Κλιματική αλλαγή

Ξηρασία (αριστερά) και πλημμύρα λόγω βροχών (δεξιά).

Η κλιματική αλλαγή είναι η μεταβολή του παγκοσμίου κλίματος και ειδικότερα οι μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή και περισσότερων ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας. Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ειδικότερα ως η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, διακρίνοντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια.

Τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της υπερκατανάλωσης προϊόντων του πρωτογενή τομέα, της αλόγιστης υπερκατανάλωσης των φυσικών πόρων και την αύξηση του πληθυσμού της Γης υποβαθμίστηκε το φυσικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ των χωρών του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Παγκόσμιος σκοπός των κρατών, φορέων και συλλόγων είναι η συνεργασία μεταξύ τους για την αειφόρο ανάπτυξη σε όλα τα γεωγραφικά επίπεδα και την καταπολέμηση της ανισότητας σε διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα, είναι χαρακτηριστικό ότι έχει αναπτυχθεί ένα παγκόσμιο κίνημα που ζητά την ισοκατανομή των περιβαλλοντικών βαρών και την κλιματική δικαιοσύνη.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού το 2020, η θερμοκρασία θα συνεχίσει να ανεβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο για τα επόμενα 5 χρόνια, και το ενδεχόμενο προσωρινής αύξησης κατά περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, είναι ισχυρό.

Οι κυριότεροι παράγοντες των φυσικών κλιματικών αλλαγών

Αν και υπάρχει συμφωνία μεταξύ των επιστημόνων ως προς το ότι στους παράγοντες αποδίδεται ο επηρεασμός των χαρακτηριστικών του ισοζυγίου ενέργειας μέσω της θερμοκρασιακής ισορροπίας, εντούτοις υπάρχουν διάφορες προτάσεις ως προς τους πιθανούς παράγοντες. Πάντως αυτοί μπορεί να διακριθούν είτε σε ενδογενείς ή εξωγενείς, αναφορικά με το κλιματικό σύστημα. Εξαιρουμένου του ανθρώπινου παράγοντα και αδιακρίτως με το εάν πρόκειται για ενδογενούς ή εξωγενούς προέλευσης, οι υπόλοιποι κυριότεροι παράγοντες κατά τον Μαχαίρα, είναι οι μετακινΞήσεις των ηπείρων στην επιφάνεια της γης, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι μεταβολές της ηλιακής δραστηριότητας, και οι ανωμαλίες στη γήινη κίνηση.

Ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή

Οι άνθρωποι επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο το κλίμα και τη θερμοκρασία της γης μέσω της χρήσης ορυκτών καυσίμων, της αποψίλωσης των ομβρόφιλων δασών και της κτηνοτροφίας. Οι δραστηριότητες αυτές προσθέτουν τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στα αέρια που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου και υπερθέρμανση του πλανήτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών είναι ο καύσωνας των 38 βαθμών Κελσίου που "χτύπησε" τη Σιβηρία, ο οποίος, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα ήταν σχεδόν αδύνατος εάν δεν υπήρχε η κλιματική αλλαγή.

Συγκέντρωση Διοξειδίου του άνθρακα

Συμβολή αερίων στην αύξηση της θερμοκρασίας

Εξαιρουμένων των υδρατμών, τα κυριότερα αέρια που συμμετέχουν στην αύξηση της θερμοκρασίας είναι το διοξείδιο του άνθρακα (${\ce {CO2}}$), μεθάνιο (${\ce {CH4}}$), οξείδια του αζώτου (${\ce {N2O}}$), χλωροφθοράνθρακες (${\ce {CFC}}$) και όζον (${\ce {O3}}$).

Χαρακτηριστικά κυριότερων αερίων θερμοκηπίου

Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται ο χρόνος ζωής και το δυναμικό θέρμανσης ανά κυριότερο αέριο θερμοκηπίου, με αναγωγή σε εκατονταετή βάση (δηλ. αιώνα).

Αέριο Θερμοκηπίου	Μ.Ο. Χρόνου Ζωής (σε έτη)	Δυναμικό θέρμανσης (ανηγμένο στα 100έτη)
Διοξείδιο του άνθρακα (${\ce {CO2}}$)	βλέπε κάτω από πίνακα (1)	1
Μεθάνιο (${\ce {CH4}}$)	12.4	28-36
Οξείδια του αζώτου (${\ce {N2O}}$)	121	265-298
Χλωροφθοράνθρακες (${\ce {CFC}}$)	από βδομάδες ως χιλιάδες έτη	ποικίλει, με τα ανώτερο να φτάνει τα 23500 έτη

(1) Δεν υπάρχει μοναδική ή και αντιπροσωπευτική τιμή, διότι δεν καταστρέφεται αλλά ακολουθεί τον κύκλο του άνθρακα, ενώ μπορεί να μείνει στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες έτη.

Πολιτικές μετρίασης της κλιματικής αλλαγής

Οι κυριότερες πολιτικές για τη μετρίαση της κλιματικής αλλαγής συνίστανται στις ακόλουθες:

• προώθηση πηγών ενέργειας με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα (ανανεώσιμες και πυρηνικές),
• ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας,
• μείωση των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα (${\ce {CO2}}$),
• αντισταθμιστικά μέτρα για τις παραγωγικές μονάδες.

Γενικότερα οι πολιτικές μετρίασης της κλιματικής αλλαγής αντιμετωπίζονται με μεγάλες προσδοκίες. Ένας από τους λόγους για αυτό είναι το γεγονός πως οδηγεί σε μία απεξάρτηση της οικονομίας των χωρών από τους υδρογονάνθρακες, οι οποίοι έχουν συνδεθεί με προβλήματα μη βιώσιμης ανάπτυξης και διασάλευσης της ειρήνης. Εντούτοις, έχει δειχθεί ότι ακόμα και οι πολιτικές της μετρίασης αφανώς μπορεί να συνδέονται με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, με τα τελευταία να αποτελούν μοχλό πίεσης στο νέο διαμορφούμενο από την ενέργεια γεωπολιτικό περιβάλλον.

Κλιματική αλλαγή στην Εκπαίδευση

Έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, το 2014-2015 και αφορούσε εκπαιδευτικούς δημόσιων γυμνασίων και λυκείων, διαπίστωσε πως μόνο το 54% αυτών παρουσιάζουν στους μαθητές τους την επιστημονική οπτική της κλιματικής αλλαγής, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό του 41% υποστήριζε πως για την υπερθέρμανση του πλανήτη υπεύθυνα είναι φυσικά αίτια. Επιστημονικές ενώσεις έχουν πάρει θέση επί του θέματος, διατυπώνοντας δηλώσεις υποστήριξης για περισσότερη ενασχόληση με την κλιματική αλλαγή.

Δείτε επίσης

• Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
• Επιστημονική συναίνεση για την κλιματική αλλαγή
• Κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα