Η ομολογία ενός δολοφόνου: μέσα σε μια νύχτα, (γερμ. Beichte eines mörders: Erzählt in einer nacht, είναι μυθιστόρημα του λογοτέχνη Γιόζεφ Ροτ, από τα τελευταία έργα του, που κυκλοφόρησε το 1936 από τον γερμανικό εκδοτικό οίκο "Allert de Lange" του Άμστερνταμ. Τον αμέσως επόμενο χρόνο (1937) κυκλοφόρησε και στην αγγλική γλώσσα. Στην ελληνική γλώσσα κυκλοφόρησε μόλις το 2011 από τις εκδόσεις "Άγρα", σε μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου.[1]
Σε ένα ρωσικό καπηλειό στο Παρίσι, ένας Ρώσος που υποστηρίζει ότι ήταν μυστικός αστυνομικός, δολοφόνος και νόθος γιός ενός Ρώσου πρίγκηπα -αρχίζει να διηγείται την ιστορία της ζωής του. Ο συγγραφέας (ένας από τους θαμώνες του καφενείου, αλκοολικός) αποφασίζει να γράψει την ιστορία που άκουσε κατά τη διάρκεια της νύχτας. «Ο συγγραφέας Γιόζεφ Ροτ, με το χαρακτηριστικό κλασικό κι ίσως λίγο παρωχημένο του ύφος - που εδώ θυμίζει πάρα πολύ Ντοστογιέφσκι (όχι μόνο επειδή ψυχογραφεί ένα δολοφόνο αλλά και στο ύφος)-, ξεδιπλώνει μπροστά μας ένα συναρπαστικό ψυχογράφημα μιας σπάνιας κι ενδιαφέρουσας προσωπικότητας....Η εγκιβωτισμένη αφήγηση του Σεμιόν είναι κι αυτή κλασική, γραμμική, επεξηγηματική, με εκτεταμένες γλαφυρές περιγραφές και με αναστοχασμό. Αυτό που συναρπάζει είναι η αγωνία και παραδοξότητα στην πλοκή (με αγωνία περίμενα τη συνέχεια αυτής της ζωής, που όλα έδειχναν ότι θα ήταν τρομερή. Τόσο τρομερή, ώστε ένιωθα ότι όχι μόνο έπρεπε να την ακούσω, αλλά και να την αντέξω) καθώς και η πρωτοτυπία στην επεξεργασία των βιωμάτων.[2]
Ζωγραφικός πίνακας του Ρώσου Ιλιά Ρέπιν, που απεικονίζονται οι πράκτορες της Ορχάνα εν δράση
Η ιστορία διαδραματίζεται στο «Ταρί-μπαρί», ένα καφενείο Ρώσων εμιγκρέδων στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα στο Παρίσι, λίγα χρόνια μετά τη Ρωσική επανάσταση. Οι θαμώνες του καφενείου είναι οι περισσότεροι οπαδοί του Τσάρου και για αυτό διωγμένοι από τη Σοβιετική Ένωση. Ανάμεσα σε αυτούς, υπάρχει και ένας θαμώνας που τον γνωρίζουν με το παρατσούκλι ο δολοφόνος, χωρίς όμως κανείς να ξέρει από που προέρχεται αυτό το παρατσούκλι. Ο δολοφόνος, ένα βράδυ που είχε πιεί, αρχίζει την εξιστόρηση: «Ποτέ δεν θα μπορούσα να παθιαστώ αρκετά με μια πολιτική ιδέα, ώστε να σκοτώσω άνθρωπο για πολιτικούς λόγους. Και δεν θεωρώ τους πολιτικούς εγκληματίες καλύτερους ανθρώπους από τους άλλους· αν συμφωνήσετε, βέβαια, ότι ένας εγκληματίας μπορεί να είναι καλός άνθρωπος, σ' όποιαν κατηγορία κι αν ανήκει. Εγώ για παράδειγμα έχω σκοτώσει [...] Μπορώ να σας πω με συντομία την ιστορία μου. Και θα δείτε ότι είναι μια πολύ απλή ιστορία. Άρχισε. Η ιστορία του δεν ήταν σύντομη ούτε συνηθισμένη. Γι' αυτό και αποφάσισα να τη γράψω...» (αφηγητής είναι ένας Γερμανός εμιγκρές, αλκοολικός που επειδή κατοικεί κοντά στη ταβέρνα, είναι και αυτός τακτικός θαμώνας.)
Ο Σεμιόν Γκολούπτσικ, (Semion Semionovich Golubchik) όπως είναι το πραγματικό όνομα του ήρωα, ανακάλυψε μεγαλώνοντας ότι ήταν γιος μια πλύστρας και ενός Ρώσου ευγενή, του πρίγκηπα Κραπότκιν και περνά τη ζωή του ψάχνοντάς τον. Σε ένα γύρισμα της μοίρας, θα στελεχώσει την Οχράνα, τη διαβόητη τότε μυστική αστυνομία του Τσάρου. Γίνεται πράκτορας και χαφιές, ανάλγητος και ασταμάτητος, γεμάτος μίσος για την κοινωνία και τον πατέρα του, που με τη φυγή του, του στέρησε τη δυνατότητα για μια καλύτερη ζωή. Θα ερωτευτεί τη Λουτεσιά, ένα μοντέλο που επισκέπτεται τη Ρωσία μαζί με έναν Γάλλο μόδιστρο και στην παραφορά του συναισθήματός του, θα εξαχρειωθεί τελείως.
Αυτός ο αριστουργηματικός μονόλογος του Γιόζεφ Ροτ μέσα από τη σκοτεινή παρουσία του δολοφόνου ήρωά του, δημιουργεί ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό έργο, που ξεχωρίζει για τις αριστοτεχνικές ανατροπές, τον ιδιαίτερο πολιτικό προβληματισμό και τη θελκτική, τουλάχιστον, γραφή! Ο ανθρωποκεντρισμός του Γιόζεφ Ροτ θυμίζει, άλλοτε Ντοστογιέφσκι τον Δαιμονισμένων και άλλοτε Ντοστογιέφσκι του Υπογείου… Ψυχογραφεί, σχεδόν πάντα, τους ήρωές του, ενώ αυτοί «γκρεμίζονται» από τα ατίθασα πάθη τους. Εν κατακλείδι… «η ομολογία ενός δολοφόνου –μέσα σε μια νύχτα –» μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό έργο, ως μια πεζογραφική παραβολή για την αλήθεια πίσω από την «αλήθεια», για τη δολοφονία πίσω από τον «δολοφόνο», για τον προδότη πίσω από την «προδοσία»… Πάνος Ραμαντάνης [3]
Σχετικά πολυμέσα