Πανάγος Σισίνης

Πανάγος Σισίνης
Γενικές πληροφορίες
Θάνατος	1  Μαρτίου 1716
Πληροφορίες ασχολίας

Ο Πανάγος Σισίνης ( ; - 1716) ήταν πρόκριτος της Γαστούνης την περίοδο της Β΄ Φραγκοκρατίας. Τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως Άγιος Νεομάρτυρας.

Βιογραφικά στοιχεία

Κύρια πηγή για τον βίο του αποτελεί το συναξάρι που ανακάλυψε στην Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου ο διδάκτωρ της Νεοτέρας Ιστορίας Ιωάννης Χατζής το 2004. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν εγκωμιαστικό λόγο (αγνώστου συγγραφέα), που περιγράφει την ζωή και το μαρτύριο των δύο κατονομαζομένων στον υπέρτιτλό του αγίων. Προηγείται αυτού η ασματική ακολουθία των εν λόγῳ αγίων, έργο του ιερομόναχου Ζαχαρία Καραντινού (του οποίου η ταυτότητα παραμένει αβέβαιη). Τα δύο κείμενα απόκεινται στον κώδικα υπ’ αριθμόν 919 (ff. 140-171) της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας της Ρουμανίας στο Βουκουρέστι με υπέρτιτλο «Ἐν μηνὶ Μαρτίῳ θ^η συμψάλλεται καὶ ἡ ἀκολουθία τῶν ἁγίων νέων μαρτύρων Πανάγου καὶ Χρήστου, ποιηθεῖσα παρὰ τοῦ ἐν ἱερομονάχοις ἐλαχίστου Ζαχαρίου τοῦ Καραντινοῦ τοῦ ἐξ Αἰτωλίας, αἰτήσει εὐσεβῶν τινῶν Χριστιανῶν». Οι πληροφορίες του κειμένου κατέστησαν δυνατή την σύνδεση άλλων στοιχείων, που ήταν γνωστά για το πρόσωπο αυτό για δεκαετίες.

Από το συναξάρι μαθαίνουμε ότι ο Πανάγος Σισίνης ήταν έγγαμος και πατέρας ενός τουλάχιστον άρρενος τέκνου. Με δεδομένο ότι το 1693 εμφανίζεται σε επίσημο βενετικό έγγραφο ως αρχηγός οικογένειας (δηλαδή είναι ενήλικος σύμφωνα με τους βενετικούς νόμους), πρέπει να υποθέσουμε ότι γεννήθηκε περί τα τέλη της δεκαετίας του 1660. Σύμφωνα με το συναξάρι, οι γονείς του, προφανώς κατά τα τελευταία χρόνια πριν τον ερχομό των Βενετών, είχαν ασπαστεί τον μουσουλμανισμό, ίσως για να διατηρήσουν την ήδη ισχυρή θέση και τα αξιώματά τους.

Από το συναξάρι πληροφορούμαστε, επίσης, ότι είχε οριστεί σύνδικος (δηλαδή εκπρόσωπος των ντόπιων στους Βενετούς με αρμοδιότητες αγορανομίας και απονομής δικαιοσύνης). Το αξίωμα αυτό πρέπει να είναι ενδεικτικό της εκτίμησης στο πρόσωπό του τόσο των Βενετών, όσο και των Ελλήνων.

Η υπογραφή του εμφανίζεται σε αρκετά δημοσιευμένα έγγραφα απευθυνόμενα στην βενετική διοίκηση κατά την διάρκεια της Βενετοκρατίας. Τα έγγραφα αυτά (όπως το σχετικό με την εκλογή του μητροπολίτη Πατρών με ημερομηνία 27 Ιανουαρίου 1713) είχαν δημοσιευτεί ήδη από τα μέσα του 20^ου αι., χωρίς ωστόσο να υπάρχουν περισσότερα στοιχεία για το εν λόγῳ πρόσωπο.

Όπως μας πληροφορεί το συναξάρι, μετά την ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τους Οθωμανούς το 1716 του ζητήθηκε, όπως και σε άλλους χριστιανούς της περιοχής, να αλλαξοπιστήσει, με την δικαιολογία οι γονείς του (που είχαν ήδη πεθάνει) είχαν ασπαστεί τον Μωαμεθανισμό. Η άρνησή του σήμανε την καταδίκη του σε θάνατο δι’ αποκεφαλισμού την 1^η Μαρτίου του 1716. Το σώμα του παρέμεινε άταφο και δεχόμενο μεταθανάτια κακοποίηση για τρεις μέρες, οπότε και επετράπη στους Χριστιανούς της Γαστούνης να το ενταφιάσουν εντός του παλαιού, μη σωζόμενου σήμερα, ναού του Αγίου Νικολάου.

Την ίδια περίοδο θανατώθηκαν, αρνούμενοι να αλλαξοπιστήσουν, και περίπου 50 ακόμη Χριστιανοί της περιοχής. Από αυτούς γνωρίζουμε μέσω του συναξαρίου τον ιερέα Χρήστο από την Ανδραβίδα (που ενταφιάστηκε στον ίδιο τάφο με τον Πανάγο) και έναν νεαρό με το όνομα Κανέλλος. Οι υπόλοιποι παραμένουν ανώνυμοι. Η λειτουργική τους τιμή επανασυστάθηκε επισήμως το 2007 με απόφαση του Μητροπολίτη Ηλείας και η μνήμη τους εορτάζεται στις 9 Μαρτίου.

Λειτουργική τιμή

Επειδή η ακολουθία του Ζαχαρία Καραντινού δεν διέθετε απολυτίκια και μεγαλυνάρια, με μέριμνα του Μητροπολίτη Ηλείας Γερμανού Β΄ ανετέθη σε αρμόδιο πρόσωπο η σύνθεση απολυτικίου και μεγαλυναρίου, κοινών για τους δύο νεομάρτυρες και το πλήθος των ανωνύμων που μαρτύρησαν μαζί τους, αλλά και ιδιαίτερου απολυτικίου και μεγαλυναρίου για καθέναν από τους δύο γνωστούς νεομάρτυρες, Χρίστο και Πανάγο.

Απολυτίκιο κοινό.

Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τῆς Γαστούνης τὸ κλέος καὶ Ἠλείας τὸ σέμνωμα, τοὺς ἐσχάτοις ἐν χρόνοις Χριστὸν ὁμολογήσαντας, Πανάγον τε καὶ Χρῖστον οἱ πιστοί, τιμήσωμεν ἐν ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς· ἀληθεῖς γὰρ οὗτοι ἀγωνισταὶ, καὶ των πάλαι μαρτύρων ὤφθησαν ἐφάμιλλοι. Δόξα τῷ ἐνισχύσαντι Χριστῷ· δόξα τῷ στεφανώσαντι· δόξα τῷ δεδοκότι σὺν αὐτοῖς μαρτύρων ὅμιλον.

Μεγαλυνάριο κοινό.

Χρῖστον καὶ Πανάγον τοὺς ἀθλητάς, καὶ τοὺς ἐν Γαστούνῃ, μαρτυρήσαντας σὺν αὐτοῖς, χρόνοις ἐν ὑστέροις διὰ Χριστοῦ τὴν πίστιν, ἐν ὕμνοις ἐπαξίως ἀνευφημήσωμεν.

Απολυτίκιο του Αγίου Πανάγου.

Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα.

Τὸν Νεομάρτυρα Πανάγον ἅπαντες ἡμεῖς γεραίρομεν ἐνθέοις ἄσμασι, τὸν τῆς Γαστούνη ἀθλητὴν ἐν χρόνοις γε τοῖς ὑστέροις. Οὗτος γὰρ ἀπώσατο εὐσεβείας τὴν ἄρνησιν, μάρτυς δ’ ἀπερίτρεπτος ἀνεδείχθη ἐν ἄρχουσιν. Διὸ ἐν χαρμοσύνῃ βοῶμεν· Χαῖρε Χριστοῦ ὁ Νεομάρτυς.

Μεγαλυνάριο του Αγίου Πανάγου.

Ξίφει ἀπετμήθης τὴν κεφαλήν, στερρὲ νεομάρτυς, τῆς Γαστούνης ἄρχων σοφέ, Πανάγε θεόφρον, τυράννων δὲ τὸ ἄγος κατῄσχυνας εἰς τέλος, τῷ μαρτυρίῳ σου.

Βιβλιογραφία

• Ιστοσελίδα Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας, Τοπικοί Άγιοι.
• Μαξίμου Ιβηρίτου, "Οι Άγιοι του Νομού Ηλείας" στην Ηλειακή Πρωτοχρονιά 9, σσ. 14-20. Εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, Αμαλιάδα 2008.
• Νεραντζάκη, Αικ. "Οι φρικτές σφαγές της 17ης Ιουλίου 1715 στην Γαστούνη - Οι νεοάγιοι Πανάγος και Χρίστος και οι συν αυτοίς" στην Ηλειακή Πρωτοχρονιά 10, σσ. 315-336. Εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, Αμαλιάδα 2009.
• Πετράκος, π. Δ. Ηλειακό Αγιολόγιο. Εκδόσεις Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας 2010.
• Σιακωτός, Β. "Το αρχοντολόγι της Γαστούνης. Τα πρώτα μέλη της κοινότητας της Γαστούνης (1693) (επί τη βάσει ανεκδότων εγγράφων των βενετικών αρχείων" στο Ηλειακή Επιθεώρηση τ. 16, σσ. 68-69.
• Χαρδαβέλλας, π. Γ. "Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Γαστούνης. Η ζωντανή κιβωτός της παρουσίας των Αγίων Νεομαρτύρων Χρίστου και πανάγου των εν Γαστούνη μαρτυρησάντων (1716)" στην Ηλειακή Πρωτοχρονιά 9, σσ. 21-28. Εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, Αμαλιάδα 2008.
• Χατζής, Ι. Ζαχαρίου Καραντινοῦ, Ἱερομονάχου τοῦ ἐξ Αἱτωλίας Ἀκολουθία καὶ Συναξάριο τῶν Νεομαρτύρων Χρίστου καὶ Πανάγου τῶν ἐκ Γαστούνης (1716). Εκδόσεις Κάλαμος, Αθήνα 2005.
• Χατζής, Ι. "Οι Νεομάρτυρες Χρίστος και Πανάγος εκ Γαστούνης (1716)" στην Ηλειακή Πρωτοχρονιά 7, σσ. 208-212. Εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα, Αμαλιάδα 2006.
• Ψυχογιός, Ντ. Ηλειακά, τόμος 22, σσ. 666-671 (άρθρο ανώνυμου συντάκτη με τον τίτλο Ώλενα).