Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Ίσις

{{πληροφορίες προσώπου}}
[[Αρχείο:Ägyptischer Maler um 1360 v. Chr. 001.jpg|thumb|180 px|right|Η θεά Ίσις, τοιχογραφία περ. 1360 [[Π.Κ.Ε.]]]]
{{Ιερο|Ίσις (ȝs.t)|<hiero>st-t:,:H8-B1</hiero> <br /> <hiero>st-t:,:y-I12</hiero>|align=right|era=egypt}}
Η '''Ίσις''' ή ''[[Ίσιδα]] (''κυρ. ''η βασίλισσα του θρόνου''), της οποίας το όνομα είναι [[θεά]] (από μετάφραση στα ελληνικά της [[Αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα|αιγυπτιακής]] λέξης ''Εσέτ'' ή ''Έσε)'' είναι μία αιγυπτιακή θεότητα που οι [[αρχαία Ελλάδα|Έλληνες]] εξομοίωναν άλλοτε με τη [[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρα]], άλλοτε με την [[Ήρα (μυθολογία)|Ήρα]] ή τη [[Σελήνη (μυθολογία)|Σελήνη]], ακόμη και με την [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]], συγχέοντάς την με την [[Άθωρ]]. Αρχικά ήταν πολύ μικρή θεότητα του [[Δέλτα του Νείλου]], κυρία του [[Περ Χεμπέτ]], βόρεια της [[Βούσιρις|Βουσίριδος]], όπου και βρισκόταν το ιερό της. Από τα αρχαία ακόμη χρόνια, η πολιτική του ιερατείου την έδωσε σύζυγο στον [[θεός|θεό]] της γειτονικής [[πόλη]]ς [[Όσιρις|Όσιρι]], μαζί με τον οποίο και τον γιο της [[Ώρος|Ώρο]] σχημάτισε την ''Οσιρική τριάδα''. Το ιερόγλυφο του ονόματός της σήμαινε αρχικά «(θηλυκό) της σάρκας», δηλαδή θνητή φύση, και είναι πιθανόν πως η θεότητα προήλθε από τη συγχώνευση θεοποιημένων βασιλισσών. Η λατρεία της ήταν δημοφιλής ακόμη και στη Ρωμαϊκή εποχή. Στην ακμή της η θεά είχε τους δικούς της ιερείς και πολλούς ναούς. Στη νήσο [[Νήσος Φίλαι|Φίλαι]] του Δέλτα του Νείλου υπήρχε ο μεγαλύτερος ναός της, ο οποίος μεταφέρθηκε στη νήσο [[Νήσος Αγκιλκία|Αγκιλκία]] στην περίοδο 1975-1980. Ο [[Πλούταρχος]] ερμήνευε το όνομά της ως ''γνώσις''.

== Εικονοπλασία ==

Η Ίσις απεικονίζονταν συνήθως ως γυναίκα που έφερε στην κεφαλή της ένα Θρόνο (ιδεόγραμμα του ονόματός της). Σε μεταγενέστερες περιόδους απεικονίζονταν με κέρατα ανάμεσα στα οποία υπήρχε δίσκος. Σε άλλες [[ζωομορφισμός|ζωομορφικές]] παραστάσεις έχει σώμα ανθρώπινο με κεφαλή αγελάδας. Αυτά τα κέρατα υποδηλώνουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις είτε γινόταν σύγχυση ανάμεσα σε εκείνη και την Άθωρ<ref>Ήδη από τα [[Κείμενα των Πυραμίδων]] η Ίσις συγχέεται με την αγελαδόμορφη Άθωρ. Βλ. Μεγαλομμάτης Κ. 1989, 237.</ref> ή ότι υπήρχε και διαφορετική εκδοχή του [[μύθος|μύθου]]<ref>Νύξεις για μια τέτοια διαφορετική εκδοχή έχουμε από τον [[Πλούταρχος|Πλούταρχο]] που ερμηνεύει διαφορετικά τον παραδοσιακό μύθο. Για τον Πλούταρχο «η Ίσις θέλησε να επέμβει υπέρ του Σετ, δολοφόνου του συζύγου της και αδελφού τους, και να τον προφυλάξει από τη δίκαιη εκδίκηση του γιου της Ώρου. Εκείνος, όμως, μαινόμενος στράφηκε κατά της μητέρας του και την αποκεφάλισε. Στη συνέχεια ο [[Θωθ]] τη μεταμόρφωσε με τρόπο μαγικό και της έδωσε κεφαλή αγελάδας».</ref>. Από την άλλη η αγελάδα ήταν ιερό ζώο της θεάς, η οποία είχε ακόμη ως [[φετίχ]] τον μαγικό κόμβο «Τατ», τον λεγόμενο «κόμβο της Ίσιδος», και το Σείστρο, έμβλημα της Άθωρ. Στις γλυπτικές και ζωγραφικές παραστάσεις η Ίσις απεικονίζεται συνήθως κοντά στον Όσιρι, να τον βοηθά ή να τον προστατεύει με τα φτερωτά χέρια της ή να θρηνεί δίπλα στις σαρκοφάγους. Απεικονιζόταν επίσης ως μητέρα να θηλάζει τον μικρό Ώρο ή ως συνοδός στον αγώνα του εναντίον του [[Σετ]].

== Ο μύθος ==
[[Αρχείο:Egypte louvre 029.jpg|150 px|left|]]
Σύμφωνα με τον [[μύθος|μύθο]], όπως παραδίδεται από τον Πλούταρχο<ref>Βλ. [http://www.astrologicon.org/bibliotheca/plutarchos/plutarch_isis_osirisA.htm ''περί Ίσιδος και Οσίριδος''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070510160814/http://www.astrologicon.org/bibliotheca/plutarchos/plutarch_isis_osirisA.htm |date=2007-05-10 }} την αφήγηση του μύθου.</ref>, η Ίσις ήταν κόρη του [[Γκεμπ]] και της [[Νουτ]] και γεννήθηκε την τετάρτη από τις πέντε εμβόλιμες ημέρες που επετράπη στη μητέρα της να γεννήσει, στην περιοχή των ελών του Δέλτα. Επιλέχθηκε από τον αδελφό της Όσιρι ως σύζυγός του και ανήλθε μαζί του στον θρόνο των θνητών. Τον βοήθησε στο [[πολιτισμός|εκπολιτιστικό]] του έργο, διδάσκοντας στις γυναίκες την άλεση του σιταριού, το γνέσιμο του λιναριού και την υφαντική<ref>Βάσει άλλης εκδοχής του μύθου ως μητέρα θεά ήταν εκείνη που δίδαξε τον Όσιρι την πρακτική της καλλιέργειας. Βλ. Ions Veronica 1968, 56.</ref>. Δίδαξε επίσης στους ανθρώπους τον τρόπο θεραπείας των ασθενειών και τους δίδαξε τους οικογενειακούς θεσμούς, με πρώτο τον θεσμό του γάμου.

Αντιβασίλισσα της Αιγύπτου, κατά την απουσία του συζύγου της, όταν εκείνος είχε φύγει από τη χώρα του για την ειρηνική κατάκτηση του κόσμου, κυβέρνησε συνετά περιμένοντας την επιστροφή του. Όταν πληροφορήθηκε τη δολοφονία του συζύγου της από τον αδελφό τους [[Σετ]], την κατέλαβε οδύνη. Έκοψε τα μαλλιά της, έσχισε τα ενδύματά της και αναχώρησε αναζητώντας το κιβώτιο, μέσα στο οποίο ευρίσκονταν τα μέλη του Όσιρι.

Το κιβώτιο έσπρωξαν τα νερά του Δέλτα στη [[θάλασσα]] και το ξέβρασαν τα κύματα στις ακτές της [[Φοινίκη]]ς, όπου και χώθηκε στη ρίζα ενός δένδρου. Το δένδρο αναπτύχθηκε ταχύτατα και έκρυψε το κιβώτιο στον κορμό του. Όταν όμως το έκοψαν για την υποστήλωση της στέγης του βασιλικού ανακτόρου, το δένδρο άρχισε να διαχέει εξαιρετική ευωδία. Ακούγοντας η Ίσις με τρόπο θαυμαστό το γεγονός ταξίδεψε στη [[Βύβλος|Βύβλο]]<ref>Ions Veronica 1968, 56.</ref>. Εκεί η βασίλισσα [[Αστάρτη]] της εμπιστεύθηκε την ανατροφή του νεογέννητου γιου της. Η Ίσις δέχτηκε και θα έκανε το παιδί αθάνατο, αν η μητέρα του δεν ταραζόταν, όταν είδε τη θεά να λούζει το παιδί στις καθαρτήριες φλόγες. Για να την καθησυχάσει, η Ίσις της αποκάλυψε ποια ήταν και τον λόγο που την έφερε στη Φοινίκη. Ο βασιλέας της παρέδωσε τον πολύτιμο στύλο και η θεά απέσπασε το φέρετρο του συζύγου της, το κατάβρεξε με τα δάκρυά της και το μετέφερε στην Αίγυπτο. Εκεί το έκρυψε στα έλη της [[Βουτώ|Βουτούς]], μακριά από το μίσος του Σετ<ref>Ions Veronica 1968, 57.</ref>.

Ο Σετ ωστόσο, ανακάλυψε τυχαία το σώμα αδελφού του. Το τεμάχισε σε δέκα τέσσερα κομμάτια και τα διασκόρπισε στα σημεία του [[ορίζοντας|ορίζοντα]]. Η Ίσις αναζήτησε τα λείψανα και τα βρήκε όλα, εκτός από τον φαλλό, που τον καταβρόχθισε ένα ψάρι του Νείλου, ο [[Οξύρρυγχος Άνω Αιγύπτου|οξύρρυγχος]]. Βάζοντας τα μέλη στη θέση του η Ίσις ανασχημάτισε το σώμα του Όσιρι, το οποίο τύλιξε με λωρίδες ο Άνουβις<ref>Μια πρώιμη αναφορά στη μέθοδο ταρίχευσης και [[μουμιοποίηση]]ς. Βλ. Μεγαλομμάτης Κ. 1989, 237.</ref>. Με τη βοήθεια της αδελφής της [[Νέφθυς|Νέφθυος]], του ανιψιού του [[Άνουβις|Ανούβιδος]], του Θωθ και Ώρου το αναζωογόνησε με τη μαγεία της. Τέλεσε για πρώτη φορά το τυπικό της ταρρίχευσης, δίνοντας ζωή αιώνια στον δολοφονημένο θεό. Κατόπιν η θεά αποσύρθηκε και πάλι στα έλη της Βουτούς με τη συνοδεία επτά ερπετών-φυλάκων, για να αποφύγει την οργή του Σεθ και να αναθρέψει με ασφάλεια τον γιο της Ώρο.

== Το κρυφό όνομα ==

Η Ίσις ήθελε ο [[Όσιρις]] να γίνει βασιλιάς στην [[Αίγυπτο]]. Έτσι έστειλε ένα φίδι (μια κόμπρα) να δαγκώσει τον [[Ρα]], τον βασιλιά όλων των θεών. Η Ίσις του είπε πως θα τον γιατρέψει, αν εκείνος της αποκάλυπτε το μυστικό του όνομα, που ήταν ουσιαστικά το κλειδί της δύναμής του. Ο [[Ρα]] συμφώνησε και παρέδωσε τη δύναμή του στον [[Όσιρις|Όσιρι]].

== Μαγεία ==

Σε όλο το αιγυπτιακό μυθολογικό σώμα το σχετικό με την Ίσιδα αναφέρεται η δύναμη της [[μαγεία]]ς της θεάς, καθώς μπορούσε να επηρεάζει ακόμη και τους ίδιους τους θεούς. Ως απλή θεραπαινίς του Ρα φέρεται ότι εξανάγκασε τον μεγάλο ηλιακό θεό να της αποκαλύψει το μυστικό του όνομα. Επωφελούμενη από το γεγονός ότι ο θεός-Ήλιος είχε γεράσει πολύ - τόσο που το σάλιο του έτρεχε συνεχώς από τα τρεμάμενα χείλη του - κατασκεύασε, με το χώμα που είχε διαποτιστεί από τον θεϊκό σίελο ένα δηλητηριώδες φίδι και το τοποθέτησε στον δρόμο, από όπου περνούσε ο Ρα.

Ανίκανος να γιατρευτεί από το δηλητηριώδες και οδυνηρό δάγκωμα ενός άγνωστου φιδιού, ο Ρα κατέφυγε στα [[γιατροσόφι|γιατροσόφια]] της Ίσιδος. Εκείνη δέχθηκε να εξουδετερώσει το [[δηλητήριο]], με την προϋπόθεση ότι ο Ρα θα της αποκάλυπτε το πραγματικό του όνομα, διαβιβάζοντάς το εν αγνοία των άλλων θεών, από το σώμα του στο σώμα της θεάς. Η γνώση του πραγματικού ονόματος του Ρα εξασφάλιζε τη μαγική επιρροή της Ίσιδος πάνω στον θεό<ref>Βλ σχετικά Veronica Ions 1968, 61. Η γνώση του πραγματικού ονόματος για τους αρχαίους Αιγυπτίους ήταν τμήμα ενός γενικότερου μαγικοθρησκευτικού πλέγματος επικλήσεων και ψαλμών που στόχευε στον έλεγχο της ταυτότητας του ατόμου, του θηρίου ή του αντικειμένου, καθώς το ''πραγματικό όνομα'' είναι αδιαχώριστο από την ύπαρξη του ατόμου. Τούτη η πρακτική επιβίωσε στον κόσμο των θρύλων και των παραδόσεων ως τις μέρες μας, αν σκεφθούμε ότι χρησιμοποιείται σε αρκετά έργα της φανταστικής λογοτεχνίας (π.χ. ''Η Γαιοθάλασσα'' της [[Ούρσουλα Λε Γκεν]], Ο Άρχοντας των Δακτυλιδιών του [[Τόλκιν]] κ.ά.</ref>.

== Συμβολισμοί και λατρεία ==

Στον οσιρικό μύθο, η Ίσις συμβολίζει την εύφορη γη της [[αρχαία Αίγυπτος|Αιγύπτου]], την οποία γονιμοποιεί ενιαύσια ο πλημμυρισμένος [[Νείλος]]. Ο Όσιρις συμβολίζει τον ποταμό και ο Σετ, η καταστροφική δύναμη, την έρημο που σαφώς απειλούσε να καταπιεί τις καλλιεργημένες εκτάσεις. Ως γονιμοποιημένη Ίσιδα είναι προστάτιδα των παιδιών, με τη μορφή της Ίσιδος τροφού<ref>Ειδικότερα ως αποτροπαϊκό σύμβολο των παιδικών ασθενειών. Βλ. σχ. Veronica Ions 1968, 63.</ref>.

Επεκτεινόμενη, η λατρεία της Ίσιδος σταδιακά υποκατέστησε σχεδόν ολοκληρωτικά τις λατρείες των άλλων θεαινών, υπερβαίνοντας τα σύνορα της Αιγύπτου. Σε αυτό βοήθησαν οι ναυτικοί και οι έμποροι της ελληνορωμαϊκής περιόδου, που εξάπλωσαν έως τις όχθες του [[Ρήνος|Ρήνου]] την ευλάβεια προς την Ίσιδα, προστάτιδα των ναυτιλομένων<ref>Ως ''Ίσις Πελαγία'' θεωρείτο προστάτρια των ναυτικών και ο ανάλογος εορτασμός της ήταν το ''navigium isidis'' κατά την 5η Μαρτίου. Βλ. Μεγαλομμάτης Κ. 1989, 238.</ref>.

Στην κοιλάδα του Νείλου, η λατρεία της θεάς διατηρήθηκε περίπου έως τον [[6ος αιώνας|6ο αιώνα]], όταν επί αυτοκράτορος [[Ιουστινιανός Α'|Ιουστινιανού]], ο ναός των Φιλών, στο νοτιότερο άκρο της χώρας, μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό. Κατά την [[άνοιξη]] και το [[φθινόπωρο]], τελούνταν προς τιμήν της θεάς μεγάλες εορτές και λαμπρές λιτανείες, γνωστές από τις περιγραφές του [[Απουλήιος|Απουληίου]], όπως άλλωστε και οι τελετές μύησης της [[λατρεία]]ς της.

== Δείτε επίσης ==
* Ο [[αστεροειδής]] '''[[42 Ίσις]]''', που ανακαλύφθηκε το [[1856]], πήρε το όνομά του από την αρχαία αυτή αιγυπτιακή θεά.
* [[Αγία Φωτεινή Μαντίνειας]]

== Παραπομπές - σημειώσεις ==

<references />

== Βιβλιογραφία ==
{{commonscat}}
* Guirand Félix (Ed.) 1968, ''New Larousse Encyclopedia of Mythology'', Crescend Books, New York.
* Μεγαλομάτης Κ. 1989, «Ίσις», στο Χριστόπουλος Γ. - Μπαστιάς Ι. (εκδ.) ''Παγκόσμια μυθολογία'', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
* Ions Veronica 1968, ''Egyptian Mythology'', Newnes Books, London.


{{αιγυπτιακή μυθολογία}}
{{Authority control}}
{{Portal bar|Μυθολογία}}

{{DEFAULTSORT:Ισις}}
[[Κατηγορία:Εννεάδα της Ηλιούπολης]]
[[Κατηγορία:Θεότητες της υγείας]]
[[Κατηγορία:Θεότητες της μαγείας]]
[[Κατηγορία:Θεότητες της γονιμότητας]]
[[Κατηγορία:Θεότητες της σοφίας]]
[[Κατηγορία:Μυστηριακές θρησκείες]]