Βόιλα

Βόιλα
Είδος	εγκαταλειμμένο χωριό
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°5′7″N 26°6′21″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Σητείας
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Βόιλα είναι εγκαταλελειμμένο χωριό το οποίο βρίσκεται στην Κοινότητα Χανδρά του δήμο Σητείας. Βρίσκεται περίπου 500 μέτρα μακριά από το χωριό Χανδράς Λασιθίου και είναι προσβάσιμο μέσω αγροτικού δρόμου. Απέχει 29 χιλιόμετρα από τη Σητεία. Η Βόιλα φαίνεται να εγκαταλείφθηκε τον 19ο αιώνα.

Ετυμολογία

Η ετυμολογία του ονόματος δεν είναι γνωστή. Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι προέρχεται από το βυζαντινό επίθετο Βοΐλας. Ο Εμμανουήλ Αγγελάκης αναφέρει ότι προέρχεται από τη λέξη βοϊλάς ή βολιάς, με την οποία αποκαλούσαν οι Βυζαντινοί τους βογιάρους. Ο Νίκος Παπαδάκης αναφέρει ότι είναι επίσης πιθανόν να προέρχεται από τις λέξεις βους και ελαύνω και να σημαίνει τον τόπο όπου βόσκουν και ζευγώνονται τα βόδια. Μια λιγότερη πιθανή εκδοχή αναφέρει ότι προέρχεται από τον βυζαντινό αξιωματούχο του 10ου αιώνα Βοΐλα Βάρδα, ο οποίος επαναστάτησε εναντίον του Ρωμανού Λεκαπηνού.

Ιστορικά στοιχεία

Κατά τη διάρκεια των βενετικών χρόνων ήταν ένα σχετικά μεγάλο χωριό. Σύμφωνα με την ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα, όπου αναφέρεται ως Voila, είχε 299 κατοίκους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Voila. Το χωριό αναφέρεται επίσης σε συμβόλαιο του 1581, στο οποίο αναφέρεται ότι αποτελούσε φέουδο της οικογένειας των Κορνάρων. Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Vuyalo με 17 χαράτσια.

Το χωριό εξακολουθούσε να κατοικείται τον 19ο αιώνα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1834, η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Αιγυπτίους, στη Βόιλα κατοικούσαν 5 μουσουλμανικές και μια χριστιανική οικογένειες. Στην επόμενη όμως απογραφή, το 1881, το χωριό δεν αναφέρεται και είναι πιθανόν να είχε ήδη ερημωθεί. Ο Στέφανος Ξανθουδίδης ανέφερε ότι το χωριό ερήμωσε μετά την επανάσταση του 1897.

Μνημεία

Το ταφικό μνημείο των Σαλαμών στο ναό του Αγίου Γεωργίου.

Στο χωριό βρίσκεται βενετσιάνικος πύργος. Στο εξωτερικό του πύργου υπάρχει τουρκικό επίγραμμα με την ημερομηνία 1153 (έτος εγίρας), η οποία αντιστοιχεί στο έτος 1742. Δίπλα στην επιγραφή βρίσκονται χαράγματα τα οποία απεικονίζουν πέλεκεις, κυπαρίσσια και πεντάλφες. Σύμφωνα με την παράδοση ο πύργος ανήκε σε ένα από τους πιο άγριους γενίτσαρους, τον Τσιν-Αλή ή Τζεναλή. Ακριβώς νότια του πύργου βρίσκεται ερειπωμένη εκκλησία, η οποία είναι γνωστή ως η εκκλησία του Τζιναλή.

Άλλο σημαντικό μνημεία του χώρου είναι ο δίκλιτος ναός του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας. Στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου βρίσκεται κόγχη με οικογενειακό τάφο, πιθανόν του κτήτορα του ναού Γεώργιου Σαλαμού, της οικογένειας των Σαλαμών της Σητείας (οι "Salamon", στην ιταλική γλωσσική μορφή, ήταν ευγενείς με καταγωγή από τη Βενετία), από την οποία έλκει την καταγωγή του ο Διονύσιος Σολωμός. Στο τύμπανο της κόγχης βρίσκεται τοιχογραφία της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας και αριστερά και δεξιά από το κεφάλι της υπάρχουν δίσκοι με στηθάρια αγγέλων. Στα δεξιά της Παναγίας στέκονται ένας άντρας με κρητική φορεσιά και μια γυναίκα με ευρωπαϊκή φορεσιά. Ένα παιδί το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στις δύο μορφές κρατάει το χέρι της γυναίκας. Αριστερά της Παναγίας βρίσκονται μαυροφορεμένες μορφές γυναικών. Κάτω από την παράσταση υπάρχει επιγραφή γραμμένη σε ιαμβικό επίμετρο. Αριστερά της Παναγίας υπάρχει φθαρμένη επιγραφή με το όνομα Γεώργιος ο Σαλαμός με τα γράμματα ΙΗ, τα τελευταία της χρονολογίας, είτε ΑΦΙΗ (=1518) είτε ΖΙΗ (=7018 από κτίσεως κόσμου = 1510). Πάνω από το προσκέφαλο του τάφου και στο συνεχόμενο δυτικό τοίχο υπάρχει άλλη παράσταση, με εικόνα νεκρής κοπέλας στο νεκροκρέβατο και από πάνω σκυφτές μορφές, με τη χρονολογία ,αφξ (=1560). Θεωρείται ότι ο τάφος πρόκειται για οικογενειακό τάφο της οικογένειας των Σαλαμών.

Επίσης στο χωριό βρίσκονται δύο κρήνες με ανάγλυφες τουρκικές επιγραφές. Στο λόφο πάνω από το χωριό βρίσκονται τα ερείπια βενετσιάνικου κάστρου.