Ενεργειακές Κοινότητες στην Ελλάδα

Ως Ενεργειακή Κοινότητα (Ε.Κοιν.) ορίζεται η κοινότητα ή ο συνεταιρισμός, που δημιουργείται είτε από φυσικά πρόσωπα είτε από νομικά, με στόχο την παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση, διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. βάσει του Ν. 4513/2018, «Ενεργειακές Κοινότητες και άλλες διατάξεις»

Η ενεργειακή κοινότητα είναι μια νέα δυνατότητα που δίνεται πρώτα απ’ όλα στους πολίτες μέσω σχημάτων τοπικών συνεταιρισμών να αποκτήσουν καθοριστικό ρόλο σε θέματα ενέργειας που τους αφορούν άμεσα. Μία ενεργειακή κοινότητα σύμφωνα με τον νόμο 4513 είναι αστικός συνεταιρισμός που προωθεί την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Οι πολίτες, ως καταναλωτές και παραγωγοί ταυτόχρονα, μπορούν να αξιοποιούν τη δυνατότητα του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (virtual net metering), που σημαίνει για παράδειγμα ότι η ενέργεια που θα παράγει το σύστημα για το δικό μας νοικοκυριό θα συμψηφίζεται με τον δικό μας λογαριασμό ρεύματος, όπως αν είχαμε ένα εντελώς δικό μας φωτοβολταϊκό σύστημα. Φυσικά, δίνεται απόλυτη προτεραιότητα σε συστήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, τα οποία μπορεί να μην είναι εγκατεστημένα κοντά στο σημείο κατανάλωσης, οπωσδήποτε όμως βρίσκονται εντός της ίδιας Περιφέρειας.

Οι συμμετέχοντες έχουν την επιλογή της ιδιοκατανάλωσης ή της πώλησης προς το δίκτυο. Ο αριθμός των μελών πρέπει κατ’ ελάχιστον να είναι α) 5 αν είναι ΝΠΔΔ εκτός ΟΤΑ, ή ΝΠΙΔ ή φυσικά πρόσωπα, β) 3 αν είναι ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ ή φυσικά πρόσωπα, εκ των οποίων τα 2 τουλάχιστον ΟΤΑ και γ) 2 μέλη αν είναι μόνο ΟΤΑ α΄ βαθμού σε νησιωτικές περιοχές με πληθυσμό κάτω των 3.100 κατοίκων.

Ποσοστό τουλάχιστον 50% συν ένα εκ των μελών πρέπει να έχουν οπωσδήποτε σχέση με την περιοχή της έδρας της κοινότητας, ενώ το κάθε μέλος ανεξαρτήτως των μερίδων που κατέχει, συμμετέχει στις γενικές συνελεύσεις με μία ψήφο. Οι κοινότητες μπορούν να έχουν κερδοσκοπικό ή μη-κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε εγχειρήματα όπως η λειτουργία φωτοβολταϊκών συστημάτων για εικονική αυτοπαραγωγή (π.χ. νοικοκυριά ή μικρές επιχειρήσεις), λειτουργία φωτοβολταϊκών πάρκων (π.χ. ΟΤΑ), λειτουργία σταθμού βιομάζας ή βιοαερίου (π.χ. σε αγροτικές περιοχές), θερμοκηπίου, μονάδας αφαλάτωσης, κ.ά.

Έτσι οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες μετέχουν και καθορίζουν την πορεία προς την ενεργειακή μετάβαση, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την ενίσχυση της ενεργειακής τους ασφάλειας και αυτονομίας, την ποιοτική και ποσοτική αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Είναι πολύ σημαντικό ότι μπορούν να συμμετέχουν και καταναλωτές που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες εξασφαλίζοντας σημαντική εξοικονόμηση. Ταυτόχρονα ενισχύονται με αυτόν τον τρόπο δημοκρατικές διαδικασίες, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται συνεργασίες προς όφελος τόσο των ανθρώπων και των τοπικών κοινωνιών που συμμετέχουν, όσο και του περιβάλλοντος.

ν. 5037/2023 - Αλλαγή νομικού πλαισίου για τις Ενεργειακές Κοινότητες

Κατόπιν της ψήφισης του ν. 5037/2023 (A΄ 78 ), σε ό,τι αφορά στις αρμοδιότητες των ΥΓΕΜΗ, επήλθαν οι εξής αλλαγές: α) καταργείται η σύσταση νέων ενεργειακών κοινοτήτων του ν. 4513/2018 (Α’ 9) και β) προβλέπεται η δημιουργία δυο νέων νομικών τύπων, των Κοινοτήτων Ανανεώσιμης Ενέργειας (Κ.Α.Ε.) και Ενεργειακών Κοινοτήτων Πολιτών (Ε.Κ.Π.), οι οποίες συστήνονται από τις Υπηρεσίες μιας Στάσης και εγγράφονται στο Γ.Ε.ΜΗ.

Με τον ν. 5037 /2023 προστίθεται κεφάλαιο ΒΑ΄ στον ν. 3468/2006 (Α’ 129) στο οποίο προβλέπεται η δημιουργία της νομικής μορφής Κοινότητα Ανανεώσιμης Ενέργειας (Κ.Α.Ε). Η Κ.Α.Ε. είναι αστικός συνεταιρισμός του ν. 1667/1986 που αποκτά νομική προσωπικότητα και εμπορική ιδιότητα με την σύσταση και καταχώριση του καταστατικού στο Γ.Ε.ΜΗ. Πρωταρχικός σκοπός της Κ.Α.Ε. δεν είναι το οικονομικό κέρδος, αλλά η προσφορά στα μέλη της και στις τοπικές περιοχές δραστηριοποίησής της, περιβαλλοντικού, οικονομικού και κοινωνικού οφέλους. Η σύσταση των Κ.Α.Ε. πραγματοποιείται στις Υπηρεσίες μιας Στάσης σύμφωνα με άρθρο 6Ζ του Ν. 3468/2006 (όπως προστέθηκε με το άρθρο 51 του ν. 5037 /2023).

Ενεργές κοινότητες και συνεταιρισμοί

• Ενεργειακή κοινότητα Χάλκης Δωδεκανήσου:είναι η πρώτη Ενεργειακή Κοινότητα που ιδρύθηκε στα Δωδεκάνησα τον Μάιο του 2021, οπότε και έγινε η ιδρυτική συνέλευση. Την πρωτοβουλία ανέλαβε ο δήμος Χάλκης, με τη συμμετοχή του Αθλητικού Συλλόγου Χάλκης, αλλά και τους πολίτες του νησιού που έδειξαν ενεργό ενδιαφέρον. Η Ενεργειακή Κοινότητα Χάλκης είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και στόχο έχει την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική. Η ΕΝΕ.ΚΟΙ.ΧΑ. ή αλλιώς «Κάλχιον» (“ChalkiΟn”) θα αξιοποιήσει ανάμεσα στ’ άλλα την μεγάλη ηλιοφάνεια του νησιού καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, που αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά. Μέσω του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (ή αλλιώς "net metering", όπως είναι ο τεχνικός όρος) θα μπορούν να επωφελούνται όλοι οι κάτοικοι και οι επιχειρήσεις του νησιού, εξασφαλίζοντας σημαντική οικονομία στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος. Στους στόχους περιλαμβάνονται, πέρα από τη σημαντική αυτή εξοικονόμηση στους λογαριασμούς τους, εξοικονόμηση στο φωτισμό, ηλεκτροκίνηση, αναβάθμιση του δικτύου 5G, προγράμματα τηλεκπαίδευσης και φυσικά μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Υπολογίζεται ότι η ενεργειακή μετάβαση της Χάλκης θα έχει ως συνέπεια την εξοικονόμηση περίπου 1800 τόνων εκπομπών CO2..

• Η Ενεργειακή Kοινότητα «WEnCoop» αποτελεί την πρώτη ενεργειακή κοινότητα "λαϊκής βάσης" σε Ελλάδα και Ευρώπη, για γυναίκες επιχειρηματίες και τις επιχειρήσεις τους. Ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2021 στην Θεσσαλονίκη. Ως εγχείρημα, ξεκίνησε μετά από σχετική πρωτοβουλία του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Γυναικών Ελλάδος (ΣΕΓΕ) με 60 ιδρυτικά μέλη, και στόχους την υποστήριξη της πράσινης οικονομίας, αλλά και την ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας στο χώρο της ενέργειας. Το 51% των μελών του συνεταιρισμού προέρχονται από την περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας και το υπόλοιπο 49% είναι από σχεδόν όλες τις περιοχές της χώρας. Το ελάχιστο όριο συμμετοχής στην κοινότητα έχει οριστεί στα 500,00 €, και μπορεί να συμμετέχει σε αυτή το οποιoδήποτε άτομο με την οποιαδήποτε ιδιότητα, με βάση την αρχή της συνεταιριστικής δημοκρατίας.
  Η «WEnCoop» βρίσκεται στα τελευταία στάδια κατασκευής των δύο φωτοβολταικών πάρκων της ισχύος 1 MW, στην Κασσανδρεία της Χαλκιδικής, αποτελούμενα από φωτοβολταϊκά πάνελ νέας τεχνολογίας, ώστε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες περίπου 300 νοικοκυριών, και το κόστος ηλεκτροδότησης της κατανάλωσης των μελών της κοινότητας στο 100%. Στον προγραμματισμό της συγκεκριμένης κοινότητας, είναι η παραγόμενη ενέργεια που θα πηγάζει από τα επόμενα Φ/Β πάρκα της, να διοχετευτεί στον τομέα της ηλεκτροκίνησης.

• Ενεργειακός και Αναπτυξιακός Συνεταιρισμός Σίφνου ΣΥΝ.ΠΕ με δομή αστικού συνεταιρισμού.
• 'Eνεργειακή Κοινότητα Ηλέκτρα
• Η SOLARITY Κ.Α.Ε. είναι ενεργειακή κοινότητα ευρείας - κοινωνικής βάσης με έδρα την περιφέρεια Αττικής και μία εκ των πρώτων κοινοτήτων βάσει του ν. 5037/2023. Ιδρύθηκε το 2023 και λειτουργεί ως αστικός συνεταιρισμός. Συντάσσεται και προωθεί την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία, με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι το οικονομικό κέρδος. Δέσμευση και επιδίωξή των μελών της είναι να παράγουν την δική τους καθαρή ενέργεια από δωρεάν ανανεώσιμες πηγές όπως ο ήλιος, καταπολεμώντας την ενεργειακή φτώχεια που μαστίζει πλέον κάθε νοικοκυριό και κάθε επιχείρηση. Η Solarity Κ.Α.Ε. έχει λάβει όρους σύνδεσης για το 1ο της έργο εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, ισχύος 399,75 kWp και συνεχίζει σχεδιάζοντας την επέκταση του έργου σε 800 kWp με σκοπό να καλύψει τις ανάγκες μελλοντικών μελών της. Η κοινότητά είναι ανοιχτή για όποιον θέλει να την γνωρίσει ή να συμμετέχει στην συλλογική προσπάθεια. .

Πηγές

• Ν.4513/2018, ΦΕΚ Α 9, 23-01-2018
• Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, https://ypen.gov.gr/energeia/ape/eidika-themata/energeiakes-koinotites/. (ανακτήθηκε Δευτέρα 11 Απριλίου 2022)
• Αντώνιος Μανιάτης, Ένωση Ελλήνων Νομικών e-Θέμις, «Οι Ενεργειακές Κοινότητες», https://www.ethemis.gr/2020/02/26/οι-ενεργειακες-κοινοτητες.html 26 Φεβρουαρίου 2020, έκδ. ηλεκτρονική. (ανακτήθηκε Τετάρτη 13 Απριλίου 2022)
• Τζένη Λειβαδάρου, διαΝΕΟσις Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης, «Οι ενεργειακές κοινότητες ως μοχλός για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση», https://www.dianeosis.org/2022/01/oi-energeiakes-koinotites-os-moxlos-gia-mia-dikaii-eregeiaki-metavasi/ Ιανουάριος 2022, έκδ. ηλεκτρονική. (ανακτήθηκε Τρίτη 12 Απριλίου 2022)
• myΟΤΑ.gr, «Σαφής αναγκαιότητα οι ενεργειακές κοινότητες για αυτονομία στους δήμους», https://www.myota.gr/202203/10/σαφής-αναγκαιότητα-οι-ενεργειακές-κο/ 10 Μαρτίου 2022, έκδ. ηλεκτρονική. (ανακτήθηκε Τρίτη 12 Απριλίου 2022)
• Χρύσα Λιάγγου, «Σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου για ενεργειακές κοινότητες», https://www.kathimerini.gr/economy/local/912972/se-dimosia-diavoyleysi-to-schedio-nomoy-gia-energeiakes-koinotites/ Καθημερινή 08 Ιουνίου 2017, έκδ. ηλεκτρονική: 13:41. (ανακτήθηκε Δευτέρα 11 Απριλίου 2022)
• ToBHMA Τeam, «Στην παραγωγή ρεύματος στρέφονται οι πολίτες-Όπλο στην κρίση οι ενεργειακές κοινότητες», https://www.tovima.gr/2021/11/13/finance/stin-paragogi-reymatos-strefontai-oi-polites-oplo-stin-krisi-oi-energeiakes-koinotites/ Το Βήμα 13 Νοεμβρίου 2021, έκδ. ηλεκτρονική: 23:53. (ανακτήθηκε Δευτέρα 11 Απριλίου 2022)