Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Βασική τροφή

[[File:Speltkorrels.jpg|thumb|215px|[[Όλυρα]], ποικιλία [[σιτάρι|σίτου]] που αποτελούσε βασική τροφή των λαών της Ευρώπης και της μέσης ανατολής μέχρι τον 20ο αιώνα]] 
[[File:Various_types_of_potatoes_for_sale.jpg#file|thumb|right|215px|Ποικιλίες [[πατάτα]]ς]]
Ως '''βασική''' χαρακτηρίζεται η [[τροφή]] η οποία καταναλώνεται συστηματικά και σε τέτοιες ποσότητες ώστε να αποτελεί το κυρίαρχο τμήμα της διατροφής μίας ανθρώπινης κοινωνίας, καλύπτει μεγάλο μέρος των ενεργειακών της αναγκών και συμβάλει σημαντικά στην πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από τα μέλη της. Η βασική τροφή μίας κοινωνίας καταναλώνεται καθημερινά και αποτελεί συστατικό των περισσότερων καθημερινών γευμάτων. 

Οι βασικές τροφές διαφέρουν από τόπο σε τόπο, αλλά κατά κύριο λόγο είναι φτηνά και εύκολα διαθέσιμα τρόφιμα τα οποία περιέχουν ένα ή περισσότερα από τα τρία [[Θρεπτικά συστατικά|Μακροθρεπτικά συστατικά]] τα οποία είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, [[υδατάνθρακες]], [[πρωτεΐνη|πρωτεΐνες]] και [[λίπη]]. Παραδείγματα βασικών τροφών είναι τα δημητριακά, τα όσπρια, κόνδυλοι και ρίζες όπως η [[πατάτα]]. Η διατροφή των πρώιμων αγροτικών πολιτισμών βασίστηκε σε τροφές οι οποίες όχι μόνο παρείχαν τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες αλλά είχαν και την δυνατότητα να διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να αλλοιώνονται, ώστε να είχαν απόθεμα τον χειμώνα ή σε περιόδους ξηρασίας όπου η καλλιέργεια ήταν αδύνατη. 

Οι περισσότερες βασικές τροφές είναι φυτικής και ζωικής προέλευσης, και περιλαμβάνουν δημητριακά (όπως το [[ρύζι]], το [[σιτάρι]], το [[καλαμπόκι]], το [[κεχρί]] και το [[σόργο]]), ριζωματώδη λαχανικά (όπως η [[πατάτα]], η [[μανιόκα]], το [[γιαμ]] και η [[Κολοκασία η εδώδιμος|κολοκασία]]), διάφορα όσπρια<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/pulses-2016/news/news-detail/en/c/340344/|title=Around the world in dishes made with pulses|last=|first=|date=18 November 2015|website=Food and Agricultural Organisation of the United Nations|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=23 September 2017}}</ref>, το [[κρέας]], το [[γάλα]], τα [[αυγό|αυγά]], και το [[τυρί]]<ref name=FAOstaplefood>{{cite web | title=Dimensions of Need - Staples: What do people eat? | author=United Nations Food and Agriculture Organization: Agriculture and Consumer Protection | url=http://www.fao.org/docrep/u8480e/u8480e07.htm | accessdate=15 October 2010}}</ref>, καθώς και φρούτα όπως η [[μπανάνα]] και ο [[αρτόκαρπος]].<ref>{{Cite web|url=http://www.perennialsolutions.org/staple-fruits-of-the-world|title=Staple Fruits of the World|last=Toensmeier|first=Eric|date=25 April 2013|website=Perennial Solutions|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=23 September 2017}}</ref>. Στις βασικές τροφές ανήκουν επίσης και έλαια, όπως το [[ελαιόλαδο]] και η [[ζάχαρη]].<ref>{{cite web|url=http://www.afrol.com/archive/food_staples.htm|title=African Food Staples|publisher=|accessdate=29 May 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alloliveoil.com/|title=Olive Oil & Health - All Olive Oil|publisher=|accessdate=29 May 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://time.com/2812756/how-sugar-went-from-a-condiment-to-a-diet-staple/ |title=How Sugar Went From a Condiment to a Diet Staple}}</ref> Βασικά τρόφιμα που καταναλώνονται τοπικά από μεμονωμένους πολιτισμούς είναι η [[σίκαλη]], η [[σόγια]], το [[κριθάρι]] και η [[βρώμη]]. Ορισμένες βασικές τροφές, όπως ο σπόρος του ρυζιού, μαγειρεύονται και καταναλώνονται ολόκληρες, όμως τα περισσότερα δημητριακά αλέθονται σε [[αλεύρι]], το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή [[ψωμί|ψωμιού]] και [[ζυμαρικά|ζυμαρικών]].

== Δημογραφικά στοιχεία ==
{{multiple image
 | direction = vertical
 | width = 450
 | footer = Κατανάλωση ενέργειας ανά άτομα. Εκτός από τις εμπόλεμες ζώνες η κατά κεφαλήν κατανάλωση βασικών τροφίμων αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια, παρά την ταυτόχρονη αύξηση του πληθυσμού.
 | image1 = World map of Energy consumption 1979-1981.svg
 | caption1 = Μέση καθημερινή λήψη ενέργειας ανά άτομο, σε χιλιοθερμίδες, 1979-1981
 | image2 = World map of Energy consumption 2001-2003.svg
 | alt2 = Energy consumed per person in 2001
 | caption2 = Μέση καθημερινή λήψη ενέργειας ανά άτομο, σε χιλιοθερμίδες, 2001-2003
{{columns-list|colwidth=22em|
{{legend|#b3b3b3|no data}}
{{legend|#ffff65|<1600}}
{{legend|#fff200|1600-1800}}
{{legend|#ffdc00|1800-2000}}
{{legend|#ffc600|2000-2200}}
{{legend|#ffb000|2200-2400}}
{{legend|#ff9a00|2400-2600}}
{{legend|#ff8400|2600-2800}}
{{legend|#ff6e00|2800-3000}}
{{legend|#ff5800|3000-3200}}
{{legend|#ff4200|3200-3400}}
{{legend|#ff2c00|3400-3600}}
{{legend|#cb0000|>3600}}
}}
 }}

Από τα 50.000 εδώδιμα φυτά του πλανήτη, μόλις μερικές εκατοντάδες συνεισφέρουν σημαντικά στην κάλυψη των ανθρωπίνων διατροφικών αναγκών. Παρόλο που υπάρχουν 10.000 είδη δημητριακών μόνο ελάχιστα καλλιεργούνται συστηματικά τα τελευταία 2000 χρόνια. 

Η κατανάλωση των βασικών τροφίμων τροποποιείται στον χώρο και τον χρόνο και εξαρτάται από παράγοντες όπως το κλίμα, το γεωγραφικό ανάγλυφο, οι γεωργικοί περιορισμοί και τα οικοσυστήματα ενός τόπου. Για παράδειγμα η διατροφή του μέσου αφρικανού αποτελείται κατά 46% από σιτηρά, 20% από ρίζες και κονδύλους και 7% από ζωικά προϊόντα. Αντίθετα η διατροφή των κατοίκων της δυτικής Ευρώπης συνιστάται κατά 33% από ζωικά προϊόντα, 26% από σιτηρά και 4% από ρίζες και κονδύλους.

Μόλις 15 καλλιεργήσιμα φυτά παρέχουν το 90% της παγκόσμιας ενεργειακής πρόσληψης (μη συμπεριλαμβανομένου του κρέατος). Από αυτά το [[ρύζι]], το [[καλαμπόκι]] και το [[σιτάρι]] αποτελούν τα δύο-τρίτα της τροφής που καταναλώνεται παγκοσμίως, όντας βασικά τρόφιμα για το 80% του ανθρώπινου πληθυσμού, με το ρύζι να παρέχει τροφή στην μισή ανθρωπότητα.<ref>{{cite web|title=Dimensions of Need: An atlas of food and agriculture|publisher=[[Food and Agriculture Organization of the United Nations]]|year=1995|url=http://www.fao.org/docrep/u8480e/U8480E01.htm}}</ref>

Οι ρίζες και οι κόνδυλοι ταΐζουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο άτομα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αποτελώντας το 40% της διατροφής των κατοίκων της [[Υποσαχάρια Αφρική|Υποσαχάριας Αφρικής]]. Αυτές οι τροφές είναι πλούσιες σε [[υδατάνθρακες]], [[ασβέστιο]] και [[βιταμίνη C]], αλλά φτωχές σε [[πρωτεΐνη]]. Η [[μανιόκα]], ιδιαίτερα, αποτελεί στοιχείο της καθημερινής διατροφής 500 εκατομμυρίων ατόμων. 

Με την οικονομική ανάπτυξη και το ελεύθερο εμπόριο πολλές χώρες έχουν στραφεί σε τροφές υψηλότερης θερμιδικής αξίας και έχουν αυξήσει την κατανάλωση κρέατος. Παρά την τάση αυτή, η σημασία των παραδοσιακών βασικών καλλιεργειών για την διατροφή μας αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο. 

== Παραγωγή ==
Οι περισσότερες βασικές τροφές παράγονται με τις παραδοσιακές και σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας. Ωστόσο, η παραγωγή βασικών τροφίμων με την μέθοδο της [[Βιολογική καλλιέργεια|Βιολογικής καλλιέργειας]] αυξάνει συνεχώς σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου.

{| class="wikitable"
|+Δέκα τροφές που ταΐζουν τον κόσμο (Με βάση την ετήσια παραγωγή)<ref>{{cite web|title=Food security: Ten Crops that Feed the World|publisher=Allianz|author=Allianz|url=http://knowledge.allianz.com/?709/food-crops}}</ref>
|-
! !!  !! Παγκόσμια παραγωγή <BR>2012<ref>{{cite web|title=Food and Agricultural commodities production / Commodities by regions|publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations|year=2012|url=http://faostat3.fao.org/browse/rankings/commodities_by_regions/E|accessdate=2018-08-15|archive-date=2016-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160616181355/http://faostat3.fao.org/browse/rankings/commodities_by_regions/E|url-status=dead}}</ref> !! Μέση παγκόσμια απόδοση <BR>2010 !! colspan="2" | Τα περισσότερο αποδοτικά κράτη <BR>2012<ref>{{cite web|title=FAOSTAT: Production-Crops, 2010 data|publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations|year=2011|url=http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567#ancor|accessdate=2018-08-15|archive-date=2012-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20120619130038/http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567#ancor|url-status=}}</ref>
! colspan="2" |Τα περισσότερο παραγωγικά κράτη (2013)<ref>{{Cite web|url=http://faostat3.fao.org/browse/rankings/countries_by_commodity/E|title=Food and Agricultural commodities production / Countries by commodity (2013 data)|publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations|access-date=24 April 2016|archive-date=2016-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20160728060615/http://faostat3.fao.org/browse/rankings/countries_by_commodity/E|url-status=dead}}</ref>
|-
| Κατάταξη|| Καλλιέργεια || (Τόνοι) || (Τόνοι ανά εκτάριο) || (Τόνοι ανά εκτάριο) || Χώρα παραγωγής
|(Τόνοι)
|Χώρα παραγωγής
|-
| 1 || [[Καλαμπόκι]] || 873 εκατομμύρια || 5.1 || 25.9 || [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής]]
|354 εκατομμύρια 
|[[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής]]
|-
| 2 || [[Ρύζι]] || 738 εκατομμύρια || 4.3 || 9.5 || [[Αίγυπτος]]
|204 εκατομμύρια 
|[[Κίνα]]
|-
| 3 || [[Σιτάρι]] || 671 εκατομμύρια || 3.1 || 8.9 || [[Νέα Ζηλανδία]]
|122 εκατομμύρια 
|[[Κίνα]]
|-
| 4 || [[Πατάτα]] || 365 εκατομμύρια || 17.2 || 45.4 || [[Ολλανδία]]
|96 εκατομμύρια 
|[[Κίνα]]
|-
| 5 || [[Μανιόκα]] || 269 εκατομμύρια || 12.5 || 34.8 || [[Ινδία]]
|47 εκατομμύρια 
|[[Νιγηρία]]
|-
| 6 || [[Σόγια]] || 241 εκατομμύρια || 2.4 || 4.4 || [[Αίγυπτος]]
|91 εκατομμύρια 
|[[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής]]
|-
| 7 || [[Γλυκοπατάτα]]|| 108 εκατομμύρια || 13.5 || 33.3 || [[Σενεγάλη]]
|71 εκατομμύρια 
|[[Κίνα]]
|-
| 8 || [[Γιαμ]] || 59.5 εκατομμύρια || 10.5 || 28.3 || [[Κολομβία]]
|36 εκατομμύρια 
|[[Νιγηρία]]
|-
| 9 || [[Σόργο]] || 57.0 εκατομμύρια || 1.5 || 86.7 || [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής]]
|10 εκατομμύρια 
|[[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής]]
|-
| 10 || [[Μπανάνες Αντιλλών|Μπανάνα Αντιλλών]] || 37.2 εκατομμύρια || 6.3 || 31.1 || [[Ελ Σαλβαδόρ]]
|9 εκατομμύρια 
|[[Ουγκάντα]]
|}

== Ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής ==
[[File:YellowCorn.jpg|thumb|[[Καλαμπόκι]], η τροφή που καλλιεργείται σε μεγαλύτερη ποσότητα]]
Οι φυτικές βασικές τροφές δεν προσφέρουν το πλήρες εύρος θρεπτικών συστατικών που απαιτούνται για μια ισορροπημένη διατροφή, έτσι για την αποφυγή της [[δυσθρεψία]]ς είναι απαραίτητη και η προσθήκη άλλων τροφών στο διαιτολόγιο μας. Η διατροφή που αποτελείται κατά κύριο λόγο από καλαμπόκι οδηγεί σε έλλειψη [[νιασίνη]]ς (βιταμίνη B<sub>3</sub>), ενώ η αποκλειστική κατανάλωση λευκού ρυζιού οδηγεί στην έλλειψη [[θειαμίνη]]ς (Βιταμίνη Β<sub>1</sub>)<ref>{{cite web | title=Rice and Human Nutrition | author=United Nations Food and Agriculture Organization: Agriculture and Consumer Protection | url= http://www.fao.org/rice2004/en/f-sheet/factsheet3.pdf | accessdate=15 October 2010}}</ref>, μια ασθένεια γνωστή στις χώρες της Ασίας ως ''μπέριμπερι''. 

Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό [[Nature (περιοδικό)|Nature]] υποδεικνύει ότι η περιεκτικότητα ορισμένων βασικών τροφών σε θρεπτικά συστατικά έχει επηρεαστεί αρνητικά από τα αυξημένα επίπεδα [[CO2|διοξειδίου του άνθρακα]]<ref>{{cite news|last1=Wernick|first1=Adam|title=Global warming threatens nutrition levels in staple crops|url=https://www.pri.org/stories/2017-10-29/global-warming-threatens-nutrition-levels-staple-crops|accessdate=30 October 2017|work=Public Radio International (PRI)|date=29 October 2017}}</ref>.

=== Περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά ===


{{Θρεπτικά συστατικά των κυρίων βασικών τροφών}}

== Εικόνες ==
<gallery mode="packed">
File:Boiled White rice.jpg|Βρασμένο λευκό [[ρύζι]]
File:Weißbrot-1.jpg|[[Ψωμί]] από αλεύρι [[σιτάρι|σίτου]]
File:Red Rajma BNC.jpg|[[Φασόλια]]
File:Amaranth und WW.jpg|Σπόροι [[αμάραντος|αμάραντου]] (αριστερά) και σιταριού (δεξιά)
File:YosriUbiKayu.jpg|[[Μανιόκα]]
File:SweetPotato.jpg|[[Γλυκοπατάτα]]
File:Edamame - boild green soybeans.jpg|Πράσινη [[σόγια]]
File:Pop sorghum and sorghum seeds 2011.jpg|Ωμοί και σκασμένοι σπόροι σόργου
File:Yama imo.JPG|[[Γιαμ]]
File:Plantains.jpg|[[Μπανάνες Αντιλλών]]
File:Taro corms 2.jpg|[[Κολοκασία η εδώδιμος]]
File:Pearl millet after combine harvesting.jpg|[[Κεχρί]]
File:Quinoa y.JPG|[[Κινόα]]
File:YellowCorn.jpg|Καλαμπόκι
File:Patates.jpg|Πατάτες
</gallery>

== Παραπομπές ==
{{commons}}
{{παραπομπές}}{{Ψωμιά}}
[[Κατηγορία:Διατροφή]]