Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς
ΣυγγραφέαςΧέρμαν Μέλβιλ
ΤίτλοςBartleby, the Scrivener
ΥπότιτλοςA Story of Wall Street
ΓλώσσαΑμερικανικά αγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης1853
Μορφήδιήγημα
Θέμαψυχική ασθένεια
ΧαρακτήρεςBartleby
ΤόποςΝέα Υόρκη
LC ClassOL102732W[1]
Πρώτη έκδοσηPutnam's Magazine
Δημοσιεύθηκε στοThe Piazza Tales
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Μπάρτλμπυ, ο γραφιάς: μια ιστορία της Ουώλ Στρητ (Bartleby, the Scrivener: A Story of Wall Street) είναι διήγημα του Αμερικανού λογοτέχνη Χέρμαν Μέλβιλ -διήγημα στο οποίο κρύβεται ο πιο μελαγχολικός και αινιγματικός χαρακτήρας της παγκόσμιας λογοτεχνίας, [2] γραμμένο το 1853. Θεωρείται σαν το καλύτερο διήγημά του, και ένα από τα καλύτερα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. [3]

Ο Μέλβιλ την περίοδο που έγραφε το διήγημα.

Το διήγημα πρωτοδημοσιεύτηκε ανώνυμα σε δύο συνέχειες στο νεοϋρκέζικο περιοδικό "Putnam's Magazine", τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 1853 και στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε με μικρές αλλαγές στη συλλογή διηγημάτων του Μέλβιλ, "The Piazza Tales" που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1856 από τον εκδοτικό οίκο "Dix & Edwards". Σύμφωνα με τους μελετητές του έργου του, η έμπνευση για το διήγημα ήρθε στον Μέλβιλ όταν διάβασε μια αγγελία – διαφήμιση για ένα καινούριο βιβλίο, το "The Lawyer's Story", τον Φεβρουάριο του 1853.[4] Τον καιρό της δημοσίευσης το διήγημα δεν προκάλεσε το ενδιαφέρον. Τώρα πια όμως θεωρείται από τα καλύτερα διηγήματα, θυμίζοντας έντονα τη γραφή του Φραντς Κάφκα, στο μυθιστόρημα «Η Δίκη» και στο «Πεινασμένος καλλιτέχνης».

«...Ως γραφέας, ο Μπάρτλμπυ ανήκει σ' έναν λογοτεχνικό αστερισμό. Ο πολικός του αστέρας είναι ο Ακάκι Ακακίεβιτς [Ντοστογιέφσκι]. Το επίκεντρό του διαμορφώνεται από τους δίδυμους αστέρες Μπουβάρ και Πεκυσέ [Φλωμπέρ]. Και το άλλο του άκρο φωτίζεται από τα λευκά φώτα του Ζίμον Τάννερ [Ρόμπερτ Βάλζερ] και του πρίγκιπα Μύσκιν. Λίγο πιο κάτω βρίσκεται η ζώνη των αστεροειδών των δικαστικών υπαλλήλων του Κάφκα....» (Τζόρτζιο Αγκάμπεν)

Το διήγημα μπορεί κανείς να το διαβάσει από το "Putnam's Magazine", ψηφιοποιημένο από την «Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κορνέλ» των ΗΠΑ.(Cornell University Library) [5]

Έχει γυριστεί και σε κινηματογραφική ταινία, και μάλιστα τρεις φορές, το 1970[6], το 1972[7]και το 2001[8].
Στην Ελλάδα μάλιστα, έγινε θεατρική διασκευή του διηγήματος, σε σκηνοθεσία και διασκευή της Σοφίας Φιλιππίδου από τη μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα και παρουσιάστηκε στο «Από μηχανής θέατρο», το χειμώνα του 2013. [9]

Υπόθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

«...Ο Μπάρτλμπυ είναι κάτι παραπάνω από τέχνασμα ή αποκύημα της ονειρικής φαντασίας είναι κυρίως ένα βιβλίο θλιβερό και αληθινό που μας δείχνει την ουσιώδη αλυσιτέλεια η οποία αποτελεί μία από τις καθημερινές ειρωνείες του σύμπαντος...» (Χόρχε Λουίς Μπόρχες)

Ένας δικηγόρος – ο αφηγητής της ιστορίας - που κατέχει και τη θέση του προϊσταμένου της γραμματείας του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, διατηρεί στην Ουώλ Στρητ ένα γραφείο σύνταξης νομικών εγγράφων και απασχολεί για αυτό το σκοπό, της αντιγραφής των εγγράφων δύο υπαλλήλους. Όταν βάζει μια αγγελία για την πρόσληψη ενός ακόμα υπαλλήλου, εμφανίζεται ο Μπάρτλμπυ ο οποίος και παίρνει τη θέση. Ο Μπάρτλμπυ στην αρχή αποδεικνύεται ο τέλειος υπάλληλος.

Αποδοτικός στη δουλειά του, διεκπεραίωνε μεγάλο όγκο αντιγραφών με σταθερό και ευανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα, δούλευε ακούραστα όσες ώρες χρειαζόταν, και ήταν αφοσιωμένος μόνο στη δουλειά του. Όταν κάποια στιγμή ο δικηγόρος του ζήτησε να βοηθήσει στην αντιπαραβολή κάποιων εγγράφων ο Μπάρτλμπυ απάντησε με το περίφημο τώρα πια: «Θα προτιμούσα όχι», ("I would prefer not to.") αρνούμενος να κάνει αυτήν την υποχρεωτική για τους αντιγραφείς εργασία. Ο δικηγόρος το ξαναζητάει, το ζητάει και τις επόμενες μέρες αλλά η απάντηση παραμένει σταθερή: «Θα προτιμούσα όχι». Όταν κάποια στιγμή του ζητάει να πάει μέχρι το ταχυδρομείο ο Μπάρτλμπυ και πάλι αρνείται. Μέχρι που έρχεται η μέρα, που ο Μπάρτλμπυ αρνείται και να συνεχίσει την κυρίως δουλειά του. Κάθεται στο γραφείο ώρες ολόκληρες ακούνητος και αμίλητος, αρνούμενος να αντιγράψει το οτιδήποτε. Αρνείται να παραιτηθεί από τη δουλειά, αρνείται και να δουλέψει. Ο δικηγόρος μην μπορώντας να τον ξεφορτωθεί, αποφασίζει να μετακομίσει σε άλλα γράφεια, σε άλλη περιοχή. Τον Μπάρτλμπυ τον φορτώνονται τώρα οι καινούριοι ένοικοι. Όταν τον πετάνε με τη βία έξω από το κτίριο, εκείνος περνάει τις μέρες και τις νύχτες του, στα σκαλιά της εξώπορτας. Έτσι, ο ιδιοκτήτης καταφεύγει στην αστυνομία. Ο Μπάρτλμπυ φυλακίζεται στη φυλακή της Νέας Υόρκης, όπου ο δικηγόρος τον επισκέπτεται φιλικά αλλά ό,τι και να προτείνει βρίσκεται αντιμέτωπος με την ευγενική αλλά σταθερή άρνηση του Μπάρτλμπυ: «θα προτιμούσα όχι».

Το τέλος έρχεται αναπόφευκτα: ο Μπάρτλμπυ πεθαίνει σε μια γωνιά της αυλής της φυλακής από ασιτία, αφού προτιμούσε όχι, να μη φάει.

Οι φυλακές "Tombs" της Νέας Υόρκης που φυλακίστηκε ο Μπάρτλμπυ.

Αναλύσεις του έργου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξαιτίας του σκοτεινού χαρακτήρα του ήρωας του διηγήματος, του Μπάρτλμπυ οι μελετητές έχουν διατυπώσει αρκετές θεωρίες για το τι συμβολίζει ο ήρωας. [10]

Κατά την πρώτη και επικρατέστερη θεωρία, ο Χέρμαν Μέλβιλ θέλησε με την ιστορία του Μπάρτλμπυ να εκφράσει με λογοτεχνικό τρόπο τις -ακραίες για κάποιους- ιδέες περί πολιτικής ανυπακοής, της παθητικής αντίστασης και της ειρηνικής επανάστασης που εξέφρασε περίπου την ίδια εκείνη εποχή ο συμπατριώτης του και ακτιβιστής Χένρι Ντέηβιντ Θόρω. Ο Μπάρτλμπυ ίσως είναι ένας παθητικός επαναστάτης όπως ο Θόρω. [11]

Σύμφωνα με μιαν άλλη άποψη, ο Μπάρτλμπυ είναι αντικατοπτρισμός κάθε συγγραφέα αφού... «Ο κόσμος του Μπάρτλμπυ είναι ένας κόσμος ακατανόητος. Είναι ο κόσμος της γραφής. Ο Μπάρτλμπυ δεν μιλά, δεν τρώει, δεν απαντά, η ζωή του μοιάζει να περιορίζεται στο γράψιμο. Είναι ένα πλάσμα από μελάνι και χαρτί. Και σταδιακά γίνεται φανερό ότι ο Μπάρτλμπυ ανήκει εξ ολοκλήρου στη φαντασία του αφηγητή του και συνεπώς «είναι» ο ίδιος ο αφηγητής. Η μελαγχολία του Μπάρτλμπυ είναι η μελαγχολία του Μέλβιλ. Η μελαγχολία του συγγραφέα.» [12]

Ωστόσο ο μελετητής του Ζυλ Ντελέζ πιστεύει ότι «...O Μπάρτλμπυ δεν είναι μια μεταφορά για τον συγγραφέα ούτε το σύμβολο κάποιου. Είναι ένα βίαια κωμικό κείμενο, και το κωμικό είναι πάντοτε κυριολεκτικό. Είναι σαν μια νουβέλα του Κλάιστ, του Ντοστογιέφσκι, του Κάφκα ή του Μπέκετ, μαζί με τους οποίους σχηματίζει μια υπόγεια γενεαλογική γραμμή αίγλης. [...] Ένας λιγνός χλομός άντρας είπε τη συνταγή για να τρελάνεις τους πάντες. [...] Αυτό που μετράει για έναν μεγάλο μυθιστοριογράφο, τον Μέλβιλ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Κάφκα ή τον Μούζιλ, είναι τα πράγματα να παραμένουν αινιγματικά, όχι όμως και αυθαίρετα: με λίγα λόγια, μια νέα λογική, μια άρτια λογική, που δεν μας επαναφέρει όμως στον ορθό λόγο και που συλλαμβάνει την οικειότητα ζωής και θανάτου. Ο μυθιστοριογράφος έχει το μάτι του προφήτη, όχι το βλέμμα του ψυχολόγου».

Εκδόσεις στα ελληνικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς» στο βιβλίο «Τρεις απόκληροι», (τρία διηγήματα του Μέλβιλ), μετάφραση: Μένης Κουμανταρέας, πρώτη έκδοση της μετάφρασης απο τις εκδ. "Οδυσσέας" το 1980. Επανέκδοση από τις εκδ. "Καστανιώτης", 2010
  • «Μπάρτλμπυ, ο γραφέας: Μια ιστορία της Ουώλλ Στρητ», μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου, για τις εκδ. "Άγρα", 2011
  • «Μπάρτλμπι», στο βιβλίο «Μπίλι Μπαντ - Μπάρτλμπι», μετάφραση Ρούλα Πατεράκη για τις "Εκδόσεις της Βιβλιοθήκης", 1977

Πηγές - Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Bartleby lo scrivano by Herman Melville | Open Library». Ανακτήθηκε στις 25  Αυγούστου 2023.
  2. ↑ http://www.tanea.gr/news/lifearts/article/4742757/?iid=2
  3. ↑ Milder Robert, "Herman Melville" στο "Columbia Literary History of the United States", έκδοση του Columbia University Press. ISBN 0-231-05812-8, σελ. 439
  4. ↑ Parker Hershel "Herman Melville: A Biography Vol. 2, 1851-1891", έκδοση του "The Johns Hopkins University Press". ISBN 0801868920
  5. ↑ http://ebooks.library.cornell.edu/cgi/t/text/text-idx?c=putn;cc=;view=toc;subview=short;idno=putn0002-5
  6. ↑ http://www.imdb.com/title/tt0065452/?ref_=tt_rec_tti
  7. ↑ http://www.cine.gr/film.asp?id=715653
  8. ↑ http://www.imdb.com/title/tt0230025/
  9. ↑ http://www.athensmagazine.gr/article/theater/63437-mpartlempy-o-grafias-h-aristoyrghmatikh-noybela-toy-xerman-melbil-pataei-sanidi-gia-prwth-fora-sthn-ellada#.UoNFF3ByDSh
  10. ↑ Μια παρουσίαση των διαφόρων θεωριών μπορεί κανείς να διαβάσει εδώ:https://bookaroume.wordpress.com/2013/09/10/%CE%BC%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%85-%CE%BF-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%AC%CF%82/ Αρχειοθετήθηκε 2017-05-21 στο Wayback Machine.
  11. ↑ Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος: https://bookstandfiles.wordpress.com/2013/04/16/%CF%87%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD-%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%B2%CE%B9%CE%BB-%CE%BC%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%85-%CE%BF-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1%CF%83/[νεκρός σύνδεσμος]
  12. ↑ Χρήστος Χρυσόπουλος στο Η ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΜΠΑΡΤΛΕΜΠΥ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπάρτλεμπυ,_ο_γραφιάς&oldid=10237980"