλεις της χώρας]]
Η Δημοκρατία του Αρτσάχ διαιρούνταν σε οκτώ διοικητικές περιφέρειες. Αυτές περιλάμβαναν τις πέντε περιοχές της πρώην αυτόνομης περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, την επαρχία Σαχουμιάν, η οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό τον έλεγχο των αζέρικων δυνάμεων και τις επτά περιοχές γύρω από το πρώην Ναγκόρνο-Καραμπάχ που ήταν υπό τον έλεγχο του Αρτσάχ.

== Δημογραφικά στοιχεία ==
Το 2015, ο πληθυσμός της χώρας ήταν 150.932 και αποτελούνταν από 95% Αρμένιους και 5% άλλους λαούς.{{Αβέβαιο}} Τον Μάρτιο του 2007, η τοπική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι ο πληθυσμός ήταν 138.000. Το ετήσιο ποσοστό γεννήσεων καταγράφηκε στις 2.200–2.300 ανά έτος, μια αύξηση από σχεδόν 1.500 το 1999.

Πληθυσμός κατά επαρχία:
* [[Στεπανακέρτ]] 54.500 (2013)
* [[Επαρχία Μαρτουνί|Mαρτουνί]] 23.200 (2006)
* [[Επαρχία Μαρτακέρτ|Mαρτακέρτ]] 19.000 (2006)
* [[Επαρχία Ασκεράν|Ασκεράν]] 17.400 (2007)
* [[Επαρχία Χαντρούτ|Χαντρούτ (πόλη)]] 12.300 (2009)
* [[Επαρχία Κασατάγ|Kασατάγ]] 9.800 (2006)
* [[Επαρχία Σουσί|Σουσί (πόλη)]] 5.000 (2009)
* [[Επαρχία Σαχουμιάν|Σαχουμγιάν]] 2.800 (2006)

=== Θρησκεία ===
Το μεγαλύτερο μέρος του αρμενικού πληθυσμού του Αρτσάχ ήταν Χριστιανοί και άνηκαν στην [[Αρμενική Αποστολική Εκκλησία]], η οποία ήταν μια [[Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες|ανατολική Ορθόδοξη]] Εκκλησία.[[Αρχείο:Amaras-church.jpeg|αριστερά|μικρογραφία|Το μοναστήρι Αμαράς]]Ακολουθούσε ένα μικρό ποσοστό [[Ορθοδοξία|Ανατολικών Ορθόδοξων]] και [[Ευαγγελικοί|Ευαγγελικών]] δογμάτων, παρόλο που οι στρατιωτικές αρχές απαγόρευαν κάθε Χριστιανική αιρετική δραστηριότητα στο Αρτσάχ για να υπάρχουν ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των πολιτών.<ref>{{Cite web|url=http://www.memo.ru/hr/hotpoints/karabah/nemcy/index.htm|title=Правозащитный центр "Мемориал", Россия|publisher=Memo.ru|accessdate=6 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120201063143/http://memo.ru/hr/hotpoints/karabah/nemcy/index.htm|archivedate=2012-02-01|url-status=dead}}</ref>

Το Γκαντζασάρ ήταν ένα ιστορικό μοναστήρι του Αρτσάχ. Άλλο μοναστήρι είναι το Νταντιβάνκ ή αλλιώς Χουταβάνκ που χτίστηκε μεταξύ του 9ου και του 13ου αιώνα. Στόχος της κυβέρνησης ήταν να συμπεριλάβει το μοναστήρι Γκαντζασάρ στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας της [[Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών|Ουνέσκο]].

Το μοναστήρι Αμαράς του 4ου αιώνα ιδρύθηκε από τον εξέχοντα Αρμένιο Άγιο, τον Άγιο Γρηγόριο τον Διαφωτιστή, που έκανε την Αρμενία το πρώτο Χριστιανικό κράτος στον κόσμο το 301 μ.Χ.

== Οικονομία ==
[[Αρχείο:Stepanakert_downtown_2015.jpg|μικρογραφία|Ξενοδοχείο στο κέντρο της Στεπανακέρτ]]
Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της Δημοκρατίας του Αρτσάχ σε μεγάλο βαθμό επηρεάστηκε από τη σύγκρουση. Ωστόσο, ξένες επενδύσεις είχαν αρχίσει να έρχονται. Τα περισσότερα και μεγαλύτερα επιχειρηματικά κεφάλαια προέρχονταν από τους Αρμένιους της Αρμενίας, τη [[Ρωσία]], τις [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Ηνωμένες Πολιτείες]], τη [[Γαλλία]], την [[Αυστραλία]], το [[Ιράν]] και τη [[Μέση Ανατολή]].

Ο τομέας των τηλεπικοινωνιών αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό με την Karabakh Telecom<ref>{{Cite web|url=http://www.karabakhtelecom.com/|title=Karabakh Telecom site|publisher=Karabakhtelecom.com|accessdate=6 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180329164631/http://karabakhtelecom.com/|archivedate=2018-03-29|url-status=dead}}</ref>, που επένδυσε εκατομμύρια δολάρια στην κινητή τηλεφωνία με την υποστήριξη μιας λιβανέζικης εταιρείας.

Η εξόρυξη χαλκού και χρυσού έχει αρχίσει να προωθείται από το 2002 με την ανάπτυξη και την έναρξη των εργασιών στο Ντρμπον. Περίπου 27-28 χιλιάδες τόνοι συμπυκνωμάτων παράγονται (υγρό βάρος)<ref>{{Cite web|url=http://stat-nkr.am/files/yearbooks/2002_2008/15_Prom.pdf|title=Statistical Yearbook of NKR 2002–2008, p. 169|format=PDF|accessdate=6 May 2012|archive-date=2012-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20120402050819/http://stat-nkr.am/files/yearbooks/2002_2008/15_Prom.pdf|url-status=}}</ref> με μέση περιεκτικότητα χαλκού γύρω στο 19-21% και χρυσού γύρω στα 32-34 g/t.<ref>{{Cite web|url=http://www.bm.am/en/group/product.htm|title=Base Metals LLC – Product|publisher=Bm.am|accessdate=6 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120117170551/http://www.bm.am/en/group/product.htm|archivedate=2012-01-17|url-status=dead}}</ref>

Το τραπεζικό σύστημα ελεγχόταν από [[Artsakhbank]], που ήταν η κρατική τράπεζα της χώρας και από έναν αριθμό αρμενικών τραπεζών. Η Δημοκρατία του Αρτσάχ χρησιμοποιούσε το [[Ντραμ|δράμι Αρμενίας]] ως επίσημο νόμισμά της.[[Αρχείο:Tigranakert3.jpg|μικρογραφία|Τα ερείπια της Τιγκρανακέρτ.]]

== Τουρισμός ==
Η Δημοκρατία του Αρτσάχ είχε αναπτύξει μια τουριστική βιομηχανία προσανατολισμένη προς την Αρμενία και την αρμενική διασπορά. Το Αρτσάχ είχε ήδη παρουσιάσει μια μεγάλη αύξηση στον αριθμό των τουριστών τα τελευταία χρόνια, η οποία συνέχιζε να αυξάνεται λόγω των πολλών πολιτιστικών αξιοθέατων στο Αρτσάχ. Μέχρι την διάλυση του Αρτσάχ υπήρχαν εννέα<ref name="Solutions">{{Cite web|url=https://www.armhotels.am/EN/Hotels/Search/Results?destination=56|title=Search Hotels {{!}} Stepanakert|last=Solutions|first=Overall|language=EN|accessdate=2017-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170812140858/https://www.armhotels.am/EN/Hotels/Search/Results?destination=56|archivedate=2017-08-12|url-status=dead}}</ref> ξενοδοχεία στη [[Στεπανακέρτ]]. Το πρακτορείο ανάπτυξης του Αρτσάχ έλεγε πως 4.000 τουρίστες εκτός της Αρμενίας επισκέφθηκαν τη χώρα το 2005. Ο αριθμός αυξήθηκε σε 8.000 το 2010 <ref>{{Cite news|url=http://nkr.am/ru/news/2011-01-24/329/|title=В мире растет интерес к Арцаху|date=24 January 2011|publisher=Ministry of Foreign Affairs of the Nagorno Karabakh Republic|accessdate=13 April 2011|archive-date=2011-05-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20110526162252/http://www.nkr.am/ru/news/2011-01-24/329/|dead-url=}}, [https://translate.google.com/translate?js=n&prev=_t&hl=en&ie=UTF-8&layout=2&eotf=1&sl=ru&tl=en&u=http%3A%2F%2Fnkr.am%2Fru%2Fnews%2F2011-01-24%2F329%2F Google Translation].</ref>

Το κόστος διαμονής στο Αρτσάχ ήταν σχετικά πολύ φθηνό σε σύγκριση με την υπόλοιπη περιοχή και κυμαίνεται περίπου στα 25 - 70 US $ ανά άτομο (Μάιος 2017).

Ωστόσο, εκείνοι που ταξίδευαν στο Αρτσάχ χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση και άδεια της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν θα στερηθούν την είσοδο στο Αζερμπαϊτζάν, εφόσον η χώρα αυτή θεωρούσε ότι το Αρτσάχ καταλαμβάνεται παράνομα από τον αρμενικό στρατό. Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν διατηρούσε και δημοσίευε ηλεκτρονικά έναν κατάλογο αλλοδαπών που επισκέφτηκαν αυτούς τους κατεχόμενους χώρους χωρίς προηγούμενη έγκριση. Στα τέλη του 2017, ο κατάλογος περιείχε 699 ονόματα με πρόσθετες λεπτομέρειες (ημερομηνία, χώρα, επάγγελμα, σκοπός της επίσκεψης). Ο κατάλογος περιλάμβανε πολλούς δημοσιογράφους και μέλη κοινοβουλίων ξένων χωρών.

== Μεταφορά ==
Το δίκτυο μεταφορών, το οποίο είχε καταστραφεί εξαιτίας των συγκρούσεων είχε πλέον αισθητά βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Ο αυτοκινητόδρομος που συνέδεε το βόρειο με το νότιο Αρτσάχ είχε σε μεγάλο βαθμό διευκολύνει την ανάπτυξη του συστήματος μεταφοράς.<ref name="Armenia Fund USA">{{Cite news|url=http://www.armeniafundusa.org/projects/north-south.htm|title=NORTH-SOUTH HIGHWAY: THE BACKBONE OF KARABAKH|publisher=Armenia Fund USA|accessdate=15 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140517114007/http://www.armeniafundusa.org/projects/north-south.htm|archive-date=2014-05-17|url-status=dead}}</ref>

Ο αυτοκινητόδρομος 169 χιλιομέτρων που περνά από τις πόλεις Χαντρούτ, Στεπανακέρτ, Ασκεράν, Μαρτακέρτ αποτελούσε τη σανίδα σωτηρίας του Αρτσάχ. 25 εκατομμύρια δολάρια που προέκυψαν από δωρεές κατά τη διάρκεια του παναρμενικού τηλεμαραθωνίου του Χαγιαστάν αξιοποιήθηκαν για την κατασκευή του δρόμου.<ref>{{Cite news|url=http://www.russiajournal.com/node/3984|title=Karabakh hopes for recognition – from investors|date=7 October 2000|publisher=Russia Journal|archive-url=https://web.archive.org/web/20110613155430/http://www.russiajournal.com/node/3984|archive-date=13 June 2011|dead-url=yes|accessdate=15 May 2014}}</ref>[[Αρχείο:Stepanakert_Airport_Daytime.JPG|μικρογραφία|Το αεροδρόμιο της Στεπανακέρτ]]Η διαδρομή από την αρμενική πρωτεύουσα [[Γερεβάν]] προς τη [[Στεπανακέρτ]] εκτιμάται ότι θα διεξάγεται σε πολύ λιγότερο χρόνο από τον τωρινό που είναι περίπου 8-9 ώρες με το αυτοκίνητο.<ref>{{Cite news|url=http://arka.am/en/news/economy/it_ll_take_3_hours_to_drive_from_yerevan_to_stepanakert_through_new_highway_being_constructed_by_hay/|title=It'll take 3 hours to drive from Yerevan to Stepanakert through new highway being constructed by Hayastan fund|date=13 May 2013|publisher=Arka|accessdate=15 May 2014}}</ref>

Το αεροδρόμιο της Στεπανακέρτ είναι το μοναδικό πολιτικό αεροδρόμιο της Δημοκρατίας του Αρτσάχ. Βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα ανατολικά της πρωτεύουσας της χώρας και είναι κλειστό από την έναρξη του πολέμου και για διάστημα μεγαλύτερο των είκοσι χρόνων. Η κυβέρνηση της χώρας προχώρησε το σχέδιο για να ξανανοίξει το αεροδρόμιο από τις αρχές του 2011 και επένδυσε περίπου 1 δισ. δράμια (2.8 εκατομμύρια δολάρια) για την ανακατασκευή από απροσδιόριστες «φιλανθρωπικές πηγές.» Άρχισε να χτίζει ένα νέο τερματικό σταθμό του αεροδρομίου και να επισκευάζει τον διάδρομο στα τέλη του 2009. Σε κάθε περίπτωση, η έλλειψη διεθνούς αναγνώρισης της χώρας καθιστά την άμεση επικοινωνία με τις άλλες χώρες εκτός της Αρμενίας αδύνατη.<ref>{{Cite news|url=http://www.rferl.org/content/nagorno_karabakh_airport_preparing_for_first_flights_in_decades/2288735.html|title=Nagorno-Karabakh Airport Preparing For First Flights in Decades|date=27 January 2011|publisher=Radio Free Europe Radio Liberty|accessdate=15 May 2014}}</ref> Τον Μάιο του 2012, ο διευθυντής της Διοίκησης Πολιτικής Αεροπορίας του Αρτσάχ, Τιγκράν Γκαμπριελιάν, ανακοίνωσε ότι το αεροδρόμιο θα αρχίσει να λειτουργεί στα μέσα του 2012.<ref>(in Armenian){{hy icon}} "[http://yelaket.am/am/?p=579 «Հայկական ժամանակ».Ստեփանակերտի օդանավակայանը վերջապես շահագործման կհանձնվի]" (''Haykakan Zhamanak'': Stepanakert Airport will Finally Become Operational). ''Yelaket Lratvakan''. May 30, 2012.</ref> Ωστόσο, το αεροδρόμιο παραμένει κλειστό για πολιτικούς λόγους.

== Εκπαίδευση ==
Η εκπαίδευση στη Δημοκρατία του Αρτσάχ είναι υποχρεωτική και παρέχεται δωρεάν μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας κληρονόμησε το παλιό σύστημα της [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετικής Ένωσης]].<ref>{{Cite web|url=http://www.nkrusa.org/country_profile/education.shtml|title=Education in the Nagorno Karabakh Republic|publisher=Nkrusa.org|accessdate=6 May 2012}}</ref>

Το σχολικό σύστημα του Αρτσάχ είχε υποστεί σοβαρές ζημιές λόγω της σύγκρουσης, αλλά η κυβέρνηση της χώρας με σημαντική ενίσχυση από τη Δημοκρατία της [[Αρμενία]]ς και από δωρεές που προήλθαν από την αρμενική διασπορά ανακατασκεύασαν πολλά από τα σχολεία. Η Δημοκρατία έχει περίπου 250 σχολεία διαφόρων μεγεθών. Ο μαθητικός πληθυσμός εκτιμάται σε περισσότερους από 20.000 μαθητές, με σχεδόν τους μισούς να βρίσκονται στην πρωτεύουσα Στεπανακέρτ.

Το κρατικό πανεπιστήμιο του Αρτσάχ ιδρύθηκε με την καταβολή κοινών προσπαθειών της κυβέρνησης της χώρας και της Αρμενίας, με την κύρια πανεπιστημιούπολη να βρίσκεται στη Στεπανακέρτ.

== Αθλητισμός ==
[[Αρχείο:Stepenakert_view_no.2,_cropped.jpg|μικρογραφία|Το στάδιο της Στεπανακέρτ]]
Ο αθλητισμός στο Αρτσάχ οργανώνεται επίσημα από το Υπουργείο Πολιτισμού και Νεολαίας της Δημοκρατίας του Αρτσάχ. Εξαιτίας της έλλειψης διεθνούς αναγνώρισης του Αρτσάχ οι αθλητικές ομάδες της χώρας δεν μπορούν να αγωνιστούν στα περισσότερα διεθνή τουρνουά.

Το ποδόσφαιρο είναι το δημοφιλέστερο άθλημα στη χώρα. Στην πρωτεύουσα Στεπανακέρτ έχει κατασκευαστεί γήπεδο ποδοσφαίρου. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 οι ποδοσφαιρικές ομάδες της χώρας άρχισαν να παίρνουν μέρος σε ορισμένες εγχώριες διοργανώσεις της Δημοκρατίας της Αρμενίας. Η [[Λερναγίν Αρτσάχ ΦΚ]] είναι η σημαντικότερη ποδοσφαιρική ομάδα της Στεπανακέρτ. Το ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα του Αρτσάχ ξεκίνησε το 2009. Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου Αρτσάχ δημιουργήθηκε το 2012 και έπαιξε τον πρώτο αγώνα της με την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Αμπχαζίας στο Σοχούμι, ένας αγώνας που τελείωσε με αποτέλεσμα ισοπαλία 1-1. Στον επαναληπτικό αγώνα μεταξύ των δυο ομάδων, ο οποίος πραγματοποιήθηκε στο Στάδιο της Στεπανακέρτ, στις 21 Οκτωβρίου 2012, η ομάδα του Αρτσάχ νίκησε την ομάδα της Αμπχαζίας με 3-0.

== Δείτε επίσης ==
* [[Εξωτερικές σχέσεις της Δημοκρατίας του Αρτσάχ]]
* [[Ναγκόρνο - Καραμπάχ]]

==Παραπομπές==
<references />

{{Authority control}}
{{Portal bar|Γεωγραφία|Ασία}}

[[Κατηγορία:Αμφισβητούμενα εδάφη στην Ασία]]
[[Κατηγορία:Γεωγραφία του Αζερμπαϊτζάν]]
[[Κατηγορία:Μετασοβιετικά κράτη]]
[[Κατηγορία:Ναγκόρνο-Καραμπάχ| ]]
[[Κατηγορία:Πρώην μη αναγνωρισμένα κράτη]]