Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Δήμος Βόλβης

{{άλλεςχρήσεις4|τον Δήμο Βόλβης|να δείτε άλλες χρήσεις της λέξης "Βόλβη"|Βόλβη (αποσαφήνιση)}}

{{coord|40.68|23.49|scale:3000000|display=title}}

{{Δήμος (Ελλάδα)
|Δήμος=Δήμος Βόλβης
|Έμβλημα=Δήμος Βόλβης.jpg
|Χάρτης= 2011 Dimos Volvis.png
|Λεζάντα χάρτη=
|Πρωτεύουσα= [[Σταυρός Θεσσαλονίκης|Σταυρός]]
|Ιστορική πρωτεύουσα= 
|Τοπικές έδρες= [[Αρέθουσα Θεσσαλονίκης|Αρέθουσα]], [[Ασπροβάλτα]], [[Νέα Απολλωνία Θεσσαλονίκης|Νέα Απολλωνία]], [[Νέα Μάδυτος Θεσσαλονίκης|Νέα Μάδυτος]], [[Προφήτης Θεσσαλονίκης|Προφήτης]], [[Σταυρός Θεσσαλονίκης|Σταυρός]]
|Δήμαρχος=Διαμαντής Λιάμας <br><small>(2013- )</small>
|Αποκεντρωμένη διοίκηση= [[Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας - Θράκης|Μακεδονίας - Θράκης]]
|Περιφέρεια= [[Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας|Κεντρικής Μακεδονίας]]
|Περιφερειακή ενότητα= <br />[[Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης|Θεσσαλονίκης]]
|Διαμέρισμα=[[Μακεδονία]]
|Γεωγραφικό διαμέρισμα=|Νομός=[[Νομός Θεσσαλονίκης|Θεσσαλονίκης]]
|Έκταση (τ.χμ.)=782 
|Πληθυσμός= 19.755
|Απογραφή= 2021
}}

[[Αρχείο:Lake Volvi in 2016.jpg|thumb|right|250px|Η λίμνη Βόλβη (ανατολική ακτή).]]
[[Εικόνα:Banner of Macedonians in the Greek War for Independence.jpg|thumb|right|250px|Το Λάβαρο των Μακεδόνων στη Μάχη της Ρεντίνας το 1821.]]

Ο '''Δήμος Βόλβης''' είναι δήμος της [[Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας|Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας]] στα ανατολικά εδάφη του [[Νομός Θεσσαλονίκης|Νομού Θεσσαλονίκης]]. Ο Δήμος συστάθηκε το [[2011]] με το [[Πρόγραμμα Καλλικράτης]] και [[Πρωτεύουσα|πρωτεύουσά]] του τον [[Σταυρός Θεσσαλονίκης|Σταυρό]].

Έλαβε το όνομά του από τη [[λίμνη Βόλβη]], περιμετρικά της οποίας απλώνονται τα εδάφη του δήμου. Εντός των ορίων του βρίσκονται τα Όρη Βόλβης, το Όρος Περιστερώνας και τμήματα των ορέων [[Κερδύλια όρη|Κερδύλια]], Στρατωνικό και [[Βερτίσκος]]. Στα ανατολικά βρέχεται από τον [[Στρυμονικός κόλπος|Στρυμονικό Κόλπο]]. Εκεί βρίσκονται οι οικισμοί [[Σταυρός Θεσσαλονίκης|Σταυρός]], [[Ασπροβάλτα]] και [[Νέα Βρασνά]].

Ο Δήμος αποτελείται από 38 οικισμούς, καταλαμβάνει έκταση 782 τ.χλμ. και ο [[Ελληνική απογραφή|μόνιμος πληθυσμός]] του ανέρχεται σε 19.755 κατοίκους σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2021|απογραφή του 2021]] από την [[Ελληνική Στατιστική Αρχή|ΕΛ.ΣΤΑΤ.]].<ref>{{Cite web|url=https://www.statistics.gr/el/2021-census-res-pop-results|title=Μόνιμος Πληθυσμός - ELSTAT|website=www.statistics.gr|accessdate=2024-07-22}}</ref> Οι δημότες του Δήμου ανέρχονται στους 23.875. Η λίμνη Βόλβη έχει έκταση 68 τ.χλμ.
[[File:Βρασνά.jpg|thumb|Πέτρινες οικίες στα Βρασνά.]]

== Ονομασία ==
Ο δήμος πήρε το όνομά του από τη [[λίμνη Βόλβη]], που δεσπόζει στο κέντρο του. Στην [[Ελληνική μυθολογία]], η Βόλβη ήταν μία εξαιρετικά όμορφη νύμφη, κόρη του [[Ωκεανός (μυθολογία)|Ωκεανού]] και της [[Τηθύς|Τηθύος]], που ζούσε στα νερά της λίμνης, την οποία και προστάτευε<ref>Theoi Project - Potamoi</ref>. Σύμφωνα με τον Αθήναιο, η Βόλβη ήταν μητέρα του Όλυνθου από τον Ηρακλή<ref>Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές 8. 334ε</ref>. Από τη νύμφη αυτή πήρε το όνομά της η λίμνη, η οποία αναφέρεται από τον [[Στράβων]]α<ref>Στράβων, Γεωγραφικά 7.α.136</ref>.

Ο [[Αισχύλος]] στην τραγωδία [[Πέρσες (Αισχύλου)|Πέρσαι]] αναφέρει τη λίμνη Βόλβη στην περιγραφή της πορείας που ακολούθησαν οι ηττημένοι Πέρσες: «'' ἔς τε Μακεδόνων χώραν ἀφικόμεσθ᾽, ἐπ᾽ Ἀξιοῦ πόρον, Βόλβης θ᾽ ἕλειον δόνακα, Πάγγαιόν τ᾽ ὄρος ''» ( «φτάσαμε στη Μακεδονία, στον Αξιό, και στους βάλτους και τις καλαμιές της Βόλβης και στο Παγγαίο όρος»).

== Δημοτικές Ενότητες ==
<mapframe text="Όρια Δήμου Βόλβης" width=300 height=300 zoom=9 longitude=23.4149263 latitude=40.6915294>
{ "type": "ExternalData", "service": "geoshape", "ids": "Q2658714","properties": {"title": "Δήμος Βόλβης", "marker-color": "f01080"}  } </mapframe>
Ο Δήμος Βόλβης χωρίζεται διοικητικά σε έξι [[Δημοτική ενότητα|δημοτικές ενότητες]], οι οποίες πριν τη σύστασή του αποτελούσαν αυτοτελείς δήμους.

Παρακάτω παρουσιάζεται η διοικητική διάρθρωση του Δήμου. Στις αγκύλες αναγράφεται ο μόνιμος πληθυσμός σύμφωνα με την Απογραφή Πληθυσμού 2011.

=== Δημοτική Ενότητα Ρεντίνας ===
Η ενότητα καταλαμβάνει τη βόρεια και ανατολική όχθη της λίμνης Βόλβης και τις νότιες ακτές του Στρυμονικού κόλπου, καλύπτοντας έκταση 128.800 στρεμμάτων. Κατά την απογραφή του 2011 είχε μόνιμο πληθυσμό 5.821 κατοίκων και 5.852 δημότες. Διαιρείται σε τρεις [[Δημοτική κοινότητα|Κοινότητες]] και περιλαμβάνει έξι οικισμούς, ως εξής:

: '''[[Σταυρός Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Σταυρού]]''' [3.672] <maplink zoom="14" latitude="40.66202" longitude="23.703175" />
: '''[[Άνω Σταυρός Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Άνω Σταυρού]]''' [796] <maplink zoom="14" latitude="40.656225" longitude="23.699312" />
: '''Κοινότητα Βόλβης'''
:: [[Μικρή Βόλβη Θεσσαλονίκης|Μικρή Βόλβη]] [555] <maplink zoom="14" latitude="40.677514" longitude="23.557434" />
:: [[Ρεντίνα]] [504] <maplink zoom="14" latitude="40.659155" longitude="23.612881" />
:: [[Βαμβακιά Θεσσαλονίκης|Βαμβακιά]] [171] <maplink zoom="14" latitude="40.688448" longitude="23.610992" />
:: [[Μεγάλη Βόλβη Θεσσαλονίκης|Μεγάλη Βόλβη]] [123] <maplink zoom="14" latitude="40.695998" longitude="23.428345" />

=== Δημοτική Ενότητα Αγίου Γεωργίου ===
[[Αρχείο:Saint George Church in Asprovalta.png|thumb|250px|Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου στην [[Ασπροβάλτα]].]]

Η ενότητα καταλαμβάνει έκταση 65.866 στρεμμάτων στα ανατολικά του δήμου και βορειοδυτικά του Στρυμονικού κόλπου. Κατά την απογραφή του 2011 είχε μόνιμο πληθυσμό 5.717 κατοίκων και 4.450 δημότες. Διαιρείται σε δύο Δημοτικές Κοινότητες και περιλαμβάνει τέσσερις οικισμούς, ως εξής:

: '''[[Ασπροβάλτα|Κοινότητα Ασπροβάλτας]]''' [2.838] <maplink zoom="14" latitude="40.722413" longitude="23.705063" />
: '''[[Νέα Βρασνά|Κοινότητα Βρασνών]]''' 
:: [[Βρασνά Θεσσαλονίκης|Βρασνά]] [278] <maplink zoom="14" latitude="40.7045" longitude="23.6514" />
:: [[Νέα Βρασνά]] [2.556] <maplink zoom="14" latitude="40.7027" longitude="23.697166" />
:: [[Παλιάμπελα Θεσσαλονίκης|Παλιάμπελα]] [45] <maplink zoom="14" latitude="40.6956" longitude="23.6645" />

=== Δημοτική Ενότητα Απολλωνίας ===
Η ενότητα καταλαμβάνει έκταση 168.300 στρεμμάτων στα νοτιοδυτικά του δήμου. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 2011, είχε μόνιμο πληθυσμό 3.876 κατοίκων και 4.518 δημότες. Διαιρείται σε 5 Κοινότητες και περιλαμβάνει 9 οικισμούς, ως εξής:

: '''Κοινότητα Νέας Απολλωνίας'''
:: [[Νέα Απολλωνία Θεσσαλονίκης|Νέα Απολλωνία]] [1.851] <maplink zoom="14" latitude="40.626982" longitude="23.442593" />
:: [[Μεσοπόταμο Θεσσαλονίκης|Μεσοπόταμο]] [17] <maplink zoom="14" latitude="40.613431" longitude="23.438644" />
:: [[Λουτρά Βόλβης Θεσσαλονίκης|Λουτρά Βόλβης]] [54] <maplink zoom="14" latitude="40.658504" longitude="23.404484" />
: '''[[Στίβος Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Στίβου]]''' [576] <maplink zoom="14" latitude="40.650299" longitude="23.302689" />
: '''[[Νικομηδινό|Κοινότητα Νικομηδινού]]''' [519] <maplink zoom="14" latitude="40.637274" longitude="23.272648" />
: '''[[Μελισσουργός Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Μελισσουργού]]''' [417] <maplink zoom="14" latitude="40.597662" longitude="23.476238" />
: '''Κοινότητα Περιστερώνας'''
:: [[Περιστερώνα]] [394] <maplink zoom="14" latitude="40.661629" longitude="23.342686" />
:: [[Πλατεία Θεσσαλονίκης|Πλατεία]] [27] <maplink zoom="14" latitude="40.631803" longitude="23.346462" />
:: [[Σπιτάκια Θεσσαλονίκης|Σπιτάκια]] [21] <maplink zoom="14" latitude="40.657462" longitude="23.322773" />

=== Δημοτική Ενότητα Αρέθουσας ===
Η ενότητα Αρέθουσας καταλαμβάνει έκταση 214.900 στρεμμάτων στα βορειοανατολικά του δήμου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε μόνιμο πληθυσμό 2.987 κατοίκων και 4.683 δημότες. Διαιρείται σε 5 Κοινότητες και περιλαμβάνει 10 οικισμούς, ως εξής:

: '''Κοινότητα Αρέθουσας'''
:: [[Αρέθουσα Θεσσαλονίκης|Αρέθουσα]] [748] <maplink zoom="14" latitude="40.744006" longitude="23.58696" />
:: [[Λευκούδα Θεσσαλονίκης|Λευκούδα]] [121]<maplink zoom="14" latitude="40.736202" longitude="23.545246" />
: '''[[Μαυρούδα Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Μαυρούδας]]''' [375]<maplink zoom="14" latitude="40.805364" longitude="23.467655" />
: '''Κοινότητα Σκεπαστού''' 
:: [[Σκεπαστό Θεσσαλονίκης|Σκεπαστό]] [322] <maplink zoom="14" latitude="40.810561" longitude="23.518467" />
:: [[Λίμνη Θεσσαλονίκης|Λίμνη]] [232] <maplink zoom="14" latitude="40.783401" longitude="23.526878" />
: '''Κοινότητα Στεφανινών'''
:: [[Στεφανινά Θεσσαλονίκης|Στεφανινά]] [362] <maplink zoom="14" latitude="40.761626" longitude="23.588848" />
:: [[Κάτω Στεφανινά Θεσσαλονίκης|Κάτω Στεφανινά]] [19] <maplink zoom="14" latitude="40.753629" longitude="23.569236" />
: '''Κοινότητα Φιλαδελφίου'''
:: [[Φιλαδέλφιο Θεσσαλονίκης|Φιλαδέλφιο]] [220] <maplink zoom="14" latitude="40.748037" longitude="23.474522" />
:: [[Ανοιξιά Θεσσαλονίκης|Ανοιξιά]] [238]<maplink zoom="14" latitude="40.759481" longitude="23.447056" />
:: [[Ξηροπόταμος Θεσσαλονίκης|Ξηροπόταμος]] [350] <maplink zoom="14" latitude="40.764161" longitude="23.48362" />

=== Δημοτική Ενότητα Εγνατίας ===
Η ενότητα καταλαμβάνει έκταση 115.147 στρεμμάτων ανάμεσα στις λίμνες Βόλβη και Κορώνεια. Κατά την απογραφή του 2011 βρέθηκε μόνιμος πληθυσμός 2.617 κατοίκων και 3.397 δημότες. Διαιρείται σε 4 Κοινότητες και περιλαμβάνει 6 οικισμούς, ως εξής:

: '''Κοινότητα Προφήτου'''
:: [[Προφήτης Θεσσαλονίκης|Προφήτης]] [935] <maplink zoom="14" latitude="40.686756" longitude="23.277798" />
:: [[Μικροκώμη Θεσσαλονίκης|Μικροκώμη]] [61] <maplink zoom="14" latitude="40.722283" longitude="23.284149" />
: '''[[Ευαγγελισμός Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Ευαγγελισμού]]''' [474]<maplink zoom="14" latitude="40.695217" longitude="23.216" />
: '''Κοινότητα Νυμφόπετρας''' 
:: [[Νυμφόπετρα Θεσσαλονίκης|Νυμφόπετρα]] [609] <maplink zoom="14" latitude="40.693915" longitude="23.327923" />
:: [[Βαϊοχώρι Θεσσαλονίκης|Βαϊοχώρι]] [69] <maplink zoom="14" latitude="40.711874" longitude="23.381138" />
: '''[[Σχολάρι Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Σχολαρίου]]''' [469] <maplink zoom="14" latitude="40.672697" longitude="23.255653" />

=== Δημοτική Ενότητα Μαδύτου ===
Η ενότητα βρίσκεται στα νότιοανατολικά της λίμνης Βόλβης. Κατά την απογραφή του 2011 βρέθηκε μόνιμος 2.460 κατοίκων και 3.104 δημότες. Διαιρείται σε 3 Κοινότητες και περιλαμβάνει 4 οικισμούς, ως εξής:

: '''[[Νέα Μάδυτος Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Νέας Μαδύτου]]''' [1.621]<maplink zoom="14" latitude="40.624246" longitude="23.561554" />
: '''Κοινότητα Απολλωνίας''' 
:: [[Απολλωνία Θεσσαλονίκης|Απολλωνία]] [316] <maplink zoom="14" latitude="40.640661" longitude="23.487396" />
:: [[Κοκκαλού Θεσσαλονίκης|Κοκκαλού]] [174] <maplink zoom="14" latitude="40.626461" longitude="23.49143" />
: '''[[Μόδι Θεσσαλονίκης|Κοινότητα Μοδίου]]''' [349] <maplink zoom="14" latitude="40.627047" longitude="23.61022" />

== Γεωγραφία ==
=== Πολιτική γεωγραφία ===
Ο Δήμος βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του νομού Θεσσαλονίκης, όπου καταλαμβάνει μία έκταση 750 τ.χλμ. Περικλείεται από τους παράλληλους 40,84 και 40,57 Βόρεια και τους μεσημβρινούς 23,18 και 23,75 Ανατολικά με μέγιστο μήκος 43 χλμ. και μέγιστο πλάτος τα 30 χλμ. Ο δυτικότερος οικισμός είναι ο Ευαγγελισμός σε απόσταση μόλις 37 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, ενώ ο ανατολικότερος η Ασπροβάλτα στα 78,5 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.

Γειτνιάζει με τους δήμους [[Δήμος Λαγκαδά|Λαγκαδά]] στα δυτικά, [[Δήμος Βισαλτίας|Βισαλτίας]] και [[Δήμος Αμφίπολης|Αμφίπολης]] στα βόρεια και [[Δήμος Πολυγύρου|Πολυγύρου]] και [[Δήμος Αριστοτέλη|Αριστοτέλη]] στα νότια. Στα ανατολικά έχει ακτή 20 χιλιομέτρων στον [[Στρυμονικός κόλπος|Στρυμονικό κόλπο]].

Οι μισοί οικισμοί του Δήμου εκτείνονται σε πεδινό έδαφος και οι άλλοι μισοί σε ημιορεινό. Ο μέσος σταθμικός υψομέτρου κυμαίνεται από 5 μ. στην Ασπροβάλτα έως 493 μ. στα Στεφανινά<ref name="census">Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος, Απογραφή πληθυσμού 2001</ref>. Η πιο ορεινή δημοτική ενότητα είναι η Δ.Ε. Αρέθουσας, ενώ η πιο πεδινή η Δ.Ε. Αγίου Γεωργίου<ref name="census" />.

=== Γεωμορφολογία ===
[[Εικόνα:Limni Volvi 200704.JPG|thumb|right|Όχθη της Βόλβης]]
Ο Δήμος καταλαμβάνει το ανατολικό τμήμα της '''λεκάνης της [[Μυγδονία (η Μακεδονική)|Μυγδονίας]]''' και τμήματα από τα όρη που την περιβάλλουν: το Βερτίσκο και τα Κερδύλια στον βορρά, το Όρος Περιστερώνας (551 μ.) νοτιοδυτικά και το Στρατωνικό στα νοτιοανατολικά.

Η '''[[λίμνη Βόλβη]]''' δεσπόζει στο κέντρο του Δήμου και περιβάλλεται από αυτόν, εκτός από μικρό τμήμα της όχθης της μήκους 1.500 μέτρων στα βόρεια, που ανήκει στον Δήμο Λαγκαδά. Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη φυσική λίμνη της Ελλάδας, με έκταση 68.000 στρεμμάτων και μέγιστο βάθος τα 20 μέτρα<ref name="foreas">Φορέας Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας-Βόλβης</ref>. Το σχήμα της είναι επίμηκες με μέγιστο μήκος 19,5 χλμ. και πλάτος που ποκίλει από 2 χλμ. στο κεντρικό της τμήμα, 4 χλμ. στο ανατολικό και 5,5 στο δυτικό. Έχει περίμετρο ακρογραμμής 54,5 χλμ. και η επιφάνεια της στάθμης των υδάτων της βρίσκεται σε υπερθαλάσσιο ύψος 37 μέτρων. Είναι μεσοεύτροφη και διαυγής σε μεγάλο βάθος, με αρκετό οξυγόνο ακόμη και τους θερινούς μήνες<ref name="atlas" />. Τροφοδοτείται από πολυάριθμους χείμαρρους και ρυάκια και περιβάλλεται από καλλιεργήσιμη γη, λόφους, στενές ελώδεις ζώνες και καλαμώνες. Η λίμνη είναι βαθύτερη και με περισσότερο απότομες όχθες στη βόρεια όχθη και παρουσιάζει απομεινάρια παραλίμνιου δάσους.

Στα δυτικά, ο Δήμος καταλαμβάνει την ανατολική όχθη της '''[[Λίμνη Κορώνεια|λίμνης Κορώνειας]]''', που αποτελεί μαζί με τη Βόλβη ενιαίο οικοσύστημα. Δυστυχώς, η Κορώνεια εμφάνισε από τη δεκαετία του 1980 ευτροφισμό, λόγω των παρακείμενων στη δυτική της όχθη βιομηχανιών, οι οποίες απέθεταν ανεπεξέργαστα τα λύματά τους στη λίμνη. Η παράλληλη ένταση των υδρογεωτρήσεων στη περιοχή οδήγησε σε πτώση του υδροφόρου ορίζοντα της λίμνης και γρήγορη μείωση της οξυγόνωσης με αποτέλεσμα η Κορώνεια να χάσει την ιχθυοπανίδα της από μόλυνση και ασφυξία και να φτάσει τον Αύγουστο του 2002 σε σημείο πλήρους αποξήρανσης. Σήμερα, το μέγιστο βάθος της λίμνης ξεπερνά το 1,5 μέτρο<ref name="foreas" />.

Ο '''Ρήχειος''' είναι ο κύριος ποταμός της περιοχής, μήκους μόλις 8,7 χιλιομέτρων, και συνδέει τη λίμνη Βόλβη με τον Στρυμονικό κόλπο, στον οποίο και εκβάλλει στον οικισμό ''Παραλία Βρασνών''. Η κοίτη του είναι ρηχή και συντηρείται με τεχνητές εκβαθύνσεις, που γίνονται κατά καιρούς. Στο πέρασμά του διατρέχει την κοιλάδα των '''[[Μακεδονικά Τέμπη|Μακεδονικών Τεμπών]]''', μία περιοχή πυκνής δενδρώδους βλάστησης έκτασης 650 στρεμμάτων<ref name="Strym" />. Πέριξ της Βόλβης υπάρχουν και άλλοι μικροί χείμαρροι με κυριότερους τον Μπογδάνο, τα ρέματα του Μελισσουργού και της Απολλωνίας. Η ροή τους παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις<ref name="foreas" />.

Ο Δήμος Βόλβης καταλαμβάνει το δυτικότερο τμήμα του '''[[Στρυμονικός κόλπος|Στρυμονικού κόλπου]]''' με ακτή 20 χλμ. και πλάτος 14 χλμ. Οι ακτές είναι αμμώδεις στο μεγαλύτερο μέρος, αλλά γίνονται βραχώδεις στο νότιο τμήμα, μετά τον συνοικισμό Μηλιές.

Ανάμεσα από τις λίμνες και νότια της λίμνης Βόλβης υπάρχουν εύφορες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στα βόρεια της Βόλβης κυριαρχούν παρόχθια τα όρη Βόλβης με μέγιστο υψόμετρο τα 659 μ.<ref>{{Cite web |url=http://www.aerologio.gr/ |title=Ιστοχώρος Αερολόγιο |accessdate=2015-06-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150504064605/http://www.aerologio.gr/ |archivedate=2015-05-04 |url-status=dead }}</ref>. Τα όρη αυτά μαζί με τα όρη Βερτίσκος και Κερδύλια σχηματίζουν μια αρκετά μεγάλη πεδιάδα στην περιοχή της Δ.Ε. Αρέθουσας.

Εδώ υπάρχουν οι αποξηραμένες λίμνες '''Μαυρούδα και Λάντζα''' πλησίον των οικισμών Μαυρούδας και Λίμνης αντίστοιχα. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η λίμνη Μαυρούδα έχει αναγεννηθεί από τα νερά του Βερτίσκου που καταλήγουν σε αυτή και έχει ήδη έκταση 1.200 στρεμμάτων και βάθος 3 μ. με νέους καλαμώνες και εκατοντάδες φτερωτούς επισκέπτες<ref name="kath">Εφημερίδα Καθημερινή, Φύλλο της 14 Μαρτίου 2008</ref>. Λίγο ανατολικότερα κυριαρχουν τα όρη Κερδύλια με μέγιστο υψόμετρο τα 1092 μέτρα<ref name="Strym" />.

=== Βιογεωγραφία ===
Στην περιοχή του Δήμου και πέριξ των λιμνών, βρίσκουν καταφύγιο πολλά είδη, που απειλούνται με εξαφάνιση, όπως ο [[τσίφτης]] (Milvus migrans), ο [[θαλασσαετός]] (Haliaaetus albicilla), ο [[σταυραετός|γερακαετός]] (Hieraaetus pennatus), το [[τσακάλι]] (Canis aureus), η [[Ευρωπαϊκή βίδρα|βίδρα]] (Lutra lutra), ο [[λύκος]] (Canis lupus) και το [[ζαρκάδι]] (Capreolus capreolus)<ref name="foreas" />.

Στις όχθες της '''λίμνης Βόλβης''' φύονται αγριοκάλαμα, ψαθιά και βούρλα. Στα ρηχά νερά της λίμνης βρίσκουμε πλήθος βενθόφυτα και πλευστόφυτα. Έχουν καταγραφεί 336 είδη φυτών στο υδάτινο οικοσύστημα της περιοχής, μεταξύ των οποίων και τα απειλούμενα είδη νεροκάστανο και ποταμογείτονες<ref name="kats">Χριστόδουλος Κατσιαπάνης στο βιβλίο Πολιτιστικός Άτλας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 2000 Αθήνα</ref>.

Η '''λίμνη Βόλβη''' διαθέτει πλούσια πανίδα, που περιλαμβάνει 24 είδη ψαριών, μεταξύ των οποίων το ενδημικό ψάρι λιπαριά (Alosa macedonica) και τα ενδημικά υποείδη γέλαρτζα (Chalcalburnus chalcoides macedonicus) και λακόψαρο (Leuciscus cephalus macedonicus), 19 αμφίβια και ερπετά και 34 είδη θηλαστικών, μεταξύ των οποίων η βίδρα και δύο είδη νυχτερίδων (Myotis bechsteini, Myotis blythi)<ref name="foreas" /><ref name="Strym">{{Cite web |url=http://www.strymonikos.net/portal/FisikosPloutos/LimniVolvi |title=Στρυμωνικός online, Λίμνη Βόλβη |accessdate=2012-07-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120727080750/http://www.strymonikos.net/portal/FisikosPloutos/LimniVolvi |archivedate=2012-07-27 |url-status=dead }}</ref>. Η λίμνη προστατεύεται από ευρωπαϊκές και διεθνείς συνθήκες, με κυριότερη τη [[Σύμβαση Ραμσάρ|Συνθήκη Ραμσάρ]]<ref>[http://www.wetlands.org/reports/dbdirectory.cfm?site_id=893 Περιγραφή στο wetlands.org]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Πιο εντυπωσιακό είναι το πλήθος της ορνιθοπανίδας με 248 είδη πουλιών (το 58% του συνολικού αριθμού της Ελλάδος) να έχουν καταγραφεί και 106 να φωλιάζουν εδώ. Η περιοχή είναι σημαντική για τα διαβατικά και διαχειμάζοντα υδρόβια είδη πτηνών. Στον υδροβιότοππο των δύο λιμνών διαχειμάζουν σε τακτική βάση πάνω από 20.000 πτηνά<ref name="foreas" />.

Στη νότια όχθη της λίμνης, βρίσκουμε το παραλίμνιο '''δάσος Απολλωνίας''', το οποίο εμφανίζει εξαιρετικά σπάνια φυτοκοινωνία από σκλήθρα, [[Πλάτανος|πλατάνια]], ασημόλευκες, [[Ιτιά|ιτιές]] και [[Λυγαριά|λυγαριές]] και φιλοξενεί μεικτές αποικίες [[σταχτοτσικνιάς|σταχτοτσικνιάδων]] και [[λευκοπελαργός|πελαργών]]. Το δάσος αυτό το οποίο εκτείνεται σε τρεις ορόφους αποτελεί καταφύγιο για τους δύο τελευταίους<ref name="foreas" />.

Ανατολικά και σε μικρή απόσταση από τη '''λίμνη Κορώνεια''', στο [[Σχολάρι Θεσσαλονίκης|Σχολάρι]], βρίσκονται οι [[Δύο Πλάτανοι Σχολαρίου Λαγκαδά|δύο Πλάτανοι του Σχολαρίου]] στα κλαδιά των οποίων κάθε χρόνο ζευγάρια [[Ερωδιίδαι|ερωδιών]] φτιάχνουν τις φωλιές τους, φαινόμενο μοναδικό στον Ελληνικό χώρο.

Στο όρος '''Στρατωνικό''', χαρακτηριστική είναι είναι η εξάπλωση της [[καστανιά]]ς και η παρουσία της [[οξιά]]ς. Η αυξημένη φυτοκάλυψη, η ποικιλία και η ποιότητα του δασικού οικοσυστήματος συντηρούν μια πλούσια χλωρίδα αλλά και πανίδα. Στην περιοχή εντοπίσθηκαν τα παρακάτω είδη χλωρίδας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Atropa bella-donna, Digitalis lanata, Digitalis viridiflora, Taxus baccata. Όσον αφορά στην πανίδα, παρατηρούνται μεταξύ άλλων και [[Αγριόχοιρος|αγριογούρουνα]] (Sus scrofa) και [[Αγριόγατα της Ευρώπης|αγριόγατες]] (Felis silvestris). Επί πλέον, στην περιοχή βρίσκονται 8 είδη αμφιβίων και 18 είδη ερπετών<ref>Ε. Κουτράκης-Ε. Λαζαρίδου- Ε. Μιχαλάτου-Κ. Σκορδάς-Μ. Αργυροπούλου, Αξιολόγηση Υφιστάμενης Κατάστασης στην Παράκτια Ζώνη των Κόλπων Στρυμονικού και Ιερισσού και Προτάσεις Διαχείρισης, Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας- Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας- Ελληνικό κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων- Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, 2000</ref>.

Ενδεικτικά από τα είδη της ορνιθοπανίδας που παρατηρούνται στο Στρατωνικό όρος, αναφέρουμε τα: [[φιδαετός]] (Circaetus galicus), [[σαΐνι]] (Accipiter brevipes), [[αετογερακίνα]] (Buteo rufinus), τους [[Δρυοκολάπτης|δρυοκολάπτες]] Dendrocopos syriacus και Dendrocopus leucotos, και τα θαλασσοπούλια [[θαλασσοκόρακας]], (Phalacrocorax aristotelis) [[χειμωνογλάρονο]] (Sterna scadvicensis) [[μαυροκέφαλος γλάρος]] (Larus melanocephalus)<ref name="gold" />.

Στο όρος '''Κερδύλια '''κυριαρχούν οι αείφυλλοι σκληρόφυλλοι θάμνοι (πουρνάρι, κέδρα, ρείκια, φράξος)<ref name=":2">{{Cite web |url=http://www.agro-tour.net/web/guest/8/~/topicarts/view/66795/167?_topicarts_redirect=%2Fweb%2Fguest%2F8%2F~%2Ftopic%2F167 |title=Χλωρίδα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης |accessdate=2013-12-09 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305004107/http://www.agro-tour.net/web/guest/8/~/topicarts/view/66795/167?_topicarts_redirect=%2Fweb%2Fguest%2F8%2F~%2Ftopic%2F167 |url-status= }}</ref>.

Ο '''Στρυμονικός Κόλπος''' χαρακτηρίζεται κυρίως από την πελαγική ιχθυοπανίδα με ορισμένα είδη με μεγάλη οικονομική αξία όπως ο [[γαύρος]] (E. Enrasicholus) και η [[σαρδέλα]] (S. pilchardus), που αποτελούν το 33% του αλιεύματος της περιοχής. Επίσης, φιλοξενεί αρκετά είδη από θαλασσοπούλια για τα οποία η αξία του θαλάσσιου οικοσυστήματος του Στρυμονικού για τροφοληψία είναι σημαντική<ref name="gold">Επιχείρηση, Περιβάλλον και Κοινωνική Κινητοποίηση. Το παράδειγμα της Μεταλλουργίας Χρυσού
της εταιρείας TVX Gold Inc. στον Στρυμονικό Κόλπο</ref>.

Ο κόλπος περιβάλλεται από οικισμούς και εξάρσεις των ορέων Κερδύλια και Στρατωνικό. Οι ορεινές αυτές εκτάσεις καλύπτονται από μια ιδιόμορφη μεταβατικού τύπου βλάστηση στην οποία συγκυριαρχούν, τόσο οι αείφυλλοι μεσογειακοί σκληρόφυλλοι θάμνοι, όσο και θάμνοι φυλλοβόλων [[Βελανιδιά|δρυών]]. Και οι δύο τύποι βλάστησης αποτελούν ένα προχωρημένο στάδιο υποβάθμισης μιας προϋπάρχουσας κατάστασης από δάση θερμόβιων πεύκων και υψηλών φυλλοβόλων δρυών, αντίστοιχα<ref>Π. Κωνσταντινίδης, Περιγραφή της Χερσαίας Βλάστησης στην παράκτια Ζώνη των Κόλπων Στρυμονικού και Ιερισσού, 1999</ref>. Οι γεωργικές εκτάσεις στην περιοχή είναι περιορισμένες<ref name="gold" />.

=== Σεισμολογία – Γεωλογία ===
Η περιοχή γεωτεκτονικά εντάσσεται στη Σερβομακεδονική μάζα.
Η Σερβομακεδονική αποτελείται από κρυσταλοσχιστώδη πετρώματα. Διαιρείται σε δυο μεγάλες σειρές πετρωματών την κατώτερη σειρά των Κερδυλίων και την ανώτερη σειρά του Βερτίσκου.

Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Βόλβης εντοπίζονται ισχυρές τεκτονικές γραμμές διαφόρων διευθύνσεων, αφ' ενός στην περιοχή ανάμεσα στις δύο λίμνες και αφετέρου στην περιοχή του [[Χερσόνησος του Άθω|Άθω]], που βρίσκεται σε απόσταση 40 χιλιομέτρων<ref name="gold" />. Ο πιο πρόσφατος [[Σεισμός της Θεσσαλονίκης (1978)|μεγάλος σεισμός]] ήταν ο θανατηφόρος σεισμός 6,5R της 20 Ιουνίου 1978 με επίκεντρο το χωριό [[Στίβος Θεσσαλονίκης|Στίβος]]<ref name="Στίβος 1978 VIII">[http://www.oasp.gr/node/353 Στίβος 1978 (VIII)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624073806/http://www.oasp.gr/node/353 |date=2016-06-24 }}, Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας</ref>, ο οποίος προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στους οικισμούς Στίβος και [[Σχολάρι Θεσσαλονίκης|Σχολάρι]]<ref name="Στίβος 1978 VIII"/>.

Στην περιοχή εντοπίζονται δύο [[Γεωθερμία|γεωθερμικά]] πεδία, στη [[Νέα Απολλωνία]] και στη Νυμφόπετρα. Τα Λουτρά Βόλβης αποτελούνται από δύο [[Ιαματικές πηγές|ιαματικές]] αλκαλικές θειοπηγές [[ραδιενέργεια]]ς 34,31 και 58,52 Bq/L αντίστοιχα και θερμοκρασίες 49-57&nbsp;°C η μία και 38&nbsp;°C η άλλη<ref>{{Cite web |url=http://www.apollonia-spa.gr/-spa-loutra-neas-apollonias/istorika-stoixeia-limnis-volvi |title=Σύμφωνα με μετρήσεις του 1937, Ιαματικά Λουτρά Νέας Απολλωνίας |accessdate=2010-12-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101217081158/http://www.apollonia-spa.gr/-spa-loutra-neas-apollonias/istorika-stoixeia-limnis-volvi |archivedate=2010-12-17 |url-status=dead }}</ref>. Στη Νυμφόπετρα εντοπίζουμε πετρώδεις γεωλογικούς σχηματισμούς, τις "Νυμφόπετρες"<ref name="foreas" />.

=== Κλιματολογία ===
Σύμφωνα με την κλιματική κατάταξη κατά Köppen, το κλίμα της περιοχής ανήκει στον κλιματικό τύπο Csa - Κλίμα της Ενδοχώρας της Μεσογείου ([[Μεσογειακό κλίμα]]) με πολύ θερμά και ξηρά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής είναι 650&nbsp;mm για την ημιορεινή ζώνη και 600mm για τις πεδινές περιοχές<ref>Μελέτη του ΙΓΜΕ Α’ φάση, 1997 στην περιοχή Ολυμπιάδας</ref>. Η Λίμνη Βόλβη ρυθμίζει το κλίμα της περιοχής, επηρεάζοντας την υγρασία και τη θερμότητα της περιοχής. Έτσι οι καύσωνες και οι παγετοί είναι μικρότερης ένταση και διάρκειας γύρω από τη λίμνη<ref name="kats" />.

== Διοίκηση ==
=== Διατελέσαντες Δήμαρχοι Βόλβης ===
{| class="wikitable"
|-
!Όνομα
!Θητεία από 
!Θητεία έως
!Σημειώσεις
|-
|Δημήτριος Γαλαμάτης
|1 Ιανουαρίου 2011
|Νοέμβριος 2013
|Εκλεγείς το 2010, με ποσοστό 51,23%. Παραιτήθηκε.<ref>{{ cite news|url=https://www.kathimerini.gr/society/60386/thessaloniki-paraitithike-o-dimarchos-volvis-dimitris-galamatis/|title=Θεσσαλονίκη: Παραιτήθηκε ο δήμαρχος Βόλβης, Δημήτρης Γαλαμάτης|website=kathimerini.gr}}</ref>
|-
|Διαμαντής Λιάμας
|Νοέμβριος 2013
|''Σήμερα''
|Γεννήθηκε το 1969. Οικονομολόγος.<ref>[https://www.dimosvolvis.gr/%CE%BF-%CE%B4%CE%AE%CE%BC%CE%BF%CF%82/%CE%BF-%CE%B4%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82/%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%85 Βιογραφικό στη σελίδα του Δήμου Βόλβης]</ref> Εξελέγη το 2014, με ποσοστό 52,94%. Επανεξελέγη το [[ελληνικές αυτοδιοικητικές εκλογές 2019|2019]], από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 55,32% και το [[ελληνικές αυτοδιοικητικές εκλογές 2023|2023]], από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 78,84%. <ref>[https://ekloges.ypes.gr/current/d/home/municipalities/ Συγκεντρωτικά αποτελέσματα δημοτικών εκλογών], τελ. ενημέρωση 17 Οκτωβρίου 2023.</ref>
|}

== Ιστορία ==
=== Αρχαία ιστορία ===
Η κατοίκηση του ανθρώπου στην περιοχή αρχίζει από την απαρχή της ιστορίας του ανθρώπινου είδους με συνεχή κατοίκηση που φτάνει έως τις μέρες μας<ref>Α. Πουλιανός, 1965</ref>. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή πέριξ της λίμνης έχουν αποκαλύψει ίχνη συνεχούς κατοίκησης από τη Νεότερη και Ύστερη [[Νεολιθική περίοδος|Νεολιθική εποχή]]. Προϊστορικοί οικισμοί έχουν ανακαλυφθεί στο Στίβο και στην περιοχή Τούμπα Λουκά του Προφήτη<ref name="atlas">Ζαχαρούλα Τουράλη, Πολιτιστικός Άτλας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 2000</ref>. Η περιοχή της λίμνης, πλούσια σε φυσικού πόρους (γεωργία, κτηνοτροφία, χρυσό, χαλκό) αποτελούσε κατά τους αιώνες μια περιοχή που επιθυμούσαν πολύ να την έχουν στην κατοχή τους, Πέρσες, Ίωνες, Αθηναίοι, Σπαρτιάτες, Χαλκιδείς, Φοίνικες. Τελικά οι κάτοικοι που ήταν θρακικό φύλο ( Μύγδονες) κατακτήθηκε από τους Μακεδόνες την περίοδο της βασιλείας του Αμύντα Ά (540-498 π.Χ). Σύμφωνα με τον Στράβωνα, Βορειοδυτικότερα, στην περιοχή της σημερινής Αρέθουσας, κατοικούσε το θρακικό φύλο των [[Βισαλτία|Βισαλτών]], το οποίο περιήλθε υπό την εξουσία των Μακεδόνων το 479 π.Χ.<ref name="atlas" />. Στη μετέπειτα εποχή οι κάτοικοι ενώθηκαν με τους Μακεδόνες και ακολούθησαν την ιστορία της Μακεδονίας, διατηρώντας όμως πάντα την παράδοση τους.

Η '''Απολλωνία''' ιδρύθηκε το 432 π.Χ. από τον βασιλιά της Μακεδονίας [[Περδίκκας Β' της Μακεδονίας|Περδίκκα Β΄]], ο οποίος εγκατέστησε εκεί αποίκους Χαλκιδείς, για να αποφύγουν τις συνέπειες της αποστασίας τος από την [[Δηλιακή Συμμαχία|αθηναϊκή συμμαχία]]<ref name="atlas" />. Η Απολλωνία αναδείχθηκε σύντομα σε οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής. Το 360 π.Χ. αναφέρεται σαν αυτόνομη πόλη. Την εποχή του Φιλίππου Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι σημαντική στρατιωτική και διοικητική έδρα. Το 187 π.Χ. η πόλη αποκτά το δικαίωμα να κόβει χάλκινα νομίσματα<ref name="ierissos">Χρυσόστομος Μαϊδώνης, Προσκυνηματικός Οδηγός Ιεράς Μητροπόλεως Ιερισσού</ref>.

Η πόλη φέρεται να περικλειόταν από τους δύο ποταμούς της αρχαιότητας (και σημερινούς χειμάρρους) Αμμίτη και Ολυνθιακό, που σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Νικόλαο Μουτσόπουλο αποτελούσε φυσική οχύρωση του οικισμού<ref name="atlas" />. Ο Καθηγητής εντοπίζει την αρχαία πόλη στη θέση Μπουντρούμια, κοντά στη Νέα Απολλωνία, ενώ στη θέση του σημερινού οικισμού της Απολλωνίας προσδιορίζει την ύπαρξη της mutatio Apollonia, σταθμού αλλαγής ίππων και ξεκούρασης των διερχομένων της Εγνατίας Οδού<ref>Νικόλαος Μουτσόπουλος, Η θέση της Μυγδονικής Απολλωνίας και η παραλίμνια χάραξη της Εγνατίας Οδού</ref>. Η Απολλωνία αναφέρεται στις [[Πράξεις των Αποστόλων]], ως σημείο διάβασης του [[Απόστολος Παύλος|Αποστόλου Παύλου]], καθώς κατευθυνόταν προς τη Θεσσαλονίκη<ref>Πράξεις 17:1</ref>.

Ο Στράβων αναφέρει ότι τα '''Λουτρά Βόλβης''' οικίστηκαν από τον Φίλιππο τον Α', βασιλιά της Μακεδονίας (640-602 π.Χ.). Ο Ησύχιος τα αναφέρει με την ονομασία "Ηράκλεια Λουτρά", ενώ στα Στενά της Ρεντίνας φέρεται να λειτουργούσε η Φιλοσοφική Σχολή του [[Αριστοτέλης|Αριστοτέλη]] με τον Μέγα Αλέξανδρο μεταξύ των μαθητών του. Η περιοχή του Στρυμονικού κόλπου αναφέρεται από τον [[Ηρόδοτος|Ηρόδοτο]] με την ονομασία '''"Συλέως πεδίον"''', όνομασία που παραπέμπει στον μύθο, κατά τον οποίον ο Ηρακλής σκότωσε τον Συλέα, κακότροπο γεωκτήμονα, ο οποίος παρεμπόδιζε τους διαβάτες και τους ανάγκαζε να εργάζονται στα χωράφια του<ref name="atlas" />

Η '''Αρέθουσα''' κατοικήθηκε τον 7ο αιώνα από Χαλκιδείς αποίκους. Αργότερα, ο [[Περικλής]] έστειλε 2.000 Αθηναίους εποίκους, για να εκμεταλλευτούν την άφθονη ξυλεία και τα μεταλλεύματα της περιοχής. Η περιοχή ήταν γνωστή ως κυνηγετικό θέρετρο των Μακεδόνων βασιλέων ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. Εδώ βρήκε τραγικό θάνατο ο ποιητής [[Ευριπίδης]] το 406 π.Χ., όταν κατά τη διάρκεια της φιλοξενίας του από τον βασιλιά της Μακεδονίας [[Αρχέλαος Α' της Μακεδονίας|Αρχέλαο]], σ' ένα κυνήγι που διοργανώθηκε προς τιμήν του, ο ποιητής κατασπαράχθηκε από τα σκυλιά<ref name="atlas" /> και θάφτηκε με τιμές στην περιοχή<ref>{{Cite web |url=http://www.notablebiographies.com/Du-Fi/Euripides.html |title=Euripides Biography - life, family, children, son, information, born, time<!-- Bot generated title --> |accessdate=2012-07-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120610041016/http://www.notablebiographies.com/Du-Fi/Euripides.html |archivedate=2012-06-10 |url-status=dead }}</ref>. Στις αρχές του 4ου αιώνα, η πόλη συνδέθηκε με την [[Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία|Αθηναϊκή Συμμαχία]]. Έχασε την αυτονομία της, όταν κυριεύθηκε από τον Φίλιππο B'. Κατά τα πρωτοχριστιανικά χρόνια, αποτέλεσε έδρα επισκοπής. Γνωστός είναι ο επίσκοπος της πόλης ιερομάρτυρας Μάρκος<ref name="ierissos" />. Ο αρχαίος οικισμός έχει ανακαλυφθεί νοτιότερα από τον σημερινό οικισμό της Αρέθουσας, κοντά στη σημερινή Ρεντίνα.

Ο [[Ηρόδοτος]] εξιστορεί τη διέλευση του Ξέρξη από τον Στρυμονικό κόλπο, το 480 π.Χ., καθώς προέλαυνε με τα στρατεύματά του προς τον Άθωνα<ref name="atlas" />, ενώ ο [[Θουκυδίδης]] αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο στρατηγός [[Βρασίδας]] κατευθυνόμενος προς κατάκτηση της Αμφίπολης, πέρασε από την πόλη '''Βορμίσκος''' στο σημείο όπου η λίμνη Βόλβη εκβάλλει στη θάλασσα<ref>Θουκυδίδου Ιστορίαι, 4:105</ref>, πιθανότατα δηλαδή στα Βρασνά.

Η [[Αρχαία Εγνατία Οδός]] διερχόταν νότια από τις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη, διέσχιζε τα Στενά της Ρεντίνας και περνώντας από τις βόρειες ακτές του Στρυμονικού Κόλπου ανηφόριζε προς το [[Παγγαίο όρος|Παγγαίο]] από τα [[Κερδύλια όρη|Κερδύλια]]<ref>Richard J. A. Talbert, [[Barrington Atlas of the Greek and Roman World]]: Map-by-map Directory, p. 749. Princeton University Press, 2000. ISBN 0-691-04945-9</ref>. Η [[Εγνατία Οδός|Εγνατία]] φαίνεται ότι χρησιμοποιείτο καθ' όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου<ref>John F. Haldon, Warfare, State and Society in the Byzantine World, p. 54. Routledge, 1999. ISBN 1-85728-495-X.</ref>. Στο "Δρομολόγιο του Αντωνίνου" αναφέρεται, ότι στην περιοχή υπήρχαν οι εξής σταθμοί αλλαγής ίππων (mutationes): η mutatio Pennana δέκα ρωμαϊκά μίλια (14-15 χλμ.) δυτικά της Αμφίπολης, η mutatio του Ευριπίδη -προς τιμήν του Ευριπίδη που θάφτηκε στη γειτονική αρχαία Αρέθουσα-, 10 μίλια δυτικότερα, πιθανόν κοντά στη Ρεντίνα, το όνομα της οποίας παραπέμπει σε σταθμό, η mutatio της Απολλωνίας 11 μίλια στα δυτικά και η mutatio Heracleustibus άλλα 11 μίλια δυτικά κοντά στο Στίβος<ref>Gustav Parthey, Itinerarium Antonini Avgvsti et Hierosolymitanvm: ex libris manvscriptis</ref>.

=== Βυζάντιο ===
[[Αρχείο:Agia Marina Rentina 02.jpg|thumb|250px|Ο μεταβυζαντινός ναός της Αγίας Μαρίνας στη Ρεντίνα.]]
Ο [[Προκόπιος (ιστορικός)|Προκόπιος]] αναφέρει την ύπαρξη κάστρου του [[Ιουστινιανός Α'|Ιουστινιανού]] με το όνομα Βόλβος στην περιοχή<ref>Προκόπιος, Περί κτισμάτων, Δ'-β' 4</ref>, ερείπια του οποίου εμφανίζονται στην περιοχή της Μικρής Βόλβης στην όχθη της λίμνης, όταν τα νερά της αποτραβιούνται. Την ίδια εποχή οικοδομείται στην τοποθεσία Καλέδες της Ασπροβάλτας κάστρο για τον οπτικό έλεγχο της Εγνατίας και του Στρυμονικού κόλπου<ref name="atlas" />.

Τον 6ο αιώνα, ο Βελισσάριος έχτισε στη '''Ρεντίνα''' το Αρτεμίσιο κάστρο με ισχυρή οχύρωση του τείχους στη θέση φρουρίου των ρωμαϊκών χρόνων. Από τότε και μέχρι πρόσφατα, το φρούριο αυτό ήλεγχε την πορεία της [[Αρχαία Εγνατία Οδός|αρχαίας Εγνατίας Οδού]] μέσω της κοιλάδας του Ρήχειου ποταμού και συνεπώς την κίνηση εμπορευμάτων και στρατευμάτων μεταξύ Θεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης<ref name="kastra">Kastrologos.gr Κάστρα, Πύργοι και Φρούρια της Ελλάδας</ref>.

Από τις αρχές του 7ου αιώνα, με την κάθοδο των σκλαβήνων στη Μακεδονία, το σλαβικό φύλο Ρυγχίνοι εγκαθίσταται στην περιοχή κοντά στη Ρεντίνα. Οι Ρυγχίνοι είχαν δικό τους άρχοντα (ρήγα), ήταν όμως υποχρεωμένοι να πληρώνουν φόρο στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για τον λόγο αυτό συχνά επαναστατούσαν αλλά ανεπιτυχώς. Σταδιακά, οι Ρυγχίνοι ελκύστηκαν από τον Βυζαντινό πολιτισμό, εκχριστιανίστηκαν και εντάχθηκαν στη βυζαντινή κοινωνία<ref name="imma3">Βυζαντινή Μακεδονία (324-1025), Θεόδωρος Κορρές, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα</ref>.

Κατά τον 9ο αιώνα, αναφέρεται η ύπαρξη βυζαντινής επαρχίας με έδρα τα Στεφανινά. Στα μέσα περίπου του 10ου αιώνα η επισκοπική έδρα της Λητής μεταφέρεται στη Ρεντίνα και μετονομάζεται σε επισκοπή Λητής και Ρεντίνης. Τότε, ο οικισμός εντός του Αρτεμισίου επαναδραστηριοποιείται, όπως επιβεβαιώνεται και από την ανίδρυση της βασιλικής στην ακρόπολη του οικισμού, πύργων και κινστερνών<ref name="atlas" />. Εδώ υπήρχαν πάνω από 400 σπίτια, εκ των οποίων πολλά διώροφα, εργαστήρια και ισχυρές συντεχνίες, με πιο δυνατές αυτές των σιδεράδων και των αγγειοπλαστών. Η Ρεντίνα εκτός από σπουδαίο φρούριο αποτέλεσε και ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο, αφού βρισκόταν ακριβώς πάνω στον κεντρικό δρόμο Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης.

Το 1204, η περιοχή καταλαμβάνεται από τους Φράγκους και προσαρτάται στο Λατινικό [[Βασίλειο της Θεσσαλονίκης]]<ref name="kastra" />. Το 1221, ο Δεσπότης της Ηπείρου [[Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας]] καταλαμβάνει την περιοχή και μεταφέρει την έδρα του στη Θεσσαλονίκη<ref name="imma">Η Μακεδονία από 1025 έως το 1430, Αλκμήνη Σταυρίδου-Ζαφράκα, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα</ref>. Το 1242, ο Αυτοκράτορας της Νίκαιας [[Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης]] στην πορεία του προς τη Θεσσαλονίκη κατέλαβε το κάστρο της Ρεντίνας και τη γύρω περιοχή, εντάσσοντάς την στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας<ref>Γεωργίου του Ακροπολίτου του Μεγάλου Λογοθέτου, Χρονική Συγγραφή</ref>.

To 1261, οι Ρωμιοί ανακαταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη και αναβιώνουν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τον 14ο αιώνα με την αναγέννηση των [[Δυναστεία Παλαιολόγων|Παλαιολόγων]], η Ρεντίνα γίνεται έδρα του Καπετανικίου της Ρεντίνας. Τότε χτίστηκε και ο σταυροειδής ναός, που σώζεται μέχρι σήμερα<ref name="ierissos" />. Στο κάστρο, φέρεται να λειτουργούσε [[φρυκτωρία]] για τη μετάδοση οπτικών μηνυμάτων από την Κωνσταντινούπολη στη Θεσσαλονίκη<ref name="atlas" />. Στους υστεροβυζαντινούς χρόνους, πολλοί οικισμοί της περιοχής αναφέρονται ως αγιορείτικα μετόχια, μεταξύ των οποίων ο Μελισσουργός, η Κοκκαλού, η Ασπροβάλτα και τα Στεφανινά<ref name="atlas" />.

Το 1345, ο τσάρος της Σερβίας [[Στέφανος Ούρεσης Δ΄ Δουσάν της Σερβίας|Στέφανος Ούρεσης Δουσάν]] καταλαμβάνει για λίγα χρόνια την περιοχή και την εντάσσει στο βασίλειό του που μετονόμαστηκε σε "Αυτοκρατορία Σερβίας και Ρωμανίας"<ref name="imma" />. To 1371, μετά την ήττα των Σέρβων στο Τσίρμεν του Έβρου, η περιοχή ανακαταλαμβάνεται από τους Βυζαντινούς, για να πέσει στα χέρια των Τούρκων '''το 1383''' με την κατάληψη των Σερρών και την έναρξη της πολιορκίας της Θεσσαλονίκης<ref name="imma" />. Η χρονιά αυτή είναι ορόσημο, καθώς σηματοδοτεί την αρχή της Τουρκοκρατίας στην περιοχή, που διήρκεσε περίπου 500 χρόνια (με εξαίρεση τα έτη 1402-1423, που η νότια της λίμνης περιοχής επανήλθε σε βυζαντινή κυριαρχία).

=== Τουρκοκρατία ===
Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, στην περιοχή εγκαθίστανται νομάδες Τουρκομάνοι Γιουρούκοι, οι οποίοι ίδρυσαν πολλούς οικισμούς. Οι τουρκικές αρχές ήταν γενικά ανεκτικές με τον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό, ο οποίος όμως αντιμετώπιζε συχνά προβλήματα από τις επιδρομές των Γιουρούκων, γεγονός που μαρτυρείται από σουλτανικό φιρμάνι του 1695. Οι Έλληνες κάτοικοι βόρεια της λίμνης ασπάστηκαν σταδιακά τη σλαβόφωνη μακεδονική διάλεκτο, ενώ οι κάτοικοι στα νότια παρέμειναν Ελληνόφωνοι, όπως και το σύνολο των κατοίκων της Χαλκιδικής<ref name="atlas" /><ref name="imma2">Ιωάννης Κολιόπουλος, Η διαμόρφωση της νέας Μακεδονίας (1798-1870), Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα</ref>.

Η περιοχή νότια της λίμνης Βόλβης υπαγόταν στην επαρχία (ναχιγιέ) της '''Παζαρούδας''', η οποία περιελάμβανε τα Ζερβοχώρια, τη βόρεια Χαλκιδική και τη [[Σιθωνία]]<ref>[http://doumbia-istoria.blogspot.gr/2010/12/18.html Νικόλαος Παπαοικονόμου, Φορολογικά στοιχεία για την οθωμανική Χαλκιδική]</ref>. Παζαρούδα ονομαζόταν η Απολλωνία, λόγω του μεγάλου παζαριού, που γινόταν εκεί μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα<ref name="ierissos" />, και συγκέντρωνε γύρω στους 10.000 ανθρώπους<ref name="atlas" />. Σημαντικό μουσουλμανικό κέντρο αποτέλεσαν επίσης τα '''Μπεσίκια''' (η Μικρή και Μεγάλη Βόλβη), όπου ο [[Εβλιγιά Τσελεμπή]] αναφέρει ότι υπήρχαν τζαμί, ιεροδιδακτήριο, γραμματοδιδασκαλείο, λουτρό, καραβάν σαράι, χάνι, αγορά, έδρα ιεροδίκη και αρχηγού γενιτσάρων<ref>[http://www.volvinews.gr/index.php/2012-01-13-10-31-19/13-villages volvinews - Απολλωνία<!-- Bot generated title -->]{{Dead link|date=Μάρτιος 2020 }}</ref>. Η σπουδαιότητα των οικισμών αυτών οφειλόταν στο γεγονός, ότι από εδώ περνούσε ένας από τους σημαντικότερους δρόμους των τουρκοκρατούμενων Βαλκανίων, ο οποίος συνέδεε το Μοναστήρι με τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και την Κωνσταντινούπολη<ref name=":1">Στέφανος Ψημένος, Ανεξερεύνητη Κεντρική Μακεδονία, Εκδόσεις Road, Αθήνα 2002</ref>.

Στις αρχές του 17ου αιώνα, κλέφτες και ληστές του βουνού εγκαθίστανται στην εγκαταλελειμμένη πόλη της Ρεντίνας και γίνονται ο φόβος της περιοχής. Λέγεται μάλιστα, πως όταν, εν όψει της εκστρατείας για την κατάληψη της Βαγδάτης το 1638, ο σουλτάνος Μουράτ Δ΄ ζήτησε Εβραίους πολεμιστές από τη Θεσσαλονίκη, 8.000 Εβραίοι ξεκίνησαν αρματωμένοι για την Κωνσταντινούπολη, ώστε να ενταχθούν στον στρατό του σουλτάνου. Όταν όμως έμαθαν ότι στα [[Στενά της Ρεντίνας]] παρεπιδημούσαν ληστές, οι πολεμιστές φοβήθηκαν, σταμάτησαν στις όχθες της λίμνης και έστειλαν αγγελιοφόρο στη Θεσσαλονίκη, ζητώντας να έρθουν γενίτσαροι να καθαρίσουν τα Στενά. Ο πασάς της Θεσσαλονίκης όμως αντ' αυτού ενημέρωσε τον σουλτάνο για την "άφοβη ανδρεία" των Εβραίων πολεμιστών, με αποτέλεσμα ο Σουλτάνος να τους αποπέμψει και το εκστρατευτικό σώμα να επιστρέψει άπραγο στη Θεσσαλονίκη. Η λύμη της περιοχής από τους ληστές συνέχισε για πολλά χρόνια. Το 1706, πέρασε από εδώ ο Γάλλος ιεραπόστολος Pere Braconnier πέρασε και άκουσε τους πάντες να αποκαλούν τα Στένα της Ρεντίνας "'''Κοιλάδα των Κλεφταράδων'''" <ref name=":1" />.

Κατά τον 18ο αιώνα, οι οικισμοί Σταυρός<ref>Αθανάσιος Μπακαλούδης, Συλέος πεδίον</ref> και Μόδι<ref name="atlas" /> συγκροτούν μαζί με άλλους οικισμούς της βόρειας Χαλκιδικής τα '''Μαντεμοχώρια''', των οποίων οι κάτοικοι εργάζονταν ως μεταλλωρύχοι στα μεταλλεία Ολυμπιάδας-Στρατωνίου.

Το 1775 τα Μαντεμοχώρια συνέπηξαν συνεταιρισμό και αιτήθηκαν από την Πύλη να τους παραχωρηθεί η κοινοτική εκμετάλλευση των μεταλείων, με αντάλλαγμα την υποχρέωση να καταβάλλουν ως φόρο ένα μέρος από την παραγωγή τους. Έτσι, τα χωριά αυτά απέκτησαν μια σχετική αυτονομία, υπαγόμενα απευθείας στον Σουλτάνο<ref>Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρναίας, Ιστορικά Στοιχεία</ref>.

Με την '''[[Ελληνική Επανάσταση του 1821]]''' και τον ξεσηκωμό των κατοίκων της Χαλκιδικής, ο [[Εμμανουήλ Παπάς]] κατέλαβε την περιοχή από τα Στενά της Ρεντίνας μέχρι και τη Νέα Απολλωνία, για να αντιμετωπίσει τα επελαύνοντα τουρκικά στρατεύματα. Εναντίον του στάλθηκε ο Μπαϊράμ Πασάς με ισχυρές δυνάμεις, που αποδεκάτισαν μεν τους Έλληνες επαναστάτες κατά τη μάχη του Εγρή Μπουτζάκ (στη σημερινή Νέα Απολλωνία) και τη [[Μάχη της Ρεντίνας]] το έτος [[1821]]. Οι μάχες αυτές καθυστέρησαν τον οθωμανικό στρατό να αναλάβει δράση στη Νότια Ελλάδα. Όμως ο ξεσηκωμός των Ελλήνων στη Μακεδονία είχε ως αντίποινα από τους Οθωμανούς την καταστροφή πλήθους οικισμών της περιοχής νότια των λιμνών και την εξολόθρευση με σφαγή των Ελλήνων κατοίκων τους.

Στα ίδια Στενά, συγκεντρώθηκαν Μακεδόνες πολεμιστές το 1828 για να ανακόψουν την πορεία των οθωμανικών στρατευμάτων, που βάδιζαν προς τη Νότια Ελλάδα για να καταστείλουν την επανάσταση<ref name="atlas" />. Σημαντικοί αγωνιστές, των οποίων σώζονται τα ονόματα, ήταν οι Αναστάσιος (Τάσιος) Κωνσταντίνου<ref name="agonistes">Γενικά Αρχεία του Κράτους, Φάκελοι Αγωνιστών του 1821</ref><ref name=autogenerated1>Από το ιστολόγιο του αρχαιολόγου Νικόλαου Παπαοικονόμου: doumbia-istoria.blogspot.com</ref> και Γεώργιος Χρήστου από το Στίβο, ο Παναγιώτης Κυριάκου από το Νικομηδινό, οι Αθανάσιος Ευαγγέλου<ref name="agonistes" /><ref name=autogenerated1/> και Γεώργιος Κωνσταντίνου από την Απολλωνία, ο Στέφανος Ευθυμίου από το Μελισσουργό<ref name="agonistes" /><ref name="Σημείωση1" group="Σημ.">Από το ιστολόγιο του αρχαιολόγου Νικόλαου Παπαοικονόμου: doumbia-istoria.blogspot.com</ref> και ο αξιωματικός και πληρεξούσιος [[Δημήτριος Κοκκαλιώτης]] που πήρε μέρος στην [[Γ' Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου|Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου]]<ref>{{Cite web |url=http://doumbia-istoria.blogspot.gr/2010/02/1821_07.html |title=Νικόλαος Παπαοικονόμου, Aγωνιστές του 1821 από τη βόρεια Χαλκιδική και τα Μαντεμοχώρια |accessdate=2012-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140827032014/http://doumbia-istoria.blogspot.gr/2010/02/1821_07.html |archivedate=2014-08-27 |url-status=dead }}</ref>.

Η ίδρυση της αυτόνομης βουλγαρικής Εξαρχίας το 1870 αποτέλεσε την έναρξη προπαγανδιστικών κινητοποιήσεων στη σλαβόφωνη περιοχή βόρεια της λίμνης Βόλβη. Στο πλαίσιο αυτό, η λειτουργία της Εκκλησίας και του σχολείου είναι καθοριστική για την τόνωση της ελληνικής εθνικής συνείδησης, γλώσσας και ιδεολογίας των κατοίκων και την καλλιέργεια του πνεύματος αντίστασης. Σε ολόκληρη την περιοχή ιδρύονται σχολεία, με την οικονομική στήριξη της τοπικής κοινωνίας και την ενίσχυση της εκπαιδευτικής του δραστηριότητας από φιλολογικά σωματεία. Το πρώτο σχολείο χτίστηκε στον Προφήτη το 1870. Έτσι, σύντομα οι κάτοικοι ανέκτησαν τη χρήση της ελληνικής γλώσσας<ref name="atlas" />.

Κατά τη διάρκεια του '''[[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικού Αγώνα]]''' ([[1904]]-[[1908]]), κάτοικοι από πολλά χωριά της περιοχής συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα. Ειδικότερα, κάτοικοι του Προφήτη δρούσαν στην υπηρεσία του Μακεδονομάχου [[Ιωάννης Ράμναλης|Καπετάν Ράμναλη]] (από το χωριό Ραμνά του Κιλκίς), μεταφέροντας μηνύματα, τροφοδοτώντας τα στρατιωτικά σώματα και κρύβοντας όπλα<ref name="atlas" />. Από τα Βρασνά κατάγονταν οι Μακεδονομάχοι Δημήτριος Κρουστάλης και Αναστάσιος Φυλακτός, οι οποίοι προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στον [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]] γνωρίζοντας μυστικά περάσματα της περιοχής των Βρασνών και συνεργαζόμενοι με αντάρτικα σώματα που δρούσαν εκει αλλά και ευρύτερα στη Θεσσαλονίκη, τις Σέρρες και τη Χαλκιδική.<ref>[http://media.ems.gr/ekdoseis/ektos_seiras/ekd_eksi_gigeneis.pdf Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι]</ref>

=== Νεότερη ιστορία ===
[[Αρχείο:Balkan belligerants 1914.jpg|thumb|Χάρτης των Βαλκανίων μετά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο]]

Η περιοχή απελευθερώθηκε από τον οθωμανικό ζυγό κατά τον [[Α' Βαλκανικός Πόλεμος|Α' Βαλκανικό Πόλεμο]] και περιήλθε στην Ελλάδα με τη Συνθήκη του Λονδίνου<ref>[http://www.mfa.gr/to-ypourgeio/diethneis-symvaseis/semantikes-diethneis-sunthekes-pou-aphoroun-ten-ellada.html Υπουργείο Εξωτερικών: Σημαντικές Διεθνείς Συνθήκες που αφορούν την Ελλάδα]</ref>. Οι κυριότεροι χριστιανικοί οικισμοί μετά την απελευθέρωση ήταν τα [[Βρασνά Θεσσαλονίκης|Βρασνά]], τα οποία το 1918 έφθασαν να αποτελούν έδρα ευρύτερης Κοινότητας του Στρυμονικού Κόλπου<ref>[https://www.eetaa.gr/metaboles/dkmet_details.php?id=2810 Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, Λήμμα για την Κοινότητα Βρασνών Θεσσαλονίκης]</ref> και η Παζαρούδα (νυν Απολλωνία).

Η πρώτη απογραφή του 1913 κατέγραψε τους οικισμούς της περιοχής, μεταξύ των οποίων υπήρχαν πολλοί με αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό. Μετά τη [[Μικρασιατική Καταστροφή]] του [[1922]] δημιουργήθηκαν νέοι οικισμοί από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες. Επίσης με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι μουσουλμάνοι αποχώρησαν και οι οικισμοί τους εποικίστηκαν με Έλληνες πρόσφυγες από τη [[Μικρά Ασία]] και την [[Ανατολική Θράκη]]. Έτσι αναπτύχθηκαν προσφυγικοί οικισμοί, όπως η Ασπροβάλτα, η Νέα Μάδυτος, η Νέα Απολλωνία και η Νυμφόπετρα. Παράλληλα προέκυψαν οικισμοί με μεικτό πληθυσμό, γηγενή και προσφυγικό, όπως ο Σταυρός, το Νικομηδινό, η Κοκκαλού και η Αρέθουσα<ref>{{Cite web |url=http://lithoksou.net/lagadha.html |title=Δημήτρης Λιθοξόου, Χάρτης και πίνακας με στοιχεία από το Γραφείο Λαγκαδά της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων |accessdate=2012-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120804054220/http://www.lithoksou.net/lagadha.html |archivedate=2012-08-04 |url-status=dead }}</ref>. Έτσι, η ευρύτερη περιοχή απέκτησε χαρακτήρα προσφυγικό.

Το 1924 με τη σύσταση του Νομού Χαλκιδικής, οι οικισμοί που βρίσκονται στα νότια της λίμνης Βόλβης και του Ρήχειου ποταμού από τη Νέα Απολλωνία και ανατολικά μέχρι τον Σταυρό υπήχθησαν στην επαρχία Λιαριγκόβης (Αρναίας) του Νομού Χαλκιδικής<ref>ΦΕΚ 212/1924</ref>. Οι οικισμοί αυτοί προσαρτήθηκαν εκ νέου στην επαρχία Λαγκαδά του Νομού Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 1942<ref>ΦΕΚ 160/1942</ref>.

Το 1941, η χώρα [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|υποδουλώνεται στον Άξονα]] και η περιοχή περιέρχεται υπό βουλγαρική στρατιωτική κατοχή. Τον Ιούλιο του 1943 τη θέση των βουλγαρικών στρατευμάτων κατοχής παίρνουν τα γερμανικά. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής οι κατακτητές έκαψαν τον Άνω Περιστερώνα και την παλαιά Νυμφόπετρα. Οι κάτοικοι της Αρέθουσας ανέπτυξαν έντονη αντιστασιακή δραστηριότητα, είτε ως μάχιμοι είτε ως εφεδρικοί καλύπτοντας τις τάξεις των ενόπλων σωμάτων ή της Αλληλεγγύης, περιποιούμενοι τους τραυματίες αντάρτες και ενθαρρύνοντας τους κατοίκους της γύρω περιοχής. Για τη δράση τους αυτή εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς εννέα αγωνιστές<ref name="atlas" />. Πολλές ζημιές υπέστησαν οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στη Νέα Μάδυτο και της Αγίας Μαρίνας στη Ρεντίνα.<ref name=":4">{{Cite book|title=Μνήμες και Μαρτυρίες από το '40 και την Κατοχή|last=|first=|publisher=Επικοινωνιακή και Μορφωτική Υπηρεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος|year=2001|isbn=|location=Αθήνα|page=}}</ref>. Βούλγαροι εκτέλεσαν τον ιερέα της Λίμνης Ευάγγελο Χριστοφούδη, γιατί αρνήθηκε να λειτουργεί στη βουλγαρική γλώσσα, ενώ επίσης φυλακίστηκαν οι ιερείς της Κοκκαλούς Ευάγγελος Αγοραστός, Απολλωνίας Χρήστος Καλτσάς, Μαδύτου Συμεών Παπαβασιλείου, Άνω Σταυρού Αθανάσιος Παπαθανασίου, Περιστερώνος Κωνσταντίνου Πατσαβά και Νέας Απολλωνίας Γεώργιος Ρεϊζόπουλος<ref name=":4" />. Την 1η Σεπτεμβρίου 1944, Βούλγαροι στρατιώτες έκαψαν την Κοκκαλού<ref>Τα κατεστραμμένα ελληνικά χωριά (1941-1944) όπως αποτυπώθηκαν σε επίσημο χάρτη του Υπουργείου Ανοικοδομήσεως το 1945, στο ιστολόγιο kokkalou.blogspot.gr</ref>. Κατα τη διάρκεια του [[Ελληνικός Εμφύλιος 1946 - 1949|Εμφυλίου πολέμου]], που ακολούθησε, αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος έκαψαν την παλαιά Νυμφόπετρα<ref name="atlas" />.

To 1958, λόγω του αυξημένου ποσοστού ελονοσίας στην περιοχή, αποξηράνθηκαν οι λίμνες Μαυρούδα και Λάντζα<ref name="kath" />.

Την 1 Ιανουαρίου 2011, οι προϋπάρχοντες οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης καταργήθηκαν και οι οικισμοί της περιοχής ενώθηκαν σε ένα μεγάλο ενιαίο Δήμο, που περικλείει όλη τη Βόλβη και αγκαλιάζει τον Στρυμονικό κόλπο.

== Δημογραφία ==
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού 2021 για τον Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, ο Δήμος Βόλβης εμφανίζει πληθυσμό 19.755 κατοίκων και πυκνότητα πληθυσμού 29,85 κατοίκους ανά τ.χλμ.<ref name="cens">Ελληνική Στατιστική Αρχή, Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2021, ΦΕΚ 2090/Β΄/2024</ref> Παρατηρείται καθίζηση του πληθυσμού της τάξης του 15,9% από το 2011.

=== Οικισμοί ===
Υπάρχουν 2 αστικοί οικισμοί και 36 αγροτικοί. Οι '''οικισμοί κατά τάξεις μεγέθους''' είναι:

{| class="wikitable"
|-
! Τάξη μεγέθους !! Πλήθος οικισμών !! Οικισμοί !! Πληθυσμός τάξης !! Πληθυσμός τάξης (ποσοστό)
|-
| 2000-4999 κάτοικοι || 2 || Σταυρός, Ασπροβάλτα || 5667 || 28,69%
|-
| 1000-1999 κάτοικοι || 3 || Νέα Βρασνά, Νέα Απολλωνία, Νέα Μάδυτος || 4782 || 24,21%
|-
| 500-999 κάτοικοι || 6 || Προφήτης, Άνω Σταυρός, Αρέθουσα, Νυμφόπετρα, Βαϊοχώρι, Στίβος || 3702 || 18,74%
|-
| 200-499 κάτοικοι || 14 || Μικρή Βόλβη, Νικομηδινό, Ευαγγελισμός, Σχολάρι, Βρασνά, Μόδι, Μελισσουργός, Απολλωνία, Στεφανινά, Ξηροπόταμος, Περιστερώνα, Μαυρούδα, Σκεπαστό, Φιλαδέλφιο || 4426 || 22,40%
|-
| 50-199 κάτοικοι || 10 || Λίμνη, Ανοιξιά, Βαμβακιά, Ρεντίνα, Μεγάλη Βόλβη, Κοκκαλού, Λευκούδα, Λουτρά Βόλβης, Παλιάμπελα, Μικροκώμη || 1070
| 5,42%
|-
| 0-49 κάτοικοι || 4 || Πλατεία, Κάτω Στεφανινά, Σπιτάκια, Μεσοπόταμο || 108 || 0,55%
|}

Από τους 39 οικισμούς του δήμου, μόνο οι 8 αύξησαν τον πληθυσμό τους σε σχέση με το 2011. Σημαντική αύξηση του πληθυσμού εμφάνισαν το Βαϊοχώρι και τα Βρασνά, ενώ γενικά μεγάλη ήταν η μείωση σε όλες τις ενότητες<ref name="cens" />.

Μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού υπάρχει στους οικισμούς του Στρυμονικού Κόλπου, όπου κατοικεί το 44,1% του πληθυσμού. Στα βόρεια της λίμνης Βόλβης κατοικεί το 29,3% του πληθυσμού, ενώ στα νότιά της το 26,6%.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, στον Δήμο Βόλβης βρέθηκαν 19.962 κτήρια και 21.913 κατοικίες. Από τα κτήρια το 14,7% ήταν κατασκευασμένο προ του 1960, 52,7% μεταξύ του 1961 και του 1985, το 23,8% μεταξύ 1986 και 2000, ενώ το 8,8% ήταν νεότερης κατασκευής ή υπό ανέγερση. Εκτός από κατοικίες, βρέθηκαν επίσης 77 εκκλησίες και μοναστήρια, 225 ξενοδοχεία, 59 εργοστάσια-εργαστήρια, 52 σχολικά κτήρια, 412 καταστήματα-γραφεία, 45 σταθμοί αυτοκινήτων και 3 κτήρια υγειονομικής χρήσης<ref>{{Cite web|url = http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-interactive-census-map|title = Διαδραστικός Χάρτης παρουσίασης αποτελεσμάτων Απογραφής 2011|date = |accessdate = |website = |publisher = Ελληνική Στατιστική Αρχή|last = |first = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150627221828/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-interactive-census-map|archivedate = 2015-06-27|url-status = dead}}</ref>.

=== Χαρακτηριστικά του μόνιμου πληθυσμού ===
Στην απογραφή πληθυσμού-κατοικιών του 2011, απογράφηκαν ως μόνιμοι κάτοικοι του Δήμου 23.478 άτομα, που κατανέμονται στις ενότητες, ως εξής:
<center>
{| class="wikitable sortable"
|-
! Δημοτική Ενότητα !! Πληθυσμός !! Ποσοστό
|-
| Ρεντίνας || 4874 || 24,67%
|-
| Αγίου Γεωργίου || 4681 || 23,70%
|-
| Απολλωνίας || 3217 || 16,28%
|-
| Εγνατίας || 2700 || 13,67%
|-
| Αρέθουσας || 2238 || 11,33%
|-
| Μαδύτου || 2045 || 10,35%
|}
</center>

Όσον αφορά την '''οικογενειακή κατάσταση''', το 33,6% του πληθυσμού είναι άγαμο, το 55,4% έγγαμο, ενώ υπάρχουν και 8,9% χήροι και 2,1% διαζευγμένοι. Μεγαλύτερη συγκέντρωση αγάμων σε σχἐση με τον συνολικό πληθυσμό της ενότητας υπάρχει στην ενότητα Ρεντίνας (41,4%) και ακολουθούν η ενότητα Απολλωνίας (34,2%), η ενότητα Μαδύτου (33,8%), η ενότητα Εγνατίας (31,1%), η ενότητα Αγίου Γεωργίου (30%) και τέλος η ενότητα Αρέθουσας (26,9%). Περισσότερους έγγαμους σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό της έχει η ενότητα Αγίου Γεωργίου με 60,6% άγαμους, ενώ ακολουθούν η ενότητα Αρέουσας με 59,8%, η ενότητα Εγνατίας με 56,4%, η ενότητα Μαδύτου με 55,3%, η ενότητα Απολλωνίας με 53,2% και τέλος η ενότητα Ρεντίνας με 49,1% <ref name="cens"/>.

Το '''μέσο νοικοκυριό''' αποτελείται από 2,61 άτομα <ref name="cens" />. Το 27,3% των γυναικών 10 ετών και άνω είναι άτεκνες, 10,2% έχει ένα παιδί, 40,3% έχει δύο παιδιά, 15,9% έχει τρία παιδιά, ενώ ποσοστό 6,4% είναι πολύτεκνες μητέρες<ref name=":3" />. To 11,4% των οικογενειών είναι μονογονεϊκές, το 9,3% με αρχηγό μητέρα και το 2,1% με αρχηγό πατέρα. Το 46,4% των πυρηνικών οικογενειών δεν έχει κανένα απασχολούμενο μέλος, το 34,1% μόνο ένα απασχολούμενο, ενώ το υπόλοιπο 19,5% έχει τουλάχιστον δύο απασχολούμενα μέλη.

Το 67,1% του μόνιμου πληθυσμού γεννήθηκε στα όρια του Δήμου Βόλβης, το 8,6% σε άλλο Δήμο του νομού Θεσσαλονίκης, το 14,6% σε άλλο νομό της Ελλάδας, ενώ το 9,7% των μόνιμων κατοίκων της Βόλβης γεννήθηκε στο εξωτερικό<ref name=":3">{{Cite web|url = http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-cencus2011tables|title = Δημογραφικά Στοιχεία σε γεωγραφικό επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας και Δήμου|date = |accessdate = |website = |publisher = Ελληνική Στατιστική Αρχή|last = |first = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150627221833/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-cencus2011tables|archivedate = 2015-06-27|url-status = dead}}</ref>. Το 91,9% του πληθυσμού έχουν ελληνική υπηκοότητα, ενώ οι υπόλοιποι είναι αλλοδαποί <ref name="cens" />.

Όσον αφορά την '''εκπαίδευση''', ποσοστό 6,9% των μόνιμων κατοίκων κατέχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ένα 36,3% έχουν αποφοιτήσει από μεταδευτεροβάθμιες σχολές, ενώ το 38,2% έχει αποφοιτήσει μόλις από το Δημοτικό<ref name="cens" />.

Σε '''επίπεδο απασχόλησης''', μόνο το 25,6% των μόνιμων κατοίκων απασχολούνταν ως μισθωτοί ή αυτοαπασχολούμενοι. Οι συνταξιούχοι άγγιζαν το 30,5%, ενώ από τους υπόλοιπους, ένα 6,8% αναζητούσε εργασία, ένα 13,9% βρισκόταν σε εκπαίδευση ή κατάρτιση και το 15,2% του πληθυσμού ασχολείτο με τα οικιακά.

Η '''αναλογία αρρένων και θηλέων''' στο σύνολο του Δήμου Βόλβης είναι 1 προς 1. Ωστόσο, στην ενότητα Ρεντίνας, αντιστοιχούν 11 άνδρες για 10 γυναίκες, με ιδιαίτερα έντονη την απόκλιση στους αγάμους, όπου υπάρχουν περισσότεροι από 17 άγαμοι άνδρες για κάθε 10 άγαμες γυναίκες. Στην ενότητα Μαδύτου, οι άνδρες ξεπερνούν επίσης σε αριθμό τις γυναίκες κατά 1,4%, ενώ στις άλλες ενότητες, οι γυναίκες υπερτερούν των ανδρών <ref name="cens"/>.

Ο πληθυσμός του Δήμου ανά '''ηλικιακή ομάδα''' είναι:
<center>
{| class="wikitable sortable"
|-
! Ηλικιακή ομάδα !! Πληθυσμός !! Ποσοστό
|-
| 0-9 || 1935 || 8,2%
|-
| 10-19 || 2239 || 9,5%
|-
| 20-29 || 2573 || 11,0%
|-
| 30-39 || 2927 || 12,5%
|-
| 40-49 || 3013 || 12,8%
|-
| 50-59 || 2796 || 11,9%
|-
| 60-69 || 3127 || 13,3%
|-
| 70-79 || 3439 || 14,6%
|-
| 80+ || 1429 || 6,1%
|}
</center>

Η μέση ηλικία είναι 45,5 έτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ηλικιωμένοι άνω των 70 ετών (4.868 τον αριθμό) υπερτερούν των ατόμων ηλικίας 0-19 ετών (4.174).

Στον Δήμο Βόλβης υπάρχουν 21.853 '''κατοικίες''', από τις οποίες το 60% είναι μονοκατοικίες. Το 23,7% των κατοικιών έχουν κατασκευαστεί πριν το 1971, το 52,4% από το 1971 έως το 1990, ενώ το 23,9% είναι μεταγενέστερο. Κατοικείται μόνο το 39,6% των κατοικιών, το 37,5% είναι εξοχικές κατοικίες. Από τις κατοικούμενες, το 84,2% είναι ιδιόκτητες κατοικίες.

== Οικονομία ==
Η οικονομική ανάπτυξη των περιοχών του Δήμου δεν είναι ομοιόμορφη. Μπορούμε να διακρίνουμε δύο οικονομικούς χώρους: τις παράλιες περιοχές γύρω από τον Στρυμονικό κόλπο, όπου βρίσκονται τα μεγάλα τουριστικά θέρετρα, και τις μεσόγειες περιοχές, όπου η αγροτική παραγωγή παραμένει κυρίαρχη.

Στο σύνολο του Δήμου στον πρωτογενή τομέα απασχολείται το 28,2% του ενεργού οικονομικά πληθυσμού, στο δευτερογενή τομέα το 18%, ενώ στον τριτογενή το 53,8%<ref name="cens" />.

=== Παράλιες περιοχές ===
==== Πρωτογενής τομέας ====
[[Αρχείο:Jetty in Asprovalta.jpg|thumb|Αλιευτικό καταφύγιο στην Ασπροβάλτα]]
Στις παράλιες περιοχές, πέριξ του Στρυμονικού κόλπου, η γεωργική δραστηριότητα έχει εγκαταλειφθεί λόγω της ανάπτυξης του τουρισμού. Οι οικισμοί της περιοχής, με εξαίρεση αυτού των Βρασνών, δε διαθέτουν πλέον ικανές εκτάσεις γης για να δεσμευθούν στην αγροτική παραγωγή καθώς έχει επέλθει αλλαγή της χρήσης γης από γεωργική σε οικοδομήσιμη ή οικοδομημένη γη. Η Ασπροβάλτα μόνο τη δεκαετία του 1970 έχασε το 1/3 των καλλιεργήσιμων εκτάσεών της, επί των οποίων ανεγέρθηκαν πλήθος οικοδομών για παραθεριστικές κατοικίες ή προς ενοικίαση.

Στα Νέα Βρασνά, η ύπαρξη καλλιεργήσιμων εκτάσεων ωφέλησε την πρωτογενή παραγωγή, που μέχρι πρότινος είχε συγκρατήσει μέρος της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά η σημαντική τουριστική ανάπτυξη έκανε την απασχόληση με τον τουρισμό περισσότερο ελκυστική και προσοδοφόρα με αποτέλεσμα και εδώ πλέον ελάχιστα να απασχολούνται στην πρωτογενή παραγωγή. Πιο ανεπτυγμένη παραμένει η αιγοπροβατοτροφία.

Άξιος αναφοράς είναι ο δασικός συνεταιρισμός του Σταυρού, που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους δασικούς συνεταιρισμούς της χώρας. Κι αυτός όμως παρουσιάζει συρρίκνωση τα τελευταία χρόνια, επειδή το σύγχρονο νομικό καθεστώς δίνει προτεραιότητα για την εκμετάλλευση της ξυλείας στους τοπικούς συνεταιρισμούς. Τα δάση όμως του Σταυρού δεν επαρκούν σε ποιότητα και σε ποσότητα για την απασχόληση όλων των εργατών. Γι' αυτό παρατηρείται εγκατάλειψη του επαγγέλματος.

Η περιοχή του Στρυμονικού κόλπου αλιεύεται εντατικά. Η αλιευτική δραστηριότητα αναπτύσσεται κυρίως στην παράκτια και μέση αλιεία<ref name="gold" />. Ο αλιευτικός συνεταιρισμός Σταυρού είναι ένας από τους μεγαλύτερους της χώρας<ref name="atlas" />. Υπάρχουν ιχθυοκαλλιέργειες τσιπούρας, λαυρακίου και μυδοκαλλιέργειες<ref name="gold" />.

==== Δευτερογενής τομέας ====
Η μεταποίηση στην περιοχή περιορίζεται σε ορισμένους μόνο κλάδους, είναι οικογενειακής μορφής με μικρές μονάδες, με μέση απασχόληση 1 έως 2,5 άτομα ανά επιχείρηση και καλύπτει κυρίως βασικές ανάγκες των κατοίκων αλλά και των τουριστών του καλοκαιριού.

Ο κλάδος των κατασκευών είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος (υλικά οικοδομών, χωματουργικές εργασίες, εργολαβικά γραφεία) και σχετίζεται άμεσα με την τουριστική δραστηριότητα. Απασχολεί το 16,5% του ενεργού πληθυσμού. Επίσης, παρουσιάζεται αλληλεξάρτηση μεταξύ της υλοτομικής δραστηριότητας και των τοπικών επιχειρήσεων ξύλου και επίπλου<ref name="gold" />.

==== Τριτογενής τομέας ====
[[Αρχείο:Nea Vrasna blue flag.jpg|thumb|250px|Η ακτή των Νέων Βρασνών βραβεύεται κάθε χρόνο με τη γαλάζια σημαία, όπως και όλες οι ακτές του Στρυμωνικού κόλπου.]]
Τα πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής έχουν οδηγήσει ήδη από τη δεκαετία του 1960 τους κατοίκους να στραφούν στην τουριστική επιχειρηματικότητα. Ο τόπος συνδυάζει βουνό και αμμουδερές παραλίες με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, εύκολη πρόσβαση μέσω της Εγνατίας και κεντρική θέση ανάμεσα στα μεγάλα αστικά κέντρα Θεσσαλονίκης, Σερρών και Δράμας<ref name="indeco">Μελέτη της INDECO, 1999</ref>

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον εσωτερικό τουρισμό, στη διατήρηση παραθεριστικών κατοικιών από κατοίκους της Θεσσαλονίκης, Δράμας, Σερρών, αλλά και στην προσέλευση αλλοδαπών τουριστών κυρίως από την ανατολική και δυτική Ευρώπη. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η οργανωμένη διακίνηση αλλοδαπών τουριστών κυρίως από την Τσεχία και Ουγγαρία<ref name="indeco" />.

Για τους λόγους αυτούς, διογκώθηκε εξαιρετικά ο τριτογενής τομέας με πλήθος επιχειρήσεων (εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης, λιανικό εμπόριο κλπ) που δημιουργήθηκαν λόγω της τουριστικής κίνησης. Κύριο χαρακτηριστικό των επιχειρήσεων αυτών, είναι το μικρό τους μέγεθος που υποδηλώνει τον οικογενειακό χαρακτήρα με μέση απασχόληση ανά επιχείρηση τα 1,3 άτομα, ενώ οι κυριότερες δραστηριότητες αφορούν στον κλάδο των εστιατορίων και συναφών επιχειρήσεων (33,4% του συνόλου), το εμπόριο τροφίμων (17,9%) και των «άλλων καταναλωτικών αγαθών» (13,8%). Ωστόσο, και άλλες δραστηριότητες που δεν κατατάσσονται στον τουριστικό τομέα λειτουργούν στην περιοχή ακριβώς λόγω της ύπαρξης του τουρισμού (τράπεζες, φαρμακεία, μεσιτικά γραφεία)<ref name="gold" />.

Το 35% του ενεργού ανδρικού πληθυσμού εργάζεται σε επιχειρήσεις του τριτογενή τομέα, ενώ για τις γυναίκες το ποσοστό φθάνει το 52,5%. Ο τουρισμός κατέχει την πρώτη θέση στην επιχειρηματική δραστηριότητα και το εισόδημα. Πρέπει να αναφερθεί το υψηλό ετήσιο εισόδημα που απολαμβάνουν οι ιδιοκτήτες των ενοικιαζομένων δωματίων. Οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι μικρές οικογενειακές μονάδες, γεγονός που σε συνδυασμό με το ότι τα ενοικιαζόμενα δωμάτια δε συγκεντρώνονται σε λίγους ιδιοκτήτες, οδηγεί σε διάχυση του πλούτου σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού<ref name="gold" />.

=== Μεσόγειες περιοχές ===
==== Πρωτογενής τομέας ====
Στις περιοχές πέριξ της λίμνης Βόλβης, ο πρωτογενής τομέας αποτελεί την κύρια οικονομική δραστηριότητα του πληθυσμού. Η απασχόληση στον πρωτογενή τομέα ξεπερνά το 80% στους περισσότερους οικισμούς της περιοχής. Οι κάτοικοι εξακολουθούν να ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία στη λίμνη. Οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις είναι μεγαλύτερες στις Δ.Ε. Απολλωνίας και Προφήτη και μικρότερες στις Δ.Ε. Μαδύτου και Αρέθουσας<ref name="atlas" />.

Στις αροτραίες καλλιέργειες κυριαρχούν ο καπνός, το σιτάρι, η μηδική, το καλαμπόκι και η βιομηχανική ντομάτα, ενώ στις μόνιμες οι αμυγδαλιές, οι ροδακινιές, τα αμπέλια και τα ελαιόδεντρα. Η ρίγανη καλλιεργείται σε μεγάλες ποσότητες στην Αρέθουσα και τη Μαυρούδα, απ' όπου στέλνεται σε μονάδες επεξεργασίας για την παρασκευή αιθερίων ελαίων για φαρμακευτική χρήση<ref name=":2" />. Επίσης, γίνεται καλλιέργεια καλλωπιστικών δενδρυλίων και λειτουργούν ορισμένα φυτώρια, ιδίως στο Μόδι, απ' όπου γίνονται εξαγωγές σε ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες<ref>Η Νέα Μάδητος των προσφύγων, Άδωνη Παλληκαρίδη, Εφημερίδα "Η Σημερινή", Φύλλο 5/12/2010</ref>. Η οινοκομία είναι ανεπτυγμένη στην Αρέθουσα, ενώ στο Νικομηδινό και σε πολλούς οικισμούς βόρεια της λίμνης παράγεται τσίπουρο<ref name=":2" />.

Τα πλούσια υγρά λιβάδια γύρω από τη λίμνη είναι ιδανικά για τη βόσκηση αγροτικών ζώων<ref name="kats" />. Η κτηνοτροφία περιλαμβάνει κυρίως αιγοπρόβατα, βοοειδή και πουλερικά<ref name="atlas" />. Άλλωστε, η Βόλβη είναι από τις ελάχιστες περιοχές που έχουν απομείνει στην Ελλάδα, όπου εκτρέφονται βουβάλια<ref name="kats" />. Η τυροκομία είναι διαδεδομένη κυρίως στη Δ.Ε. Αρέθουσας, όπου παρασκευάζονται επίσης λουκάνικα με τη χρήση ντόπιων κρεάτων<ref name=":2" />.

Εμπορεύσιμα αλιεύματα είναι τα γριβάδια, τα οποία τείνουν να εξαφανιστούν, τα τσιρώνια, τα πέρκια, τα σίρκα, οι λεστιές, οι τούρνες και οι λιπαριές. Τακτικά γίνεται εμπλουτισμός της λίμνης με γόνους ψαριών από άλλες λίμνες, ενώ λειτουργεί και τεχνητό πάρκο αναπαραγωγής γόνων<ref name="atlas" />.

==== Δευτερογενής τομέας ====
Στην περιοχή, λειτουργούν μερικές βιοτεχνίες επεξεργασίας ξύλου. Ο κλάδος των κατασκευών έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στη Νέα Μάδυτο, όπου αποτελεί το παραδοσιακό επάγγελμα των κατοίκων και λειτουργεί σωματείο εργατοτεχνιτών, ξυλουργών και οικοδόμων. Αυτό βέβαια έχει ως αποτέλεσμα η ευημερία του χωριού να είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη γενικότερη οικονομική κατάσταση της χώρας και τις τάσεις στην οικοδομή<ref>Νέα Μάδυτος - Το "χωριό των οικοδόμων", Σάκης Ιωαννίδης, εφημερίδα "Τα Νέα", Φύλλο 12/02/2010</ref> Ιδιαίτερη ανοικοδόμηση εμφανίζει η Πλατεία και η Νέα Απολλωνία<ref name="atlas" />.

==== Τριτογενής τομέας ====
Η απασχόληση στον τριτογενή τομέα είναι συχνή κυρίως στα κεφαλοχώρια της περιοχής, δηλαδή τη Νέα Απολλωνία, τον Προφήτη και τη Νέα Μάδυτο, όπου παρέχονται υπηρεσίες που εξυπηρετούν και τις γύρω περιοχές με εμπορικά καταστήματα, φαρμακεία κ.α.
Παράλληλα, γίνονται και προσπάθειες τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των Λουτρών Βόλβης ελκύουν σημαντικό όγκο ιαματικού τουρισμού. Στην περιοχή λειτουργεί πρότυπη μονάδα εξυπηρέτησης 2.500 ατόμων και ξενοδοχειακές μονάδες μεγάλης δυναμικότητας<ref name="atlas" />.
Το Ναυταθλητικό Κέντρο Βόλβης δραστηριοποιείται για την ανάπτυξη του υδάτινου αθλητισμού με υγρό στίβο κωπηλασίας 18 χλμ. στα Λουτρά Βόλβης και εξέδρες ιστιοπλοΐας, ιστιοσανίδας και κανόε καγιάκ στη Νέα Μάδυτο και τη Μικρή Βόλβη, στην οποία λειτουργούν και τουριστικά καταστήματα<ref name="atlas" />.

== Μνημεία ==
[[Αρχείο:Μητροπόλεις δήμου.jpg|thumb|Ιερές Μητροπόλεις στο έδαφος του Δήμου Βόλβης]]

Στην επικράτεια του Δήμου Βόλβης, έχουν ανακηρυχθεί 59 ακίνητα μνημεία μεγαλύτερης ή μικρότερης αξίας, εκ των οποίων τα 13 στην Ενότητα Αγίου Γεωργίου, τα 11 στην Ενότητα Απολλωνίας, τα 12 στην Ενότητα Αρέθουσας, τα 8 στην Ενότητα Εγνατίας, τα 3 στην Ενότητα Μαδύτου και τα 12 στην Ενότητα Ρεντίνας<ref>{{Cite web|url = http://www.data.gov.gr/dataset/katajoyos-akivntwv-uvnueiwv-ue-yewxwp1kn-ttjnpoqopia|title = Κεντρικός Κατάλογος Δημοσίων Δεδομένων|date = |accessdate = 2015-07-23|website = Κατάλογος ακίνητων μνημείων με γεωχωρική πληροφορία|publisher = Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης|last = |first = |archive-date = 2015-07-17|archive-url = https://web.archive.org/web/20150717165458/http://data.gov.gr/dataset/katajoyos-akivntwv-uvnueiwv-ue-yewxwp1kn-ttjnpoqopia|url-status = dead}}</ref>.

Οι '''Νυμφόπετρες''' στον οικισμό Νυμφόπετρα αποτελούν μία συστάδα βράχων, αποτέλεσμα των έντονων γεωλογικών φαινομένων της περιοχής, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν "μικρά Μετέωρα". Η ονομασία των πέτρινων σχηματισμών προέρχεται από αρχαίο μύθο που λέει, ότι οι βράχοι αυτοί ήταν άνδρες που παρατηρούσαν τις νύμφες της λίμνης Βόλβης, καθώς αυτές λούζονταν. Αυτές όμως τους καταράστηκαν και αμέσως εκείνοι απολιθώθηκαν<ref name="atlas" />. Άλλη δοξασία ερμηνεύει τους σχηματισμούς ως απολιθωμένη νυφική πομπή.

Στο Σχολάρι, υπάρχουν δύο '''υπεραιωνόβιοι πλάτανοι''', που ορθώνονται επιβλητικοί στη μέση της πεδιάδας και που στα κλαδιά τους υπάρχουν 120 φωλιές σταχτοτσικνιάδων και ερωδιών<ref name="atlas" />. Οι πλάτανοι ανακηρύχθηκαν διατηρητέο μνημείο της φύσης το 1975<ref>ΦΕΚ 281/ΤΒ/1975</ref>.

Το σπήλαιο των Βρασνών, η '''Δρακότρυπα''', είναι ένα μικρό σε μέγεθος σπήλαιο, που αποτελείται από τρεις θαλάμους, οι οποίοι επικοινωνούν μεταξύ τους. Πλήθος εντόμων εγκαταβιούν στο σπήλαιο, μεταξύ των οποίων και το ενδημικό είδος Acanthopetalum chalkidicense, ενώ εντοπίζονται και αποικίες τριών ειδών νυχτερίδων, που απειλούνται με εξαφάνιση. Η περιοχή προστατεύεται από διεθνείς συμβασεις<ref>Καλούστ Παραγκαμιάν, Σύντομη έκθεση αυτοψίας και παρατηρήσεις από το σπήλαιο Δρακότρυπα Βρασνών</ref>.

Στα Βρασνά, βρίσκεται ο '''Βυζαντινός Πύργος Βρασνών''', ο οποίος χρονολογείται από τις αρχές του 15ου αιώνα. Επίσης παραπλέυρως βρίσκεται ο Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Γεωργίου με το ιστορικό καμπαναριό κτισμένο το 1846.

Στην Απολλωνία υπάρχει σύμπλεγμα μνημείων διαφόρων εποχών. Ένας τεράστιος υπεραιωνόβιος πλάτανος, που αποτελεί μνημείο της φύσης ανακηρυγμένο το 1985<ref>Τμήμα Δασικού Περιβάλλοντος, Εθνικών Δρυμών & Δασικής Αναψυχής της διεύθυνσης Αισθητικών Δασών, Δρυμών & Θήρας</ref> σκιάζει το '''Βήμα του Αποστόλου Παύλου''', τον τόπο εκείνο, όπου σύμφωνα με την παράδοση κήρυξε ο Απόστολος των Εθνών διερχόμενος από την Απολλωνία το 50 μ.Χ. Παρακείμενα διασώζονται απομεινάρια οθωμανικών κτισμάτων. Τζαμί, λουτρό και χάνι, χτισμένα τον 16ο αιώνα από τον Βεζύρη Sokolli Muhammad Pasha θυμίζουν την εμπορική δραστηριότητα που άνθησε στην περιοχή κατά την τουρκοκρατία<ref name="atlas" />.

Το '''Κάστρο της Ρεντίνας''', το οποίο διοικητικά υπάγεται στην κοινότητα του Άνω Σταυρού, αποτέλεσε βυζαντινό οχυρό, που διαφέντευε την κλεισούρα της Ρεντίνας από τα χρόνια του Ιουστινιανού, ενώ μαρτυρούνται ίχνη συνεχούς κατοίκησης μέχρι και την οθωμανική κατάκτηση. Πρόκειται για έναν περιτείχιστο οικισμό, ενισχυμένο με πύργους και προβόλους. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η ακρόπολη και στο υψηλότερο σημείο της τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα χτισμένη πάνω σε κινστέρνα. Στα ανατολικά του οικισμού δεσπόζει μικρός σταυροειδής ναός μετά τρούλου της παλαιολόγειας εποχής. Ο οικισμός συμπληρώνεται από απλές κατοικίες, συχνά μονόχωρες<ref>{{Cite web |url=http://protostrator.blogspot.gr/2011/02/blog-post.html |title=Το κάστρο της Ρεντίνας |accessdate=2012-07-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140829205941/http://protostrator.blogspot.gr/2011/02/blog-post.html |archivedate=2014-08-29 |url-status=dead }}</ref>.

Το '''Οθωμανικό Λουτρό Νέας Απολλωνίας'''. Εξαίρετης τέχνης οκταγωνικό οθωμανικό λουτρό, πιθανολογείται ότι πρόκειται για κτίσμα του μεγάλου Βεζίρη Sokolli Muhammad Pasha, ο οποίος ίδρυσε το χάνι, το τζαμί και το λουτρό στη γειτονική Παζαρια (σημερινή Απολλωνία), μεταξύ των ετών 1566-1574. Διατηρείται σχεδόν όλη η τοιχοδομία του, εκτός από την ασπίδα της καλύψεως. Η καταστροφή της στέγης οφείλεται σε πλινθολόγηση. Το μνημείο βρίσκεται υπό την εποπτεία της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.apollonia-spa.gr/-spa-loutra-neas-apollonias/istorika-stoixeia-limnis-volvi |title=Ιαματικά Λουτρά Νέας Απολλωνίας, Ιστορικά στοιχεία |accessdate=2010-12-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101217081158/http://www.apollonia-spa.gr/-spa-loutra-neas-apollonias/istorika-stoixeia-limnis-volvi |archivedate=2010-12-17 |url-status=dead }}</ref>.

Η '''αρχαία Αγροικία Ασπροβαλτας'''. Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Αγροικίας βρίσκεται στη θέση "Λιοτόπι Ρουτσχέλη" της Ασπροβάλτας και ανασκάφηκε κατά τις εργασίες διάνοιξης της σύγχρονης Εγνατίας οδού. Είναι ένα κτιριακό συγκρότημα ύστερων κλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων.

Η '''Μονή του Αγίου Γεωργίου''' βρίσκεται στις δασόφυτες πλαγιές των Κερδυλίων, κοντά στον οικισμό της Ασπροβάλτας. Κτισμένη κατά το β΄ ήμισυ του 16ου αιώνα, η Μονή σήμερα έχει εγκαταλειφθεί. Διασώζεται το καθολικό, σταυροειδές με τέσσερις κολώνες, ίχνη της δυτικής και βόρειας κόρδας, καθώς και ο περίβολος. Η στέγη της Μονής καλύπτεται από σχιστόπλακες. Στο ιερό και στην πρόθεση διατηρούνται υπολείμματα τοιχογραφιών του 16ου αιώνα<ref name="atlas" />.

== Σημειώσεις ==
<references responsive="0" group="Σημ." />

== Παραπομπές ==
<references />

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* {{Επίσημος ιστότοπος|URL=https://dimosvolvis.gr|name=Δήμος Βόλβης – Επίσημος ιστότοπος}}
* {{Επίσημος ιστότοπος|URL=https://www.pkm.gov.gr|name=Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας – Επίσημος ιστότοπος}}

{{Portal bar|Γεωγραφία|Ελλάδα}}

{{Οικισμοί του Δήμου Βόλβης}}
{{Καλλικράτης-Κεντρική Μακεδονία}}

[[Κατηγορία:Δήμος Βόλβης]]
[[Κατηγορία:Δήμοι της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας]]