Εκίτων
| Εκίτων | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 E. burchellii, το γνωστότερο είδος εκίτωνα
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||||
|
Ο εκίτων ή εκίτωνας (επιστημονική-λατινική ονομασία Eciton) είναι γένος από μυρμήγκια της αμερικανικής ηπείρου, που περιλαμβάνει το πλέον οικείο είδος εκστρατευτικού μυρμηγκιού, το Eciton burchellii (συνήθως γνωστό απλώς ως «στρατιωτικό μυρμήγκι»).
Τα Eciton burchellii και Eciton hamatum είναι τα πλέον «ορατά» και περισσότερο μελετημένα από όλα τα εκστρατευτικά μυρμήγκια του Νέου Κόσμου, επειδή ζουν πάντοτε στην επιφάνεια του εδάφους και εξορμούν για την τροφή τους κατά τη διάρκεια της ημέρας σε τεράστιες ορδές επιδρομής.
Βιολογικός κύκλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι εκίτωνες έχουν έναν «διφασικό» κύκλο ζωής, εναλλάσσοντας μια νομαδική και μία σταθμευτική φάση. Κατά τη σταθμευτική φάση, η οποία διαρκεί περίπου τρεις εβδομάδες την κάθε φορά, τα μυρμήγκια διανυκτερεύουν στην ίδια θέση κάθε νύκτα. Καθώς δεν σκάβουν φωλιές, σχηματίζουν με τα ίδια τα σώματά τους μια «φωλιά», προστατεύοντας στο μέσο της τη βασίλισσά τους και τα αβγά της. Αυτό το προσωρινό «σπιτικό» αποκαλείται από τους βιολόγους «καταυλισμός» (διεθνώς bivouac). Κατά τη νομαδική φάση τα μυρμήγκια μεταφέρουν ολόκληρη την αποικία τους σε νέα θέση σχεδόν κάθε νύκτα, επί περίπου δύο εβδομάδες.
Με την έναρξη της σταθμευτικής φάσεως, το σώμα της βασίλισσας διογκώνεται σε πολλαπλάσιο μέγεθος και γεννά μέχρι και 80 χιλιάδες αβγά μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα. Κατά την περίοδο της ωριμάνσεως των αβγών οι εκίτωνες εκτελούν λιγότερο συχνά επιδρομές. Μόλις εκκολαφθούν τα αβγά, η διέγερση που προκαλείται από την αυξημένη δραστηριότητα των προνυμφών επάγει την είσοδο της αποικίας στη νομαδική φάση. Η αποικία εκτελεί επιδρομές συχνότερα (σχεδόν καθημερινά) και με πολύ πιο έντονο τρόπο, με τα μυρμήγκια να διανυκτερεύουν σχεδόν κάθε νύκτα σε διαφορετική θέση. Δύo εβδομάδες αργότερα, περίπου την περίοδο που οι προνύμφες αρχίζουν να μετατρέπονται σε νύμφες, η αποικία εισέρχεται και πάλι στη σταθμευτική φάση, και ο κύκλος ξεκινά εκ νέου.[1]
Εξαιτίας της κανονικότητας και της μεγάλης κλίμακας των ορδών των E. burchelli και E. hamatum, πολλά είδη εντόμων και πτηνών έχουν αναπτύξει πολυσύνθετες σχέσεις με αυτά τα μυρμήγκια. Υπάρχουν έντομα της οικογένειας Conopidae (ολόκληρο το γένος μυγών Stylogaster) που ακολουθούν τα μυρμήγκια στις επιδρομές τους και τα θηλυκά τους γεννούν τα αβγά τους πάνω σε έντομα (συνήθως σε γρύλους και κατσαρίδες) τα οποία βγαίνουν από τις κρυψώνες τους εξαιτίας της επιδρομής των εκιτώνων. Επίσης υπάρχουν ορισμένα σκαθάρια της οικογένειας Staphylinidae, που μοιάζουν με τα μυρμήγκια και τρέχουν μαζί με την ορδή. Κάποια από αυτά τα σκαθάρια τρέφονται με έντομα που τραυματίζονται ή τρέχουν για να ξεφύγουν από την επιδρομή των μυρμηγκιών, αλλά τα περισσότερα διαμένουν στον καταυλισμό των εκιτώνων, όπου κάποτε περνούν ολόκληρη τη ζωή τους κρυμμένα στην αποικία, μιμούμενα τα μυρμήγκια ή τις προνύμφες τους. Πολλά είδη πτηνών — κυρίως κοκκυγόμορφα, δενδροκολαπτίνες, θραυπίδες και θαμνοφιλίδες — βρίσκουν την τροφή τους στην αναταραχή που προκαλεί η επιδρομή των εκιτώνων. Περίπου το ένα τέταρτο από τα είδη των θαμνοφιλιδών έχουν εξειδικευθεί να αναζητούν τη λεία τους στα έντομα που τρέχουν για να ξεφύγουν από την επιδρομή των εκιτώνων, προσλαμβάνοντας έως και τη μισή από τη συνολική ποσότητα της τροφής τους με τον τρόπο αυτόν. Κάποια από τα πουλιά αυτά ελέγχουν κάθε πρωί καταυλισμούς εκιτώνων και ακολουθούν από εκεί την ορδή που εξορμά μέχρι το μέτωπό της. Μια ορδή εκιτώνων μπορεί να παρακολουθείται π.χ. μέχρι και από 25 πτηνά που ανήκουν σε ένα ή δύο είδη «επαγγελματιών» της δραστηριότητας αυτής και μεμονωμένα άτομα από τριάντα άλλα είδη πτηνών. Υπάρχουν ακόμα και πεταλούδες (ιδίως της οικογένειας εσπερίδες) που τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά από τα περιττώματα αυτών των ειδών πτηνών, και έτσι εξαρτώνται εμμέσως και αυτές από τις επιδρομές των εκιτώνων.[2]
Παράσιτα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το άκαρι Trichocylliba crinita (Elzinga & Rettenmeyer, 1975) της τάξεως μεσοστίγματα έχει βρεθεί στις σιαγόνες του είδους Eciton dulcium και πουθενά αλλού.[3]
Είδη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σήμερα (Μάιος του 2020) αναγνωρίζονται γενικώς τα εξής 12 είδη εκίτωνα:
- Eciton burchellii (Westwood, 1842)
- Eciton drepanophorum, Smith, 1858
- Eciton dulcium, Forel, 1912
- Eciton hamatum (Fabricius, 1782)
- Eciton jansoni, Forel, 1912
- Eciton lucanoides, Emery, 1894
- Eciton mexicanum, Roger, 1863
- Eciton quadriglume (Haliday, 1836)
- Eciton rapax, Smith, 1855
- Eciton setigaster, Borgmeier, 1953
- Eciton uncinatum, Borgmeier, 1953
- Eciton vagans (Olivier, 1792)
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Schneirla 1971
- ↑ Austin, C.T., J.P. Brock και O. HH Mielke: «Ants, birds, and skippers», Tropical Lepidoptera, τόμος 4 (συμπλήρωμα 2), σσ. 1-11, έτος 1993
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2005. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2022. (τα ακάρεα είναι τα τριχωτά σφαιρίδια στην εικόνα, από ένα σε κάθε σιαγόνα)
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 11, σελ. 743
- Schneirla, T.C. (1971). H.R. Topoff, επιμ. Army ants. A study in social organization
. San Francisco: W.H. Freeman & Co. ISBN 0-7167-0933-3.
