COVID-19: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Εισαγωγική μερική αναδιατύπωση, προσθήκη ενότητας
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{Άλλεςχρήσεις4|την ασθένεια|τον υπεύθυνο ιό|SARS-CoV-2|την τρέχουσα πανδημία|Πανδημία COVID-19}}
{{Άλλεςχρήσεις4|την ασθένεια|τον υπεύθυνο ιό|SARS-CoV-2|την τρέχουσα πανδημία|Πανδημία COVID-19}}{{πληροφορίες ασθένειας

{{πληροφορίες ασθένειας
⚫
| εικόνα = Symptoms of coronavirus disease 2019 in Greek.png
⚫
| λεζάντα = Συμπτώματα της COVID-19
| ονομασία =
| ονομασία =
| συνώνυμο =
| συνώνυμο =
⚫
| εικόνα = Symptoms of coronavirus disease 2019 in Greek.png
⚫
| λεζάντα = Συμπτώματα της COVID-19
| ειδικότητα =
| ειδικότητα =
| συμπτώματα = Πυρετός, βήχας, δύσπνοια
| συμπτώματα = Πυρετός, βήχας, δύσπνοια
Γραμμή 20: Γραμμή 18:
| φαρμακευτική αγωγή =
| φαρμακευτική αγωγή =
| πρόγνωση =
| πρόγνωση =
⚫
| συχνότητα =
| νοσηρότητα =
| νοσηρότητα =
| θνησιμότητα =
| θνησιμότητα =
| ICD10 = U07.1
| ICD10 = U07.1
| MeshID = C000657245
| MeshID = C000657245
⚫
| συχνότητα =
}}
Η '''ασθένεια κορονοϊού 2019''' (Corona virus disease 2019, '''COVID-19'''),{{sfn|Gorbalenya|Baker|Baric|de Groot|p=1}} επίσης γνωστή ως οξεία αναπνευστική νόσος 2019-nCoV, είναι μία [[Λοίμωξη|μολυσματική ασθένεια]] που προκαλείται από τον [[Κορονοϊός|κορονοϊό]] [[SARS-CoV-2]]. Ο ιός και η ασθένεια που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη [[Γουχάν]] της [[Κίνα|Κίνας]] στα τέλη του [[2019]]. Από τότε έχει διασπαρεί σε όλον τον πλανήτη και έχει χαρακτηριστεί ως [[Πανδημία COVID-19|πανδημία]] από τον [[Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας|Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας]]<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020|title=WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020|website=www.who.int|language=en|accessdate=2021-02-25}}</ref>.
}}Η '''ασθένεια κορονοϊού 2019''' (Corona virus disease 2019, '''COVID-19'''),επίσης γνωστή ως οξεία αναπνευστική νόσος 2019-nCoV, είναι μία [[Λοίμωξη|μολυσματική ασθένεια]] που προκαλείται από τον [[Κορονοϊός|κορονοϊό]] [[SARS-CoV-2]]. Ο [[ιός]] και η ασθένεια εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη [[Γουχάν]] της [[Κίνα|Κίνας]] στα τέλη του [[2019]] και έγινε γνωστός στον [[Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας|Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας]] στις 31 [[Δεκέμβριος|Δεκεμβρίου]] [[2019]]. Από τότε έχει διασπαρεί σε όλον τον [[Πλανήτης|πλανήτη]] και έχει εξελιχθεί σε [[Πανδημία COVID-19|πανδημία]]<ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/coronavirus-disease-covid-19|title=Coronavirus disease (COVID-19)|website=www.who.int|language=en|accessdate=2021-03-26}}</ref>.

Τα συμπτώματα της Covid-19 ποικίλουν. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι ο [[πυρετός]], ο ξηρός [[βήχας]] και η σωματική εξάντληση. Λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η απώλεια [[Γεύση (σωματιδιακή φυσική)|γεύσης]] ή μυρωδιάς, η ρινική συμφόρηση, η [[επιπεφυκίτιδα]], ο πονόλαιμος, ο [[πονοκέφαλος]], [[πόνος]] στους [[Μυς|μύες]] ή στις [[Άρθρωση|αρθρώσεις]], δερματικά εξανθήματα, ναυτία ή εμετός, διάρροια, ρίγη και ζάλη. Σε περίπτωση σοβαρής εξέλιξης της νόσου τα συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στην αναπνοή, απώλεια όρεξης, σύγχυση, επίμονο πόνο ή πίεση στο στήθος και υψηλό πυρετό, άνω των 38°C. Λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η σύγχυση, μειωμένη συνείδηση, ανησυχία, κατάθλιψη, οι διαταραχές ύπνου, πιο σοβαρές και σπάνιες νευρολογικές επιπλοκές. Άτομα όλων των ηλικιών που παρουσιάζουν πυρετό και βήχα, δύσπνοια, πόνο στο στήθος, θα πρέπει να αναζητήσουν αμέσως ιατρική περίθαλψη<ref name=":3" />. Στην Ελλάδα για αναζήτηση πληροφοριών και καθοδήγησης σε περίπτωση που έχετε ανάγκη μπορείτε να αναζητήσετε διαδικτυακά στον ιστότοπο του [https://eody.gov.gr/ Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας]<ref name=":4">{{Cite web|url=https://eody.gov.gr/|title=Αρχική|website=Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας|language=el|accessdate=2021-03-26}}</ref>.

Η περίοδος επώασης του ιού, μέχρι την εμφάνιση της ασθένειας, κυμαίνεται έως 14 ημέρες, με διάμεσο χρόνο τις 5,1 ημέρες και το 97.5% των ατόμων που θα εμφανίσουν συμπτώματα θα το κάνουν έως 11,5 ημέρες από την μόλυνση. Υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις που πιθανώς να εμφανίσουν συμπτώματα μετά τις 14 ημέρες<ref>{{Cite journal|title=The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application|first3=Qifang|first9=Justin|last8=Reich|first8=Nicholas G.|last7=Azman|first7=Andrew S.|last6=Meredith|first6=Hannah R.|last5=Zheng|first5=Qulu|last4=Jones|first4=Forrest K.|last3=Bi|last2=Grantz|url=https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M20-0504|first2=Kyra H.|last=Lauer|first=Stephen A.|doi=10.7326/M20-0504|issue=9|volume=172|pages=577–582|pmid=32150748|pmc=PMC7081172|issn=0003-4819|date=2020-03-10|journal=Annals of Internal Medicine|last9=Lessler}}</ref>. Από τα άτομα που θα εμφανίσουν συμπτώματα, τα περισσότερα, περίπου το 80%, θα ιανθεί χωρίς να χρειαστεί νοσηλεία. Από τους υπόλοιπους το 15% των ασθενών θα αναζητήσει νοσηλεία και θα χρειαστεί οξυγόνο, ενώ στο 5% η ασθένεια θα εξελιχθεί σοβαρά και χρειάζονται εντατική φροντίδα. Οι επιπλοκές που οδηγούν στον θάνατο μπορεί να είναι αναπνευστική ανεπάρκεια, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, σηψαιμία και σηπτικό σοκ, θρομβοεμβολισμό και πολυοργανική ανεπάρκεια<ref name=":3" />. Η θνητότητα των ασθενών που θα χρειαστούν μονάδα εντατικής θεραπείας κυμαίνεται από 39% έως 72% ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των ασθενών. Ο μέσος χρόνος νοσηλείας των ιαθέντων κυμαίνεται από 10 ημέρες έως 13<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/clinical-guidance-management-patients.html|title=Healthcare Workers|last=CDC|ημερομηνία=2020-02-11|website=Centers for Disease Control and Prevention|language=en-us|accessdate=2021-03-26}}</ref>.


Η ασθένεια Covid-19, η οποία προκαλείται από τον κορονοϊό Sars-Cov-2, διαδίδεται μεταξύ των ανθρώπων κυρίως όταν ένα μολυσμένο άτομο βρίσκεται σε στενή επαφή με ένα άλλο. Ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί από το στόμα ή τη μύτη ενός μολυσμένου ατόμου με υγρά σωματίδια τα οποία ονομάζονται, «''αναπνευστικά σταγονίδια''» τα μεγαλύτερα , ενώ τα μικρότερα «''αερολύματα''». Η μετάδοση, από τα μολυσμένα άτομα, συμβαίνει όταν τα άτομα βήχουν, φτερνίζονται, μιλούν, τραγουδούν ή αναπνέουν έντονα. Οι άνθρωποι μπορούν να προσβληθούν από τον ιό, όταν αυτός εισέλθει στο στόμα, τη μύτη ή τα μάτια τους, που είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε άμεση ή στενή επαφή, δηλαδή σε απόσταση μικρότερη από 1 μέτρο, με ένα μολυσμένο άτομο. Η μετάδοση αερολυμάτων μπορεί να συμβεί σε τοποθεσίες όπως εσωτερικούς, σε πολυσύχναστους και ανεπαρκώς αεριζόμενους χώρους, όπου τα μολυσμένα άτομα περνούν μεγάλες χρονικές περιόδους με άλλους, όπως εστιατόρια, πρακτικές χορωδιών, μαθήματα γυμναστικής, νυχτερινά κέντρα, γραφεία και χώρους λατρείας. Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί μέσω της αφής από αντικείμενα ή επιφάνειες, όπως τραπέζια, πόμολα και χειρολισθήρες, από ιοσωμάτια τα οποία έχουν μολύνει τις επιφάνειες αυτές, με τα σημεία εισόδου του ιού στο ανθρώπινο σώμα. Τα σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι ο κύριος τρόπος εξάπλωσης του ιού είναι από τα αναπνευστικά σταγονίδια μεταξύ ατόμων που βρίσκονται σε στενή επαφή μεταξύ τους και όχι από τις επιφάνειες<ref name=":3" />. Άνθρωποι οι οποίοι έχουν μολυνθεί μπορούν να μεταδώσουν τον ίο έως δύο ημέρες πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως επίσης και αν παραμείνουν ασυμπτωματικοί. Οι ασθενείς υπάρχει πιθανότητα να παραμείνουν μεταδοτικοί έως και 10 ημέρες ύστερα από την εκδήλωση συμπτωμάτων, στην ήπια εξέλιξη της νόσου και στις σοβαρές έως 20 ημέρες<ref name=":5" />.
Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι ο πυρετός, ο βήχας (συχνότερα o ξηρός) και η έντονη σωματική εξάντληση. μυϊκοί πόνοι (μυαλγία), φλέγματα, πονόλαιμος, ρινική καταρροή, δύσπνοια, ανοσμία, κεφαλαλγία και διάρροια είναι λιγότερο συχνά. Ενώ οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν ήπια συμπτωματολογία, σε ορισμένους η ασθένεια εξελίσσεται σε ιογενή πνευμονία, η οποία στις βαρύτερες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια (σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων-ARDS), σηπτικό σοκ (σηπτική καταπληξία) ή σύνδρομο πολυοργανικής ανεπάρκειας.<ref>{{Cite web|url=https://www.hesem.gr/wp-content/uploads/2020/04/COVID19-GreekEDguidelines09Apr20.pdf|title=Ελληνική Εταιρεία Επείγουσας Ιατρικής Κατευθυντήριες οδηγίες για τη νόσο του κορωνοϊού SARS-CoV-2 (νόσο COVID-19)|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref>


⚫
Η διάγνωση γίνεται με την [[Αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης|αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR)]], το δείγμα περιλαμβάνει ρινοφαρυγγικό επίχρισμα, στοματοφαρυγγικό επίχρισμα, πτύελα, ή υλικό αναρρόφησης από τον τραχειοσωλήνα, όταν αφορά διασωληνωμένους ασθενείς. Η ακριβής διάγνωση απαιτεί εργαστηριακή ταυτοποίηση του ιού με την ανίχνευση του γενετικού του υλικού([[RNA]]) με την παραπάνω εξέταση. Η υποψία για τη διάγνωση θα τεθεί μέσω συνδυασμού συμπτωμάτων, παραγόντων κινδύνου και των ευρημάτων στην ακτινογραφία ή την αξονική τομογραφία θώρακα, η οποία συχνά εμφανίζει χαρακτηριστικά άτυπης πνευμονίας<ref>{{Cite journal|url=https://www.cureus.com/articles/27924-coronavirus-covid-19-a-review-of-clinical-features-diagnosis-and-treatment|title=Coronavirus (COVID-19): A Review of Clinical Features, Diagnosis, and Treatment|last=Hassan|first=Syed Adeel|date=21/03/2020|journal=Cureus|accessdate=|doi=10.7759/cureus.7355|quote=}}</ref>.
O ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο '''κυρίως μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων''', αερομεταφερόμενων (airborne)<ref>https://www.webmd.com/lung/qa/is-the-coronavirus-airborne</ref>, τα οποία παράγονται κατά τη διάρκεια του βήχα, του φταρνίσματος, ή της ομιλίας. Από την ημέρα της έκθεσης έως την εμφάνιση συμπτωμάτων (χρόνος επώασης) μεσολαβούν 2 έως 14 ημέρες (συχνότερα είναι 4-5 ημέρες). Επίσης μόλυνση μπορεί να υπάρξει αν ο ιός έρθει σε επαφή με το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια τους και να εισέλθει από τα σημεία αυτά στο σώμα μας. Ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί μέσω μολυσμένων επιφανειών, αν και δεν θεωρείται ότι είναι η κύρια οδός μετάδοσης<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/faq.html|title=COVID-19 and Your Health|last=CDC|ημερομηνία=2020-02-11|website=Centers for Disease Control and Prevention|language=en-us|accessdate=2021-02-25}}</ref>. Η εξακρίβωση του τρόπου μετάδοσης είναι πολύ δύσκολο να επαληθευτεί σε κάθε ασθενή αλλά η μόλυνση κυρίως συμβαίνει όταν οι άνθρωποι είναι κοντά ο ένας στον άλλο για αρκετό διάστημα. Τα άτομα που έχουν ήδη μολυνθεί μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε άλλα άτομα έως και δύο ημέρες πριν εμφανίσουν οι ίδιοι συμπτώματα, όπως και τα άτομα που δεν εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα κατά την διάρκεια της λοίμωξης. Οι ασθενείς μπορεί να παραμείνουν μολυσματικοί έως και δέκα ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων σε ήπιες περιπτώσεις, ενώ μπορεί να φτάσει και τις είκοσι σε σοβαρότερες<ref name=":5" />.


⚫
Προληπτικά μέτρα αποτροπής της μόλυνσης από τον Sars-CoV-2 περιλαμβάνουν '''τη κοινωνική αποστασιοποίηση''', τον αερισμό των εσωτερικών χώρων, την κάλυψη του προσώπου μας όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε, το πλύσιμο των χεριών μας και την αποφυγή της επαφής με το πρόσωπό μας αν δεν έχουμε πλύνει τα χέρια μας. Σε δημόσιους χώρους συνίσταται η υποχρεωτική '''η χρήση μάσκας προσώπου''' για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης. Μέχρι αυτή την στιγμή έχουν αναπτυχθεί και αδειοδοτηθεί τουλάχιστον 10 διαφορετικά [[Εμβόλιο COVID-19|εμβόλια κατά της Covid-19]], από κάποια επίσημη αυστηρή ρυθμιστική αρχή. Περισσότερα αναμένεται να αδειοδοτηθούν σύντομα. Οι εμβολιασμοί ξεκίνησαν στα τέλη 2020 και έχουν γίνει έως και σήμερα περισσότεροι από 518 εκατομμύρια, ενώ ο ρυθμός εμβολιασμού είναι λίγο πάνω από τα 13.1 εκατομμύρια ημερησίως<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/graphics/covid-vaccine-tracker-global-distribution/|title=More Than 218 Million Shots Given: Covid-19 Tracker|work=Bloomberg.com|language=en|accessdate=2021-02-25}}</ref>. Στις 27 Δεκεμβρίου 2020, έγιναν στην Ελλάδα οι πρώτοι εμβολιασμοί κατά του κορονοϊού.<ref>https://www.kathimerini.gr/society/561208456/gegonos-o-protos-emvoliasmos-stin-ellada-kata-tis-covid-19/</ref>. Η νοσηλεύτρια Ευσταθία Καμπισιούλη (ΜΕΘ, «Ευαγγελισμός») έγινε ο πρώτος άνθρωπος που εμβολιάστηκε στη χώρα μας, σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους της πανδημίας<ref>{{Cite web|url=https://www.newsit.gr/ellada/i-stigmi-pou-i-eystathia-kampisiouli-kanei-to-proto-emvolio-video/3189532/|title=Η στιγμή που η Ευσταθία Καμπισιούλη κάνει το πρώτο εμβόλιο (video)|website=www.newsit.gr|accessdate=2021-03-27}}</ref>.
⚫
Η διάγνωση γίνεται με την [[Αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης|αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR)]] με το δείγμα να λαμβάνεται από ρινοφαρυγγικό επίχρισμα, στοματοφαρυγγικό επίχρισμα, πτύελα, ή υλικό αναρρόφησης από τον τραχειοσωλήνα (σε διασωληνωμένους ασθενείς). Η ακριβής διάγνωση απαιτεί εργαστηριακή ταυτοποίηση του ιού με την ανίχνευση του γενετικού του υλικού (RNA) με την παραπάνω εξέταση. Η υποψία για τη διάγνωση θα τεθεί μέσω συνδυασμού συμπτωμάτων, παραγόντων κινδύνου και των ευρημάτων στην ακτινογραφία ή την αξονική τομογραφία θώρακα, η οποία συχνά εμφανίζει χαρακτηριστικά άτυπης πνευμονίας.<ref>{{Cite journal|url=https://www.cureus.com/articles/27924-coronavirus-covid-19-a-review-of-clinical-features-diagnosis-and-treatment|title=Coronavirus (COVID-19): A Review of Clinical Features, Diagnosis, and Treatment|last=Hassan|first=Syed Adeel|date=21/03/2020|journal=Cureus|accessdate=|doi=10.7759/cureus.7355|quote=}}</ref>


Κλινικές έρευνες για την ανάπτυξη φαρμακευτικής αγωγής, που αναστέλλουν την αναπαραγωγή του ιού, βρίσκονται σε εξέλιξη. Αυτή τη στιγμή η κύρια θεραπεία είναι συμπωματική, η οποία περιλαμβάνει διαχείριση των συμπτωμάτων, υποστηρικτική φροντίδα και απομόνωση<ref name=":5" />.
⚫
Προληπτικά μέτρα αποτροπής της μόλυνσης από τον Sars-CoV-2 περιλαμβάνουν '''τη κοινωνική αποστασιοποίηση''', '''την απομόνωση''', '''τον αερισμό των εσωτερικών χώρων''', '''την κάλυψη του προσώπου μας όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε''', '''το πλύσιμο των χεριών μας και την αποφυγή της επαφής με το πρόσωπό μας αν δεν έχουμε πλύνει τα χέρια μας'''. Σε δημόσιους χώρους συνίσταται και σε πολλές περιπτώσεις είναι υποχρεωτική η χρήση μάσκας προσώπου για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης. Μέχρι αυτή την στιγμή έχουν αναπτυχθεί και αδειοδοτηθεί τουλάχιστον 10 διαφορετικά [[Εμβόλιο COVID-19|εμβόλια]], από κάποια επίσημη ρυθμιστική αρχή. Περισσότερα αναμένεται να αδειοδοτηθούν σύντομα. Οι εμβολιασμοί ξεκίνησαν στα τέλη 2020 και έχουν γίνει έως και σήμερα περισσότεροι από 218 εκατομμύρια, ενώ ο ρυθμός εμβολιασμού είναι λίγο πάνω από τα έξι εκατομμύρια ημερησίως<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/graphics/covid-vaccine-tracker-global-distribution/|title=More Than 218 Million Shots Given: Covid-19 Tracker|work=Bloomberg.com|language=en|accessdate=2021-02-25}}</ref>.


⚫
Ωστόσο, παραμένουν σε απόλυτη ισχύ οι συστάσεις προς τον γενικό πληθυσμό για τήρηση των προληπτικών μέτρων προφύλαξης. Στα άτομα που υποψιάζονται ότι έχουν εκτεθεί στον ιό ή πιθανολογούν ότι είναι φορείς και έχουν ήπια συμπτώματα, '''να μένουν σπίτι''' και '''να αναζητούν ιατρική συμβουλή''', είτε στον προσωπικό τους ιατρό, είτε στην πλησιέστερη δομή υγείας, είτε επικοινωνώντας με τον [https://eody.gov.gr/ Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας]<ref name=":4" />.
Στις 2 Δεκεμβρίου 2020, η αρμόδια επιτροπή MHRA στο Ηνωμένο Βασίλειο χορήγησε την '''πρώτη άδεια εμβολίου'''<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-medicines-regulator-gives-approval-for-first-uk-covid-19-vaccine</ref> έναντι του COVID-19, εγκρίνοντας τη σχετική αίτηση των εταιρειών Pfizer & BioNTech. Την Τρίτη 8-12-2020, στο Ηνωμένο Βασίλειο, η 90χρονη Μάργκαρετ Κίναν έγινε το πρώτο άτομο στον κόσμο, που επίσημα εμβολιάστηκε με εγκεκριμένο εμβόλιο κατά του COVID-19.<ref>https://www.kathimerini.gr/world/561188767/v-day-i-antepithesi-xekinise/</ref> Στις 10 Δεκεμβρίου 2020, το ίδιο εμβόλιο (Pfizer & BioNTech) εγκρίθηκε για χρήση και στον Καναδά.<ref>https://www.ctvnews.ca/health/coronavirus/historic-moment-health-canada-approves-pfizer-covid-19-vaccine-1.5223477</ref>


== Ονοματοδοσία ==
Στις 27 Δεκεμβρίου 2020, έγιναν στην Ελλάδα οι πρώτοι εμβολιασμοί κατά του κορονοϊού.<ref>https://www.kathimerini.gr/society/561208456/gegonos-o-protos-emvoliasmos-stin-ellada-kata-tis-covid-19/</ref>. Η νοσηλεύτρια Ευσταθία Καμπισιούλη (ΜΕΘ, «Ευαγγελισμός») έγινε ο πρώτος άνθρωπος που εμβολιάστηκε στη χώρα μας, σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους της πανδημίας.
Το όνομα COVID-19, αποδόθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύμφωνα με τις συστάσεις που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων, του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ώστε να μην αναφέρεται σε μία γεωγραφική τοποθεσία, ένα ζώο, ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων αλλά να έχει εμφανή συσχέτιση με την ασθένεια, ώστε να αποφευχθεί κάποια ανακρίβεια ή στιγματισμός των ομάδων αυτών<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-remarks-at-the-media-briefing-on-2019-ncov-on-11-february-2020|title=WHO Director-General's remarks at the media briefing on 2019-nCoV on 11 February 2020|website=www.who.int|language=en|accessdate=2021-03-27}}</ref>.


Η ονομασία COVID-19 για την ασθένεια, αποτελεί ένα ακρωνύμιο των γραμμάτων, CO, από το corona, που σημαίνει κορώνα, VI, από το virus, που σημαίνει ιός, D από το deasease, που σημαίνει ασθένεια και το 19 από το έτος την πρώτης καταγραφής της. Ο ιός μέχρι τότε ονομαζόταν ως "νέος κορονοϊός 2019" ή "2019-nCov"<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/key-messages-and-actions-for-covid-19-prevention-and-control-in-schools-march-2020.pdf?sfvrsn=baf81d52_4|title=Key Messages and Actions for COVID-19 Prevention and Control in Schools}}</ref>.
⚫
Ωστόσο, παραμένουν σε απόλυτη ισχύ οι συστάσεις προς τον γενικό πληθυσμό για τήρηση των προληπτικών μέτρων προφύλαξης. Στα άτομα που υποψιάζονται ότι μεταφέρουν τον ιό και έχουν ήπια συμπτώματα, '''να μένουν σπίτι''' και '''να ζητούν ιατρική συμβουλή''', τηλεφωνώντας πρώτα σε έναν γιατρό, αντί να επισκεφθούν κατευθείαν μια κλινική ή ένα νοσοκομείο.


== Συμπτώματα και εξέλιξη της νόσου ==
== Συμπτώματα και εξέλιξη της νόσου ==

Έκδοση από την 10:08, 27 Μαρτίου 2021

Αυτό το λήμμα αφορά την ασθένεια. Για τον υπεύθυνο ιό, δείτε: SARS-CoV-2. Για την τρέχουσα πανδημία, δείτε: Πανδημία COVID-19.
Συμπτώματα της COVID-19
ΣυμπτώματαΠυρετός, βήχας, δύσπνοια
ΕπιπλοκέςΠνευμονία, Σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, Νεφρική ανεπάρκεια
ΑίτιαΙός SARS-CoV-2
Παράγοντες κινδύνουΜη λήψη προστατευτικών μέτρων
Διαγνωστική μέθοδοςPCR, Ιατρική απεικόνιση
ΠρόληψηΣωστή τεχνική πλυσίματος των χεριών, προστασία βήχα, αποφυγή στενής επαφής με άρρωστα άτομα ή υποκλινικούς φορείς, κοινωνική αποστασιοποίηση
ΘεραπείαΔιαχείριση συμπτωμάτων και υποστηρικτικά μέτρα
Ταξινόμηση
ICD-10U07.1
MeSHC000657245

Η ασθένεια κορονοϊού 2019 (Corona virus disease 2019, COVID-19),επίσης γνωστή ως οξεία αναπνευστική νόσος 2019-nCoV, είναι μία μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από τον κορονοϊό SARS-CoV-2. Ο ιός και η ασθένεια εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη Γουχάν της Κίνας στα τέλη του 2019 και έγινε γνωστός στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις 31 Δεκεμβρίου 2019. Από τότε έχει διασπαρεί σε όλον τον πλανήτη και έχει εξελιχθεί σε πανδημία[1].

Τα συμπτώματα της Covid-19 ποικίλουν. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι ο πυρετός, ο ξηρός βήχας και η σωματική εξάντληση. Λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η απώλεια γεύσης ή μυρωδιάς, η ρινική συμφόρηση, η επιπεφυκίτιδα, ο πονόλαιμος, ο πονοκέφαλος, πόνος στους μύες ή στις αρθρώσεις, δερματικά εξανθήματα, ναυτία ή εμετός, διάρροια, ρίγη και ζάλη. Σε περίπτωση σοβαρής εξέλιξης της νόσου τα συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στην αναπνοή, απώλεια όρεξης, σύγχυση, επίμονο πόνο ή πίεση στο στήθος και υψηλό πυρετό, άνω των 38°C. Λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η σύγχυση, μειωμένη συνείδηση, ανησυχία, κατάθλιψη, οι διαταραχές ύπνου, πιο σοβαρές και σπάνιες νευρολογικές επιπλοκές. Άτομα όλων των ηλικιών που παρουσιάζουν πυρετό και βήχα, δύσπνοια, πόνο στο στήθος, θα πρέπει να αναζητήσουν αμέσως ιατρική περίθαλψη[1]. Στην Ελλάδα για αναζήτηση πληροφοριών και καθοδήγησης σε περίπτωση που έχετε ανάγκη μπορείτε να αναζητήσετε διαδικτυακά στον ιστότοπο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας[2].

Η περίοδος επώασης του ιού, μέχρι την εμφάνιση της ασθένειας, κυμαίνεται έως 14 ημέρες, με διάμεσο χρόνο τις 5,1 ημέρες και το 97.5% των ατόμων που θα εμφανίσουν συμπτώματα θα το κάνουν έως 11,5 ημέρες από την μόλυνση. Υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις που πιθανώς να εμφανίσουν συμπτώματα μετά τις 14 ημέρες[3]. Από τα άτομα που θα εμφανίσουν συμπτώματα, τα περισσότερα, περίπου το 80%, θα ιανθεί χωρίς να χρειαστεί νοσηλεία. Από τους υπόλοιπους το 15% των ασθενών θα αναζητήσει νοσηλεία και θα χρειαστεί οξυγόνο, ενώ στο 5% η ασθένεια θα εξελιχθεί σοβαρά και χρειάζονται εντατική φροντίδα. Οι επιπλοκές που οδηγούν στον θάνατο μπορεί να είναι αναπνευστική ανεπάρκεια, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, σηψαιμία και σηπτικό σοκ, θρομβοεμβολισμό και πολυοργανική ανεπάρκεια[1]. Η θνητότητα των ασθενών που θα χρειαστούν μονάδα εντατικής θεραπείας κυμαίνεται από 39% έως 72% ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των ασθενών. Ο μέσος χρόνος νοσηλείας των ιαθέντων κυμαίνεται από 10 ημέρες έως 13[4].

Η ασθένεια Covid-19, η οποία προκαλείται από τον κορονοϊό Sars-Cov-2, διαδίδεται μεταξύ των ανθρώπων κυρίως όταν ένα μολυσμένο άτομο βρίσκεται σε στενή επαφή με ένα άλλο. Ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί από το στόμα ή τη μύτη ενός μολυσμένου ατόμου με υγρά σωματίδια τα οποία ονομάζονται, «αναπνευστικά σταγονίδια» τα μεγαλύτερα , ενώ τα μικρότερα «αερολύματα». Η μετάδοση, από τα μολυσμένα άτομα, συμβαίνει όταν τα άτομα βήχουν, φτερνίζονται, μιλούν, τραγουδούν ή αναπνέουν έντονα. Οι άνθρωποι μπορούν να προσβληθούν από τον ιό, όταν αυτός εισέλθει στο στόμα, τη μύτη ή τα μάτια τους, που είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε άμεση ή στενή επαφή, δηλαδή σε απόσταση μικρότερη από 1 μέτρο, με ένα μολυσμένο άτομο. Η μετάδοση αερολυμάτων μπορεί να συμβεί σε τοποθεσίες όπως εσωτερικούς, σε πολυσύχναστους και ανεπαρκώς αεριζόμενους χώρους, όπου τα μολυσμένα άτομα περνούν μεγάλες χρονικές περιόδους με άλλους, όπως εστιατόρια, πρακτικές χορωδιών, μαθήματα γυμναστικής, νυχτερινά κέντρα, γραφεία και χώρους λατρείας. Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί μέσω της αφής από αντικείμενα ή επιφάνειες, όπως τραπέζια, πόμολα και χειρολισθήρες, από ιοσωμάτια τα οποία έχουν μολύνει τις επιφάνειες αυτές, με τα σημεία εισόδου του ιού στο ανθρώπινο σώμα. Τα σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι ο κύριος τρόπος εξάπλωσης του ιού είναι από τα αναπνευστικά σταγονίδια μεταξύ ατόμων που βρίσκονται σε στενή επαφή μεταξύ τους και όχι από τις επιφάνειες[1]. Άνθρωποι οι οποίοι έχουν μολυνθεί μπορούν να μεταδώσουν τον ίο έως δύο ημέρες πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως επίσης και αν παραμείνουν ασυμπτωματικοί. Οι ασθενείς υπάρχει πιθανότητα να παραμείνουν μεταδοτικοί έως και 10 ημέρες ύστερα από την εκδήλωση συμπτωμάτων, στην ήπια εξέλιξη της νόσου και στις σοβαρές έως 20 ημέρες[4].

Η διάγνωση γίνεται με την αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR), το δείγμα περιλαμβάνει ρινοφαρυγγικό επίχρισμα, στοματοφαρυγγικό επίχρισμα, πτύελα, ή υλικό αναρρόφησης από τον τραχειοσωλήνα, όταν αφορά διασωληνωμένους ασθενείς. Η ακριβής διάγνωση απαιτεί εργαστηριακή ταυτοποίηση του ιού με την ανίχνευση του γενετικού του υλικού(RNA) με την παραπάνω εξέταση. Η υποψία για τη διάγνωση θα τεθεί μέσω συνδυασμού συμπτωμάτων, παραγόντων κινδύνου και των ευρημάτων στην ακτινογραφία ή την αξονική τομογραφία θώρακα, η οποία συχνά εμφανίζει χαρακτηριστικά άτυπης πνευμονίας[5].

Προληπτικά μέτρα αποτροπής της μόλυνσης από τον Sars-CoV-2 περιλαμβάνουν τη κοινωνική αποστασιοποίηση, τον αερισμό των εσωτερικών χώρων, την κάλυψη του προσώπου μας όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε, το πλύσιμο των χεριών μας και την αποφυγή της επαφής με το πρόσωπό μας αν δεν έχουμε πλύνει τα χέρια μας. Σε δημόσιους χώρους συνίσταται η υποχρεωτική η χρήση μάσκας προσώπου για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης. Μέχρι αυτή την στιγμή έχουν αναπτυχθεί και αδειοδοτηθεί τουλάχιστον 10 διαφορετικά εμβόλια κατά της Covid-19, από κάποια επίσημη αυστηρή ρυθμιστική αρχή. Περισσότερα αναμένεται να αδειοδοτηθούν σύντομα. Οι εμβολιασμοί ξεκίνησαν στα τέλη 2020 και έχουν γίνει έως και σήμερα περισσότεροι από 518 εκατομμύρια, ενώ ο ρυθμός εμβολιασμού είναι λίγο πάνω από τα 13.1 εκατομμύρια ημερησίως[6]. Στις 27 Δεκεμβρίου 2020, έγιναν στην Ελλάδα οι πρώτοι εμβολιασμοί κατά του κορονοϊού.[7]. Η νοσηλεύτρια Ευσταθία Καμπισιούλη (ΜΕΘ, «Ευαγγελισμός») έγινε ο πρώτος άνθρωπος που εμβολιάστηκε στη χώρα μας, σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους της πανδημίας[8].

Κλινικές έρευνες για την ανάπτυξη φαρμακευτικής αγωγής, που αναστέλλουν την αναπαραγωγή του ιού, βρίσκονται σε εξέλιξη. Αυτή τη στιγμή η κύρια θεραπεία είναι συμπωματική, η οποία περιλαμβάνει διαχείριση των συμπτωμάτων, υποστηρικτική φροντίδα και απομόνωση[4].

Ωστόσο, παραμένουν σε απόλυτη ισχύ οι συστάσεις προς τον γενικό πληθυσμό για τήρηση των προληπτικών μέτρων προφύλαξης. Στα άτομα που υποψιάζονται ότι έχουν εκτεθεί στον ιό ή πιθανολογούν ότι είναι φορείς και έχουν ήπια συμπτώματα, να μένουν σπίτι και να αναζητούν ιατρική συμβουλή, είτε στον προσωπικό τους ιατρό, είτε στην πλησιέστερη δομή υγείας, είτε επικοινωνώντας με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας[2].

Ονοματοδοσία

Το όνομα COVID-19, αποδόθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύμφωνα με τις συστάσεις που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων, του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ώστε να μην αναφέρεται σε μία γεωγραφική τοποθεσία, ένα ζώο, ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων αλλά να έχει εμφανή συσχέτιση με την ασθένεια, ώστε να αποφευχθεί κάποια ανακρίβεια ή στιγματισμός των ομάδων αυτών[9].

Η ονομασία COVID-19 για την ασθένεια, αποτελεί ένα ακρωνύμιο των γραμμάτων, CO, από το corona, που σημαίνει κορώνα, VI, από το virus, που σημαίνει ιός, D από το deasease, που σημαίνει ασθένεια και το 19 από το έτος την πρώτης καταγραφής της. Ο ιός μέχρι τότε ονομαζόταν ως "νέος κορονοϊός 2019" ή "2019-nCov"[10].

Συμπτώματα και εξέλιξη της νόσου

Συχνότητα συμπτωμάτων[11]
Σύμπτωμα Ποσοστό
Πυρετός 87.9%
Ξηρός βήχας 67.7%
Κόπωση 38.1%
Φλέγματα 33.4%
Δύσπνοια 18.6%
Μυαλγία ή αρθραλγία 14.8%
Πονόλαιμος 13.9%
Πονοκέφαλος 13.6%
Ρίγος 11.4%
Ναυτία ή εμετός 5.0%
Ρινική συμφόρηση 4.8%
Διάρροια 3.7%
Αιμόπτυση 0.9%
Επιπεφυκίτιδα 0.8%

Η περίοδος επώασης της ασθένειας (δηλαδή ο χρόνος από την πρώτη επαφή με τον ιό έως την έναρξη των συμπτωμάτων) ποικίλλει μεταξύ 2 και 14 ημερών και συνήθως είναι 4 - 6 ημέρες.[12]  

Οι ασθενείς που έχουν προσβληθεί από τον ιό, μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί ή να εμφανίσουν συμπτωματολογία ίωσης του αναπνευστικού συστήματος δηλαδή πυρετό, βήχα, δύσπνοια, μυαλγίες (μυϊκούς πόνους) και σπανιότερα ρινική καταρροή.[13][14][15] Συμπτώματα όπως ανοσμία, κεφαλαλγία, πονόλαιμος, ή διάρροια μπορεί να υπάρχουν, αλλά είναι πιο σπάνια.[16][17]

Συνήθως ένας στους έξι ασθενείς θα παρουσιάσει επιδείνωση της υγείας του, εμφανίζοντας επιδεινούμενη δύσπνοια και σημεία λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος, τόσο ακτινολογικά όσο και εργαστηριακά.[18][19]

Ακτινολογικά, η συχνότερη ένδειξη είναι η εικόνα θολής υάλου κατά την αξονική τομογραφία που γίνεται την ώρα της εισαγωγής. Λεμφοκυτταροπενία (ελαττωμένο αριθμό λεμφοκυττάρων στο αίμα) παρουσιάζει το 83% των ασθενών.[20]

Έχει παρατηρηθεί ότι σε παιδιά και νέους, η συμπτωματολογία είναι ηπιότερη.[21]

H εξέλιξη της νόσου μπορεί να ακολουθήσει τρεις διαφορετικές πορείες. Καταρχήν μπορεί να διαδράμει χωρίς έντονες ενοχλήσεις, όπως κάθε άλλη ίωση που προκαλεί κοινό κρυολόγημα ή άλλη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού. Είναι πιθανόν επίσης, να προσβληθεί το κατώτερο αναπνευστικό, δηλαδή οι πνεύμονες και να παρουσιαστεί δηλαδή πνευμονία. Η τρίτη και πιο επικίνδυνη εξέλιξη, είναι η ταχεία εξέλιξη προς το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS), το οποίο είναι απειλητικό για την ζωή.[22] Η εμπλοκή του νευρικού συστήματος στην εξέλιξη και μετάδοση της νόσου δεν έχει μελετηθεί κλινικά εκτενώς, αναμένεται όμως να είναι σημαντική με βάση τις γνώσεις μας στην νευροανατομία και νευροφυσιολογία [23]

Αίτιο

Μετάδοση

Τρόπος μετάδοσης της ασθένειας COVID-19

Ο κύριος τρόπος μόλυνσης μεταξύ των ανθρώπων είναι η μετάδοση από άτομο σε άτομο, η οποία γενικά συμβαίνει μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων μολυσμένων ατόμων τα οποία βήχουν, φτερνίζονται ή εκπνέουν, ή με άμεση ή έμμεση επαφή με εκκρίσεις αναπνευστικού (μέσω μολυσμένων χεριών). Συγκεκριμένα, εκτός από την εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων, το άγγιγμα μιας μολυσμένης από σταγονίδια επιφάνειας και στη συνέχεια το άγγιγμα του προσώπου (μύτη, στόμα, οφθαλμοί) με άπλυτα χέρια είναι ένας σημαντικός τρόπος μετάδοσης.[24] Η μετάδοση μπορεί να περιοριστεί με το πλύσιμο των χεριών, με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα, ή τον καθαρισμό τους με αντισηπτικό διάλυμα (π.χ. οινοπνεύματος) και επιπλέον την τήρηση απόστασης μεγαλύτερης του 1,5 μέτρου από άλλα άτομα, την αποφυγή χώρων όπου υπάρχει συνωστισμός, ή πιθανώς με την χρήση μέσων ατομικής προστασίας (π.χ. μάσκα, γάντια).[25][26][27]

Μια μελέτη παρατήρησης από την Κίνα έδειξε ότι οι έγκυες γυναίκες δεν μεταδίδουν τον ιό στα νεογνά[28].

Ιός

Γραφική απεικόνιση προσκόλλησης του Sars-Cov-2 στους υποδοχείς ACE2.
Κύριο λήμμα: SARS-CoV-2

Αιτία της ασθένειας είναι ο κορονοϊός SARS-CoV-2, ένας ιός που σχετίζεται στενά με τον ιό του SARS και παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με την ομάδα κορονοϊών, οι οποίοι προκαλούν το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (ΣΟΑΣ).[29][30] Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σταγονιδίων που παράγονται κατά την διάρκεια του βήχα.[31] Ο ιός μπορεί να παραμείνει ζωντανός έως και 3 μέρες επάνω σε πλαστικές ή μεταλλικές επιφάνειες, ενώ σε σταγονίδια στον αέρα έως και τρεις ώρες.[32] Ο ιός έχει ανιχνευτεί στα κόπρανα, αλλά μέχρι τον Μάρτιο του 2020 τουλάχιστον, δεν είναι γνωστό αν μπορεί να μεταδοθεί μέσω της κοπρανοστοματικής οδού.[33]

Οι πνεύμονες είναι τα όργανα τα οποία επηρεάζονται περισσότερο από την ασθένεια, επειδή ο κορονοϊός καταφέρνει να εισβάλει στα κύτταρα μέσω ενός ενζύμου, του Μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης 2 (ACE2), το οποίο βρίσκεται σε αφθονία στα τύπου 2 κυψελιδικά κύτταρα των πνευμόνων. Ο ιός χρησιμοποιεί μια ειδική γλυκοπρωτεΐνη επιφανείας για να συνδεθεί με το ACE2 και να εισέλθει στο κύτταρο.[34] Η πυκνότητα του ACE2 σε κάθε ιστό και όργανο, σχετίζεται με το πόσο η νόσος πλήττει το συγκεκριμένο όργανο.[35][36] Ωστόσο, περισσότερη έρευνα χρειάζεται για να επιβεβαιωθεί αυτή η θεωρία.[37] Καθώς η προσβολή των πνευμόνων από τον ιό προχωρά, ο ασθενής κινδυνεύει από αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο.[36]

SARS-CoV-2 emerging from a human cell
SARS-CoV-2 virions emerging from a human cell
Ψηφιακά χρωματισμένη ηλεκτρονική μικρογραφία των ιοσωμάτιων (κίτρινα) του Sars-Cov-2 που παράγονται από κυτταρική καλλιέργεια σε εργαστήριο.

Επιδημιολογία

Η αγορά του Huanan, που θεωρείται το σημείο έναρξης της πανδημίας.

Τα πρώτα κρούσματα εντοπίστηκαν αρχικά στην Γουχάν, πρωτεύουσα της επαρχίας Χουμπέι, στην Κίνα τον Δεκέμβριο του 2019. Στη συνέχεια, αναφέρθηκαν λοιμώξεις και σε άλλες 212 χώρες και εδάφη. Οι χώρες με τα περισσότερα κρούσματα εκτός της Κίνας είναι οι ΗΠΑ, η Ινδία, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Τουρκία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Γερμανία, η Κολομβία, η Αργεντινή και το Μεξικό[38]

Η Ελλάδα μέχρι σήμερα, έχει επιβεβαιώσει εργαστηριακά περίπου 212 χιλιάδες κρούσματα ενώ έχει καταγράψει συνολικά σχεδόν 6.8 χιλιάδες νεκρούς[39].

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και ο ΕΟΔΥ εκδίδουν συχνά δελτία ενημέρωσης για την εξέλιξη της ασθένειας.[40]

Διάγνωση

Ακτινογραφία πνευμόνων ασθενούς με πνευμονία λόγω της λοίμωξης Sars-CoV-2

Ο Π.Ο.Υ. έχει δημοσιεύσει διάφορα πρωτόκολλα δοκιμών για τη νόσο.[41] Για την εξέταση πραγματοποιείται μια αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης με χρήση αντίστροφης μεταγραφάσης (καθώς το γονιδίωμα του ιού είναι RNA) σε πραγματικό χρόνο (rRT-PCR).[42] Η δοκιμή μπορεί να γίνει με δείγματα αναπνευστικού ή αίματος.[43] Τα αποτελέσματα είναι γενικά διαθέσιμα μέσα σε λίγες ώρες έως μέρες.[44] Κινέζοι επιστήμονες μπόρεσαν να απομονώσουν ένα στέλεχος του κορονοϊού και να δημοσιεύσουν τη γενετική του ακολουθία έτσι ώστε εργαστήρια σε όλο τον κόσμο να μπορούν να αναπτύξουν ανεξάρτητα δοκιμές PCR για την ανίχνευση της μόλυνσης από τον ιό.[45][46][47][48]

Οι διαγνωστικές οδηγίες που δημοσιεύθηκαν από το νοσοκομείο Τσονγκνάν του Πανεπιστημίου της Ουχάν πρότειναν μεθόδους για την ανίχνευση μολύνσεων με βάση κλινικά χαρακτηριστικά και επιδημιολογικούς κινδύνους. Αυτές αφορούσαν στον εντοπισμό ασθενών που είχαν τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα, καθώς και ιστορικό ταξιδιού στη Γουχάν ή επαφής με άλλους μολυσμένους ασθενείς: πυρετό, απεικονιστικά ευρήματα πνευμονίας, φυσιολογικό ή μειωμένο αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων ή μειωμένο αριθμό λεμφοκυττάρων.[49]

Κατά μία μελέτη, η αξονική τομογραφία θώρακος, χωρίς σκιαγραφικό (unenhanced CT scan), είναι πολύ χρήσιμη στη διάγνωση, ιδίως στα αρχικά στάδια της ασθένειας.[50]

Πρόληψη

Εμβόλιο ενάντια στην λοίμωξη COVID-19 των εταιρειών Pfizer/BioNTech

Εμβόλια

Κύριο λήμμα: Εμβόλιο COVID-19

Από τον Φεβρουάριο του 2021, έχουν εγκριθεί δέκα εμβόλια από τουλάχιστον μία εθνική ρυθμιστική αρχή για δημόσια χρήση: δύο εμβόλια RNA (το εμβόλιο Pfizer-BioNTech και το εμβόλιο Moderna), τρία συμβατικά αδρανοποιημένα εμβόλια (BBIBP-CorV, Covaxin και CoronaVac), τέσσερα εμβόλια ιικού φορέα (Sputnik V, το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca, Convidicea και το εμβόλιο Johnson & Johnson) και ένα εμβόλιο πεπτιδίου (EpiVacCorona)[51].

Η εξάπλωση του ιού θα είναι εκθετικά αυξανόμενη χωρίς μέτρα αποτροπής.

Κοινωνική απομάκρυνση

Κύριο λήμμα: Κοινωνική απομάκρυνση

Η κοινωνική αποστασιοποίηση περιλαμβάνει ενέργειες ελέγχου της λοίμωξης που αποσκοπούν στην επιβράδυνση της εξάπλωσης της νόσου ελαχιστοποιώντας την στενή επαφή μεταξύ των ατόμων. Οι μέθοδοι περιλαμβάνουν καραντίνα. ταξιδιωτικούς περιορισμούς · και το κλείσιμο σχολείων, χώρων εργασίας, σταδίων, θεάτρων, ή εμπορικών κέντρων. Τα άτομα μπορούν επίσης να εφαρμόζουν μεθόδους κοινωνικής απομάκρυνσης με το να μένουν στο σπίτι, περιορίζοντας τα ταξίδια, αποφεύγοντας τις πολυπληθείς περιοχές, αποφυγή χειραψίας, και φυσική απομάκρυνση από τους άλλους.[52][53][54] Πολλές κυβερνήσεις υποχρεώνουν ή συνιστούν κοινωνική απομάκρυνση σε περιοχές που έχουν πληγεί από την εκδήλωση.[55][56][57]

Οι ηλικιωμένοι και όσοι έχουν σοβαρές χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας και επιπλοκών και έχουν ενημερωθεί για την αποφυγή πλήθους και διαμονής όσο το δυνατόν περισσότερο στο χώρο της επιδημίας της κοινότητας.[58]

Αυτοαπομόνωση

Κύριο λήμμα: Απομόνωση (υγειονομική περίθαλψη)

Οι φορείς δημόσιας υγείας έχουν εκδώσει οδηγίες για άρρωστα άτομα με COVID-19 και για όσους υποψιάζονται ότι έχουν μολυνθεί. Αυτά τα άτομα συνιστάται να περιορίζουν τις δραστηριότητες εκτός του σπιτιού, εκτός από την παροχή ιατρικής περίθαλψης. «Μην πηγαίνετε στη δουλειά, στο σχολείο ή στους δημόσιους χώρους. Αποφύγετε τη χρήση δημόσιων συγκοινωνιών, συνεπιβίβασης ή ταξί».[59] Για όσους αναζητούν ιατρική περίθαλψη συνιστάται να καλέσουν στο τηλέφωνο πριν επισκεφθούν έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης.[60][61]

Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο μήκος αυτών των περιόδων ήταν 14 ημέρες (δύο εβδομάδες), καθώς είναι επίσης ένα εκτιμώμενο χρονικό πλαίσιο μεταξύ της μόλυνσης και της έναρξης των συμπτωμάτων.[62][63]

Μάσκες υψηλού φιλτραρίσματος ενάντια στην νόσο COVI-19

Αναπνευστική υγιεινή

Οι οργανισμοί υγείας και πρόληψης συνιστούν στα άτομα να καλύπτουν το στόμα και τη μύτη τους με ένα μαντήλι όταν βήχουν ή φταρνίζονται (το οποίο στη συνέχεια θα πρέπει να απορρίπτεται αμέσως) ή με ένα μανίκι αν δεν είναι διαθέσιμο μαντήλι.[64][65][66]

Η χρήση χειρουργικών μασκών από εκείνους που μπορεί να μολυνθεί έχει επίσης συσταθεί,[67][68][69] καθώς μπορεί να περιορίσει τον όγκο και την απόσταση ταξιδιού των σταγονιδίων εκπνοής που διασκορπίζονται κατά την ομιλεία, φτάρνισμα και βήχα. Ο ΠΟΥ εξέδωσε βέλτιστες πρακτικές για τη χρήση μάσκας σε περιβάλλοντα οικιακής φροντίδας και περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένου του ότι πρέπει να δένονται με ασφάλεια για να ελαχιστοποιούν τα κενά μεταξύ του προσώπου και της μάσκας, ότι οι μάσκες πρέπει να αντικαθίστανται όταν είναι υγρές, ο χρήστης να μην αγγίζει το μπροστινό μέρος της μάσκας όταν την αφαιρεί, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ή χρήση απολυμαντικού για το χέρια μετά την αφαίρεση ή εάν αγγιχθεί, και ότι μια χρησιμοποιημένη μάσκα και οι μάσκες μιας χρήσης θα πετιούνται αμέσως μετά την αφαίρεση τους και να δεν πρέπει να επαναχρησιμοποιηθούν.[70]

Αναπαράσταση αερολυμάτων μεταξύ μάσκας με βαλβίδα, μάσκας χωρίς βαλβίδα και χωρίς κανένα μέτρο προστασίας.

Οι μάσκες έχουν επίσης συσταθεί για χρήση από εκείνους που φροντίζουν κάποιον που μπορεί να έχει την ασθένεια. Επιπλέον, οι επαγγελματίες του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης συνιστούνται να φορούν αναπνευστήρες τουλάχιστον τόσο προστατευτικούς όσο σύμφωνα με την πιστοποίηση κατά το πρότυπο NIOSH N95, πρότυπο EU FFP2 ή ισοδύναμο, εκτός από άλλους ατομικούς προστατευτικούς εξοπλισμούς.[69][71]

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η χρήση χειρουργικών μασκών από μη προσβεβλημένα άτομα με χαμηλό κίνδυνο είναι αποτελεσματική.[69] Μόνο η Κίνα έχει συστήσει συγκεκριμένα τη χρήση μασκών από υγιή μέλη του κοινού,[72][73][74] ενώ οι μάσκες προσώπου έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από υγιείς ανθρώπους στο Χονγκ Κονγκ,[75] την Ιαπωνία,[76] τη Μαλαισία,[77] και τη Σιγκαπούρη. [78] Τέλος να σημειώσουμε ότι οι μάσκες με βαλβίδα δεν είναι κατάλληλες για προστασία καθώς προστατεύουν μόνο το άτομο που τις φοράει, ενώ μπορεί να διασπείρει τον ιό αν είναι φορέας[79].

Το πλύσιμο των χεριών αποτελεί ένα από τα μέτρα πρόληψης ενάντια στην μετάδοση της COVID-19.

Πλύσιμο των χεριών

Το πλύσιμο των χεριών συνιστάται για την αποφυγή της εξάπλωσης του ιού της COVID-19. Το CDC συνιστά τα άτομα να πλένουν τα χέρια τους συχνά με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, ειδικά μετά από την τουαλέτα ή όταν τα χέρια είναι ορατά βρώμικα, πριν το φαγητό, και μετά το φύσημα της μύτης, βήχα ή φτάρνισμα. Συνιστά επίσης τη χρήση αλκοολούχων ποτών με τουλάχιστον 60% αλκοόλης όταν δεν είναι άμεσα διαθέσιμα το σαπούνι και το νερό.[80] Ο ΠΟΥ επίσης συμβουλεύει τα άτομα να αποφεύγουν να αγγίζουν τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα με άπλυτα χέρια[66][81].

Καθαρισμός επιφανειών

Όταν ένα άτομο έχει μολυνθεί με τον Sars-CoV-2, την περίοδο που είναι μεταδοτικό μπορεί να αποβάλει από το σώμα του μέσω της εκπνοής, του βήχα, του φτερνίσματος και την ομιλίας ιοσωμάτια του κορονοϊού. Αυτά μπορούν να επιβιώσουν στις επιφάνειες από ώρες έως ημέρες. Εάν ένα άτομο αγγίξει την μολυσμένη επιφάνεια μπορεί να μεταφέρει τον κορονοϊό στα μάτια, τη μύτη ή το στόμα του όπου μπορεί να εισέλθει στο σώμα του, προκαλώντας την λοίμωξη COVID-19[82].

Οι επιφάνειες μπορούν να απολυμανθούν με διάφορα προϊόντα απολύμανσης με περιεκτικότητα 62-71% αιθανόλης, 50-100% ισοπροπανόλης, 0,1% υποχλωριώδες νάτριο, 0,5% υπεροξείδιο υδρογόνου και 0,2 –7,5 τοις εκατό ποβιδόνη-ιώδιο. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ακτινοβόληση με υπεριώδη ακτινοβολία[83]. Τέλος σε περίπτωση κρούσματος σε χώρους εργασίας οι Δημόσιοι Οργανισμοί Υγείας συστήνουν την απολύμανση όλων των χώρων εργασίας και επιφανειών[84].

Αερισμός και φιλτράρισμα αέρα

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει τον αερισμό των εσωτερικών χώρων και το φιλτράρισμά του αέρα ώστε να καθαρίσει από τα μολυσμένα σταγονίδια.

Υγιεινός τρόπος ζωής

Οργανισμοί Δημόσιας Υγείας προτείνουν έναν υγιεινό τρόπο διατροφής, να γυμνάζονται, να κοιμούνται επαρκείς ώρες[85].

Ενώ δεν υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η βιταμίνη D είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για το COVID-19, υπάρχουν περιορισμένες ενδείξεις ότι η έλλειψη βιταμίνης D αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρών συμπτωμάτων COVID-19[86]. Αυτό οδήγησε σε συστάσεις για άτομα με ανεπάρκεια βιταμίνης D, ώστε να λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης D, ως τρόπο μετριασμού του κινδύνου COVID-19 και άλλων προβλημάτων υγείας που εντείνονται λόγω της κοινωνικής αποστασιοποίησης[87].

Αντιμετώπιση

Δεν υπάρχουν αποτελεσματικά θεραπευτικά σκευάσματα, με τις προσπάθειες να περιορίζονται στη διαχείριση των συμπτωμάτων και σε υποστηρικτικά μέτρα με οξυγόνο και ενδοφλέβια υγρά, όπου χρειάζεται,[88] ενώ παρακολουθείται η λειτουργία ζωτικών οργάνων. Στον τομέα της έρευνας, ελέγχεται η ρεμντεσιβίρη (Remedesevir), ένα νουκλεοσιδικό ανάλογο, και τα αντιγριπικά υμιφενοβίρη και οσελταμιβίρη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά να μην χρησιμοποιούνται κορτικοστεροειδή, εκτός από την περίπτωση επιπλοκής της νόσου από το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας.[88]

Τον Οκτώβριο του 2020, ο Αμερικανικός Οργανισμός FDA ενέκρινε τη χρήση της ρεμντεσιβίρης (Remedesevir) για τη θεραπεία ορισμένων ομάδων ασθενών, που νοσηλεύονται με COVID-19. Και πρόσθετα τον Νοέμβριο, ενέκρινε με τη διαδικασία του κατεπείγοντος δύο ακόμη θεραπείες, μια με τη μονοκλωνική δραστική ουσία bamlanivimab (της εταιρείας Eli Lilly), και επίσης ένα συνδυασμό των δραστικών ουσιών casirivimab και imdevimab (της φαρμακευτικής εταιρείας Regeneron)[89].

Στις 23 Ιαν. 2021, η κολχικίνη, ένα γνωστό και φθηνό καρδιολογικό φάρμακο, προστέθηκε στο πρωτόκολλο θεραπειών από του στόματος σε ασθενείς με COVID-19, όπως αποφάσισε η επιτροπή εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας. Καναδική μελέτη έδειξε ότι η χορήγηση κολχικίνης σε ασθενείς μείωσε κατά 44% την θνητότητα.[90]

Πρόγνωση για την πορεία της λοίμωξης

Μια από τις πρώτες μελέτες για την ασθένεια COVID-19 στην Κίνα (Wang et al. 2020), έδειξε πως ένας στους τέσσερις ασθενείς χρειάστηκε να νοσηλευτούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ενώ η θνητότητα ήταν 4,3%.[91] Οι Πωλίν Βέτερ και συνεργάτες σε άρθρο στο Βρετανικό Περιοδικό Ιατρικής (British Medical Journal) αναφέρει πως η θνητότητα στην στην Κίνα υπολογίζεται στο 2%, ενώ έξω από την Κίνα η θνητότητα είναι αρκετά πιο χαμηλή.[92] Η μεγάλη ηλικία (65 χρονών και άνω) είναι αρνητικός προγνωστικός παράγοντας, ενώ τα παιδιά αρρωσταίνουν λιγότερο και η ασθένεια είναι ηπιότερη[18].

Ρίσκο Μόλυνσης, Νοσηλείας, Θανάτου

Αναλογικά ποσοστά με ομάδα αναφοράς τα παιδιά ηλικίας 5-17 ετών1.[93]
0-4 ετών 5-17 ετών 18-29 ετών 30-39 ετών 40-49 ετών 50-64 ετών 65-74 ετών 75-84 ετών 85+ ετών
Κρούσματα2 <1x Ομάδα αναφοράς 3x 2x 2x 2x 2x 2x 2x
Νοσηλεία3 2x Ομάδα αναφοράς 7x 10x 15x 25x 35x 55x 80x
Θάνατοι4 2x Ομάδα αναφοράς 15x 45x 130x 400x 1100x 2800x 7900x

1Οι τιμές εκφράζονται ως ακέραιοι αριθμοί, οι τιμές μικρότερες από 10 στρογγυλοποιούνται στον πλησιέστερο ακέραιο, οι τιμές που είναι μεγαλύτερες από 10 στρογγυλοποιούνται στο πλησιέστερο πολλαπλάσιο του πέντε και τιμές μεγαλύτερες από 100 στρογγυλοποιούνται στις εκατοντάδες.

2Περιλαμβάνει τιμές που αναφέρθηκαν στις ΗΠΑ μέχρι τις 07/01/2021.

3Περιλαμβάνει όλες τις νοσηλείες που αναφέρθηκαν στις ΗΠΑ από 01/03/2020 έως τις 02/01/2021.

4Περιλαμβάει τους θανάτους που έχουν καταγραφεί στο NCHS.

Κορονοφοβικό Στρές

Πρόκειται για ένα επίκτητο ψυχοπαθολογικό σύμπλεγμα. Το οποίο παρατηρείται πρόδρομα, δηλαδή πριν καν το άτομο νοσήσει από τον ιό, έχοντας ως ψευδή φοβική πεποίθηση την εκδήλωση των αναμενόμενων συμπτωμάτων, χωρίς όμως στην πραγματικότητα να νοσεί. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα, είναι η υποθετική αντίληψη του ατόμου ότι βρίσκεται σε εμπύρετη κατάσταση, η συνοδεία κεφαλαλγίας, αθραλγίας, μυαλγίας, ρινικής καταρροής, δύσπνοιας ή πονόλαιμου. Αποτέλεσμα, είναι η αποφυγή οποιουδήποτε χώρου, η υπερπροστασία της προσωπικής υγιεινής που καθίσταντο κουραστική και επίπονη σε ψυχοσωματικό επίπεδο, η αποξένωση από τις ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές του σχέσεις, έχοντας την υποθετική συνεχή σκέψη στην αόρατη ύπαρξη του ιού σε κάθε επίπεδο της καθημερινότητας. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιαστεί και όταν ο ασθενής υφίσταντο τον ιό, καθώς το μεταφοβικό στρες που δημιουργήθηκε από την προαναφερθείσα κατάσταση, δημιουργεί ακούσια την εσωτερική αντίληψη, ότι το άτομο όπου προσέρχεται πιστεύει ακράδαντα ότι θα επαναπροσλάβει τον ιό, και ότι θα εμπίπτει σε αυτήν ιϊκή κατάσταση συνεχώς. Αυτή η ψυχοπαθολογική κατάσταση χρήζει ψυχοθεραπείας και ψυχολογικής υποστήριξης σε περιπτώσεις που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την αποδοτικότητα του ατόμου σε όλες τις πτυχές της ρουτίνας και της καθημερινής του ζωής, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις αν η κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, συνίστανται ψυχιατρική παρέμβαση για την δοσοληψία φαρμακευτικής αγωγής, σχετιζόμενης με το φοβικό στρες.


Δείτε επίσης

π • σ • ε Πανδημία COVID-19
SARS-CoV-2 (ιός) • COVID-19 (ασθένεια) • Κορονοϊός (ομάδα ιών)• Εμβόλιο COVID-19
Επιπτώσεις
Ήπειρος
Αμερική
Ασία
Ευρώπη
Ωκεανία

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Coronavirus disease (COVID-19)». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «Αρχική». Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021. 
  3. ↑ Lauer, Stephen A.; Grantz, Kyra H.; Bi, Qifang; Jones, Forrest K.; Zheng, Qulu; Meredith, Hannah R.; Azman, Andrew S.; Reich, Nicholas G. και άλλοι. (2020-03-10). «The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application». Annals of Internal Medicine 172 (9): 577–582. doi:10.7326/M20-0504. ISSN 0003-4819. PMID 32150748. PMC PMC7081172. https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M20-0504. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «Healthcare Workers». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021. 
  5. ↑ Hassan, Syed Adeel (21/03/2020). «Coronavirus (COVID-19): A Review of Clinical Features, Diagnosis, and Treatment». Cureus. doi:10.7759/cureus.7355. https://www.cureus.com/articles/27924-coronavirus-covid-19-a-review-of-clinical-features-diagnosis-and-treatment. 
  6. ↑ «More Than 218 Million Shots Given: Covid-19 Tracker» (στα αγγλικά). Bloomberg.com. https://www.bloomberg.com/graphics/covid-vaccine-tracker-global-distribution/. Ανακτήθηκε στις 2021-02-25. 
  7. ↑ https://www.kathimerini.gr/society/561208456/gegonos-o-protos-emvoliasmos-stin-ellada-kata-tis-covid-19/
  8. ↑ «Η στιγμή που η Ευσταθία Καμπισιούλη κάνει το πρώτο εμβόλιο (video)». www.newsit.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2021. 
  9. ↑ «WHO Director-General's remarks at the media briefing on 2019-nCoV on 11 February 2020». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2021. 
  10. ↑ «Key Messages and Actions for COVID-19 Prevention and Control in Schools» (PDF). 
  11. ↑ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19), σελ. 11–12. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf. Ανακτήθηκε στις 5 March 2020. 
  12. ↑ «Q&A on coronaviruses (COVID-19)». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  13. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Symptoms». Centers for Disease Control and Prevention. United States. 10 Φεβρουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2020. 
  14. ↑ «Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study» (στα English). Lancet 395 (10223): 507–13. February 2020. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. PMID 32007143. 
  15. ↑ Hessen MT (27 Ιανουαρίου 2020). «Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary». Elsevier Connect. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2020. 
  16. ↑ «Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China». Lancet 395 (10223): 497–506. February 2020. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. PMID 31986264. 
  17. ↑ Zhai, Pan; Ding, Yanbing; Wu, Xia; Long, Junke; Zhong, Yanjun; Li, Yiming (2020-03-28). «The epidemiology, diagnosis and treatment of COVID-19». International Journal of Antimicrobial Agents. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105955. ISSN 0924-8579. PMID 32234468. PMC 7138178. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7138178/. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Velavan & Meyer 2020, σελ. 1-2.
  19. ↑ Wang 2020.
  20. ↑ Guan και άλλοι, Results.
  21. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention. 11 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2020. 
  22. ↑ «COVID-19: what is next for public health?». Lancet (Elsevier BV) 395 (10224): 542–545. February 2020. doi:10.1016/s0140-6736(20)30374-3. PMID 32061313. 
  23. ↑ Nikoletseas, Michael. M (2020). Covid-19 Loci of Infection: transport pathways and mechanisms. ISBN 978-1087885742. 
  24. ↑ «Q & A on novel coronavirus». European Centre for Disease Prevention and Control (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2020. 
  25. ↑ «MOH | Updates on 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation». www.moh.gov.sg. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2020. 
  26. ↑ Health, Australian Government Department of (21 Ιανουαρίου 2020). «Novel coronavirus (2019-nCoV)». Australian Government Department of Health (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2020. 
  27. ↑ «ΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ κορωνοϊό Covid-19 - Οδηγίες προφύλαξης για το κοινό». Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας. 28 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2020. 
  28. ↑ Chen, Huijun; Guo, Juanjuan; Wang, Chen; Luo, Fan; Yu, Xuechen; Zhang, Wei; Li, Jiafu; Zhao, Dongchi και άλλοι. (2020-02-12). «Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records». The Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30360-3. ISSN 0140-6736. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673620303603. Ανακτήθηκε στις 2020-03-01. 
  29. ↑ Gorbalenya και άλλοι, σελ. 1.
  30. ↑ Gorbalenya, Alexander E. (11 February 2020). «Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group». bioRxiv. doi:10.1101/2020.02.07.937862. 
  31. ↑ «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)». Centers for Disease Control and Prevention. 11 Φεβρουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2020. The virus is thought to spread mainly from person-to-person ... through respiratory droplets produced when an infected person coughs or sneezes. 
  32. ↑ «Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1». The New England Journal of Medicine (Massachusetts Medical Society). March 2020. doi:10.1056/nejmc2004973. PMID 32182409. 
  33. ↑ Water Transmission and COVID-19 (CDC, accessed 19 March 2020)
  34. ↑ «Functional assessment of cell entry and receptor usage for SARS-CoV-2 and other lineage B betacoronaviruses». Nature Microbiology: 1–8. 2020. doi:10.1038/s41564-020-0688-y. PMID 32094589. 
  35. ↑ «Angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2) as a SARS-CoV-2 receptor: molecular mechanisms and potential therapeutic target». Intensive Care Medicine. March 2020. doi:10.1007/s00134-020-05985-9. PMID 32125455. 
  36. ↑ 36,0 36,1 «High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa». International Journal of Oral Science 12 (1): 8. February 2020. doi:10.1038/s41368-020-0074-x. PMID 32094336. 
  37. ↑ «Angiotensin receptor blockers as tentative SARS‐CoV‐2 therapeutics». Drug Development Research. March 2020. doi:10.1002/ddr.21656. PMID 32129518. 
  38. ↑ «Coronavirus Update (Live): 84,747,850 Cases and 1,840,499 Deaths from COVID-19 Virus Pandemic - Worldometer». www.worldometers.info (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2021. 
  39. ↑ https://www.worldometers.info/coronavirus/
  40. ↑ McIntosh 2020, Epidemiology.
  41. ↑ «Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: Interim guidance». World Health Organization. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2020. 
  42. ↑ «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary». Centers for Disease Control and Prevention. 30 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2020. 
  43. ↑ «Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV». Centers for Disease Control and Prevention. 29 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  44. ↑ Μπουλούτζα, Πέννυ. (27 Μαρτίου 2021). «Τα τεστ ανίχνευσης στο "σκάνερ" των ειδικών. Η Καθημερινή. σελ. 9.
  45. ↑ Ds, Hui· E, I. Azhar· Ta, Madani· F, Ntoumi· R, Kock· O, Dar· G, Ippolito· Td, Mchugh· Za, Memish (16 Φεβρουαρίου 2020). «The Continuing 2019-nCoV Epidemic Threat of Novel Coronaviruses to Global Health - The Latest 2019 Novel Coronavirus Outbreak in Wuhan, China». International journal of infectious diseases : IJID : official publication of the International Society for Infectious Diseases (στα Αγγλικά). PMID 31953166. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2020. 
  46. ↑ «Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757». Pro-MED-mail. International Society for Infectious Diseases. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2020. 
  47. ↑ Cohen, Jon; Normile, Dennis (17 January 2020). «New SARS-like virus in China triggers alarm». Science 367 (6475): 234–235. doi:10.1126/science.367.6475.234. ISSN 0036-8075. PMID 31949058. https://mcb.uconn.edu/wp-content/uploads/sites/2341/2020/01/WuhanScience24Jan2020.pdf. Ανακτήθηκε στις 11 February 2020. 
  48. ↑ Parry, Jane (January 2020). «China coronavirus: cases surge as official admits human to human transmission». British Medical Journal 368: m236. doi:10.1136/bmj.m236. ISSN 1756-1833. PMID 31959587. 
  49. ↑ Jin, Ying-Hui; Cai, Lin; Cheng, Zhen-Shun; Cheng, Hong; Deng, Tong; Fan, Yi-Pin; Fang, Cheng; Huang, Di και άλλοι. (2020-02-06). «A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)». Military Medical Research 7 (1): 4. doi:10.1186/s40779-020-0233-6. ISSN 2054-9369. PMID 32029004. PMC PMC7003341. https://doi.org/10.1186/s40779-020-0233-6. 
  50. ↑ Fang 2020, discussion.
  51. ↑ «COVID-19 vaccine tracker». vac-lshtm.shinyapps.io. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2021. 
  52. ↑ «Advice for public». who.int. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020. 
  53. ↑ «Singapore: The Model for COVID-19 Response?». MedPageToday.com. 5 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020. 
  54. ↑ «What every American and community can do now to decrease the spread of the coronavirus» (PDF). CDC. n.d. 
  55. ↑ Kottasová, Ivana; Isaac, Lindsay. «Italy shuts all schools over coronavirus outbreak». CNN. https://www.cnn.com/2020/03/04/europe/italy-schools-closures-coronavirus-intl/index.html. Ανακτήθηκε στις 8 March 2020. 
  56. ↑ «Coronavirus (COVID-19): What is social distancing? – Public health matters». Government of the United Kingdom. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2020. 
  57. ↑ Pueyo, Tomas (12 Μαρτίου 2020). «Coronavirus: Why You Must Act Now». Medium.com. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2020. 
  58. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «People at Risk for Serious Illness from COVID-19». CDC.gov. US Centers for Disease Control and Prevention. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020. 
  59. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «What to Do If You Are Sick With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  60. ↑ «Common questions about coronavirus (COVID-19)». nhs.uk. 24 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  61. ↑ «Coronavirus (COVID-19): latest information and advice». GOV.UK. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  62. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα CDC2020Over222.
  63. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα WHO2020QA.
  64. ↑ «Advice for public». 
  65. ↑ Home. «Novel Coronavirus». Health Protection Surveillance Centre. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  66. ↑ 66,0 66,1 «Advice for public». World Health Organization (WHO). Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2020. 
  67. ↑ «Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent». Hong Kong: Centre for Health Protection, Department of Health. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  68. ↑ «Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation». Singapore: Ministry of Health. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 «Advice on the use of masks the community, during home care and in health care settings in the context of the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak». World Health Organization. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2020. 
  70. ↑ «When and how to use masks». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2020. 
  71. ↑ «Interim Infection Prevention and Control Recommendations for Patients with Confirmed Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) or Persons Under Investigation for COVID-19 in Healthcare Settings». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 6 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2020. 
  72. ↑ 疫情通报 [Outbreak notification] (στα Κινεζικά). National Health Commission of the People's Republic of China. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2020. 
  73. ↑ «2019-nCoV: What the Public Should Do». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 4 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2020. 
  74. ↑ «Coronavirus (COVID-19)». Australia: Department of Health. 21 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2020. 
  75. ↑ «As Hongkongers clamour for surgical masks, 25,000 stolen from warehouse». South China Morning Post. Hong Kong. 31 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  76. ↑ Takahashi, Ryusei. «Amid virus outbreak, Japan stores scramble to meet demand for face masks». Japan Times. https://www.japantimes.co.jp/news/2020/01/31/national/coronavirus-japan-surgical-masks/. Ανακτήθηκε στις 1 February 2020. 
  77. ↑ Harun, Hana Naz; Teh, Athira Yusof; Solhi, Farah (31 January 2020). «Demand for face masks, hand sanitisers soars». New Straits Times (Malaysia). https://www.nst.com.my/news/nation/2020/01/561250/demand-face-masks-hand-sanitisers-soars. Ανακτήθηκε στις 1 February 2020. 
  78. ↑ Chia, Rachel Genevieve. «These 12 Twitter posts show the insane queues for masks in Singapore, Shanghai and Hong Kong, which are all sold out». Business Insider Singapore. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-02-01. https://web.archive.org/web/20200201071228/https://www.businessinsider.sg/photos-and-videos-show-insane-queues-for-masks-in-singapore-shanghai-and-hong-kong-which-netizens-say-are-all-sold-out/. Ανακτήθηκε στις 1 February 2020. 
  79. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «COVID-19 and Your Health». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021. 
  80. ↑ «Prevention & Treatment». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 Φεβρουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2020.  Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει κείμενο από αυτή την πηγή, που είναι κοινό κτήμα.
  81. ↑ «Coronavirus public information campaign launched across the UK». Government of the United Kingdom. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2020. 
  82. ↑ CDC (28 Οκτωβρίου 2020). «COVID-19 and Your Health». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2021. 
  83. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «Community, Work, and School». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2021. 
  84. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «Community, Work, and School». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2021. 
  85. ↑ «Food safety, nutrition, and wellness during COVID-19». The Nutrition Source (στα Αγγλικά). 25 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2021. 
  86. ↑ Centre for Guidelines Methods and Economics Team (UK) (2020). Evidence reviews for the use of vitamin D supplementation as prevention and treatment of COVID-19: Vitamin D for COVID-19: Evidence review A. London: National Institute for Health and Care Excellence (UK). ISBN 978-1-4731-3942-8. 
  87. ↑ «Vitamins and minerals - Vitamin D». nhs.uk (στα Αγγλικά). 23 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2021. 
  88. ↑ 88,0 88,1 Vetter 2020, Treatment horizon.
  89. ↑ https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/treatments-for-covid-19
  90. ↑ https://www.kathimerini.gr/society/561240061/egkrithike-i-kolchikini-os-farmako-sti-machi-kata-toy-koronoioy/
  91. ↑ Wang 2020, Key points.
  92. ↑ Vetter 2020.
  93. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «Cases, Data, and Surveillance». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2021. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=8757135"